Ndikan Mme N̄kpọ Ubiọn̄ọ ke Panama

“PANAMA edi ebọp oro ẹsan̄ade ẹka nsio nsio ebiet ke ererimbot.” Ẹketịn̄ ikọ emi ke isua 50 oro ẹkebede, ke ọwọrọetop edinam ekebe ukopikọ ke idụt Panama emi odude ke Ufọt Ufọt America. Mfịn, ikọ emi owụt nte ediwak owo ẹdade idụt oro.

Panama etie nte ebọp emi ẹsan̄ade ẹka Edem Edere ye Edem Usụk America. Akan oro, ẹbọp ata ata ebọp oro odude ke ufọt Edem Edere ye Edem Usụk America ke Afua Panama oro ọwọrọde etop akan. Afua emi edi n̄wọrọnda utomusọ, enye ọtọn̄ọ ke utịt Panama kiet esịm eken, oto inyan̄ibom Atlantic esịm Pacific. Afua emi anam mme nsụn̄ikan̄ ke ofụri ererimbot ẹkeme ndibe Inyan̄ibom Atlantic m̀mê Pacific ke hour ifan̄ n̄ka mme ebiet en̄wen, kpa isan̄ oro akpadade ediwak usen m̀mê urua edieke afua emi mîkpodụhe. Ke akpanikọ, Panama etie nte ata akpan ebọp oro ẹsan̄ade ẹka ediwak ebiet ke ererimbot.

Idụt Oro Nsio Nsio Orụk Owo Ẹdụn̄ọde

Panama amakabade edi n̄ko idụt oro mme owo ẹtode nsio nsio idụt ye ekpụk ẹdụn̄ọde. Mme owo emi, ọkọrọ ye ediwak ekpụk mme amanaisọn̄, ẹdụn̄ọ ẹyọhọ ediye idụt emi. Nte ededi, ndi ẹkeme ndikan n̄kpọ ubiọn̄ọ otode ukpụhọde ke idaha udu uwem, ido unam n̄kpọ, ido ukpono, ye usem ẹnyụn̄ ẹnam mme owo emi ẹnyene ekikere ye uduak kiet emi ọkọn̄ọde ke ọsọn̄urua akpanikọ oro ẹkụtde ke Ikọ Abasi?

Ih, ẹkeme. Ikọ apostle Paul oro ẹwetde ke Ephesus 2:17, 18 owụt ke uwa Christ oro adiande mme owo ọtọkiet ama an̄wam mme Christian akpa isua ikie—emi ẹkedide mme Jew ye mme Gentile—ẹkan mme utọ n̄kpọ ubiọn̄ọ oro. Paul ekewet ete: “Enye [Jesus] ama edi editan̄a eti mbụk emem ọnọ mbufo, emi ẹkedude nsannsan, onyụn̄ atan̄a emem ọnọ mbon oro ẹkedude n̄kpet n̄kpet, koro ebede ke enye nnyịn, mbiba emi, imenyene usụn̄ ndisan̄a ke spirit kiet nsịm Ete.”

Kpasụk ntre mfịn, Mme Ntiense Jehovah ke ẹtan̄a “eti mbụk emem” ke Panama ẹnọ mme owo ye mme ekpụk emi ẹtode nsannsan ebiet ẹnyụn̄ ẹkade nsio nsio ido ukpono. Mbon oro ‘ẹsan̄ade’ ẹkpere Jehovah ẹdiana kiet. Ke ntak emi, ẹmesiak mme esop ke Panama ke usem itiokiet—oro edi ke usem Spanish, Cantonese, Usem Idiọn̄ọ Mbon Panama, ọkọrọ ye usem Kuna ye Ngobere (Guaymí) emi mme amanaisọn̄ ẹsemde. Edi n̄kpọ nsịnudọn̄ ndifiọk nte mbon oro ẹsemde mme usem emi ẹdianade kiet ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah.

