Nte Afo Emesikop Ndịk Ndibuọt Idem ye Mbon En̄wen?
‘IDỤHE owo ndomokiet emi n̄kemede nditịn̄ ikọ nnọ. Se ntịn̄de idin̄wan̄ake mme owo. Mmọ ẹsịn idem ẹkaha ke mme mfịna mmọ. Mmọ inyeneke ini inọ okịmmọ.’ Ediwak owo ẹkere ntre, anam mmọ isitịn̄ke ekikere mmọ inọ mbon en̄wen. Ke ini mbon en̄wen ẹbụpde mmọ nte n̄kpọ etiede, esidọn̄ mmọ nditịn̄, edi mmọ isitịn̄ke. Mmọ ikam ikemeke nditịn̄ ekikere mmọ.
Edi akpanikọ, odu mbon oro mîyomke un̄wam ito mbon en̄wen. Kpa ye oro, ediwak owo ẹsiyom un̄wam ke mbrenyịn edi ẹkop ndịk ndiyarade mme ata ọkpọkpọ ekikere, ntụk, ye ifiọk n̄kpọntịbe mmọ. Nte afo edi kiet ke otu mmọ? Nte isụk idụhe owo ndomokiet emi afo ekemede ndibuọt idem?
Ndifiọk Ndịk Oro
Ke ererimbot mfịn idaha oro anamde ẹnyene eyịghe odu. N̄kparawa owo isitịn̄ke ikọ inọ mme ete ye eka mmọ. Mme ete ye eka ikemeke nditịn̄ ikọ ye kiet eken. Ibat ibat owo ẹnyịme nditịn̄ ikọ nnọ mbon oro ẹkamade odudu. Sia mîkemeke ndinyene mbuọtidem ke idem mbon en̄wen, ndusụk owo ẹwọn̄ọde ẹbịne n̄kpọsọn̄ mmịn, n̄kpọsọn̄ ibọk, m̀mê idat idat usụn̄uwem man ẹdomo ndibọhọ mme mfịna mmọ.—Mme N̄ke 23:29-35; Isaiah 56:12.
Akpakịp uyarade unana edinam akpanikọ ye oburobụt ido enyen̄e mbuọtidem oro ẹnyenede ke idem mbon oro ẹkamade odudu, utọ nte mme ọkwọrọ ederi, mme dọkta, mbiausọbọ, ye mme andikpep. Ke uwụtn̄kpọ, ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete ke se ikande mbahade 10 eke ikie ke otu mme ọkwọrọ ederi ẹbuana ke oburobụt ido idan̄. “Mme andibiat mbuọtidem” ẹmi, nte andiwet n̄wed kiet ọdọhọde, “ẹtịbi ebeden̄, ikpọ ndudu ye obube ke mme itie ebuana owo.” Didie ke emi otụk mme esop mmọ? Enye abiat mbuọtidem.
Mbiara ido uwem emi atarade asuana ada n̄ko ekesịm afanikọn̄ ke ubon, ke udomo oro anamde n̄wụre ubon ekpere nditie nte edi nnennen n̄kpọ, idịghe esen esen n̄kpọ. Ini kiet ko-o ufọk ekedi n̄kann̄kụk ọfọnde ọnọ n̄kọri. Mfịn enye awak nditie nte itie udep aran uwat oro ẹkade ke ini udia. Ke ini eyen ọkọride ke ubon oro “ima uduot owo” mîdụhe, ọsọ n̄kpọ edi unana edikeme ndibuọt idem ye mbon en̄wen ke ama okokpon.—2 Timothy 3:3.
N̄ko-n̄ko, nte mme idaha ererimbot ẹdiọkde ẹkan, ẹtetịm ẹsio nnyịn ẹnyan ẹnọ mme idaha oro ẹkamade n̄kpọsọn̄ ubiak. Ke ukem idaha oro, prọfet Micah ama ewet ete: “Ẹkûbuọt idem ye ata ufan.” (Micah 7:5) Afo emekeme ndinyene ukem ekikere oro ke ama okosobo ekpri edikpu, ke ẹma ẹkebian̄a fi, m̀mê ke akwa n̄kpọntịbe ama ekedịghe fi uwem. Ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ afo ndifiak mbuọt idem ye mbon efen, ntụk fo onyụn̄ odoro ufiọn, odude uwem kpukpru usen ye unana ntụk. (Men Psalm 102:1-7 domo.) Edi akpanikọ, utọ edu oro ekeme ndin̄wam fi ndika iso ndu uwem, edi “mfụhọ” fo iyakke enyene ata idatesịt ndomokiet ke uwem. (Mme N̄ke 15:13) Akpanikọ edi, man afo okop nsọn̄idem ke n̄kan̄ eke spirit, eke ntụk, eke ekikere, ye eke ikpọkidem, ana ibibene oro owụre ndien ana afo ekpep ndibuọt idem ye mme owo. Nte ẹkeme ndinam oro? Ih.
