Mme Esenyịn Oro Ẹsan̄ade-san̄a—Mme Enọ Ke Owo
“Ke adan̄aemi Enye ọdọkde ke enyọn̄, Enye ada mbuotekọn̄ ọnyọn̄, ndien ọnọ [mme enọ ke owo, NW].”—EPHESUS 4:8.
1. Ewe obufa utom ke ẹketọt ke magazine emi ke 1894?
KE SE ibede isua ikie ẹmi ẹbede, Enyọn̄-Ukpeme ama ọtọt n̄kpọ oro ekedide obufa. Ẹkekot enye “Ikpehe Utom Efen.” Nso ke obufa utom emi akabuana? Enye ekedi editọn̄ọ utom mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a eke eyomfịn. Nsiondi magazine emi (Ikọmbakara) eke September 1, 1894, ama anam an̄wan̄a ete ke ọtọn̄ọde ke emi aka iso ke nditọete iren oro ẹdotde ẹyesika ẹkese otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ‘kaban̄a uduak edinam mmọ ẹkọri ke akpanikọ.’
2. Mme esenyịn circuit ye district ẹnyene mme utom ewe?
2 Ke akpa isua ikie E.N., mme utọ esenyịn nte Paul ye Barnabas ẹma ẹsika ẹkese mme esop Christian. Mme anam-akpanikọ iren ẹmi ẹkenyene uduak ‘edinam’ mme esop “ẹkọri.” (2 Corinth 10:8) Mfịn, ẹda ediwak tọsịn iren ẹmi ẹnamde emi ke nde ke nde ẹdiọn̄ nnyịn. Otu Ukara eke Mme Ntiense Jehovah ememek mmọ nte mme esenyịn circuit ye district. Esenyịn circuit esika ekese n̄kpọ nte esop 20 urua kiet ke kiet kiet ke n̄kpọ nte ikaba ke isua, odụn̄ọrede mme n̄wetnnịm n̄kpọ, ọnọde mme utịn̄ikọ, onyụn̄ abuanade ke utom ukwọrọikọ ye mme asuanetop Obio Ubọn̄ n̄kann̄kụk. Esenyịn district edi etieibuot okpokoro ke mme mbono circuit kiet kiet eke inikiet ke isua ke ediwak circuit, abuana ke utom an̄wautom ye mme esop oro ẹnyenede mbono, onyụn̄ ọnọ nsịnudọn̄ ke mme utịn̄ikọ oro ẹkọn̄ọde ke Bible.
Edu N̄waidem Mmọ
3. Ntak oyomde mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹnyene edu n̄waidem?
3 Mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹsisasan̄a kpukpru ini. Emi ke idemesie oyom edu n̄waidem. Ndito esop kiet n̄ka en̄wen ediwak ini ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ, edi iren ẹmi ye iban mmọ ẹsinam ntre ye edu idatesịt. Esenyịn circuit kiet ọkọdọhọ ete: “N̄wan mi etịm ọnọ ibetedem isinyụn̄ ikụnike . . . Enye odot ekese itoro ke ntak edu n̄waidem esie.” Ndusụk esenyịn circuit ẹsisan̄a se ibede kilomita 1,000 ke ufọt esop kiet osịm efen. Ediwak ẹsiwat ubomisọn̄, edi mbon eken ẹsito itie kiet ẹsịm efen ke n̄kpọisan̄ ofụri owo, ke enan̄ukwak, ke edem enan̄-mbakara, m̀mê ke ukot. Esenyịn circuit kiet ke Africa akam enyene ndisibe akpa ye n̄wan esie ke afara man aka esop kiet. Ke mme isan̄ isụn̄utom esie, apostle Paul ekenyene ndiyọ ufiop ye tuep, biọn̄ ye nsatitọn̄, ataba idap, nsio nsio n̄kpọndịk, ye afai afai ukọbọ. Enye n̄ko ama enyene ‘ọkpọsọn̄ ekikere kaban̄a kpukpru ufọk Abasi’—ifiọk n̄kpọntịbe emi edide ọsọ n̄kpọ ọnọ mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a mfịn.—2 Corinth 11:23-29.