Ndikan Mme N̄kpọ Ubiọn̄ọ ke Comarca

Ekpụk Ngobe ẹwak ẹkan ke otu ekpụk itiaita oro ẹdide mme amanaisọn̄ Panama. N̄kpọ nte owo 170,000 ẹnam ekpụk emi, ndien ata ediwak mmọ ẹdụn̄ọ ke akamba ikpehe oro ẹkotde ke ndondo emi comarca. N̄kpotụk n̄kpotụk obot anam ata akamba ikpehe comarca emi ẹsisan̄ade ke ukot kpọt ẹsịm, ọkọrọ ye ndiye esụk emi ẹwatde ke ubom kpọt ẹsịm. Ẹwak ndibọp obio n̄kpere inyan̄ ye esụk, ndien emi esinam efere mme owo ke idem ndika isan̄. Ediwak mbon oro ẹdụn̄ọde ke comarca ẹnyene esisịt n̄kpọ udu uwem ẹto edinam utom ke in̄wan̄ kọfi, edikọ iyak, m̀mê editọ in̄wan̄. Ediwak mmọ ẹka mme ufọkabasi Christendom. Nte ededi, odu mbon oro ẹkade ido ukpono n̄kann̄kụk ẹkotde Mama Tata. Mbon eken ẹsika ẹbịne sukias (mme abiamfọni) ẹkeyom usọbọ ke ini ẹdọn̄ọde m̀mê ke ini ẹkerede ke ndiọi spirit ẹfịna mmimọ. Okposụkedi ediwak owo ẹsemde usem Spanish, usem Ngobere ke mme owo ẹnen̄ede ẹfiọk.

Ndiwat ke Ubom man Ẹkesịm Mme Owo Esịt

Mme Ntiense Jehovah ẹdiọn̄ọ ke edi akpan n̄kpọ ndin̄wam mme owo ẹfiọk akpanikọ ke usụn̄ oro odụkde mmọ ekikere onyụn̄ esịmde mmọ esịt. Emi ekeme ndinụk mme owo ẹnam mme ukpụhọde oro ẹyomde ke uwem mmọ man ẹkpedu uwem ẹkekem ye mme edumbet Bible. Ke ntre, Mme Ntiense n̄kann̄kụk oro ẹfiọkde usem Ngobere ẹn̄wam mme akpan asiakusụn̄ oro ẹnọde ẹka nsio nsio ikpehe itiaita ke comarca ẹkpep usem emi.

Esop 14 oro ẹsiakde mi ke comarca ẹwụt ke n̄kọri eyenen̄ede odu do. Ke uwụtn̄kpọ, ke isua ifan̄ emi ẹbede, ẹma ẹnọ Dimas ye Gisela, ebe ye n̄wan emi ẹdide mme akpan asiakusụn̄ ẹka ekpri esop kiet emi enyenede n̄kpọ nte asuanetop 40, ke obio Tobobe emi odude ke mben mmọn̄. Ama ọsọn̄ mbemiso ekemehede mmọ ndisiwat ke ubom kpukpru ini n̄kọkwọrọ ikọ nnọ mme usụhọde owo oro ẹdụn̄ọde ke mben Inyan̄ibom Atlantic. Dimas ye Gisela ẹma ẹdifiọk ke inyan̄ibom oro odobode ana sụn̄-n̄ ekeme ndidama idat ke ediyịp enyịn. Ubọk ye edem ẹma ẹsiwak ndibiak mmọ ke ẹma ẹkewat ubom ẹto ine kiet ẹsịm en̄wen. Ndikpep usem n̄kann̄kụk oro ekedi n̄kpọ-ata en̄wen. Nte ededi, ẹma ẹdiọn̄ n̄waidem ye nsịnifịk mmọ ke ini n̄kpọ nte owo 552 ẹkedụkde Editi n̄kpa Christ ke 2001.

