Shechem—Obio Emi Odude ke Itịghede

KE UFỌT ufọt idụt oro Abasi ekemekde ọnọ ikọt esie, ke obio Shechem okodu, ke ufọt Obot Ebal ye Obot Gerizim. Ekedi mi—ke ekperede tọsịn isua inan̄ ẹmi ẹkebede—ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ Abraham ete: “Nyemen isọn̄ emi nnọ ubon fo.”—Genesis 12:6, 7.

Nte ekemde ye un̄wọn̄ọ emi, Jacob eyeyen Abraham ama anam nna ke Shechem onyụn̄ anam itieuwa oro enye okokotde “Abasi edi Abasi Israel.” Ekeme ndidi Jacob ama etịbe obube mmọn̄ ke n̄kann̄kụk emi man enyene mmọn̄ ọnọ ubon ye otuerọn̄ esie, kpa obube mmọn̄ emi ẹkedide ẹdidiọn̄ọ ke ediwak isua ikie ke ukperedem nte “obube-mmọn̄ Jacob.”—Genesis 33:18-20, ikọ idakisọn̄ NW; John 4:5, 6, 12.

Nte ededi, idịghe kpukpru mbonufọk Jacob ẹkenyene ifịk ẹnọ utuakibuot akpanikọ. Dinah, eyenan̄wan esie, ama emek mme nsan̄a ke otu n̄kaiferi Canaan eke Shechem. Dinah, emi okosụk edide ekpri eyen ini oro, ama ọkpọn̄ ifụre oro okodude ke mme ataya ubon esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndika obio oro okodude ekpere, anamde mme ufan do.

Didie ke n̄kparawa iren obio oro ẹkese ekpri eyenan̄wan emi mîfiọkke erenowo emi ekesidide obio mmọ kpukpru ini mi—iso-ọfọn asan̄ade ikpọn̄? Eyen ọbọn̄ obio oro ama “okụt enye, onyụn̄ ada enye, ọfiọk enye, onyụn̄ asabade enye.” Ntak emi Dinah ekesịnde idem ke afanikọn̄ ebe ke ndidụk nsan̄a ye oburobụt mbon Canaan? Ndi ekedi ke ntak enye ekekerede ke imoyom nsan̄a n̄kaiferi ẹdide ubọkn̄ka imọ? Ndi enye ekedi owo nsọn̄ibuot ye owo nda-ke-idem nte ndusụk nditọeka esie iren ẹkedide? Kot mbụk Genesis, nyụn̄ domo ndifiọk mfụhọ ye esuene oro anade edi Jacob ye Leah ẹma ẹkop ke ntak n̄kpọ mmọn̄eyet otode eyenan̄wan mmọ ndisika Shechem.—Genesis 34:1-31; 49:5-7; se n̄ko Enyọn̄-Ukpeme, December 15, 1985, page 31.

Ke ekperede isua 300 ke ukperedem, mme utịp edifụmi mme ndausụn̄ ukara Abasi ẹma ẹfiak ẹwọrọ ẹwụt idem inikiet efen. Ke Shechem, Joshua ama etịm mme mbono oro ẹnen̄ede ẹti ẹkan ke mbụk nditọ Israel. Kere ban̄a edinam oro ke itịghede. Se iwakde ikan owo miliọn kiet—iren, iban, ye nditọwọn̄—ẹmi ẹtode esien Israel itiokiet ẹda ke mben Obot Gerizim. Ke edem itịghede eken n̄kpọ nte ukem ibat owo oro ẹtode esien itiokiet eken ẹda ke mben Obot Ebal.a Ndien do ke isọn̄ isọn̄, ke n̄kan̄ ekebe ediomi ye ke ufọt otu nditọ Israel iba oro, ke mme oku ye Joshua ẹkeda. Nso n̄kpọ ndise ke emi ekedi ntem!—Joshua 8:30-33.

Ke okon̄de akan akwa udịm owo ẹmi, ikpọ obot iba ẹmi ẹma ẹwụt akamba ukpụhọde ke ufọt uyai ye nsatisọn̄. Usụk usụk enyọn̄ obot Gerizim edi awawa awawa onyụn̄ edi eti isọn̄, ke adan̄aemi eke Ebal ekedide ntọn̄ ntọn̄ onyụn̄ anade ukpọk. Nte afo emekeme ndikop n̄kụni nduaidem nte nditọ Israel ẹketiede ẹbet ini oro Joshua editịn̄de ikọ? Kpukpru uyom ẹkedi ekwado ke oto-obot ufọkmbre emi.

Ke hour inan̄ esịm itiokiet oro Joshua adade okot ‘ikọ mbet Moses,’ mme owo oro ẹtiene ẹbuana. (Joshua 8:34, 35) Nte an̄wan̄ade, nditọ Israel ẹmi ẹkedade ke mben Gerizim ẹdọhọ Amen! ke ẹma ẹketịn̄ edidiọn̄ kiet kiet, ke adan̄aemi Amen! mbon oro ẹkedade ke mben Ebal ọkọsọn̄ọde isụn̄i kiet kiet. Ekeme ndidi Obot Ebal nditie nsatisọn̄ nsatisọn̄ an̄wam nditi mme owo oro mban̄a se idide idiọk utịp nsọn̄ibuot.