4. Nso utịp ke mme mfịna unana nsọn̄idem ekeme ndinyene ke uwem mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ?
4 Nte nsan̄a Paul Timothy, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ ndusụk ini ẹsinyene mme mfịna unana nsọn̄idem. (1 Timothy 5:23) Emi esidori mmọ mfịghe efen efen. N̄wan esenyịn circuit kiet anam an̄wan̄a ete: “Ndidu ye nditọete kpukpru ini edi nsịn̄ede ke ini idem mîsọn̄ke mi. Ye ntọn̄ọ ini edikpon mbe itieisọn̄, emi enen̄ede edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi. Ndikam ntan̄ mbiomo nnyịn urua kiet kiet nnyụn̄ n̄wọrọ n̄ka itie en̄wen edi ata n̄kpọ-ata. Ediwak ini, nnyene ndituak nda nnyụn̄ mbọn̄ akam nnọ Jehovah nte ọnọ mi ukeme ndika iso.”
5. Kpa ye nsio nsio idomo, nso edu ke mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ ẹwụt?
5 Kpa ye mme mfịna unana nsọn̄idem ye mme idomo eken, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ ẹnyene idatesịt ke utom mmọ ẹnyụn̄ ẹwụt ima n̄waidem. Ndusụk ẹsịn uwem mmọ ke itiendịk man ẹnọ un̄wam eke spirit ke mme ini ukọbọ m̀mê ekọn̄. Ke ini ẹkade ẹkese mme esop, mmọ ẹsiwụt edu ebietde eke Paul, emi akasiande mme Christian ke Thessalonica ete: “Nnyịn iketie sụn̄-sụn̄ ke otu mbufo nte emi eka ọbọkde nditọ esie mmọ. Ndien koro mbufo ẹdọn̄de nnyịn eti-eti, nnyịn ikụt inem, idịghe ke edinọ mbufo gospel Abasi ikpọn̄, edi ke edinyụn̄ nyak ukpọn̄ nnyịn nde nnọ mbufo, sia imade mbufo eti-eti.”—1 Thessalonica 2:7, 8.
6, 7. Nso eti odudu ke mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a oro ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ẹkeme ndinọ?
6 Nte mbiowo eken ke mme esop Christian, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a “[ẹkpa] utom ke ukwọrọ-ikọ ye ukpep-n̄kpọ.” Ẹkpenyene ndibat ke kpukpru utọ mbiowo oro “ẹdot akwa [ukpono].” (1 Timothy 5:17) Mme uwụtn̄kpọ mmọ ẹkeme ndinọ ufọn edieke, ke ima ‘iketịm ise nte uwem mmọ ọwọrọde ke akpatre, nnyịn ikpebe mbuọtidem mmọ.’—Mme Hebrew 13:7.
7 Nso odudu ke ndusụk mbiowo oro ẹsan̄ade-san̄a ẹkenyene ke idem mbon en̄wen? “Nso utịbe utịbe odudu ke Brọda P—— ekenyene ntem ke idemmi!” ntre ke Ntiense Jehovah kiet ekewet. “Enye ekedi esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke Mexico ọtọn̄ọde ke isua 1960 ka iso. Nte eyenọwọn̄, mma nsibet mme edidi esie ye udọn̄ ye idatesịt. Ke ini n̄kedide isua duop, enye ama ọdọhọ mi ete, ‘Afo n̄ko edidi esenyịn circuit.’ Ke mme n̄kpọsọn̄ isua ini uyen oro, mma nsiyom enye kpukpru ini koro kpukpru ini enye ama esinyene mme ọniọn̄ ọniọn̄ ikọ nditịn̄. Uwem esie ekedi ndibọk erọn̄! Kemi ami ndide esenyịn circuit mi, mmesidomo kpukpru ini ndinọ n̄kpri owo ini nnyụn̄ nnịm mmọ mme utịtmbuba ukara Abasi ke iso nte enye ekenịmde mi. Idem ke mme akpatre isua uwem esie, kpa ye mme mfịna iduọesịt, Brọda P—— ama esidomo kpukpru ini ndinọ mme ikọ nsịnudọn̄. N̄kpasịp usen kiet mbemiso enye akakpade ke February 1995, enye ama asan̄a ye ami aka usen akpan mbono onyụn̄ enịm eyenete kiet emi edide ewet mbuwed ufọk nti utịtmbuba ke iso. Eyenete oro ke ndondo oro ama esịn n̄wed eben̄e unam utom ke Bethel.”
