Anie Akara Ekikere Fo?

“NYOMKE ẹteme mi se n̄kpekerede! Nnyụn̄ nyomke ẹteme mi se n̄kpanamde!” Ndisọn̄ uyo ntịn̄ ntre awak ndiwọrọ nte ke afo emenyene akwa mbuọtidem ke idemfo ye ke ubiere fo. Ndi nte afo ekerede edi oro? Nte an̄wan̄ade, owo ndomokiet efen ikpenyeneke ndinam ubiere nnọ fi. Edi nte owụt eti ibuot ndisọsọp nsịn se ikemede ndidi eti item? Ndi tutu amama owo ndomokiet ikemeke ndin̄wam fi ndinam nti ubiere? Ke usụn̄ ekededi, nte afo emekeme nditịm nnịm nte ke idụhe owo, ke akpanikọ, emi akarade ekikere fo, idem ye unana afo ndifiọk mban̄a oro?

Ke uwụtn̄kpọ, mbemiso ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, Joseph Goebbels, isụn̄utom usuanetop Hitler, akakara usiakifia unam senima Germany. Ntak-a? Koro enye ama ọfiọk ete ke emi ọyọnọ imọ ata okopodudu n̄kpọ en̄wan emi enye ekemede ndida “n̄kara se mme owo ẹnịmde ke akpanikọ ndien ke ntem akarade edu uwem mmọ.” (Propaganda and the German Cinema 1933-1945) Ekeme ndidi afo ọmọfiọk nte enye okokụtde unen ke ndida emi ye mme usụn̄ en̄wen nnam n̄kpọ ke usụn̄ oro akamade mfụhọ ye mme ukeuke owo—mme ata owo ẹmi ẹkemede ndikọk ibuot—man ẹtiene ekikere Nazi nnannan.

Akpanikọ edi nte ke kpukpru ini mme ntụk ye ekikere mbon oro afo akpan̄de utọn̄ ọnọ ẹsikara nte afo ekerede n̄kpọ, ndien ke ntem akara nte afo anamde n̄kpọ, ke ndusụk usụn̄. Nte ededi, emi ikpọdiọkke. Edieke mmọ ẹmi ẹdide mme owo oro ẹnyenede mfọnọn̄kpọ fo ke ekikere—nte mme andikpep, mme ufan, m̀mê ete ye eka—do afo ọyọbọ akamba ufọn oto ntụnọ ye item mmọ. Edi edieke mmọ ẹdide mbon oro ẹkerede ẹban̄a ufọn idemmọ kpọt ẹnyụn̄ ẹdide mbon oro ẹtụnde usụn̄ m̀mê ẹnyenede idiọk ekikere, “mbio abian̄a,” nte apostle Paul okokotde mmọ, do kpeme idem!—Titus 1:10; Deuteronomy 13:6-8.

Ntem, kûdede ukop uyụhọ ke idemfo unyụn̄ ukere ke owo ndomokiet ikemeke ndinyene odudu ke idemfo. (Men 1 Corinth 10:12 domo.) Enen̄ede etie nte akam etetịbe—ediwak ini akan nte afo ekemede ndinyịme—ye unana afo ndikam mfiọk. Da ekpri uwụtn̄kpọ ke n̄kpọ oro ebierede ndidep ke ini akade ndidep n̄kpọ. Ndi esidi ọkpọkpọ ubiere oro afo ọkọkde ibuot ke idemfo? Mîdịghe nte mbon en̄wen, ẹmi ediwak ini afo mûkwe, ẹsikam ẹkara se afo emekde ke n̄kari-n̄kari usụn̄ oro okopde odudu? Ọkọmbụk n̄kpọntịbe oro Eric Clark emi edide anam-ndụn̄ọde ekere ke mmọ ẹnam ntre. “Adan̄a nte nnyịn ikopde ekese usuanetop n̄kpọurua,” ntem ke enye etịn̄, “ntre ke nnyịn itre nditịm mfiọk, edi, ke ekperede ndidi ofụri akpanikọ, ntre ke enye enen̄ede akara nnyịn.” Enye ọtọt n̄ko ete ke ini ẹbụpde mme owo m̀mê mmọ ẹkere ke usuanetop n̄kpọurua enyene uforo adan̄a didie, “ata ediwak owo ẹnyịme ẹte ke enye enyene odudu, edi idịghe ke idem mmimọ.” Etie nte mme owo ẹkere ẹte ke akara kpukpru mbon en̄wen, edi ikarake mmimọ. “Etie nte n̄kpọ eke mmọ kpọt ẹbọhọde.”—The Want Makers.

