“Jehovah Enyene Eti Ibuot”

NSO edinam ẹsida ini ye ukeme fo? Ndi ndinam eti enyịn̄ nnọ idemfo edi n̄kpọ etịmde ebehe fi? Ndi afo esịn ofụri ukeme fo ndikọ inyene? Nso kaban̄a edibịne ubọkọkọ ke ndusụk edinam m̀mê ndifori usọ ke kiet ke otu ediwak n̄kpọ oro ẹkpepde? Ndi edikọri eti itie ebuana ye mbon en̄wen edi akpan n̄kpọ ọnọ fi? Ndi ndika iso nnyene nsọn̄idem edi akpan n̄kpọ oro ebehede fi?

Ekeme nditie nte kpukpru se ẹsiakde ẹmi ẹnyene ndusụk ufọn. Edi nso idi ata akpan n̄kpọ ikan? Bible ọbọrọ ete: “Ata akpan n̄kpọ edi eti ibuot; nyene eti ibuot.” (Mme N̄ke 4:7) Ntre didie ke nnyịn ikeme ndinyene eti ibuot, ndien nso idi mme ufọn esie? Udiana ibuot n̄wed Mme N̄ke eke Bible ọnọ ibọrọ.

‘Kpan̄ Utọn̄ ke Eti Ibuot’

Ke mme ima ima ikọ ete, enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon eke Israel eset ọdọhọ ete: “Eyen mi, afo ama ọbọ ikọ mi, onyụn̄ enịm mbet mi ke idem fo; onyụn̄ akpan̄ utọn̄ fo ke eti ibuot, onyụn̄ esịn esịt fo ke mbufiọk; ama ofiori okot asian, emenede uyo fo ọnọ mbufiọk; ama oyom enye nte silver, onyụn̄ odụn̄ọde enye nte n̄kpọ-uto eke edịbede; ndien afo eyetịm ọfiọk uten̄e Jehovah, onyụn̄ esịm ifiọk Abasi.”—Mme N̄ke 2:1-5.

Ndi afo omokụt ebiet emi mbiomo edinyene eti ibuot odude? Ke mme ufan̄ikọ ẹmi, ikọ oro “ama” odu utịm ikata. Nte an̄wan̄ade, enyene owo nnyịn kiet kiet ndiyom eti ibuot ye mme nsan̄a esie—mbufiọk ye asian. Nte ededi, akpa kan̄a, oyom nnyịn ‘ibọ’ inyụn̄ ‘inịm’ mme ikọ eti ibuot oro ẹwetde ke N̄wed Abasi ke ibuot uti n̄kpọ nnyịn. Emi oyom nnyịn ikpep Bible.

Eti ibuot edi ukeme ndida ifiọk emi Abasi ọnọde nsịn ke edinam nte enende. Ndien Bible ọnọ eti ibuot ke utịbe utịbe usụn̄ didie ntem! Ih, enye ọdọn̄ọ mme ikọ eti ibuot, utọ nte mbon oro ẹwetde ke n̄wed Mme N̄ke ye Ecclesiastes, ndien oyom nnyịn ikpan̄ utọn̄ ke mme ikọ ẹmi. Nnyịn imokụt n̄ko ediwak uwụtn̄kpọ ke Bible ẹmi ẹwụtde mme ufọn edida mme edumbet Abasi nsịn ke edinam ye mme n̄kpọ iduọ eke edifụmi mmọ. (Rome 15:4; 1 Corinth 10:11) Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a mbụk aban̄ade Gehazi ọdiọk-itọn̄, ekedide asan̄autom prọfet Elisha. (2 Ndidem 5:20-27) Ndi enye ikpepke nnyịn ọniọn̄ edifep idiọkitọn̄? Ndien nso kaban̄a idiọk utịp otode Dinah eyen Jacob ndika n̄kese “nditọ-iban idụt” Canaan emi eketiede nte inọhọ unan? (Genesis 34:1-31) Ndi nnyịn isọpke-sọp ikụt unana ifiọk emi odude ke idiọk nsan̄a?—Mme N̄ke 13:20; 1 Corinth 15:33.