Ẹdara Mmọ
8. Mmanie ẹdi “mme enọ ke owo” nte ẹtịn̄de ẹban̄a ke Ephesus ibuot 4, ndien didie ke mmọ ẹnọ esop ufọn?
8 Ẹkot mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye mbiowo eken oro ẹnọde mme ifetutom ebe ke mfọnido Abasi oro owo mîdotke “mme enọ ke owo.” Nte andida ke ibuot Jehovah ye Ibuot esop, Jesus ọnọ mme owo eke spirit ẹmi man ẹkeme ndinam nnyịn owo kiet kiet ikọri inyụn̄ isịm ọyọhọ idaha. (Ephesus 4:8-15) Enọ ekededi odot esịtekọm. Emi edi ntre akpan akpan ye enọ emi ọsọn̄ọde nnyịn idem ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah. Ntre, ndien, didie ke nnyịn ikeme ndiwụt esịtekọm oro nnyịn inyenede inọ mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a? Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn iwụt ke nnyịn ke ‘inọ orụk iren ẹmi ukpono’?—Philippi 2:29.
9. Ke mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndiwụt esịtekọm nnọ mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a?
9 Ke ini ẹtọtde edidi esenyịn circuit, nnyịn imekeme nditọn̄ọ ndinam ndutịm ndinyene ọyọhọ ebuana ke mme edinam esop ke urua oro. Iso-ọfọn nnyịn imekeme ndisio ini efen efen nnịm ndinọ mme ndutịm utom an̄wautom ke ini edidi oro ibetedem. Nnyịn imekeme ndinam utom nte mme asiakusụn̄ unọ un̄wam ke ọfiọn̄ oro. Ke akpanikọ nnyịn iyoyom ndida mme ekikere oro esenyịn circuit ọnọde nsịn ke edinam man ifori utom ukwọrọikọ nnyịn. Utọ edu udara owo oro ọyọnọ nnyịn ufọn oyonyụn̄ ọsọn̄ọ ọnọ enye nte ke edidi esie edi kiet oro enyenede ufọn. Ih, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹsidi ẹdise esop ndinam nnyịn ikọri, edi oyom ẹnam mmọ n̄ko ẹkọri ke n̄kan̄ eke spirit. Ama odu mme ini oro Paul okoyomde nsịnudọn̄, ndien enye ama esiwak ndidọhọ ekemmọ mme Christian ẹbọn̄ ẹkam ẹban̄a imọ. (Utom 28:15; Rome 15:30-32; 2 Corinth 1:11; Colossae 4:2, 3; 1 Thessalonica 5:25) Mme esenyịn eyomfịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹyom akam ye nsịnudọn̄ nnyịn kpasụk ntre.
10. Didie ke nnyịn ikeme ndin̄wam ndinam utom esenyịn oro asan̄ade-san̄a edi idara idara?
10 Nte nnyịn imasian esenyịn circuit ye n̄wan esie adan̄a nte nnyịn idarade edidi mmọ? Nte nnyịn imọkọm enye ke ọnọ-un̄wam item oro enye ọnọde nnyịn? Ndi nnyịn imanam enye ọfiọk ke ini mme ekikere utom an̄wautom oro enye ọnọde anamde idatesịt nnyịn ke utom ukwọrọikọ ọkọri? Edieke nnyịn inamde, emi ayan̄wam ndinam utom esie edi idara idara. (Mme Hebrew 13:17) Esenyịn circuit kiet ke Spain ama etịn̄ akpan akpan aban̄a adan̄a nte enye ye n̄wan esie ẹdarade ekpri n̄wed ekọm oro mmọ ẹsibọde ke mmọ ẹma ẹkeka ẹkese esop. “Nnyịn imesibon mme kad ẹmi inyụn̄ ikot mmọ ke ini ikopde mmemidem,” ntem ke enye ọdọhọ. “Mmọ ẹdi ebiet emi ata nsịnudọn̄ otode.”
