Itie Unana Ndọ ke Ini Nsọn̄ọn̄kpọ Ndutịm Uforo
“AMI n̄koyom ndidọ ndọ ke ini n̄kedide isua 25 ke emana,” ntre ke Chuks, emi odụn̄de ke West Africa eketịn̄. “Mma nnyene eyenan̄wan kiet ke ekikere, ndien enye ama enyene udọn̄ ke idemmi. Mfịna ekedi unana okụk. Ete mi ye akpaneka mi ikenyeneke utom, ndien n̄kpri nditọeka mi iren ye iban ẹkedu ke ufọkn̄wed. Kpukpru owo ẹkedori enyịn ke ami ndin̄wam ubon. Ndien, ndiọk-n̄kan n̄kpọ ekedi, ete ye eka mi ẹma ẹduọ udọn̄ọ, ndien oro ọkọwọrọ ndiyom okụk efen efen ndida n̄kpe okụk ibọk.”
Chuks, emi edide Ntiense Jehovah, ikoyomke ndidọ ndọ ye unana ukeme ndise mban̄a n̄wan esie. Enye ama enyene mme ikọ Paul ẹdude ke 1 Timothy 5:8 ke ekikere: “Owo eke mîtịmke n̄kpọ inọ orụk esie, akpan akpan mbonufọk esie, esịn̄e nsa ye mbuọtidem, onyụn̄ ọdiọk akan owo eke mînịmke ke akpanikọ.”
Chuks akaiso ete: “Mma nnam utom ọkpọsọn̄, edi okụk ikosụk ikemke. Nte utịp, ikenyene ndikaka iso nsịk ndutịm ndọ nnyịn nnịm. Ke akpatre mma mbọ leta nto eyenan̄wan oro ọdọhọde ete ke owo efen ama edisobo ye ete imọ onyụn̄ edibụp imọ ndọ. Ete esie ama onyịme. Usen ifan̄ ke mma n̄kọbọ leta esie, ubon ẹma ẹka mbụp.”
Ukem nte Chuks, ediomi ndọ ediwak irenowo Christian ẹbiara mîdịghe ẹnịm ebịghi akaha ke ntak idiọk idaha ndutịm uforo. Ke ediwak idụt ekọmurua n̄kpọ ẹtetịm ẹdọk. Ke uwụtn̄kpọ, ke idụt kiet ke ufọt ufọt Africa, ekọmurua n̄kpọ ama ọdọk ke mbahade 8,319 eke ikie ke isua kiet! Ke ndusụk idụt edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinyene utom. Ediwak ini, n̄ko, okụkutom esikpri tutu eyedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ owo ndise mban̄a idemesie, owo itịn̄ke-tịn̄ edise mban̄a n̄wan ye nditọ. Akparawa kiet ke Nigeria ama eseme ete ke utom uyọhọ ini oro ẹkedade imọ ke usiakifia kiet esikpe n̄kpasịp $17 ke ọfiọn̄—emi ekpride akan okụk edida n̄kpe bọs n̄ka nnyụn̄ nnyọn̄ utom ke ọfiọn̄!
Nsọn̄ọn̄kpọ ndutịm uforo anam n̄ko mme ndutịm ndọ Christian iban oro mîdọhọ ndọ ẹkpu. Ediwak ini esina mmọ ẹnam utom man ẹse ẹban̄a mbonubon. Ediwak irenowo ẹmi mîdọhọ ndọ, ke ẹkụtde idaha emi, ẹsimen̄e ndidọ ndọ, ẹfiọkde ẹte ke oyoyom erenowo oro ọdọde ndọ ke mme utọ idaha oro enyene okụk ekemde idịghe ndida nse mban̄a n̄wan ikpọn̄ edi ubon an̄wan n̄ko. Ayo, emi edide andikụre ukpep ke ufọkn̄wed ntaifiọk, an̄wana ọkpọsọn̄ ndise mban̄a idemesie, eka esie, ye n̄kpri nditọeka esie iren ye iban. N̄wan emi eseme ete: “Mmoyom ndidọ ndọ, edi ke ini mbon en̄wen ẹdide ẹdikụt anyan moto mbiomo [mme mfịna okụk] mi, mmọ ẹsifen̄e.”
