“Owo Eke Enimde Ibuot ke Ẹsuade Ẹnọ Enye Ọwọrọ Ọniọn̄”
MME N̄KE 23:12 ọdọhọ ete: “Sịn esịt fo ke item [“ntụnọ,” NW], nyụn̄ kpan̄ utọn̄ fo ke ikọ ifiọk.” “Ntụnọ” m̀mê ukpep eke ido uwem oro ẹtịn̄de ke itie n̄wed emi, edi edinọ idem ntụnọ ọkọrọ ye nsuannọ oro mbon en̄wen ẹnọde nnyịn. Man ẹnọ utọ ntụnọ oro, oyom ẹfiọk se ẹkpenen̄erede owo ye nte ẹkpenen̄erede enye. Ntem, man ẹkeme ndinọ owo ntụnọ enen̄ede owo enyene “ikọ ifiọk” oto ebiet oro ẹkemede ndiberi edem.
N̄wed Mme N̄ke eke Bible edi ata eti itie oro ẹkemede ndikụt mme ikọ ọniọn̄. Mme n̄ke oro ẹwetde do ẹdi ‘man owo ọfiọk eti ibuot ye ntụnọ, man owo ọbọ ntụnọ oro ọnọde mbufiọk, eti ido, ye ikpe, ye se inende.’ (Mme N̄ke 1:1-3) Owụt eti ibuot nnyịn ‘ndikpan̄ utọn̄’ nnọ mme n̄ke emi. Mme N̄ke ibuot 15 ọnọ eti ndausụn̄ ke nte ikpakarade iyatesịt ye edeme nnyịn, ye nte ikpasuande ifiọk. Ẹyak ineme ndusụk ufan̄ikọ ke ibuot n̄wed oro.
Nso ‘Ikabarede Ifiopesịt Ifep’?
Edidem Solomon eke Israel eset etịn̄ nte ikọ ekemede ndinam owo ayat esịt m̀mê ofiop esịt, ete: “Sụn̄-sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep: edi uyat ikọ edemede iyatesịt.” “Iyatesịt” edi ikọ oro owụtde nte etiede owo ke idem m̀mê nte owo esinamde n̄kpọ ke ini esịt mînemke enye. Ẹkabade “ifiopesịt” nte “ata ọkpọsọn̄ iyatesịt oro enen̄erede ọsọn̄ ndikara.” Didie ke n̄ke emi ekeme ndin̄wam nnyịn ifiọk nte ikpanamde n̄kpọ ke ini owo ayatde esịt ye nte ikpakarade iyatesịt nnyịn?
Uyat uyat ikọ ekeme ndinam owo ọdọdiọn̄ ayat esịt. Ke n̄kan̄ eken, sụn̄sụn̄ ibọrọ esiwak ndinam emem odu. Edi, isimemke utom kpukpru ini ndinọ owo oro ayatde esịt sụn̄sụn̄ ibọrọ. Nte ededi, idisọn̄ke ndinọ owo sụn̄sụn̄ ibọrọ edieke idomode ndifiọk se inamde enye ayat esịt. Bible ọdọhọ ke “mbufiọk owo iyakke enye ọsọp iyatesịt: onyụn̄ eye enye ndifen ndudue.” (Mme N̄ke 19:11) Ndi ekeme ndidi owo emi ayat esịt sia ekerede ke ẹmọn̄ ẹbọ imọ itie m̀mê akam oyom ẹnọ imọ iso? Ekeme ndidi idịghe se iketịn̄de m̀mê se ikanamde edi ata akpan ntak iyatesịt esie. Edieke enyeneufọk ayatde esịt ye nnyịn ke ini ikwọrọde ikọ, nte emi isiwakke ndidi sia ẹbian̄ade enye ke ukpepn̄kpọ nnyịn ẹdiọk m̀mê sia ukwan̄ ekikere esie ekịmde enye enyịn? Ndi akpana iyat esịt inyụn̄ ibọrọ enye ikọ uyat uyat? Idem edieke nnyịn mîfiọkke se inamde owo ayat esịt, ndida ikọ oro ayatde owo mbọrọ enye ediwụt ke nnyịn inọhọ idem nnyịn ntụnọ. Inyene ndifep utọ ibọrọ oro.
