Didie ke Abasi Ọkọnọ Odudu Ẹda Ẹwet Bible?

NDUTỊM unyene nneme akama nduaidem mfịn akan ini efen ekededi ke mbụk. Mme urụk ukopikọ, mme ndutịm unọ etop ye ndise ke urụk, mme kọmputa—ke mme isua ẹmi ẹkebede anie ekpekekere aban̄a ini emi ẹdinọde etop ke ekperede ndidi ke ebiet ekededi ke ofụri ererimbot ke ebe oro?

Edi orụk ndutịm unyene nneme oro akamade nduaidem akan edi kiet oro owo mîkemeke ndifiọk—eke odudu spirit Abasi. Jehovah ama ọnọ n̄kpọ nte mme ewetn̄wed 40 ẹdide owo odudu spirit ndisio Ikọ esie ẹwetde-wet ndi, kpa Edisana Bible. Kpa nte mme owo ẹnyenede se ikande usụn̄ unyene nneme kiet oro ẹdude ẹnọ mmọ, ntre ke Jehovah akada ediwak usụn̄ unyene nneme ndinọ odudu ẹda ẹwet N̄wed Abasi.

Editetịn̄ Ikọ Nnọ Ẹwet. Abasi ama etịn̄ mme akpan etop oro ke ukperedem ẹkedọn̄de ke n̄wetnnịm n̄kpọ Bible.a Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a mme ewụhọ oro ẹnamde Ibet ediomi. Jehovah ọkọdọhọ Moses ete: “Wet mme ikọ ẹmi ke idem fo: koro ndade uyo ikọ ẹmi ndiomi ediomi ye afo, ye Israel n̄ko.” (Exodus 34:27) Moses ekewet mme “ikọ” oro, ẹmi ọkọbọde “ke ubọk mme angel,” ndien ẹkeme ndikụt mmọ idahaemi ke n̄wed Exodus, Leviticus, Numbers, ye Deuteronomy ke Bible.—Utom 7:53.

Ediwak prọfet en̄wen, esịnede Isaiah, Jeremiah, Ezekiel, Amos, Nahum, ye Micah, ẹma ẹbọ mme akpan etop ẹto Abasi ebe ke mme angel. Ndusụk ini iren ẹmi ẹketọn̄ọ ikọ mmọ ye ubak udịmikọ emi: “Ntem ke Jehovah ọdọhọ, ete.” (Isaiah 37:6; Jeremiah 2:2; Ezekiel 11:5; Amos 1:3; Micah 2:3; Nahum 1:12) Ekem mmọ ẹwewet se Abasi ọkọdọhọde.

Mme N̄kukụt, Ndap, ye Edisio ke Ikpọkidem. N̄kukụt edi edikụt n̄kpọ, itie n̄kpọntịbe, m̀mê etop oro ẹsịnde owo ke esịt ke adan̄aemi enye mîdehe idap, nte ido edide ebe ke mme usụn̄ oro ẹkande eke owo. Ke uwụtn̄kpọ, Peter, James, ye John, “ke adan̄aemi enyịn ẹtarade mmọ,” ẹma ẹkụt n̄kukụt nte Jesus okpụhọrede mbiet. (Luke 9:28-36; 2 Peter 1:16-21) Ke ndusụk idaha ẹkenọ etop ke ndap, m̀mê n̄kukụt okoneyo, ẹsịnde ke ekikere andibọ ke adan̄aemi edede idap. Daniel ke ntem ewet aban̄a “n̄kukụt ibuot mi ke bed mi”—mîdịghe, nte akabade n̄wed oro Ronald A. Knox esịnde enye, “nte nnade nse ke ndap mi.”—Daniel 4:10.