Ntak Anade Ibibene Oro Owụre?
Ndibuọt idem ye mbon en̄wen anam esịt oro enyenede mfịna ana sụn̄. Hannah ama enyene ifiọk n̄kpọntịbe emi. Ndọ esie ama ọfọn, enyene eti ufọk, edi enye ama okop ọkpọsọn̄ mfụhọ. Okposụkedi ‘esịt ọkọdiọkde’ enye, enye ke ọniọn̄ ama “ekpe Jehovah ubọk” ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ tutu n̄kpọkinua esie enyek ye unana editịn̄ ikọ. Ih, enye ama ọbuọt idem ke Jehovah. Ekem enye ama etịn̄ se idude enye ke esịt ọnọ andida ke ibuot Abasi kpa Eli. Ye nso utịp? “[Hannah] ọnyọn̄ esiemmọ, onyụn̄ adia n̄kpọ, ndien iso ifụhọke aba enye.”—1 Samuel 1:1-18.
Ediwak n̄kaowo ẹfiọk mme ufọn emi edineme mme ọkpọkpọ n̄kpọ ẹnyenede. Ke uwụtn̄kpọ, ndibuana mme ekikere ye mme ifiọk n̄kpọntịbe ye mbon oro ẹma ẹkedu ke ukem idaha oro ekeme ndinyene ufọn. Mme anam ndụn̄ọde ẹdọhọ ẹte: “Editie ikpọn̄ ke n̄kan̄ ntụk akama udọn̄ọ—oyom nnyịn iyarade mmọ man ekikere nnyịn ana sụn̄.” Ediwak ntan̄ndian ndụn̄ọde oro ntaifiọk ẹnamde ọsọn̄ọ akpanikọ eke n̄ke odudu spirit oro ọdọhọde ete: “Owo ido esie ebịne se enye oyomde; ayadada aka iso, ikereke item.”—Mme N̄ke 18:1.
Edieke afo mûnemeke nneme ye mbon en̄wen, mmọ ẹdikeme didie ndin̄wam fi? Ke adan̄aemi Jehovah Abasi edide andikot esịt, ubon ye mme ufan ifiọkke mme ndịbe ekikere fo—ibọhọke afo ayarade mmọ. (1 Chronicles 28:9) Ke ini mfịna abuanade edibiat ibet Abasi, nditre ndisọp nyarade idiọkn̄kpọ oro akam ananam n̄kpọ ọdiọk akan.—Mme N̄ke 28:13.
Ke akpanikọ, mme ufọn oro ẹdude ke ndiyarade nnanenyịn nnọ mbon en̄wen ẹnen̄ede ẹkpon ẹkan unan oro ẹkemede ndinyene. Nte ededi, oro iwọrọke ite ke nnyịn ikpenyene ndiyarade ọkpọkpọ n̄kpọ ofụri ofụri ye unana ediwụt ukpeme. (Men Judges 16:18; Jeremiah 9:4; Luke 21:16 domo.) Mme N̄ke 18:24 odụri owo utọn̄ ete: “Owo ediwak ufan ayabiat idem esie,” edi ekem adian ete: “Edi [ufan, NW] odu emi eyịrede owo akan eyen-eka.” M̀mọ̀n̄ ke afo ekeme ndikụt utọ ufan oro?
Buọt Idem ke Ubon Fo
Edieke afo enyenede mfịna, nte ama odomo ndineme enye ye nsan̄andọ fo m̀mê ye ete ye eka fo? “Ye ediwak mfịna, ndineme mmọ ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ edi ofụri se ẹyomde,” ntre ke ọnọitem kiet emi enyenede ifiọk etịn̄. (Mme N̄ke 27:9) Mme ebe ẹdide Christian ẹmi ‘ẹmade iban mmọ nte idemmọ,’ ibanndọ ẹmi ‘ẹsụkde idem ẹnọ mme ebe mmọ,’ ye mme ete ye eka ẹmi ẹdade mbiomo emi Abasi ọnọde mmọ ‘ndikama nditọ mmọ ke ntụnọ ye item Jehovah’ ke akpan n̄kpọ ẹyenam utom ọkpọsọn̄ ndikabade ndi mme andikpan̄ utọn̄ oro ẹnịmde idem ke itie owo enye eken ye mme ọnọitem oro ẹnọde un̄wam. (Ephesus 5:22, 33; 6:4) Okposụkedi enye mîkenyeneke n̄wan m̀mê nditọ ke usụn̄ifiọk eke obụkidem, nso utịbe utịbe uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ntem ke afan̄ emi!—Mark 10:13-16; Ephesus 5:25-27.