Ẹnyịk Ẹsịn ke Usụn̄ Satan?

Usuanetop ofụri usen ndikara fi ekeme nditre ndinyene ndiọi utịp. Nte ededi, odudu efen odu oro etịmde ọdiọk akan. Bible owụt in̄wan̄în̄wan̄ ete ke Satan edi ata ke ndibian̄a mme owo. (Ediyarade 12:9) Ekikere esie ke nditịm ntịn̄ edi ukem nte ekikere isụn̄utom usuanetop emi ọkọdọhọde ete ke usụn̄ iba ẹdu ndida n̄kara esịt mbonurua—“ebe ke nditap mmọ m̀mê ke ndiwọn̄ọde mmọ ekikere.” Edieke mbon mbukpek ye mme asuanetop ẹkemede ndida mme utọ n̄kari-n̄kari usụn̄ oro n̄kara ekikere fo, anaedi Satan enen̄ede enyene usọ didie ntem ke ndida mme ukem usụn̄ oro nnam n̄kpọ!—John 8:44.

Apostle Paul ama ọfiọk emi. Enye ama okop ndịk nte ke ndusụk ekemmọ Christian ẹkeme ndidue idem ẹnyụn̄ ẹdi se Satan abian̄ade. Enye ekewet ete: “Mmefehe ndịk, mbak ke usụn̄ ekededi, nte urụkikọt akabian̄ade Eve ke n̄kari esie, ẹdibiat ekikere mbufo, ẹnam mbufo ẹtre ndinyene esịt akpanikọ ye eti ido ye Christ.” (2 Corinth 11:3) Da ntọt oro ke akpan n̄kpọ. Mîdịghe ntre afo emekeme nditie nte mme owo oro ẹnịmde ke usuanetop ye ediwọn̄ọde owo ekikere ẹnyene odudu—“edi idịghe ke idem mmimọ.” Ẹkụt akpanikọ oro in̄wan̄în̄wan̄ nte ke nsunsu ekikere Satan enyene odudu ke n̄kann̄kụk nnyịn ke ibak ibak edinam, oburobụt edinam, ye mbubịk ido oro ẹnịmde emana emi idiọn̄ọ.

Ke ntre, Paul ama eben̄e mme ekemmọ Christian ete “ẹkûnyụn̄ ẹkabade ẹbiet eyo emi.” (Rome 12:2) Akabade Bible kiet akafiak etịn̄ mme ikọ Paul ke ibio ibio usụn̄ ntem: “Ẹkûyak ererimbot oro akande mbufo okụk enyịk mbufo esịn ke usụn̄ esie.” (Rome 12:2, Phillips) Satan oyodomo ndinam n̄kpọ ekededi ndinyịk fi nsịn ke usụn̄ esie, ukem nte oboteso eke eset emi ekesifịkde mbat ọdọn̄ ke ubotn̄kpọ oro inua anade in̄wan̄ man enyene mme idiọn̄ọ onyụn̄ etie nte enye oyomde. Satan etịm ukaraidem, ndutịm unyamurua, ido ukpono, ye unọ idem inemesịt ererimbot ndida nnam oro. Edi odudu esie atara adan̄a didie? Enye atara nte akatarade ke eyo apostle John. “Ofụri ererimbot,” nte John eketịn̄de, “esịne ke ubọk andidiọk.” (1 John 5:19; se n̄ko 2 Corinth 4:4.) Edieke afo enyenede eyịghe ekededi aban̄a ukeme oro Satan enyenede nditap mme owo nnyụn̄ mbiat ekikere mmọ, ti nte enye akanamde emi uforo uforo ye idụt ediwak owo oro, Israel, ẹmi ẹkeyakde idem ẹnọ Abasi. (1 Corinth 10:6-12) Ndi ukem n̄kpọ oro ekeme nditịbe nnọ fi? Ekeme nditịbe edieke afo enịmde esịt fo in̄wan̄ ọnọ odudu etabi Satan.