Item emi aban̄ade edinọ sụn̄sụn̄ ibọrọ enen̄ede ọfọn n̄ko ke ini edide edisịm edikara iyatesịt nnyịn. Nnyịn imekeme ndinam item oro edieke ikpepde nditịn̄ nte etiede nnyịn ke idem ke usụn̄ oro mîyatke owo esịt. Ke ini inamde n̄kpọ ye mbonubon nnyịn, imekeme ndikpep nditịn̄ nte etiede nnyịn ke idem sụn̄sụn̄, utu ke nditịn̄ ikọ uyat uyat m̀mê nditọk owo. Nditịn̄ uyat uyat ikọ esinam ẹbọrọ ikọ uyat uyat n̄ko. Owo idikereke ke ikụt ndudue inọ imọ edieke itịn̄de ye enye sụn̄sụn̄ nte etiede nnyịn ke idem, ndien emi ekeme ndinam enye anam ukpụhọde.
“Edeme Enyene-Ibuot Owo Anam Ifiọk Ọfọn”
Edinọ idem ntụnọ otụk nte itịn̄de ikọ ye se itịn̄de. Solomon ọdọhọ ke “edeme enyene-ibuot owo anam ifiọk ọfọn: edi inua mbon ndisịme an̄wan̄a ebiọ.” (Mme N̄ke 15:2) Ndi nnyịn inamke “ifiọk ọfọn,” ke ndinyene udọn̄ ndin̄wam mbon en̄wen nnyụn̄ nsian mmọ uduak Abasi ye mme utịbe utịbe enọ esie? Ndisịme owo inamke emi sia enye mînyeneke ifiọk.
Mbemiso Solomon ọnọde item efen ke nte ikpadade edeme nnyịn inam n̄kpọ, enye etịn̄ isio isio n̄kpọ oro anamde owo ekere n̄kpọ. “Enyịn Jehovah ẹdu ke kpukpru ebiet, ẹse mme idiọk owo ye nti.” (Mme N̄ke 15:3) Akpana emi enem nnyịn esịt koro ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ ẹnọ nnyịn ẹte: “Enyịn Jehovah [ẹsan̄a] ke ofụri ererimbot, ẹte isọn̄ọ imụm mmọ eke ofụri esịt mmọ ẹdude ye enye ikama.” (2 Chronicles 16:9) Abasi ọfiọk m̀mê nnyịn ke inam se ifọnde. Enye ọfiọk n̄ko mbon oro ẹnamde se idiọkde ndien ọyọnọ mmọ utịp.
Solomon afiak owụt ufọn editịn̄ ikọ sụn̄sụn̄ ete: “Sụn̄-sụn̄ edeme edi eto uwem: edi ukwan̄-n̄kpọ ke esịt owo edi se ibụn̄de spirit.” (Mme N̄ke 15:4) Ikọ emi “eto uwem” ọnọ ekikere aban̄a mme edu oro ẹnamde idem ọsọn̄ owo ẹnyụn̄ ẹkemede ndikọk udọn̄ọ. (Ediyarade 22:2) Sụn̄sụn̄ ikọ oro owo eti ibuot etịn̄de esinem mbon oro ẹkopde. Ikọ oro esidemede mmọ udọn̄ ndinam eti. Ke n̄kan̄ eken, edeme abian̄a m̀mê enye oro etịn̄de obukpo ikọ isisịnke udọn̄ inọ mme owo.
Ndibọ Ntụnọ Nnyụn̄ ‘Nsuan Ifiọk’
Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon aka iso ọdọhọ ete: “Ndisịme owo asua item [“ntụnọ,” NW] ete esiemmọ: edi owo eke enịmde ibuot ke ẹsuade ẹnọ enye ọwọrọ ọniọn̄.” (Mme N̄ke 15:5) Didie ke owo ekededi edikeme ‘ndinịm ibuot ke ẹsuade ẹnọ enye’ edieke owo mîsuaha inọ enye? Ndi itie N̄wed Abasi emi iwụtke ke ana ẹtụnọ owo ke ini oro odotde? Ke ubon, edi mbiomo ete ye eka—akpan akpan ete—ndinọ ntụnọ, ndien eyen enyene ndibọ ntụnọ oro. (Ephesus 6:1-3) Nte ededi, kpukpru mme asan̄autom Jehovah ẹsibọ ntụnọ ke usụn̄ kiet m̀mê eken. Mme Hebrew 12:6 ọdọhọ ete: “Jehovah otụnọ owo eke enye amade; ke akpanikọ enye amia kpukpru owo eke enye adarade nte eyen.” Nte ibọde ntụnọ owụt m̀mê idi enyene-ibuot owo m̀mê idi ndisịme.