Kpa ye mme mfịna okụk, ediwak Christian oro mîdọhọ ndọ ẹsobo mfịghe otode mme iman ye mbon eken ẹte mmọ ẹdọ ndọ ẹnyụn̄ ẹnyene nditọ. Ndusụk ini mfịghe emi esidi ke ido nsahi. Ke uwụtn̄kpọ, ke ndusụk ikpehe ke Africa, edi ido ke ini ẹkọmde akamba owo ndibụp mban̄a nte n̄kpọ etiede ye nsan̄andọ ye nditọ esie. Ndusụk ini ẹsida utọ ekọm oro ẹsak mbon oro mîdọhọ ndọ nsahi. John, emi odude ke mme utịt utịt iduọk isua 40 esie, ọdọhọ ete: “Ke ini mme owo ẹnamde mbubru ye ami ẹnyụn̄ ẹdọhọde ẹte, ‘N̄wan fo?,’ ami nsibọrọ nte, ‘Enye kedi.’ Akpanikọ edi, n̄keme didie ndinyene n̄wan ke ini mmen̄kemeke ndise mban̄a enye?”
Kaban̄a John ye anana-ibat owo eken oro ẹtiede nte enye, ẹkeme nditịn̄ mban̄a idaha oro ke n̄ke Yoruba emi: “Ndibụmede ndụk ndọ idịghe n̄kpọ n̄wọk inua; ndikeme ndinọ ubon udia edi mfịna.”
Da Idaha Fo Nam N̄kpọ ke Mfọnn̄kan Usụn̄
Edi mmemmem n̄kpọ didie ntem ndikop mfụhọ ke ini iyomde n̄kpọ edi mîkwe. Mme N̄ke 13:12 ọdọhọ ete: “Idotenyịn eke anamde ubịghi esịn esịt ọdọn̄ọ.” Ndusụk esitie fi ntem ke idem ke ini afo enyenede udọn̄ ndidọ ndọ edi unyeneke ukeme ke n̄kan̄ okụk ndinam ntre. Emi ekeme ndinen̄ede ndi ntre edieke afo odude ke otu mbon oro apostle Paul eketịn̄de aban̄a nte ‘ẹkpade udọn̄.’—1 Corinth 7:9.
Ndiyọ ekeme nditre ndidi mmemmem n̄kpọ, edi odu mme n̄kpọ oro afo ekemede ndinam man ọyọ ndien akam enyene idatesịt ke idaha fo. Jesus Christ, owo oro mîkọdọhọ ndọ, ama ọnọ edumbet Bible oro enyenede ufọn emi ekemede ndin̄wam fi akan edikpu oro otode idotenyịn eke anamde ubịghi. Enye ọkọdọhọ ete: “Ọfọn ndinọ akan ndibọ.”—Utom 20:35.
Afo emekeme ndida emi nsịn ke edinam ebe ke ndinam nti n̄kpọ nnọ mbonubon fo ye mbon eken ke esop. Ndusụk afo n̄ko emekeme ndinam se afo anamde ke utom Christian okpon akan. Edieke afo esịnde idemfo ọyọhọ ọyọhọ ke ndinọ owo n̄kpọ ye unana ibụk, afo emekeme ndikụt nte ke afo ‘eyesọn̄ọ enyene iwụk ke esịt fo, enyenede ukeme ndinam se aduakde.’—1 Corinth 7:37.
Owo efen oro mîkọdọhọ ndọ, apostle Paul, ekewet ọnọ-un̄wam item emi: “Ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme nte ẹsan̄ade: ẹkûsan̄a nte ndisịme, edi ẹsan̄a nte mbon eti ibuot. Ẹdedep ifet, koro mme usen ẹdiọkde.” (Ephesus 5:15, 16) Ediwak Christian oro mîdọhọ ndọ ẹkụt ‘nduọkodudu ẹnọ ukpọn̄ mmọ’ ebe ke ndida ini mmọ nsan̄a n̄kpere Jehovah ke akam, edikpep Ikọ Abasi, ye edibuana ke mme mbonoesop Christian. (Matthew 11:28-30) Edieke afo anamde emi, afo eyetịm okụt unen ke ndiyọ idaha nsọn̄ọn̄kpọ ndutịm uforo. Enye n̄ko eyen̄wam fi ndikam n̄wụt mme edu eke spirit n̄kan, anamde fi edi eti ebe m̀mê eti n̄wan edieke afo ke akpatre ọdọde ndọ.