Fiọk Se Ikade Iso

Nte ido edide, mme utọ etabi-etabi odudu oro ẹdikara ekikere fo n̄kukụre edieke afo ayakde mmọ ẹkara. Ke n̄wed esie oro The Hidden Persuaders, Vance Packard etịn̄ ọkpọ ikọ emi: “Nnyịn isụk inyenyene ukpeme ndibiọn̄ọ mme utọ [ndedịbe] mbon mbukpek oro: nnyịn imekeme ndimek nditre ndiyak mmọ ẹkpek nnyịn. Ke ekperede ndidi ke kpukpru idaha nnyịn isụk inyenyene edimek, ndien owo ikemeke ndinen̄ede mbian̄a nnyịn inam n̄kpọ edieke nnyịn ifiọkde se ikade iso.” Oro edi akpanikọ n̄ko aban̄a usuanetop ye abian̄a.

Edi akpanikọ, man ‘ọfiọk se ikade iso,’ ana afo enịm esịt fo in̄wan̄ onyụn̄ ayak nti odudu ẹkara. Eti esịt, ukem nte idem oro okopde nsọn̄idem, oyom ẹtịm ẹbọk edieke anade enye aka iso anam utom nte ọfọnde. (Mme N̄ke 5:1, 2) Unana ntọt ekeme ndikama n̄kpa ukem nte idiọk ntọt. Ntre ke adan̄aemi edide akpanikọ nte ke oyom afo ekpeme ekikere fo ọbiọn̄ọ ndiọi ekikere ye mme ukpepn̄kpọ akwaifiọk, biọn̄ọ unana udọn̄ ye edinyene eyịghe mban̄a kpukpru item m̀mê ntọt oro ẹnọde fi.—1 John 4:1.

Mbukpek esịt akpanikọ itiehe nte ndedịbe nsunsu ekikere. Apostle Paul ama enen̄ede odụri akparawa Timothy utọn̄ ete ekpeme idem koro “ndiọi owo ye mbon abian̄a ẹyedọdiọn̄ ẹdiọk ẹka iso, ẹbian̄a owo, owo ẹyenyụn̄ ẹbian̄a mmọ.” Edi Paul ama adian ete: “Edi afo, yịre ke se afo ekekpepde, [ẹkenyụn̄ ẹkpekde fi ẹnịm, NW]; koro ọmọdiọn̄ọ owo emi ekekpepde fi.” (2 Timothy 3:13, 14) Sia edide kpukpru n̄kpọ ẹmi afo ọbọde esịn ke esịt ayakara fi ke ndusụk udomo, akpan n̄kpọ edi ‘ndidiọn̄ọ owo emi ekpepde fi,’ man etịm ọfiọk ke mmọ ẹdi mme owo ẹmi ẹnyenede mfọnọn̄kpọ fo ke ekikere, idịghe eke idemmọ.

Ubiere edi okwo. Afo emekeme ndimek ‘ndibiet eyo emi’ ebe ke ndiyak mme nsunsu ekikere ye mme idaha eyo emi ẹkara ekikere fo. (Rome 12:2) Edi ererimbot emi inyeneke mfọnọn̄kpọ fo ke ekikere. Ke ntre, apostle Paul ama odụri owo utọn̄ ete: “Ẹkpeme mbak owo ekededi edidu, eke adade ifiọk owo ye ikpîkpu abian̄a eke asan̄ade ye se owo ekpepde obụme mbufo.” (Colossae 2:8) Iyomke ukeme man ẹnyịk owo ẹsịn ke usụn̄ Satan ke afan̄ emi, m̀mê ndidi se ‘ẹbụmede.’ Enye etie nte ndebe-ndebe nsụn̄ikan̄. Enye ekeme ndikara fi mmemmem ebe ke ndin̄wek idiọk ofụm emi.