Nso edieke mfịna oro okponde akan se ẹkemede ndise mban̄a ke ubon? Ke esop Christian, iyomke nnyịn idu ikpọn̄. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Anie odu ke mmem-idem, ndien ami ntre nditiene enye n̄kop mmem-idem?” (2 Corinth 11:29) Enye ama eteme ete: “Ẹbiom mbiomo kiet eken.” (Galatia 6:2; Rome 15:1) Ke otu nditọete nnyịn iren ye iban eke spirit, nnyịn ke akpanikọ imekeme ndikụt ‘eyen eka emi amanade ọnọ ini nnanenyịn’ awak akan kiet.—Mme N̄ke 17:17.
Buọt Idem ke Esop
Ke se iwakde ikan esop 80,000 eke Mme Ntiense Jehovah ke ofụri isọn̄, odu mme osụhọde idem irenowo ẹmi ẹnamde utom nte “mme andin̄wam [fi] ndinyene idatesịt.” (2 Corinth 1:24) Mmọemi ẹdi mbiowo. “Owo kiet,” nte Isaiah ọdọhọde, “ayakabade ebiet ọtọ udịbe ofụm, ye etehe ubọhọ edịm; ebiet akpa mmọn̄ ke edisat isọn̄, ebiet mfụt akwa itiat ke isọn̄ n̄kpa-mba.” Se mbiowo ẹdomode ndidi edi oro.—Isaiah 32:2; 50:4; 1 Thessalonica 5:14.
Mbiowo ẹsịm mme n̄kpọ N̄wed Abasi oro ẹyomde mbemiso ‘edisana spirit emekde mmọ.’ Ndifiọk emi ọyọsọn̄ọ mbuọtidem fo ke idem mmọ. (Utom 20:28; 1 Timothy 3:2-7; Titus 1:5-9) Se afo enemede ye ebiowo edi n̄kpọ oro owo mîdidehede iyarade. Ndidi se ẹbuọtde idem edi kiet ke otu mme n̄kpọ oro ẹnamde enye odot.—Men Exodus 18:21; Nehemiah 7:2 domo.
Mbiowo ke esop ‘ẹkpeme ẹyom ufọn ukpọn̄ fo, nte mmọemi ẹnyenede ndinọ Abasi ibat.’ (Mme Hebrew 13:17) Nte emi inụkke fi ndibuọt idem ye irenowo ẹmi? Nte ido edide, kpukpru mbiowo inyeneke ukem edu ke ukem udomo. Ndusụk mmọ ẹkeme nditie nte ẹkeme ndinen̄ede nsan̄a n̄kpere, ẹfọn ido, m̀mê n̄kpọ ndisọp n̄n̄wan̄a mmọ n̄kan mbon eken. (2 Corinth 12:15; 1 Thessalonica 2:7, 8, 11) Ntak emi mûtịn̄ke ndịbe ikọ unọ ebiowo emi afo enyenede ifụre ndisan̄a n̄kpere?
Irenowo ẹmi idịghe mme nta mbon ifiọk oro ẹkpede okụk. Utu ke oro, mmọ ẹdi “mme enọ ke owo,” ẹmi Jehovah ọnọde man ẹn̄wam fi. (Ephesus 4:8, 11-13, NW; Galatia 6:1) Didie? Ke ẹdade Bible ẹnam n̄kpọ ye usọ, mmọ ẹyeda odudu oro enye enyenede ndinọ nsọn̄idem ẹbuan ye ọkpọkpọ idaha fo. (Psalm 107:20; Mme N̄ke 12:18; Mme Hebrew 4:12, 13) Mmọ ẹyebọn̄ akam ye afo ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹban̄a fi. (Philippi 1:9; James 5:13-18) Un̄wam otode mme utọ ima ima ọnọitem oro ekeme ndinam ekese ke ndikọk spirit oro ofụhọde nnyụn̄ nnam afiak enyene emem ke ekikere.