Ndikpan̄ utọn̄ ke eti ibuot abuana ndinyene mbufiọk ye asian. Nte Webster’s Revised Unabridged Dictionary ọdọhọde, mbufiọk edi “odudu m̀mê ukeme ekikere emi enye adade abahade n̄kpọ kiet ọkpọn̄ en̄wen.” Mbufiọk otode Abasi edi ukeme ndifiọk se idide eti ye idiọk ndinyụn̄ mmek eti usụn̄ ndisan̄a. Ibọhọke nnyịn ‘isịn esịt nnyịn’ ke mbufiọk m̀mê inyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinyene enye, didie ke nnyịn ikeme ndika iso ndu ke “inua-otop emi adade owo esịm uwem”? (Matthew 7:14; men Deuteronomy 30:19, 20 domo.) Edikpep ye edida Ikọ Abasi nsịn ke edinam ọnọ mbufiọk.

Didie ke nnyịn ikeme ‘ndifiori n̄kot asian’—ukeme ndikụt nte mme ikpehe ibuot nneme ẹnyenede ebuana ye kiet eken ye ofụri ibuot nneme? Edi akpanikọ, isua emana ye ifiọk n̄kpọntịbe ẹdi mme n̄kpọ oro ẹkemede ndin̄wam nnyịn ikọri akwa asian—edi inen̄ekede idi ntre. (Job 12:12; 32:6-12) “Ndi asian n̄kan mbiowo,” ntem ke andiwet psalm ọkọdọhọ, “koro nnịmde item fo [Jehovah].” Enye ama ọkwọ n̄ko ete: “Edisiak ikọ fo an̄wan̄a owo: etịm asian mme ọkọi.” (Psalm 119:100, 130) Jehovah edi “Andisọn̄ọ usen,” ndien enye enyene ọniọn̄ oro enen̄erede okon̄ akan eke ofụri ubonowo. (Daniel 7:13) Abasi ekeme ndinọ ọkọi asian, anamde enye enyene edu emi akan idem mbon oro ẹsọn̄de. Ke ntre, oyom nnyịn isịn ifịk ke ndikpep nnyụn̄ nda Ikọ Abasi, kpa Bible, nsịn ke edinam.

Mme utọ ikọ nte ‘bọ,’ ‘nịm,’ ‘fiori kot,’ ‘yom,’ ‘dụn̄ọde,’ ẹtiene ikọ oro “ama” emi ẹtịn̄de ndien ndien ke akpa udịmikọ udiana ibuot Mme N̄ke. Ntak emi andiwet adade mme ikọ ẹmi ẹwụtde n̄kaiso ukeme? N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete: “Mbufiọk [odude mi] ọsọn̄ọ etịn̄ nte oyomde ukeme ofụri esịt ke ndiyom eti ibuot.” Ih, ana nnyịn iyom eti ibuot ifịk ifịk ye mme nsan̄a edu esie—mbufiọk ye asian.

Nte Afo Eyesịn Ukeme Oro Oyomde?

Akpan n̄kpọ ke ndiyom eti ibuot edi edikpep Bible ifịk ifịk. Nte ededi, ukpepn̄kpọ emi ekpenyene ndikan ikpîkpu edikot man ẹnyene ntọt. Editie n̄kere ye uduak edi akpan ikpehe edikpep N̄wed Abasi. Ndinyene eti ibuot ye mbufiọk abuana edikere nte nnyịn ikemede ndida se nnyịn ikpepde n̄kọk mme mfịna ye ke ndinam mme ubiere. Ndinyene asian oyom edikere nte mbufa n̄kpọ enyenede ebuana ye se nnyịn ima ikọfọfiọk. Anie edifan̄a nte ke utọ edikpep Bible oro asan̄ade ye editie n̄kere do iyomke ini ye ọkpọsọn̄ ukeme? Edisịn ini ye ukeme edi ukem ye enye oro ẹsịnde ke ini ‘ẹyomde silver ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọrede ẹyom n̄kpọ-uto eke edịbede.’ Nte afo eyesịn ukeme oro oyomde? Ndi afo ‘eyedep ifet’ man anam ntre?—Ephesus 5:15, 16.