Ine Punta Escondida asak iso ese itụn̄ inyan̄ibom emi Tobobe odude. Ebịghi esisịt ekpri otu mme asuanetop ẹketọn̄ọ ndisiwat ubom kpukpru ini mbe itụn̄ inyan̄ibom—ke usen enyọn̄ ọfọnde—man ẹkedụk mbono esop ke Tobobe, ndien mbụkutom ẹma ẹwụt ke ọkpọfọn ẹsiak obufa esop ke ikpehe emi. Ke ntak emi, ẹma ẹdọhọ Dimas ye Gisela ẹwọrọ ẹka Punta Escondida. Ikọyọhọke isua iba, otu oro okodude ke Punta Escondida ama akabade edi esop oro enyenede asuanetop 28 ndien owo 114 ẹsikpan̄ utọn̄ ẹkop utịn̄ikọ an̄wa kpukpru urua, ke ẹbaharede ukem ukem. Esịt ama enen̄ede enem obufa esop emi ke 2004, ke ini owo 458 ẹkedụkde Editi n̄kpa Christ.

Ndikan Mfịna Unana Ifiọkn̄wed

Ndifiọk nte ẹkotde ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ aman̄wam ediwak mbon oro ẹnyenede esịt akpanikọ ẹnyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye Jehovah. Se iketịbede inọ Fermina edi oro, kpa n̄kaiferi emi odụn̄de ke obot obot ikpehe comarca. Mme Ntiense ẹdide isụn̄utom oro ẹkekwọrọde ikọ ke ebiet oro enye odụn̄de ẹma ẹkụt ke enye enen̄ede akpan̄ utọn̄ okop etop Obio Ubọn̄. Ke ini ẹkebụpde enye m̀mê enye akpama ndikpep Bible, enye ama enyịme ke ikpama ndikpep n̄kpọ efen efen. Edi mfịna ama odu. Enye ama ọfiọk ndisem usem Spanish ye usem Ngobere, edi ikekemeke ndikot m̀mê ndiwet ndomokiet ke otu usem emi. Kiet ke otu mme isụn̄utom oro ama ada ediye uduot ekpri n̄wed Apply Yourself to Reading and Writinga ekpep enye ndikot nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ.

Fermina ekedi ata eti eyen ukpepn̄kpọ, enye ama esisịn ifịk etịm idem eben̄e ukpepn̄kpọ esie, anam utomufọk esie, onyụn̄ etịn̄ enyịn ekpep nte ẹkotde ikọ. Ke ufan̄ isua kiet, enye ama anam n̄kọri tutu ekeme ndikpep ediye uduot ekpri n̄wed Afo Emekeme Ndidi Ufan Abasi!b Ke ini ẹketọn̄ọde mme mbono esop, Fermina ama ọtọn̄ọ ndidụk. Nte ededi, sia ubon esie ẹkebuenede, ama enen̄ede ọsọn̄ enye ndinyene okụk ukpeusụn̄ nda nditọ esie n̄ka mme mbono esop. Kiet ke otu mme asiakusụn̄ oro ọkọfiọkde mfịna Fermina ama ọdọhọ enye ekpep ndidọk nnyụn̄ nnyam ọfọn̄ oro iban Ngobe ẹsisịnede. Fermina ama anam ntre, ndien kpa ye oro enye ekenyenede mme n̄kpọ obụkidem eken ndise mban̄a, enye ama okụt ete ke ida okụk oro ikpe usụn̄ ika mme mbono esop. Idahaemi enye ye ubon esie ẹwọrọ ẹkedụn̄ ke ebiet en̄wen, ndien enye aka iso ndinam n̄kọri eke spirit. Mmọ ẹkop inemesịt ndikeme ndikot nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ, ndien akakan inemesịt mmọ edi mmọ ndidi ndifiọk Jehovah.