Kûdede ufre ute ke Jehovah ekere aban̄a kpukpru mbon oro ẹnamde n̄kpọ esie. Enye ọfiọk mme mfịna ye nsọn̄ọn̄kpọ oro afo osobode. Ima ima Ete nnyịn eke heaven ọfiọk se idifọnde ikan ye afo ke ini iso, ke n̄kan eke spirit ye eke ntụk. Edieke afo ke ime adade mme edumbet Ikọ esie esịn ke edinam ke uwem fo, afo emekeme ndinyene mbuọtidem nte ke enye eyeda ubọhọ edi ke ekemini esie onyụn̄ oyụhọ mme udọn̄ fo ye se afo oyomde ke usụn̄ oro edidade nsinsi ufọn ọsọk fi. Bible ọnọ nnyịn nsọn̄ọ ete: “Amaedi mmọ eke ẹnen̄erede ẹsan̄a, [Jehovah] isịnke mmọ nti n̄kpọ.”—Psalm 84:11.
Kere Ban̄a Nti Ufọn Oro N̄kpọ Ẹnyenede
Nyene ke ekikere, n̄ko, ete ke mme akpan ufọn ẹdu ke nditre ndidọ ndọ. Apostle Paul ekewet ete: “Owo eke emende eyen esie an̄wan ọnọ ndọ anam nte ọfọnde; edi owo eke mîmenke enye inọ ndọ anam se ifọnde ikan.”—1 Corinth 7:38.
Ntak emi itie unana ndọ ‘ọfọnde akan’ edidọ ndọ? Paul ama anam an̄wan̄a ete: “Owo eke mîdọhọ ndọ esịn esịt ke mbubehe Ọbọn̄, ete idisan̄a didie inem Ọbọn̄ esịt; edi owo eke ọdọde ndọ esịn esịt ke mbubehe ererimbot, ete idisan̄a didie inem n̄wan imọ esịt. Ntre ke ekikere asiaha enye usụn̄ iba. N̄wan eke mînyeneke ebe ye n̄kparawa ẹsịn esịt ke mbubehe Ọbọn̄, ẹte idi edisana ke ikpọkidem ye ke spirit; edi n̄wan eke ọdọde ndọ esịn esịt ke mbubehe ererimbot, ete idisan̄a didie inem ebe imọ esịt.”—1 Corinth 7:32-34.
Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, mme Christian oro ẹdọde ndọ nte enende ẹkere ẹban̄a mme udọn̄ nsan̄a mmọ, mme n̄kpọ oro nsan̄a mmọ ẹmade, ye oro mîmaha. Edi mme Christian oro mîdọhọ ndọ ẹkeme ndiwụk enyịn ke utom Jehovah ye n̄kponn̄kan ntịn̄enyịn. Ke ẹmende ẹdomo ye mbon oro ẹdọde ndọ, mme Christian oro mîdọhọ ndọ ẹdu ke eti idaha ‘nditịn̄ enyịn nse utom Ọbọn̄, n̄kpọ itịmekede mmọ.’—1 Corinth 7:35.
Paul idọhọke ite ke Christian emi mîdọhọ ndọ inyeneke mme n̄kpọ oro ẹtịmerede mmọ. Edieke afo osobode mfịghe nsọn̄ọn̄kpọ ndutịm uforo, afo emekeme ndikụt ke odu ediwak n̄kpọ oro ẹtiede nte ẹmọn̄ ẹtịmede fi ke utom ukwọrọikọ fo. Edi, eren m̀mê n̄wan oro mîdọhọ ndọ esiwak ndinyene ọkpọkpọ ifụre ndinam n̄kpọ Abasi akan nte mbon oro ẹdọde ndọ ẹnyenede.