Owo emi Jehovah osiode ke ikpọkidem nte an̄wan̄ade okodu ke idaha ọkpọsọn̄ ekikere, okposụkedi ke nsụhọde n̄kaha edemerede ubak ubak. (Men Utom 10:9-16 domo.) Ke Bible ikọ Greek oro ẹkabarede “edisio ke ikpọkidem” (ekʹsta·sis) ọwọrọ ‘ndimen nsio m̀mê ndimen mfep.’ Enye ọnọ ekikere edisio ekikere mfep ke ndammana idaha. Ntem, owo emi ẹsiode ke ikpọkidem idifiọkke se itịbede ke n̄kann̄kụk esie ke adan̄aemi enye osụk okụtde n̄kukụt oro. Eyedi ẹkesio apostle Paul ke ikpọkidem ntre ke ini “[ẹkekpobide] enye ẹdọk ẹdụk ke Paradise, enye onyụn̄ okop ikọ eke [ẹyan̄ade] edeme nditịn̄.”—2 Corinth 12:2-4.

Ke edide isio ye mbon oro ẹkewetde mme etop oro Abasi eketịn̄de-tịn̄ ikọ ọnọ, mme andiwet Bible oro ẹkebọde n̄kukụt m̀mê ndap m̀mê oro ẹkesiode ke ikpọkidem ẹma ẹsiwak ndinyene ifụre ndimek mme ikọ idemmọ nda n̄wet se mmọ ẹkekụtde. Ẹkesian Habakkuk ẹte: “Wet n̄kukụt emi, nyụn̄ kap enye sịn ke itiat n̄wed, man andikot enye ọsọp ukot.”—Habakkuk 2:2.

Ndi emi ọwọrọ ete ke mme ikpehe Bible ẹmi ke ndusụk udomo inyeneke odudu spirit Abasi nte mme ikpehe oro ẹketịn̄de-tịn̄ ikọ ẹnọ? N̄wan̄ansa-o. Ebede ke spirit esie, Jehovah ama enen̄ede esịn etop esie ke esịt andiwet kiet kiet, man otodo ẹkpenọ ekikere Abasi inyụn̄ idịghe eke owo. Ke adan̄aemi Jehovah akayakde andiwet emek mme ikọ oro ẹdotde, enye ama ekpeme ekikere ye esịt andiwet man otodo okûsio akpan ntọt ndomokiet ọduọk ndien ke akpatre ẹkpetịm ẹda mme ikọ oro nte eke Abasi.—1 Thessalonica 2:13.

Ediyarade Otode Abasi. Bible ọdọn̄ọ prọfesi—mbụk oro ẹyararede ẹnyụn̄ ẹwetde ke mbemiso—oro enen̄ede akan ikpîkpu ukeme owo. Uwụtn̄kpọ kiet edi edidaha nda ye ediduọ eke “edidem Greece,” Akwa Alexander, ẹketịn̄de n̄kpọ nte isua 200 ke mbemiso! (Daniel 8:1-8, 20-22) Bible n̄ko etịn̄ mme n̄kpọntịbe oro akanam enyịn owo mîkwe. Edibot enyọn̄ ye isọn̄ edi uwụtn̄kpọ kiet. (Genesis 1:1-27; 2:7, 8) Ndien mme nneme oro ẹkedade itie ke heaven ẹdu, nte mbon oro ẹbụkde ke n̄wed Job.—Job 1:6-12; 2:1-6.

Edieke Abasi mîkayarakede nnennen inọ andiwet, Abasi ama anam owo ọfiọk mme utọ n̄kpọntịbe oro man otodo mmọemi ẹkpekabade ẹdi ubak mbụk oro ẹtịn̄de ke inua m̀mê ẹwetde-wet, ẹmi ẹketode ke emana kiet ẹsịm en̄wen tutu mmọ ẹkabade ẹdi ubak Bible. (Se ekebe ke page 7.) Ke idaha ekededi, nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke Jehovah edi Ebiet emi kpukpru utọ ntọt oro ẹketode, ndien enye ama ada mme andiwet usụn̄ mbak ndudue, n̄wọkinua, m̀mê n̄ke ẹdisabade mbụk mmọ. Peter ekewet aban̄a prọfesi ete: “Mme owo ẹtịn̄ ikọ eke otode Abasi, nte Edisana Spirit esịnde mmọ ẹtịn̄.”b—2 Peter 1:21.