Nte Ọkpọkọride Itie Ebuana Mbuọtidem
Ndiyom un̄wam, item, m̀mê sụk owo oro ekemede ndikpan̄ utọn̄ idịghe idiọn̄ọ mmemidem m̀mê edikpu. Enye edi edinyịme an̄wan̄wa nte ke nnyịn idịghe mfọnmma ye nte ke idụhe owo oro enyenede kpukpru usọbọ. Ke akpanikọ, akakan ọnọitem ye owo mbuọtidem oro nnyịn inyenede edi Ete nnyịn eke heaven, kpa Jehovah Abasi. Nnyịn imenyịme ye andiwet psalm emi ekewetde ete: “Jehovah edi odudu mi, ye otu-ekọn̄ mi; esịt mi ebere enye, ndien enye ayanyan̄a mi.” (Psalm 28:7) Nnyịn imekeme ‘ndin̄wan̄a esịt nnyịn’ nnọ enye ofụri ofụri ke akam ke ini ekededi, ye mbuọtidem nte ke enye eyeyere nnyịn onyụn̄ ekpeme nnyịn.—Psalm 62:7, 8; 1 Peter 5:7.
Edi didie ke afo ekeme ndikpep ndibuọt idem ke mbiowo ye mbon eken ke esop? Akpa, dụn̄ọde idemfo. Nte ndịk fo enen̄ede enyene isọn̄? Nte afo emenyene eyịghe aban̄a se idide uduak mbon en̄wen? (1 Corinth 13:4, 7) Nte usụn̄ odu ndisụhọde unan oro ẹkemede ndida? Ih. Didie? Domo ndimehe ye mbon efen ọkpọkpọ ke idaha oro edide eke spirit. Nyene nneme ye mmọ ke mme mbonoesop. Buana ọtọkiet ke utom eke ufọk ke ufọk. Mbuọtidem, ukem nte ukpono, edi n̄kpọ oro anade owo ananam n̄kpọ man odot ndibọ. Ntre nyene ime. Ke uwụtn̄kpọ, nte afo ọfiọkde ekpemerọn̄ eke spirit, mbuọtidem oro afo enyenede ke idemesie ọyọkọri. Tịn̄ mme n̄kpọ oro ẹtịmerede fi esịt nsịtnsịt. Edieke enye ọbọrọde n̄kpọ ke usụn̄ oro edide nnennen, owụtde mbọm, onyụn̄ owụtde mbufiọk, afo emekeme ndidomo ndiyarade mme n̄kpọ efen efen.
Ekemmọ mme andituak ibuot nnọ Jehovah, akpan akpan mbiowo Christian, ẹnam utom ọkpọsọn̄ ndikpebe nti edu Abasi ke itie ebuana mmọ ye mbon efen. (Matthew 5:48) Emi osụn̄ọ ke ndinam idaha oro anamde ẹkeme ndinyene mbuọtidem ke idem kiet eken odu ke esop. Ebiowo kiet emi anamde utom ke anyanini ọdọhọ ete: “Odu n̄kpọ kiet oro nditọete ẹnyenede ndifiọk: Inamke n̄kpọ m̀mê nso ke owo anam, ima Christian emi ebiowo enyenede ọnọ enye ikpaha. Enye ekeme ndisua se enye akanamde, edi enye osụk amama eyenete esie onyụn̄ oyom ndin̄wam enye.”
Ntre ufọn idụhe ndidu ikpọn̄ ke ini enyenede mfịna. Nyene nneme ye owo oro edide ‘owo spirit’ emi ekemede ndin̄wam fi obiom mbiomo fo. (Galatia 6:1) Ti ete ke “mfụhọ ke esịt owo oyonụk enye ọduọ,” edi “inem ikọ ebiet obukpa ọkwọk: enịn̄e ukpọn̄, onyụn̄ ọnọ ọkpọ odudu.”—Mme N̄ke 12:25; 16:24.
[Ekebe ke page 26]
Ẹkeme ndikot Christian ekededi ndin̄wam iman, ufan, m̀mê eyenete eke spirit oro enyenede ọkpọkpọ mfịna. Nte afo ọmọfiọk nte akpan̄wamde?
Ọnọitem Oro Okụtde Unen
esidi owo emi ẹkemede ndisan̄a n̄kpere: Matthew 11:28, 29; 1 Peter 1:22; 5:2, 3
esimek nnennen idaha: Mark 9:33-37
esiyom nditịm mfiọk se idide mfịna: Luke 8:18; James 1:19
isinamke n̄kpọ ibe ubọk: Colossae 3:12-14
esin̄wam owo ndiyọ mme ntụk oro ẹtiede ubiak ubiak: 1 Thessalonica 5:14; 1 Peter 3:8
ọfiọk mme ukeme esie: Galatia 6:3; 1 Peter 5:5
ọnọ item oro enyenede iwụk: Psalm 19:7-9; Mme N̄ke 24:26
esimụm ndedịbe ikọ akama: Mme N̄ke 10:19; 25:9