Ke adan̄aemi otorode itie unana ndọ nte usụn̄ oro ọfọnde akan, apostle Paul ikọdọhọke ke ọdiọk ndidọ ndọ. Enye ekewet ete: “Edi edieke afo ọdọde ndọ, uduehe.” Edi, enye ama ọtọt ete: “Mmọemi [ẹdọde ndọ] ẹyekụt ukụt ke obụkidem.”—1 Corinth 7:28.
Nso ke enye ndidọhọ ntre ọkọwọrọ? Ndọ esida ndusụk editịmede esịt edi. Ke mme ini nsọn̄ọn̄kpọ ndutịm uforo, utọ ukụt oro ekeme ndisịne ete nditịmede esịt mban̄a editịm n̄kpọ nnọ n̄wan ye nditọ esie. Udọn̄ọ n̄ko ekeme ndida mme mbiomo efen efen ke n̄kan̄ okụk ye n̄kan̄ ntụk nsọk ubon.
Ntre ke adan̄aemi idaha fo ekemede nditre ndidi se afo amade, afo emekeme ndidu ke idaha oro ọfọnde akan nte afo okpodude edieke afo ọkpọdọde ndọ onyụn̄ enyenede mbiomo editịm n̄kpọ nnọ nditọ. Nsọn̄ọn̄kpọ oro afo osobode idahaemi edi ke ibio ini; ẹyesobo mmọ ẹfep ke obufa editịm n̄kpọ Abasi—ndien iso-ọfọn ndusụk idem ke mîbịghike.—Men Psalm 145:16 domo.
Nte Afo Emekeme Nditat Utom Ukwọrọikọ Fo?
Ke adan̄aemi mîdịghe kpukpru owo ẹkeme ndinam ntre, ndusụk owo ẹma ẹkeme ndidụk utom uyọhọ ini kpa ye mme mfịna okụk. Chuks, oro ẹkesiakde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, ekesinyam mme n̄kpọutom ọfis man ese aban̄a ubon esie. Ke ukem ini oro ndutịm ndọ esie okokpude, enye ama ọbọ leta oro ẹkenọde enye ikot ndidi ndinam utom ubọpn̄kpọ ibio ini ke ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society eke n̄kann̄kụk. Ke ekerede aban̄a okụk, akpaneka esie ama ọdọhọ enye okûka. Nte ededi, Chuks ama ekere ete ke Jehovah ama an̄wam imọ nditọn̄ọ mbubehe unyam mme n̄kpọutom ọfis, ntre ke imọ ikponịm udọn̄ n̄kpọ Obio Ubọn̄ ke akpa inyụn̄ ibuọt idem ke ukeme oro Abasi enyenede ndinọ mme n̄kpọ. (Matthew 6:25-34) Akan oro, enye ama ekere ete, idem n̄kpọ edidi ke ufan̄ ọfiọn̄ ita kpọt.
Chuks ama eyere ikot oro onyụn̄ ayak mbubehe oro ọnọ eyeneka esie. Ke isua itiokiet ẹma ẹkebe, Chuks ke osụk ododu ke utom uyọhọ ini, enye edi ebiowo ke esop Christian, onyụn̄ enyene okụk ekemde ndidọ ndọ. Nte enye atua n̄kpọfiọk aban̄a usụn̄ nte n̄kpọ ẹketiede ke uwem esie? Chuks etịn̄ ete: “Ama abiak mi nte mmen̄kekemeke ndidọ ndọ ke ini oro n̄koyomde ndidọ, edi n̄kpọ ama akabade ọfọn ye ami akan. Mmenyene ekese idatesịt ye mme ifetutom oro ekemede ndidi n̄kpekenyeneke edieke ekpedide mma ndọ ndọ ini oro nnyụn̄ nnyene ubon.”