Kere ban̄a ikpọ n̄kpọuto oro ẹnade ẹbet nnyịn edieke nnyịn idụn̄ọrede Bible ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ke esịt akpanikọ. Kamse, nnyịn iyesịm “ifiọk Abasi”—kpa eti, enyene-iwụk, ọnọ-uwem ifiọk Andibot nnyịn! (John 17:3) “Uten̄e Jehovah” edi n̄ko n̄kpọ-uto ndinyene. Ukpono ukpono uten̄e emi ẹnyenede ẹnọ enye enyene ufọn didie ntem! Ana mbak ediyat enye esịt akara ofụri ikpehe uwem nnyịn, anamde kpukpru se nnyịn inamde enyene se ọwọrọde ke n̄kan̄ eke spirit.—Ecclesiastes 12:13.

Akpana nnyịn inyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndidụn̄ọde nnyụn̄ ndọk nyom mme n̄kpọ-uto eke spirit. Man anam ndụn̄ọde nnyịn awara, Jehovah ọmọnọ ata nti n̄kpọutom ndida nnam ndụn̄ọde—mme ekemini n̄wedmbụk akpanikọ ẹdide Enyọn̄-Ukpeme ye Awake!, ọkọrọ ye mme n̄wed eken ẹkọn̄ọde ke Bible. (Matthew 24:45-47) Man nnyịn ibọ ukpep iban̄a Ikọ ye mme usụn̄ esie, Jehovah ọmọnọ n̄ko mme mbono esop Christian. Oyom nnyịn idụk mmọ ẹmi kpukpru ini, inọde ọyọhọ n̄kpan̄utọn̄ ke se ẹtịn̄de, isịnde ofụri ukeme ndinọ ntịn̄enyịn nnyụn̄ mmụm mme akpan ekikere, inyụn̄ ikere ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ iban̄a itie ebuana nnyịn ye Jehovah.—Mme Hebrew 10:24, 25.

Afo Udukpụhu

Ediwak ini, ndiyom mme n̄kpọuto oro ẹbụhọde ke isọn̄, gold, m̀mê silver esidi ikpîkpu. Emi idịghe ntre ye ediyom mme n̄kpọuto eke spirit. Ntak mîdịghe? Solomon ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Jehovah enyene eti ibuot; ifiọk ye mbufiọk ẹto enye ke inua.”—Mme N̄ke 2:6.

Edidem Solomon ama ọwọrọ etop ke ntak eti ibuot esie. (1 Ndidem 4:30-32) N̄wed Abasi ayarade ete ke enye ama enyene ifiọk aban̄a nsio nsio ibuot nneme, esịnede mme eto, mme unam, edu owo, ye Ikọ Abasi. Mbufiọk oro enye okowụtde nte ekpri edidem ke ndibiere utọk ke ufọt iban iba, ẹmi mbiba ẹkedọhọde ke imọ ikenyene eyen kiet, ama anam enye ọwọrọ etop ke ofụri ererimbot. (1 Ndidem 3:16-28) Akwa ukpepn̄kpọ esie okoto m̀mọ̀n̄? Solomon ọkọbọn̄ akam ọnọ Jehovah eben̄e “eti ibuot ye ifiọk” ye ukeme ‘nditịm mfiọk eti ye idiọk.’ Jehovah ama ọnọ enye mmọ ẹmi.—2 Chronicles 1:10-12; 1 Ndidem 3:9.

Nnyịn n̄ko ikpenyene ndibọn̄ akam nyom un̄wam Jehovah nte nnyịn ikpepde Ikọ esie ifịk ifịk. Andiwet psalm ọkọbọn̄ akam ete: “Teme mi usụn̄ fo, O Jehovah; nyasan̄a ke akpanikọ fo: kọt esịt mi abak enyịn̄ fo.” (Psalm 86:11) Jehovah ama enyịme akam oro, koro enye ama anam ẹwet enye ẹnịm ke Bible. Nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke ẹyebọrọ akam ofụri esịt nnyịn oro ibọn̄de ndien ndien iyom un̄wam esie ndiyom mme n̄kpọ-uto eke spirit ke Bible.—Luke 18:1-8.

