Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot
Ediwak Mme Ntiense Jehovah ẹsinịm usọrọ edifiak nti usen ndọ. Usen emana edi edifiak nti ini emi owo akamanade. Ntre ntak emi ẹsinịmde mme usọrọ edifiak nti usen ndọ edi owo mînịmke eke edifiak nti mme usen emana?
Ke nditịn̄ akpanikọ, ufọn idụhe Christian ndinịm ekededi. Kpa ye oro, oro iwọrọke ite ke mmọ ẹdi ukem ke nte ẹdide akpan n̄kpọ m̀mê nte ke mme Christian ẹkpenyene ndise akpa oro (edifiak nti usen ndọ) nte ẹsede usen emana.
Nte ima ikokụt, ẹkeme ndidọhọ ke mbiba ẹdi edifiak nti koro “edifiak nti” edi ‘usenọfiọn̄ akpan edinam ndifiak ndu ke isua ke isua.’ Enye ekeme ndidi edifiak nti edinam ekededi—usen emi afo ekenyenede mbabuat n̄kpọntịbe ubomisọn̄, okokụtde ọfiọn̄ ofụkde un̄wana utịn, akakade ewọk ye ubon fo, ye ntre ntre eken. Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mme Christian isinamke kpukpru “edifiak nti” edi san̄asan̄a usen m̀mê ndidia usọrọ ndida nti enye. Owo ekpenyene ndikere mban̄a mme ikpehe edinam onyụn̄ ebiere se idotde.
Ke uwụtn̄kpọ, Abasi ama eteme nditọ Israel san̄asan̄a ete ẹsinịm usọrọ ke isua ke isua ke usen oro angel esie akakan̄ade ebe ufọk nditọ Israel ke Egypt ye uwọrọidụn̄ oro ikọt esie ẹkewọn̄ọde ke akpatre ke 1513 M.E.N. (Exodus 12:14) Ke ini mme Jew, esịnede Jesus, ke akpatre ẹkesinịmde usọrọ editi n̄kpọntịbe oro, ekedi ke nditiene ndausụn̄ Abasi, ndien mmọ ikanamke oro ye ndia m̀mê ye edinọ mme enọ. Mme Jew ẹkeda edifiak nyak temple nnọ n̄ko nte akpan edifiak nti. Okposụkedi owo mîkowụkke edifiak nti akpan edinam emi ke Bible, John 10:22, 23 ọnọ ekikere ete ke Jesus ikekwe ndudue inọ ndinam oro. Ke akpatre, mme Christian ẹsinịm san̄asan̄a mbono ke editi n̄kpa Jesus. Ke akpanikọ, ẹnam emi ke ndinam in̄wan̄în̄wan̄ ewụhọ oro odude ke Ikọ Abasi.—Luke 22:19, 20.
Nso kaban̄a edifiak nti usen ndọ? Ke ndusụk idụt edi ọsọ n̄kpọ ebe ye n̄wan ndifiak nti idaha edidọ ndọ mmọ, kpa ndutịm oro Abasi ọkọtọn̄ọde. (Genesis 2:18-24; Matthew 19:4-6) Ke akpanikọ, Bible idọhọke ke ndọ ọdiọk. Jesus ama aka usọrọ ndọ onyụn̄ etịp n̄kpọ esịn ke inemesịt usọrọ oro.—John 2:1-11.
Ikpedịghe esen n̄kpọ ke ntem nte ke ebe ye n̄wan ẹkeme ndimek ndisio ini nnịm ke edifiak nti ndọ mmọ ndikere mban̄a idatesịt edinam oro ye ubiere mmọ ndinam n̄kpọ kaban̄a edikụt unen nte ebe ye n̄wan. Edide mmọ ẹditie ẹkere edinam inemesịt emi ke idemmọ, nte ebe ye n̄wan kpọt, m̀mê ẹyekot iman ifan̄ m̀mê mme n̄kpet n̄kpet ufan ẹdibuana ye mmọ enyene mmọ ndibiere. Owo ikpenyeneke ndida edinam emi nte ntak kaban̄a akamba mboho n̄kaowo. Ke ini edinam emi mme Christian ẹkpeyom mme edumbet oro ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye uwem mmọ eke usen ke usen ẹda mmọ usụn̄. Ntre edide owo ayafiak eti usen ndọ m̀mê iditịghi edi n̄kpọ idemowo.—Rome 13:13, 14.
Nso, ndien, kaban̄a edinọ akpan ntịn̄enyịn ke usen emana? Nte nnyịn imenyene n̄kpọ ekededi ke Bible ẹban̄ade utọ edifiak nti oro?