Solomon etịn̄ n̄kpọ efen oro edide isio isio ete: “N̄kpọk-inua mbon eti ibuot ẹsuan ifiọk: edi esịt mbon ndisịme inamke ntre.” (Mme N̄ke 15:7) Ndisuan ifiọk etie nte ndisuan n̄kpasịp. Ke eset, ọtọin̄wan̄ ikesitọhọ kpukpru n̄kpasịp esie ke ebiet kiet. Utu ke oro, enye ekesisuan ibat ibat n̄kpasịp ke ini ke ini tutu enye asuan ke ofụri in̄wan̄. Ntre ke edi n̄ko ye edisuan ifiọk. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini isobode owo ke an̄wautom, idiwụtke ifiọk nditịn̄ kpukpru se ifiọkde ke Bible nnọ enye kpa ke ebe oro. Utu ke oro, enyene-ibuot owo afara ke edeme. Enye ‘asuan’ ifiọk nte enye enemede akpanikọ Bible kiet nsịtnsịt onyụn̄ atat mmọ, ekerede aban̄a nte owo emi akpan̄de utọn̄ ọnọ enye anamde n̄kpọ. Jesus Christ, kpa enye oro nnyịn ikpebede, ama anam emi ke ini eketịn̄de ikọ ye n̄wan Samaria.—John 4:7-26.
Ndisuan ifiọk ọwọrọ nditịn̄ ikọ oro anamde owo ekpep n̄kpọ onyụn̄ enyenede ufọn. Oyom owo ebem iso ekere se enye editịn̄de mbemiso enye ekemede nditịn̄ se idinọde owo ifiọk inyụn̄ isịn udọn̄ inọ owo. Ntem, “esịt eti owo etịm ekere ndibọrọ.” (Mme N̄ke 15:28) Ọfọn didie ntem ikọ nnyịn nditie nte edịm oro edepde sụn̄sụn̄ ebịt isọn̄ onyụn̄ anam n̄kpọ ọfọn, utu ke nditie nte ọtọ oro ọkpọride kpukpru n̄kpọ oro odude ke usụn̄ esie efep!
‘Ndisana ke Edu Uwem’
Ke akpanikọ, owụt eti ibuot ndisuan ifiọk aban̄ade Jehovah ye uduak esie nnyụn̄ nnọ enye “mfri n̄kpọkinua” nte “uwa ekọm.” (Mme Hebrew 13:15) Nte ededi, man Jehovah ọbọ utọ uwa oro, ana nnyịn ‘isana ke ofụri edu uwem nnyịn.’ (1 Peter 1:14-16) Solomon ada n̄ke iba oro ẹdide isio isio enen̄ede owụt nnyịn nte emi edide akpanikọ. Enye ọdọhọ ete: “Jehovah abat uwa mme idiọk owo ke mbubiam: edi akam mbon eti ido enem enye esịt. Jehovah abat usụn̄ idiọk owo ke mbubiam: edi enye ama owo eke etienede edinen ido.”—Mme N̄ke 15:8, 9.
Didie ke mbon oro ẹkpọn̄de usụn̄ oro adade esịm uwem ẹse nsuannọ, ndien nso iditịbe inọ mmọ? (Matthew 7:13, 14) “Ọkpọsọn̄ ufen enyene owo eke awahade ọkpọn̄ usụn̄: owo eke asuade ntụnọ ayakpa.” (Mme N̄ke 15:10) Utu ke ndibọ ntụnọ mbon oro ẹdade usụn̄ ke esop Christian nnyụn̄ nnen̄ede n̄kabade esịt, ndusụk owo oro ẹdụkde idiọk usụn̄ ẹmek ndikpọn̄ usụn̄ edinen ido. Nso ndisịme ke emi edi ntem!