Solomon ama osio owụt ete: “Enye enịm ifụre ọnọ mbon edinen ido, enịm otu-ekọn̄ ọnọ mmọ eke ẹsan̄ade nte ọfọnde ama. Enye ekpeme usụn̄ ikpe, onyụn̄ etịn̄ enyịn ese usụn̄ mbon-ima esie. Ndien afo eyetịm ọfiọk eti ido, ye ikpe, ye se enende; ye kpukpru nti usụn̄.” (Mme N̄ke 2:7-9) Emi ọnọ nsọn̄ọ didie ntem! Ikụreke ke Jehovah ndinọ mbon oro ẹnen̄erede ẹyom ata eti ibuot edi n̄ko edi otu-ekọn̄ ọnọ mbon edinen ido koro mmọ ẹwụtde ata eti ibuot ẹnyụn̄ ẹdade ekekem ye ndinen idaha esie ke edinam akpanikọ. Nnyịn ikpakam isịne ke otu mbon oro Jehovah an̄wamde ẹfiọk “kpukpru nti usụn̄.”

Ke Ini ‘Ifiọk Enemde’

Ọkpọkpọ edikpep Bible—edide akpan n̄kpọ ẹyomde man ẹnyene eti ibuot—inen̄ekede idi inem n̄kpọ inọ ediwak owo. Ke uwụtn̄kpọ, Lawrence edide isua 58 ọdọhọ ete: “Nsida ubọk mi nnam utom kpukpru ini. Ndikpep n̄kpọ edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi.” Ndien Michael edide isua 24, emi mîkokopke inem ukpepn̄kpọ ke ufọkn̄wed, ọdọhọ ete: “N̄kenyene ndinyenyịk idemmi nsụhọde ntie n̄kpep n̄kpọ.” Kpa ye oro, ẹkeme ndikọri udọn̄ kaban̄a ukpepn̄kpọ.

Kere ban̄a se Michael akanamde. Enye obụk ete: “Mma ntụnọ idemmi man n̄kpep n̄kpọ ke ubak hour kiet kpukpru usen. Ikebịghike mma n̄kụt utịp ke idemmi, mme ibọrọ mi ke mme mbono esop Christian, ye mme nneme mi ye mbon en̄wen. Idahaemi nsitetie mbet mme ini ukpepn̄kpọ mi, ndien mmaha n̄kpọ ndomokiet ọbiọn̄ọ mmọ.” Ih, ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ ayakabade edi inem inem n̄kpọ ke ini nnyịn ikụtde n̄kọri oro inamde. Lawrence n̄ko ama esịn ifịk ke edikpep Bible ndien, nte ini akakade, ama edinam utom nte ebiowo ke esop Mme Ntiense Jehovah.

Oyom n̄kaiso ukeme man ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ enyene inem. Nte ededi, mme ufọn ẹkponi. Solomon ọdọhọ ete: “Koro eti ibuot oyodụk fi ke esịt, ifiọk oyonyụn̄ enem ukpọn̄ fo; ekikere eyetie ekpeme fi, mbufiọk eyenịm fi.”—Mme N̄ke 2:10, 11.

“Man Osio Fi ke Idiọk Usụn̄ Efep”

Ke nso usụn̄ ke eti ibuot, ifiọk, ekikere, ye mbufiọk ẹdi ukpeme? “[Mmọ ẹyesio] fi ke idiọk usụn̄ ẹfep,” ntem ke Solomon ọdọhọ, “ke ubọk owo eke etịn̄de n̄kwan̄a; ẹmi ẹkpọn̄de usụn̄ emi enende, ẹkesan̄a ke usụn̄ ekịm; ẹmi ẹnemde esịt ndinam idiọk; mmọ ẹdara ke n̄kwan̄a idiọk; ẹmi mme usụn̄ mmọ ẹn̄wịnede, mmọ ẹnyụn̄ ẹkwan̄a ke ido mmọ.”—Mme N̄ke 2:12-15.