“Ọdọdiọk ọnọ owo eke esịnde ete esie ye eka esie ke ndek,” ntre ke Joshua odụri owo utọn̄. Ke uyo kiet, se iwakde ikan uyo owo miliọn kiet ẹbọrọ ẹte: “Amen.” Joshua ebet man ọkpọsọn̄ ibọrọ oro osụhọde mbemiso akade iso: “Ọdọdiọk ọnọ owo eke eseherede adan̄a mbọhọidụn̄ esie.” Inikiet efen esien itiokiet oro, ẹmi ẹkesan̄ade ye ediwak isenowo, ẹfiori ẹte: “Amen.” (Deuteronomy 27:16, 17) Ke ekpedide afo okodu do, nte afo tutu amama ekpekefre mbono oro ẹkenịmde ke ufọt ikpọ obot do? Nte ufọn edikop item ikpọsọn̄ọke iwụhọ ke ekikere fo?

Esisịt ini mbemiso enye akakpade ke n̄kpọ nte isua 20 ke ukperedem, Joshua ama ọtọn̄ọ ntak okot idụt oro obok ọtọkiet ke Shechem man mmọ ẹsọn̄ọ ubiere mmọ. Enye ama emen edimek oro kpukpru owo ẹnyenede ndinam enịm mmọ ke iso. “Ẹmek ke idem mbufo ndien, mfịn emi, enye eke mbufo ẹdinamde n̄kpọ esie,” ntre ke enye ọkọdọhọ. “Edi ama edi ami ye ufọk mi, nnyịn iyenam n̄kpọ Jehovah.” (Joshua 24:1, 15) Nte an̄wan̄ade, mme edemede mbuọtidem ikpọ mbono ẹmi ke Shechem ẹma ẹtụk mmọ esịt ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Ke ediwak isua ke Joshua ama akakpa, nditọ Israel ẹma ẹkpebe uwụtn̄kpọ mbuọtidem esie.—Joshua 24:31.

N̄kpọ nte isua ikie 15 ke ukperedem ke ini Jesus ọkọduọkde odudu ke idak mfụt Obot Gerizim, inem inem nneme ama ada itie. Ke okopde mmemidem ke ntak anyan isan̄, Jesus ke eketie ke mben obube mmọn̄ Jacob ke ini n̄wan a-Samaria ye aban̄ mmọn̄ ke ubọk akasan̄ade ekpere. N̄wan oro ama enen̄ede okop n̄kpaidem ke ini Jesus ọkọdọhọde yak enye ọnọ imọ mmọn̄ in̄wọn̄, sia mme Jew mîkesitịn̄ke ikọ inọ mbon Samaria, man ẹketetịn̄ ẹban̄a edin̄wọn̄ mmọn̄ ke n̄kpọ mmọn̄ mmọ. (John 4:5-9) Mme udiana ikọ Jesus ẹketetịm ẹkpa enye idem.

“Kpukpru owo eke ẹn̄wọn̄de mmọn̄ emi ẹyetọn̄ọ ntak ẹkop nsatitọn̄: edi owo ekededi eke ọn̄wọn̄de mmọn̄ emi Ami ndinọde enye idikopke nsatitọn̄ aba: edi mmọn̄ oro ndinọde enye eyekabade edi idịm mmọn̄ ke esịt esie eke otopde akabade ọwọrọ edi nsinsi uwem.” (John 4:13, 14) Kere ban̄a udọn̄ emi n̄wan oro ekenyenede ke un̄wọn̄ọ oro, koro ndikoi mmọn̄ ke ntotụn̄ọ obube oro ekedi ọkpọsọn̄ utom. Jesus ama aka iso anam an̄wan̄a nte ke kpa ye oro mmọ ẹwọrọde etop ke mbụk, Jerusalem m̀mê Obot Gerizim nte mme itie ido ukpono ikedịghe akpan n̄kpọ ke ndika mbịne Abasi. Idaha esịt ye eduuwem ẹkedi akpan n̄kpọ, idịghe itie. “Ata mme andituak ibuot [ẹdituak] ibuot ẹnọ Ete ke spirit ye ke akpanikọ,” enye ọkọdọhọ ntre. “Edi mmọ eke ẹtiede ntem ke Ete oyom ete ẹtuak ibuot ẹnọ Imọ.” (John 4:23) Mme ikọ oro ẹkenọ ndọn̄esịt didie ntem! Inikiet efen itịghede emi ama akabade edi ebiet emi ẹkesịnde udọn̄ ẹnọ mme owo ndinam n̄kpọ Jehovah.

Mfịn obio Nablus odu ekpere n̄wụre Shechem eset. Obot Gerizim ye Obot Ebal ẹsụk ẹkakanade itịghede oro ẹkụk, ẹdade nte mme idop idop ntiense ẹnọ mme n̄kpọntịbe ini edem oro. Ẹkeme ndisụk n̄ka n̄kese obube mmọn̄ Jacob oro odude ke isọn̄ isọn̄ ikpọ obot ẹmi. Nte nnyịn itiede ikere mme n̄kpọntịbe ẹmi ẹkedade itie do, ẹti nnyịn nte edide akpan n̄kpọ ndisọn̄ọ mmụm utuakibuot akpanikọ n̄kama, kpa nte Joshua ye Jesus ẹkekpepde nnyịn ndinam.—Men Isaiah 2:2, 3 domo.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.