11. Ntak emi nnyịn ikpanamde iban mme esenyịn circuit ye district ẹfiọk ke ẹma ẹnyụn̄ ẹdara mmọ?
11 N̄wan esenyịn oro asan̄ade-san̄a ke akpanikọ ọbọ ufọn oto mme ikọ itoro. Enye amanam ekese n̄waidem man an̄wam ebe esie ke ikpehe utom emi. Mme anam-akpanikọ nditọete iban ẹmi ẹfụmi ndammana udọn̄ edinyene ufọkidụn̄ ekemmọ ye, ke ediwak idaha, eke edinyene nditọ n̄ko. Adiaha Jephthah ekedi kiet ke otu mme asan̄autom Jehovah emi ke unyịme ọkọkpọn̄de ifet edinyene ebe ye ubon ke ntak akan̄a oro ete esie akanamde. (Judges 11:30-39) Ẹkese n̄waidem esie didie? Judges 11:40 ọdọhọ ete: ‘Nditọ iban Israel ẹma ẹsika kpukpru isua ẹketua eyen Jephthah a Gilead an̄wan ke usen inan̄ ke isua.’ Ọfọn didie ntem ke ini nnyịn inamde edi ido ndisisian iban mme esenyịn circuit ye district nte ke ẹma ẹnyụn̄ ẹdara mmọ!
“Ẹkûfre Ndikama Isen Owo”
12, 13. (a) Ewe isọn̄ N̄wed Abasi odu kaban̄a edikama mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ isen? (b) Nam an̄wan̄a nte utọ edu ukama isen oro ekemede ndinọ edem mbiba ufọn.
12 Ndikama isenowo edi usụn̄ efen ndiwụt ima ye esịtekọm nnọ mbon oro ẹdude ke utom Christian oro ẹsan̄ade-san̄a. (Mme Hebrew 13:2) Apostle John ama otoro Gaius ke ndikama mbon oro ẹkesikade ẹkese esop nte mme isụn̄utom oro ẹsan̄ade-san̄a, isen. John ekewet ete: “Edima, afo ananam utom akpanikọ ke n̄kpọ ekededi eke adade an̄wam nditọ-ete, akpan-akpan mmọ ẹmi ẹdide isen owo. Mmọ ẹketie ntiense ẹban̄a ima fo ke iso ufọk Abasi. Ọfọn afo osio mmọ unyọn̄, nte odotde owo Abasi ndinam: koro mmọ ẹma ẹwọn̄ọ ke ntak Enyịn̄ oro, inyụn̄ inyịmeke ndibọ mme Gentile n̄kpọ. Ntre ke ana nte nnyịn idara mmọ ẹmi ẹtiede ntem, man nnyịn itiene akpanikọ inam n̄kpọ inọ Abasi.” (3 John 5-8) Mfịn, nnyịn imekeme nditat utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ ebe ke ndikama mme esenyịn ẹmi ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ isen ukem ntre. Nte ededi, mbiowo n̄kann̄kụk ẹnyene ndikụt nte ke itieidụn̄ ọfọn, edi esenyịn district kiet ọkọdọhọ ete: “Owo ikemeke ndidọhọ ke ebuana nnyịn ye nditọete ọkọn̄ọ ke m̀mê mmanie ẹkeme ndinam n̄kpọ nnọ nnyịn. Nnyịn ikponyụn̄ iyomke ndinam mme owo ẹnyene utọ ekikere oro. Ana nnyịn inyịme edu ukama isen nditọete nnyịn ekededi, imọ m̀mê ubuene.”
13 Edu ukama isen ekeme ndinọ edem mbiba ufọn. “Ke ubon mi, nnyịn ima inyene edu edinọ mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ikot ẹdi ẹdidu ye nnyịn,” ntem ke Jorge, akani esenyịn circuit emi anamde utom idahaemi ke Bethel, ọdọhọ. “Etie mi nte ke mme edidi ẹmi ẹma ẹn̄wam mi ẹkan nte n̄kọfiọkde adan̄aoro. Ke ini uwọrọ ndụk akwa owo mi, mma nnyene mme mfịna eke spirit. Eka mi ama okop editịmede esịt aban̄a emi edi ikọfiọkke nnennen nte akpan̄wamde ndien ke ntre ama ọdọhọ esenyịn circuit enyene nneme ye ami. Ke akpa n̄kefefep enye, sia n̄kokopde ndịk edidi se ẹkụtde ndudue ẹnọ. Edi ufan ufan edu esie ke akpatre ama anam mi nnyene nneme ye enye. Enye ama okot mi ete ndidia udia ye imọ ke Monday kiet, ndien mma ntịn̄ esịt mi koro n̄kenyenede nsọn̄ọ nte ke se n̄ketịn̄de ama an̄wan̄a enye. Enye ama akpan̄ utọn̄ ketket. Nti ekikere esie ẹma ẹnen̄ede ẹfọn, ndien mma ntọn̄ọ ndinam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit.”