Ama Oyom Ọkpọsọn̄ Ukeme

Okposụkedi edide ‘Edisana Spirit ekesịn’ mme andiwet Bible ẹwet, nte ededi ama oyom mmọ ẹnen̄ede ẹnọ ntịn̄enyịn. Ke uwụtn̄kpọ, Solomon ama “odomo, onyụn̄ odụn̄ọ, onyụn̄ etịm ediwak n̄ke. [Enye] esịn ubọk oyom edinem ikọ; ndien se ewetde edi ikọ akpanikọ.”—Ecclesiastes 12:9, 10.

Ndusụk mme andiwet Bible ẹkenyene ndinen̄ede nnam ndụn̄ọde man ẹsọn̄ọ se mmọ ẹwetde. Ke uwụtn̄kpọ, Luke ekewet aban̄a mbụk Gospel esie ete: “N̄kọtọn̄ọ ke editọn̄ọ ntịm ntiene nde kpukpru n̄kpọ, eketie mi nde nte ọfọn ndiwet ke itie ke itie.” Nte ededi, spirit Abasi ama ọdiọn̄ mme ukeme Luke, nte eyịghe mîdụhe anamde enye okụt mme uwetn̄kpọ mbụk oro ẹkemede ndiberi edem onyụn̄ anam ndụn̄ọde ye mme andikokụt ke enyịn oro ẹkemede ndiberi edem, utọ nte mme mbet oro ẹkesụk ẹdude ke uwem ndien iso-ọfọn eka Jesus, Mary. Spirit Abasi ndien ama ada Luke usụn̄ ndiwet ntọt oro nte enende.—Luke 1:1-4.

Ke edide isio ye Gospel Luke, eke John ekedi mbụk owo oro okokụtde ke enyịn, ekewetde n̄kpọ nte isua 65 ke Jesus ama akakpa. Nte eyịghe mîdụhe spirit Jehovah ama edemede ibuot uti n̄kpọ John man otodo enye edifre ke ntak oro ebịghide. Emi ama odu ke n̄kemuyo ye se Jesus ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ mme anditiene enye: “Ibetedem, kpa Edisana Spirit, emi Ete edinọde edi ke enyịn̄ Mi, Enye eyekpep mbufo kpukpru n̄kpọ, onyụn̄ anam mbufo ẹti kpukpru se Ami n̄ketịn̄de nnọ mbufo.”—John 14:26.

Ke ndusụk idaha mme andiwet Bible ẹma ẹsịn mme n̄wetnnịm n̄kpọ ẹtode mme akpa andiwet mbụk eke eset oro ẹkekụtde ke enyịn, ẹmi mîdịghe kpukpru ke ẹkenọ odudu spirit ẹda ẹwet. Jeremiah ekewet Akpa ye Udiana Ndidem akpan akpan ke usụn̄ emi. (2 Ndidem 1:18) Ezra ke nsụhọde n̄kaha ama aka ebịne itie 14 oro mîdịghe eke odudu spirit ndikọ mme n̄kpọ nda n̄wet Akpa ye Udiana Chronicles, esịnede “ibat ikọ eyo edidem David” ye “n̄wed ndidem Judah ye Israel.” (1 Chronicles 27:24; 2 Chronicles 16:11) Moses ama akam okot oto “n̄wed mme ekọn̄ Jehovah”—nte an̄wan̄ade n̄wetnnịm n̄kpọ mme ekọn̄ ikọt Abasi oro ẹkemede ndiberi edem.—Numbers 21:14, 15.

Ke mme utọ idaha oro edisana spirit ama enen̄ede abuana, anamde mme andiwet Bible ẹsat sụk mme n̄kpọ oro ẹkemede ndiberi edem, ẹmi ndien ẹkekabade ẹdi ubak n̄wetnnịm n̄kpọ Bible eke odudu spirit.

Eti Item—Oto Anie?