Ke n̄kan̄ eken, afo emekeme ndifep ndin̄wek “ofụm” oro. (Ephesus 2:2, NW) Utu ke oro, tiene item Paul: “Ẹyak mbufo ẹkpụhọde, oto ke edinam emi ẹnamde esịt mbufo edi obufa, man mbufo ẹdomo ẹfiọk se uduak Abasi edide, uduak Abasi eke edide eti, onyụn̄ enemde owo esịt, onyụn̄ ọfọnde ama.” (Rome 12:2) Emi oyom ukeme. (Mme N̄ke 2:1-5) Ti ete ke Jehovah idịghe owo abian̄a. Enye ọnọ kpukpru ntọt oro ẹyomde, edi man ọbọ ufọn oto oro, ana afo akpan̄ utọn̄ ọnọ enye onyụn̄ ayak enye akara ekikere fo. (Isaiah 30:20, 21; 1 Thessalonica 2:13) Ana afo enyịme ndinam akpanikọ emi odude ke “Edisana N̄wed Abasi,” Ikọ Abasi eke odudu spirit, kpa Bible, ọyọhọ esịt fo.—2 Timothy 3:15-17.

Nyịme Ndausụn̄ Jehovah

Ẹma ẹwụt ke okopodudu usụn̄ nte oyomde afo anam n̄kpọ ke unyịmesịt ye nsụkibuot edieke anade afo ọbọ ufọn oto odudu oro ndausụn̄ Jehovah enyenede ke ini Jehovah ọkọdọhọde prọfet Jeremiah aka ekese ufọkutom oboteso. Jeremiah ama okụt nte oboteso okpụhọrede ekikere esie aban̄a nte enye okoyomde ndibot esio kiet ke ini n̄kpọ oro enye akan̄wanade ndinam ‘akabiarade ke ubọk andibot.’ Do Jehovah ama ọdọhọ ete: “O ufọk Israel, nte ndikemeke ndinam ye mbufo kpa nte andibot eso emi anamde? Sese, nte mbat eso emi odude andibot ke ubọk, kpa ntre ke mbufo ẹdu mi ke ubọk, O ufọk Israel.” (Jeremiah 18:1-6) Ndi oro ọkọwọrọ ete ke mme owo ke Israel ẹketie nte n̄kpri eboho mbat ẹmi mînyeneke uwem ke ubọk Jehovah man enye obot mmọ nte amama esịn ke orụk eso kiet m̀mê eken?

Akananam Jehovah idaha ata ọkpọsọn̄ odudu esie inam mme owo ẹnam n̄kpọ oro atuahade ye uduak mmọ; mme edibotn̄kpọ ndinyene ndo inyụn̄ itoho enye, nte otode oboteso. (Deuteronomy 32:4) Ndo esitọn̄ọ ke ini mbon oro Jehovah odomode ndinọ ndausụn̄ ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄ ẹsịnde ndausụn̄ esie. Akamba ukpụhọde kiet emi afo enyenede ye eboho mbat emi mînyeneke uwem edi oro. Afo emenyene ifụre ndinam edimek. Ke ndida enye nnam n̄kpọ, afo emekeme ndimek ndinyịme ndausụn̄ Jehovah m̀mê ndikokoi nsịn enye.

Nso ukpepn̄kpọ oro edemerede owo ekikere ke emi edi ntem! Etịm ọfọn didie ntem ndikpan̄ utọn̄ n̄kop uyo Jehovah utu ke ndidọhọ ke ntan̄idem, “Nyomke ẹteme mi se n̄kpanamde”! Kpukpru nnyịn imoyom odudu ndausụn̄ Jehovah. (John 17:3) Tie nte David andiwet psalm, emi ọkọbọn̄de akam ete: “Wụt mi usụn̄ fo, O Jehovah; teme mi ido fo.” (Psalm 25:4) Ti se Edidem Solomon ọkọdọhọde: “Enyene-ibuot owo oyokop, onyụn̄ ọkọrọ ke se ẹkpepde.” (Mme N̄ke 1:5) Nte afo ayakpan̄ utọn̄? Edieke afo akpan̄de utọn̄, do “ekikere eyetie ekpeme fi, mbufiọk eyenịm fi.”—Mme N̄ke 2:11.