14. Ntak emi nnyịn ikpowụtde esịtekọm utu ke ndikụt ndudue nnọ mbiowo oro ẹsan̄ade-san̄a?
14 Esenyịn oro asan̄ade-san̄a esidomo ndin̄wam ikpọ ye n̄kpri ukem ukem ke n̄kan̄ eke spirit. Do, ke akpanikọ, nnyịn ikpenyene ndiwụt esịtekọm ke mme ukeme esie. Nte ededi, nso edieke nnyịn ikpokụtde ndudue inọ enye ke ntak mme mmeme esie mîdịghe imen enye idomo nte mîdotke ye mbon en̄wen oro ẹkedide ẹdise esop? Eyedi, emi ekpenen̄ede akama mmemidem. Ikedịghe n̄kpọ nsịnudọn̄ inọ Paul ndikop nte ẹkụtde ndudue ẹnọ mme utom esie. Nte an̄wan̄ade, ndusụk Christian ke Corinth ẹma ẹtịn̄ mme ikọ usụhọde owo itie ẹban̄a nte enye eketiede ye ukeme utịn̄ikọ esie. Enye ke idemesie ama okot oto utọ mbon nsụkuyo oro nte ẹdọhọde ẹte: “N̄wed esie ẹdobi ẹnyụn̄ ẹsọn̄; edi enye ke idem esie edi mmem-mmem, ikọ-inua esie inyụn̄ idịghe n̄kpọ.” (2 Corinth 10:10) Nte ededi, ke inemesịt, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a nte ido edide ẹsikop mme ima ima ikọ esịtekọm.
15, 16. Didie ke ima ye ifịk oro ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ẹwụtde ẹsitụk mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ?
15 Esenyịn circuit kiet ke Latin America esisan̄a ofụri usen kiet ke mbatmbat afan̄ man ekese nditọete esie iren ye iban eke spirit ẹmi ẹdụn̄de ke ikpehe emi utịn̄e utịn̄e mbonekọn̄ ibak ẹkarade. “Edi se idemerede owo ndikụt usụn̄ nte nditọete ẹsiwụtde esịtekọm ke edidi,” ntem ke enye ewet. “Idem okposụkedi nnyenede ndisịn ekese ukeme man nsịm do, nsobode ekese n̄kpọndịk ye nsọn̄ọn̄kpọ, ẹnọ kpukpru emi utịp ke ima ye ifịk oro nditọete ẹwụtde.”
16 Esenyịn circuit kiet ke Africa ewet ete: “Ke ntak ima oro nditọete ẹkewụtde nnyịn, nnyịn ima ima efakutom Tanzania etieti! Nditọete ẹma ẹsidu ke mben̄eidem ndikpep n̄kpọ nto nnyịn, ndien mmọ ẹma ẹsikop inemesịt nnyịn ndidu ke ufọk mmọ.” Ima ima ye inem inem itie ebuana ama odu ke ufọt apostle Paul ye Christian ebe ye n̄wan akpa isua ikie oro Aquila ye Prisca. Ke akpanikọ, Paul eketịn̄ aban̄a mmọ ete: “Ẹkọm Prisca ye Aquila, mme nsan̄a-utom mi ke Christ Jesus, ẹmi ẹkenyịmede ndiduọk uwem mmọ kaban̄a uwem mi: idịghe ami ikpọn̄ ndọhọ ẹkọm mmọ; edi kpukpru mme ufọk Abasi ke otu mme Gentile ẹtiene ẹnọ ekọm nde.” (Rome 16:3, 4) Mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ ẹwụt esịtekọm ndinyene mme Aquila ye Prisca eyomfịn nte mme ufan mmọ ẹmi ẹsịnde san̄asan̄a ukeme ndikama isen nnyụn̄ ndi nsan̄a.
Ndisọn̄ọ Mme Esop Idem
17. Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke eti ibuot odu ke ndutịm aban̄ade mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, ndien m̀mọ̀n̄ ke mmọ ẹsida item mmọ?