Bible ọdọn̄ọ ekese nti item ẹkọn̄ọde ke ifiọk edinen̄ede n̄kụt n̄kpọ ọkpọkpọ. Ke uwụtn̄kpọ, Solomon ekewet ete: “Baba n̄kpọ kiet ifọnke ye owo, ikan ndidia n̄kpọ, nnyụn̄ n̄n̄wọn̄, nnyụn̄ nnam ukpọn̄ esie adia se ifọnde ke utom esiemmọ. Amaedi emi n̄ko, ami mmokụt nte ke oto Abasi ke ubọk.” (Ecclesiastes 2:24) Paul ọkọdọhọ ete ke item imọ aban̄ade ndọ ekedi “ekikere idem [imọ],” nte ededi enye ama adian do ete: “Nse nte ami mmonyụn̄ nnyene Spirit Abasi.” (1 Corinth 7:25, 39, 40) Paul ke akpanikọ ama enyene spirit Abasi, koro nte apostle Peter ọdọhọde, Paul akada ‘ifiọk eke ẹnọde enye’ ewet se ekewetde. (2 Peter 3:15, 16) Ntem, ke spirit Abasi adade usụn̄, enye ọkọnọ item idemesie.

Ke ini mme andiwet Bible ẹketịn̄de mme utọ ọkpọkpọ edinịm ke akpanikọ oro, mmọ ẹkenam ntre oto edikpep ye edida ifiọk itien̄wed Abasi oro okodude ọnọ mmọ nsịn ke edinam. Nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke mme uwetn̄kpọ mmọ ẹma ẹdu ke n̄kemuyo ye ekikere Abasi. Se mmọ ẹkewetde ẹma ẹkabade ẹdi ubak Ikọ Abasi.

Nte ededi, Bible ọdọn̄ọ ikọ ndusụk owo oro ekikere mmọ mîkenenke. (Men Job 15:15 domo ye 42:7.) Enye n̄ko ọdọn̄ọ ibat ibat ikọ oro ẹwụtde editịmede esịt mme asan̄autom Abasi, okposụkedi mme utọ ikọ oro mîkowụtke ọyọhọ ọyọhọ n̄kpọ oro ẹketịbede.c Ke adan̄aemi eketịn̄de mme utọ ọkpọkpọ ikọ oro, spirit Abasi okosụk ada andiwet oro usụn̄ man ewet nnennen n̄kpọ enịm, emi akan̄wamde ndiwụt nnyụn̄ nyarade ukwan̄ ekikere. N̄ko-n̄ko, ke idaha kiet kiet udọn̄ikọ anam an̄wan̄a andikot ekededi oro enyenede ibuot m̀mê ekikere andiwet enen.

Ke ibio ibio, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke ofụri Bible edi etop Abasi. Ke akpanikọ, Jehovah ama etịm okụt ete ke kpukpru n̄kpọ oro ọdọn̄ọde ke enye ekem ye uduak imọ onyụn̄ ọnọ mbon oro ẹyomde ndinam n̄kpọ imọ ntọt oro ẹyomde.—Rome 15:4.

Mme Andiwet Ẹdide Owo—Ntak-a?

Jehovah ndida mme owo ẹwet Bible owụt akwa ọniọn̄ esie. Kere ban̄a emi: Edieke Abasi akpakayakde n̄kpọ emi ọnọ mme angel, ndi Bible ekpedemede owo udọn̄ ntre? Edi akpanikọ, nnyịn ikpokop nduaidem ndikot mban̄a mme edu ye mme edinam Abasi ke idaha ekikere angel. Edi edieke n̄kpọ aban̄ade owo mîkpodụhe ofụri ofụri, ekpedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ etop Bible ndin̄wan̄a nnyịn.

Ke ndinam an̄wan̄a: Bible n̄kukụre ọkpọtọt ete ke Edidem David ama esịn efịbe onyụn̄ owot owo ye nte ke oro ebede enye ama akabade esịt. Edi etịm ọfọn didie ntem ndikot mme ikọ David ke idemesie, nte enye etịn̄de mfụhọ oro akamade iduọesịt kaban̄a mme edinam esie onyụn̄ eben̄ede edifen nnọ otode Jehovah! “Idiọk ido mi onyụn̄ odu mi ke iso kpukpru ini,” ntem ke enye ekewet. “O Abasi, afo usịnke edibụn̄ọ ye edinuaha esịt ke ndek.” (Psalm 51:3, 17) Ntem, Bible esịne ufiop, mme ukpụhọde, ye inem oro n̄kpọ aban̄ade owo ọnọde enye.