Ndikeme Ndikwọrọ Ikọ Nnọ Mme Inan

Bụt esinam ediwak ubon ke Panama ke ntak emi mbonubon mmọ mîkopke n̄kpọ ọfọn. Owo isiwakke ndidọn̄ utọ mbon emi n̄wed. Ediwak inan ẹsitie ikpọn̄ ikpọn̄ inyụn̄ imaha ndimehe ye mme owo, koro esinen̄ede ọsọn̄ ndineme nneme ye mmọ.

Ntre, ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke oyom ẹnam n̄kpọ man ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mbon oro mîkopke n̄kpọ ọfọn mi. Esenyịn kiet oro asan̄ade-san̄a ama esịn udọn̄ ọnọ otu mme enyene-ifịk asiakusụn̄ ye mbon en̄wen ete ẹkpep Usem Idiọn̄ọ Mbon Panama. Ẹma ẹdiọn̄ nsịnifịk mmọ.

Ke utịt utịt isua 2001, ẹma ẹsiak otu usem idiọn̄ọ ke Panama City. N̄kpọ nte owo 20 ẹkedụk mbono esop emi. Nte nditọete ẹkenen̄erede ẹfiọk usem idiọn̄ọ emi, mmọ ẹma ẹkeme ndikwọrọ ikọ nnọ ediwak inan oro ẹkekopde akpanikọ Bible ke usem mmọ ke akpa ini. Ediwak Ntiense oro ẹkenyenede nditọ oro mîkopke n̄kpọ ọfọn ẹma ẹtọn̄ọ ndidụk mme mbono esop usem idiọn̄ọ oro ẹnyụn̄ ẹdikụt ke nditọ mmimọ ẹma ẹsọp ndifiọk mme n̄kpọ oro Bible ekpepde ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹkop nduaidem ẹban̄a akpanikọ. Ediwak ini, mme ete ye eka ẹma ẹkpep usem idiọn̄ọ ndien emi ama an̄wam mmọ ẹkeme ndinen̄ede nneme nneme ye nditọ mmọ. Mme ete ye eka ẹma ẹkeme ndin̄wam nditọ mmọ ke n̄kan̄ eke spirit ẹnyụn̄ ẹdikụt ke emi ama ọsọn̄ọ ubon mmimọ. Se iketịbede inọ Elsa ye Iraida adiaha esie enen̄ede ọsọn̄ọ emi.

Ntiense kiet emi akanamde utom ye otu usem idiọn̄ọ kiet ama okop aban̄a Iraida, aka ekese enye, onyụn̄ ọnọ enye ediye uduot ekpri n̄wed Dara Uwem ke Isọn̄ ke Nsinsi!c Iraida ama enem esịt etieti aban̄a se enye ekekpepde ke mme ndise n̄wed oro aban̄a obufa ererimbot. Ẹma ẹtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye ke ediye uduot ekpri n̄wed oro. Ke enye ama okokụre ediye uduot ekpri n̄wed oro, ẹma ẹbe ẹdụk ediye uduot ekpri n̄wed Nso ke Abasi Oyom Oto Nnyịn?d Ini emi ndien ke Iraida ọkọtọn̄ọ ndidọhọ eka esie an̄wam imọ etịm ukpepn̄kpọ oro onyụn̄ anam se ẹwetde ke n̄wed oro an̄wan̄a imọ.