Nte ededi, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua ikie emi, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ẹma ẹsiti mme usen emana. Ediwak mmọ ẹma ẹsinyene n̄kpri n̄wed ẹkekotde Daily Heavenly Manna. Mmọ ẹmi ẹma ẹdọn̄ọ itien̄wed Bible eke usen kiet kiet, ndien ediwak Christian ẹma ẹsidọn̄ ata n̄kpri ndise ke mme page ẹmi ẹsan̄ade ẹkekem ye mme usen emana ekemmọ Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible. N̄ko, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke February 15, 1909, ama obụk ete ke akamba mbono ke Jacksonville, Florida, U.S.A., ke ẹkedada Brọda Russell, emi ekedide etieibuot N̄ka ini oro, ẹkeyak ke mbot utịn̄ikọ. Ntak-a? Ẹma ẹnọ enye enọ mme akpan mfri grape, eyop mbakara, ye sokoro ke unana idotenyịn nte enọ usen emana. Oro anam nnyịn ifiọk esisịt se ikesidade itie ke ini edem. Ke nditịn̄ nte n̄kpọ eketiede ini oro, ti ete ke ini oro, Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible n̄ko ẹma ẹsinịm December 25 nte editi emana Jesus, m̀mê usen emana esie. Akakam edi ido ndidia udia Christmas ke ibuot itieutom Brooklyn.
Nte ededi, ikọt Abasi ẹmenam n̄kọri ke ediwak ikpehe ke n̄kan̄ eke spirit ọtọn̄ọde ke ini oro. Ke iduọkisua 1920 n̄kaiso un̄wana akpanikọ ama anam mmọ ẹkeme ndikụt se itienede ẹmi:
Jesus ikamanake ke December 25, kpa usenọfiọn̄ emi enyenede ebuana ye ido ukpono mme okpono ndem. Bible eteme nnyịn ete iti usen n̄kpa Jesus, idọhọke iti emana esie m̀mê emana owo en̄wen ekededi. Ndinam ntre odu ke n̄kemuyo ye Ecclesiastes 7:1 ye akpanikọ oro nte ke se uwem owo oro anamde akpanikọ ọwọrọde ke akpatre edi akpan n̄kpọ akan usen emana esie. Bible inyeneke n̄wetnnịm n̄kpọ ndomokiet nte ke anam-akpanikọ asan̄autom ekededi ama enịm usọrọ usen emana esie. Enye ewet mme usọrọ usen emana mme okpono ndem, abuande mmọ ẹmi ye mme ibak ibak edinam. Ẹyak nnyịn ise mme idaha usọrọ usen emana oro.
Akpa edi usen emana Pharaoh ke eyo Joseph. (Genesis 40:20-23) Ke afan̄ emi, ibuotikọ aban̄ade mme usen emana ke Encyclopædia of Religion and Ethics eke Hastings ọtọn̄ọ ntem: “Ido editi usen emana enyene ebuana, ke uduot esie, ye ubatini, ndien, ke nte enye etiede, enyene ebuana ye mme edumbet ido ukpono eset.” Ekem, n̄wed ofụri orụk ifiọk okot oto ekpepn̄kpọ mban̄a Egypt eset oro Sir J. Gardner Wilkinson, emi ekewetde ete: “Kpukpru eyen Egypt akabat usen, ye idem hour oro enye akamanade nte ata akpan n̄kpọ; ndien ekeme ndidi, nte ekedide ke Persia, nte ke owo kiet kiet ama esiti usen emana esie ye akwa idatesịt, adade ofụri inemesịt n̄kaowo adara mme ufan esie, ye ọkpọmiọk ndunịm ndia awakde akan nte esidide.”
Usọrọ usen emana efen oro ẹsiakde ke Bible edi eke Herod, emi ẹkebịghide John Baptist ibuot. (Matthew 14:6-10) The International Standard Bible Encyclopedia (nsiondi 1979) ọnọ ikike emi: “Mbon Greece eyo Alexander ẹma ẹsinịm mme usọrọ usen emana mme abasi ye eke mme ọwọrọiso owo. Genéthlia [mbon Greece] okowụt mme usọrọ ẹmi, ke adan̄aemi genésia ọkọwọrọde usọrọ editi usen emana akpan owo oro ama akakpa. Ke 2 Macc[abees] 6:7 nnyịn ikụt nte ẹtịn̄de ẹtụk genéthlia eke ọfiọn̄ ke ọfiọn̄ aban̄ade Antiochus IV, emi ẹkenyịkde mme Jew ‘nditiene ndia mme uwa oro.’ . . . Ke ini Herod ekenịmde usọrọ usen emana esie enye akanam nte ekemde ye ido edinam Greece eyo Alexander ama ekebe; uyarade ndomokiet idụhe kaban̄a edinịm mme usọrọ usen emana ke Israel ke ini Greece eyo Alexander.”
Nte ẹnyịmede, ntọn̄ọ ye mme ebuana ido ukpono eset eke kpukpru edinam ye ido idịghe se ikarade mme Christian mfịn, edi mmọ inyụn̄ iyomke ndifụmi mme akpan uyarade oro ẹdude ke Ikọ Abasi. Emi esịne akpanikọ oro nte ke n̄kukụre usọrọ usen emana oro ẹwetde ke Bible ẹdi eke mme okpono ndem ẹnyụn̄ ẹnyene ebuana ye ibak. Ntem, N̄wed Abasi nte an̄wan̄ade owụt ke mme usọrọ usen emana ifọnke, akpanikọ oro mme Christian oro ẹnyenede esịt akpanikọ mîfụmike.
Mmọdo, ke adan̄aemi ke ofụri ofụri edide mbubehe idemowo edieke mme Christian ẹmekde ndifiak nti usen ndọ mmọ, nti ntak ẹdu ẹmi mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹtrede ndidia usọrọ usen emana.