Ih, Jehovah ekemek mfọnn̄kan usụn̄ ndinọ nnyịn Ikọ esie. Idem okposụkedi ẹkedade mme owo ẹnyenede mmeme ye ndudue, edisana spirit ekesịn mmọ ẹwet man otodo ndudue edidu ke mme uwetn̄kpọ mmọ. Ntem, Bible enyene akakan ufọn. Item esie edi eti, mme prọfesi esie ẹban̄ade Paradise ini iso ke isọn̄ ẹnyụn̄ ẹdi se ẹkemede ndiberi edem.—Psalm 119:105; 2 Peter 3:13.

Ntak mûnamke edi ido ndikot itie ke Ikọ Abasi ke usen kiet kiet? Peter ekewet ete: “Ẹyom ata mmọn̄eba Spirit, man mbufo ẹda enye ẹkọri ẹsịm edinyan̄a.” (1 Peter 2:2) Sia ẹkedade odudu spirit Abasi ẹwet, afo oyokụt ke kpukpru N̄wed Abasi ẹdi “se ifọnde ndida n̄kpep owo n̄kpọ, nnyụn̄ nsua nnọ owo, nnyụn̄ nnam owo ẹsan̄a nte enende, nnyụn̄ nteme owo edinen ido; man owo Abasi enyene ọyọhọ ifiọk, onyụn̄ eben̄e idem ke kpukpru nde ndinam eti utom ekededi.”—2 Timothy 3:16, 17.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe/Mme ndise ke page 7]

Moses Akada Ntọt Esie ke M̀mọ̀n̄?

MOSES ekewet n̄wed Genesis eke Bible, edi kpukpru n̄kpọ oro enye ekewetde ẹkeda itie anyanini mbemiso enye akamanade. M̀mọ̀n̄, ndien, ke enye akada utọ ntọt oro? Ekeme ndidi Abasi akayarade ọnọ enye nnennen, mîdịghe ekeme ndidi ẹketịn̄ ifiọk ndusụk n̄kpọntịbe ẹmi ke inua ẹto ke emana kiet ẹsịm en̄wen. Sia mme owo ẹkenyenede anyan ini uwem ke eset, ekeme ndidi ekese ke se Moses ekewetde ke Genesis okoto Adam esịm Moses ebe ke owo ition kpọt—Methuselah, Shem, Isaac, Levi, ye Amram.

Adianade do, ekeme ndidi Moses ama odụn̄ọde mme n̄wetnnịm n̄kpọ. Ke afan̄ emi, odot ẹtịm ẹfiọk nte ke Moses ndien ndien ama esida ubak udịmikọ emi ‘emi edi mbụk emana,’ mbemiso asiakde enyịn̄ owo emi edinemede. (Genesis 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2) Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọ ke ikọ Hebrew oro ẹkabarede mi “mbụk,” toh·le·dhohthʹ, etịn̄ aban̄a n̄wed mbụk oro ẹma ẹkewewet ẹnịm emi Moses akadade uwetn̄kpọ esie oto. Nte ededi, owo ikemeke nditịn̄ emi ye ọyọhọ ubiere.

Ekeme ndidi nte ke ẹkenyene ntọt oro odude ke n̄wed Genesis ẹto ofụri usụn̄ ita eke enyọn̄ emi—ndusụk ebe ke nnennen ediyarade, ndusụk ebe ke editịn̄ ke inua nnọ, ndien ndusụk ẹto n̄wetnnịm n̄kpọ. Akpan n̄kpọ edi nte ke spirit Jehovah ọkọnọ Moses odudu. Ntem, se enye ekewetde edi se ẹdade nnennen nte ikọ Abasi.

[Ndise ke page 4]

Ke nsio nsio usụn̄, Abasi ama ọnọ mme owo odudu spirit ndida n̄wet Bible