Ukpeme Kaban̄a Ini Iso
Ke ini nsọn̄ọn̄kpọ ediwak owo ẹsiyom ukpeme ẹto ndọ nte n̄kpọ ukpeme kaban̄a mme mfịna okụk ke ini iso. Ndusụk idụt, ke ntak mbiomo isọn, ẹnọ mbonusọn̄ esisịt un̄wam mîdịghe inọhọ-nọ. Ntre mme ete ye eka ẹsiwak ndidori enyịn ke mme ubon mmọ, ndien akpan akpan ke idem nditọ mmọ, ndise mban̄a mmọ ke ini usọn̄. Mmọdo, ẹsiwak ndinyịk iren ye iban oro mîdọhọ ndọ ndidọ ndọ nnyụn̄ nnyene nditọ, idem ke ini idaha okụk mmọ mînyeneke iwụk.
Edi ndọ ye edinyene nditọ inọhọ ubiọn̄ kaban̄a ukpeme. Ndusụk nditọ ererimbot iben̄eke idem ndise mban̄a mme ete ye eka oro ẹma ẹkesọn̄, ndusụk ikemeke ndinam ntre, ke adan̄aemi ndusụk eken ẹsikam ẹkpade mbemiso ete ye eka mmọ ẹkpade. Mme Christian ẹdori enyịn ndinyene ukpeme akpan akpan ẹto ebiet efen, ẹnyenede un̄wọn̄ọ Abasi emi ke ekikere: “Ndikpụhu fi, ndinyụn̄ n̄kpọn̄ke fi.”—Mme Hebrew 13:5.
Owo ikpọn̄ke mbon oro ẹkemen̄ede ndidọ ndọ man ẹnam utom Jehovah ke uyọhọ ini. Christiana idọhọ ndọ onyụn̄ edi isua 32 ke emana. Enye anam utom nte asiakusụn̄ ofụri ini ke Nigeria ke isua usụkkiet ẹmi ẹbede. Enye ọdọhọ ete: “Ami n̄kọn̄ mbuọtidem mi ke Jehovah, emi ọn̄wọn̄ọde ọnọ nnyịn ke imọ idikpọn̄ke ikọt imọ tutu amama. Mbuọtidem mi ọkọn̄ọ ke un̄wọn̄ọ esie. Jehovah ekpeme mi ke n̄kan̄ eke spirit ye ke n̄kan̄ eke obụk. Enye owụt ke idi Ete emi atatde ubọk. Ke uwụtn̄kpọ, mma n̄wọrọ n̄ka ndinam utom ke ikpehe emi udọn̄ kaban̄a Mme Ntiense okponde. Okposụkedi ibat ibat n̄kpọ ẹnamde ẹkop inem uwem ẹdu do, ami mmekpep ndiyọ. Ke ini n̄kanade ke ufọkibọk ke ntak typhus, nditọete ẹtode akani esop mi ẹma ẹdiana kiet ẹn̄wam mi.
“Ami mmenen̄ede n̄kop uyụhọ ye utom uyọhọ ini. Nda enye nte n̄kponn̄kan ifet ndinam utom ye Andibot ekondo ye ata ediwak nditọete iren ye iban ke ofụri ererimbot. Mmokụt ediwak uyen oro ẹkụtde edikpu ẹnyụn̄ ẹnanade idotenyịn ke ntak mme n̄kpọ oro ẹtịbede ẹkanade mmọ ẹkụk. Amaedi ami, uwem mi enyene se ọwọrọde; ami nsak iso nse ini iso ye mbuọtidem. Mmọfiọk nte ke ndisịk n̄kpere Jehovah edi mfọnn̄kan usọbọ ọnọ mme mfịna oro nnyịn isobode mfịn.”
Edieke afo enyenede udọn̄ ndidọ ndọ edi mûkemeke ke ntak nsọn̄ọn̄kpọ ndutịm uforo, sọn̄ esịt! Emi idịghe ye afo ikpọn̄. Odu ediwak owo ẹmi ẹyọde ukem idomo oro ye un̄wam Jehovah. Da idaha fo nam n̄kpọ ke mfọnn̄kan usụn̄ ebe ke ndisịn idem ke ndinam nti n̄kpọ nnọ mbon en̄wen ye ke ndifori idaha eke spirit fo. Sịk kpere Abasi; enye eyen̄wam fi koro enye enen̄erede ekere aban̄a fi.—1 Peter 5:7.