Elsa ama enyene mfịna iba: Sia enye mîdịghe Ntiense, enye ikọfiọkke akpanikọ Bible, ikonyụn̄ ifiọkke usem idiọn̄ọ. Ẹma ẹdọhọ enye okûda usem idiọn̄ọ eneme nneme ye adiaha esie utu ke oro yak adiaha esie ekpep nditịn̄ ikọ. Ke ntak oro, enye ikesinyeneke ekese nneme ye adiaha esie. Eben̄e Iraida kaban̄a un̄wam ama otụk Elsa, ntre Elsa ama ọdọhọ Ntiense ke esop edikpep n̄kpọ ye Iraida. Enye ọkọdọhọ ete: “Nnam eben̄e emi ke ntak adiaha mi, koro akananam n̄kwe n̄kpọ oro aduaide enye idem ntem.” Elsa ama etiene abuana ke ukpepn̄kpọ adiaha esie onyụn̄ ekpep usem idiọn̄ọ. Nte Elsa ọkọnọde adiaha esie ekese ini, mmọ ẹma ẹneme nneme edifọn edifọn ke ufọk. Iraida ama ọtọn̄ọ ndisasat mbon oro enye anamde ufan, onyụn̄ abuana ye esop. Idahaemi eka ye eyen ẹsidụk mme mbono esop kpukpru ini. Elsa ama ana baptism ke ndondo emi, ndien Iraida ke anam n̄kọri ebịne ndina baptism. Elsa ọdọhọ ke ata akpa ini oro imọ itọn̄ọde ndimehe ye adiaha imọ edi emi ye nte ke idahaemi mmimọ imekeme ndineme mme akpan n̄kpọ oro mmimọ imade.

Otu usem idiọn̄ọ oro, emi akakabarede edi esop ke April 2003, enyene n̄kpọ nte mme asuanetop Obio Ubọn̄ 50 idahaemi, ndien se iwakde ibe owo 50 ẹsidụk mme mbono esop. Se iwakde ibe mbahade kiet ke itie ita ke otu mme asuanetop 50 emi ẹdi mme inan. Ẹsiak mme otu usem idiọn̄ọ en̄wen ke ikpọ obio ita oro mîdụhe ke Panama City. Okposụkedi ẹsụk ẹnyenede ekese ndinam man ẹkwọrọ ikọ ẹnọ mme inan, eyịghe idụhe nte ke ẹnam akpan usio-ukot man mme inan oro ẹnyenede esịt akpanikọ ẹsan̄a ẹkpere edima Andibot mmọ, kpa Jehovah Abasi.

Mme utọ utịp oro ẹnyenede mi ẹwụt se idade itie ke ofụri idụt Panama. Okposụkedi mbon oro ẹdụn̄ọde ke Panama ẹtode nsio nsio idụt, ẹsemde nsio nsio usem, ẹnyụn̄ ẹdude ke nsio nsio idaha ke uwem, ediwak mmọ ẹdiana kiet ẹtuak ibuot ẹnọ ata Abasi kierakiet. Ẹkụt unen ke ndinam nsio nsio owo ẹfiọk akpanikọ oro ẹkụtde ke Ikọ Jehovah ke idụt emi ediwak owo ẹdade nte “ebọp oro ẹsan̄ade ẹka nsio nsio ebiet ke ererimbot.”—Ephesus 4:4.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise obio ke page 8]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

INYAN̄IBOM CARIBBEAN

PANAMA

Tobobe

INYAN̄IBOM PACIFIC

Afua Panama

[Ndise ke page 8]

Iban ẹtode ekpụk Kuna ẹkama ubak ọfọn̄ oro ẹdọkde ke ubọk

[Ndise ke page 9]

Isụn̄utom ke ọkwọrọ ikọ ọnọ n̄wan Ngobe

[Ndise ke page 10]

Mme Ntiense ẹtode Ngobe ẹdụk ubom ndika akpan usen mbono

[Ndise ke page 11]

Ẹnam ẹfiọk akpanikọ Bible ke Panama kpa ye ukpụhọde ke ido edinam ye usem

[Ndise ke page 12]

Ukpepn̄kpọ “Enyọn̄-Ukpeme” ke usem idiọn̄ọ

[Ndise ke page 12]

Elsa ye Iraida adiaha esie ke ẹneme inem inem nneme

[Mme ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 8]

Nsụn̄ikan̄ ye iban Kuna: © William Floyd Holdman/Index Stock Imagery; ine: © Timothy O’Keefe/Index Stock Imagery