Ih, mbon oro ẹmade ata eti ibuot ẹfep ndụk ye owo ekededi eke “etịn̄de n̄kwan̄a,” oro edi, mme n̄kpọ oro ẹtuahade ye se idide akpanikọ inyụn̄ inende. Ekikere ye mbufiọk ẹnọ ukpeme ẹbiọn̄ọ mbon oro ẹsịnde akpanikọ man ẹsan̄a ke usụn̄ ekịm ẹnyụn̄ ẹkpeme ẹbiọn̄ọ mbon oro ẹkwan̄ade ẹmi ẹnyụn̄ ẹnyenede idatesịt ẹto ndiọi edinam.—Mme N̄ke 3:32.

Nnyịn ikeme ndiwụt esịtekọm didie ntem nte ke ata eti ibuot ye mme edu oro ẹsan̄ade ye enye n̄ko ẹkpeme nnyịn ẹsio ke idiọk usụn̄ oburobụt iren ye iban! Solomon adian ete ke mme edu ẹmi ẹdi “man ẹsio fi esen an̄wan ke ubọk, ye ke ubọk an̄wan idụt eke enemde inua ikọ; eke ọkpọn̄de nsan̄a uyen esie, onyụn̄ efrede ediomi Abasi esie. Koro ufọk esie osụhọrede aka n̄kpa, usụn̄ esie onyụn̄ aka ebiet mbukpo. Mme anditiene enye baba kiet isifiakke, isinyụn̄ isịmke ke usụn̄ uwem.”—Mme N̄ke 2:16-19.

Ẹwụt “esen an̄wan,” akpara, nte enye emi ọkpọn̄de “nsan̄a uyen esie”—eyedi ebe ini uyen esie.a (Men Malachi 2:14 domo.) Enye emefre ke ẹma ẹkpan efịbe ke Ibet ediomi. (Exodus 20:14) Mme usụn̄ esie ẹda ẹka n̄kpa. Ekeme ndidi tutu amama mbon oro ẹdụkde nsan̄a ye enye ‘idisịmke usụn̄ uwem,’ sia ebebịghi m̀mê awawara mmọ ẹkeme ndisịm idaha oro mmọ mîkemeke aba ndifiak edem, oro edi n̄kpa, oro mmọ mîkemeke ndifiak ndi. Eren emi enyenede mbufiọk ye ukeme ukere n̄kpọ ọfiọk mme n̄kpọ etabi oburobụt ido onyụn̄ ada eti ibuot efep ndikọmọ idem ke mmọ.

“Mbon Edinen Ido Ẹyedụn̄ ke Obio”

Ke etịn̄de uduak item esie kaban̄a eti ibuot ibio ibio, Solomon ọdọhọ ete: “Man afo asan̄a ke usụn̄ nti owo, onyụn̄ enịm ido ndinen owo.” (Mme N̄ke 2:20) Nso eti uduak ke eti ibuot ọyọhọ ntem! Enye an̄wam nnyịn idu inem inem uwem emi ọnọde uyụhọ, oro enyenede unyịme Abasi.

Kere n̄ko ban̄a mme utịbe utịbe edidiọn̄ oro ẹbetde mbon oro ‘ẹsan̄ade ke usụn̄ nti owo.’ Solomon aka iso ete: “Koro mbon edinen ido ẹyedụn̄ ke obio, mmọ eke ẹfọnde ẹma ẹyenyụn̄ ẹbịghi ke esịt. Edi ẹyesobo mme idiọk owo ke isọn̄ ẹfep, ẹnyụn̄ ẹsọhi mbon abian̄a ẹfep ke esịt.” (Mme N̄ke 2:21, 22) Afo akpakam odu ke otu mmọ eke ẹfọnde ẹma ẹmi ẹdidụn̄de ke nsinsi ke edinen obufa ererimbot Abasi.—2 Peter 3:13.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 26]

Solomon ọkọbọn̄ akam oyom eti ibuot. Nnyịn ikpọbọn̄ ntre