17 Jesus ọkọdọhọ ete: “Ubọk-utom Eti Ibuot ẹwụt ẹte Eti Ibuot enen.” (Matthew 11:19) Eti ibuot oro odude ke ndutịm aban̄ade esenyịn oro asan̄ade-san̄a ana in̄wan̄în̄wan̄ koro enye an̄wamde ndisọn̄ọ mme esop ikọt Abasi idem. Ke udiana isan̄ isụn̄utom Paul, enye ye Silas ke usụn̄ okụtde unen “asan̄a ebe ke Syria ye Cilicia, ọsọn̄ọ mme ufọk Abasi idem.” N̄wed Utom asian nnyịn ete: “Nte mmọ ẹsan̄ade ke usụn̄ ẹbe ke mme obio, ẹyak mme ewụhọ, ẹmi mme apostle ye mbiowo ẹmi ẹdụn̄de ke Jerusalem ẹkewụkde, ẹnọ mmọ ẹte ẹnịm. Ntre ke mme ufọk Abasi ẹsọn̄ọ ke mbuọtidem, ibat mmọ onyụn̄ ọtọt ke usen ke usen.” (Utom 15:40, 41; 16:4, 5) Mme esenyịn eyomfịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹbọ item eke spirit ẹto N̄wed Abasi ye mme n̄wed “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” kpa nte kpukpru Christian eken.—Matthew 24:45.
18. Didie ke mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹsisọn̄ọ mme esop idem?
18 Ih, mbiowo oro ẹsan̄ade-san̄a ẹnyene ndika iso ndia udia ke okpokoro Jehovah eke spirit. Ana mmọ ẹtịm ẹmehe ye mme usụn̄ ye mme ndausụn̄ oro esop Abasi etienede. Do utọ iren oro ẹkeme ndidi ata edidiọn̄ ẹnọ mbon en̄wen. Ebede ke eti uwụtn̄kpọ ifịk mmọ ke utom an̄wautom, mmọ ẹkeme ndin̄wam ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ndifori utom ukwọrọikọ Christian mmọ. Mme utịn̄ikọ ẹkọn̄ọde ke Bible oro mbiowo ẹdide-di mi ẹsinọde ẹsinam mme andikop ẹkọri ke n̄kan̄ eke spirit. Ebede ke ndin̄wam mbon en̄wen ẹda item Ikọ Abasi ẹsịn ke edinam, ẹnam utom ke n̄kemuyo ye ikọt Jehovah ke ofụri isọn̄, ẹnyụn̄ ẹda mme ndutịm eke spirit oro Abasi ọnọde ebe ke ‘ofụn anam-akpanikọ’ ẹsịn ke edinam, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹsisọn̄ọ mme esop oro mmọ ẹnyenede ifet ndika n̄kese idem.
19. Mme mbụme ewe ẹsụhọ emi ẹdikerede iban̄a?
19 Ke ini esop Jehovah ọkọtọn̄ọde utom mbiowo oro ẹsan̄ade-san̄a ke otu Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ke n̄kpọ nte isua ikie ẹmi ẹkebede, magazine emi ọkọdọhọ ete: “Nnyịn iyakama enyịn ise mme utịp ye n̄kaiso ndausụn̄ Ọbọn̄.” Ndausụn̄ Jehovah amana in̄wan̄în̄wan̄. Ke ntak edidiọn̄ esie ye ke idak ndausụn̄ Otu Ukara, ẹmetat ẹnyụn̄ ẹnen̄ede utom emi ke mme isua ẹmi ẹbede. Nte utịp, ẹnam esop Mme Ntiense Jehovah ke ofụri isọn̄ ẹsọn̄ọ ke mbuọtidem ibat mmọ ke onyụn̄ ọtọt ke usen ke usen. Nte an̄wan̄ade, Jehovah ke ọdiọn̄ edu n̄waidem eke mme enọ ke owo ẹmi. Edi didie ke mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹkeme ndinam utom mmọ uforo uforo? Nso idi mme uduakesịt mmọ? Didie ke mmọ ẹkeme ndinam ekese ufọn?
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Nso idi ndusụk utom mme esenyịn circuit ye district?
◻ Ntak oyomde mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹnyene edu n̄waidem?
◻ Didie ke ẹkeme ndiwụt esịtekọm ke utom mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ?
◻ Nso ke mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹkeme ndinam man ẹnam mme esop ẹsọn̄ọ ke mbuọtidem?
[Ndise ke page 10]
Ndisasan̄a kpukpru ini oyom edu n̄waidem
[Ndise ke page 13]
Nte afo amakama mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ye iban mmọ isen?