Nso kaban̄a owo oro anamde nte imama item oro ẹnọde enye ke ini edide akam asasua item oro? Emi n̄ko iwụtke ifiọk. Edidem Israel ọdọhọ ete: “[“Sheol,” “NW”] ye nsobo ẹna ke iso Jehovah: n̄wan̄wa ediso esịt nditọ owo?” (Mme N̄ke 15:11) Idụhe se ikpoyomde usụn̄ ikpọn̄ Abasi uwem ke ndamban̄a usụn̄ ikan Sheol, kpa ebiet oro mme akpan̄kpa ẹdude. Kpa ye oro, Sheol odu ke iso esie. Enye ọfiọk kpukpru mme akpan̄kpa oro ẹdude do ye edu oro mmọ ẹkenyenede onyụn̄ enyene ukeme ndinam mmọ ẹset. (Psalm 139:8; John 5:28, 29) Emem utom didie ntem Jehovah ndifiọk se idude mme owo ke esịt! Apostle Paul ekewet ntem: “Kpukpru n̄kpọ ẹna iferi ẹnyụn̄ ẹyarade ẹna in̄wan̄-in̄wan̄ ke enyịn enye emi nnyịn inyenede ndinam ibat nnọ.” (Mme Hebrew 4:13) Ẹkeme ndibian̄a owo edi owo ikemeke ndibian̄a Abasi.
Owo eke asuade ntụnọ asua andinọ ntụnọ oro n̄ko. Solomon ọdọhọ ete: “Ọsọn̄ enyịn imaha owo eke asuade ọnọ enye.” Solomon anam ikọ esie etịm an̄wan̄a ke ndidian do ete: “Enye ikaha ọtọ mbon eti ibuot.” (Mme N̄ke 15:12) Ke akpanikọ, idotenyịn inen̄ekede idu ke utọ owo oro eyenen̄ede usụn̄ esie!
Dori Enyịn ke N̄kpọ Ọyọfọn
Solomon etịn̄ aban̄a “esịt” ke n̄ke esie ita oro ẹtienede mi. Enyene-ọniọn̄ edidem emi etịn̄ ke ntụk nnyịn esiwụt ke iso nnyịn, ete: “Esịt idara anam iso eye: edi mfụhọ obụn̄ spirit owo.”—Mme N̄ke 15:13.
Nso ikeme ndinam owo ofụhọ? Bible ọdọhọ ke ‘editịmede esịt ayanam owo ofụhọ.’ (Mme N̄ke 12:25) Didie ke ikeme ndibiọn̄ọ mme idiọk idaha ke uwem ndinam nnyịn ifụhọ? Utu ke ndikere kpukpru ini mban̄a mme idaha oro nnyịn mîkemeke ndikara, imekeme nditie n̄kere akpakịp edidiọn̄ eke spirit oro Jehovah ọnọde nnyịn idahaemi ye se enye edinamde ọnọ nnyịn ke ini iso. Emi ayanam nnyịn isan̄a ikpere enye. Ke akpanikọ, ndisan̄a n̄kpere “Abasi inemesịt” ayanam ikop idatesịt.—1 Timothy 1:11.
Akan oro, etop Bible enen̄ede edi se inọde owo ndọn̄esịt ye idatesịt. Andiwet psalm ọkọdọhọ ke owo eke ‘mbet Jehovah adatde enye esịt, onyụn̄ osụk ekerede mbet esie ke uwemeyo ye ke okoneyo’ oyokop inemesịt. (Psalm 1:1, 2) Idem ke ini ifụhọde, ndikot Bible nnyụn̄ ntie n̄kere se enye etịn̄de ọyọnọ nnyịn nsịnudọn̄. Utom ukwọrọikọ oro Abasi ọnọde nnyịn ekeme ndinọ nnyịn nsịnudọn̄ ye idatesịt n̄ko. Ẹsọn̄ọ ẹtịn̄ ẹnọ nnyịn ẹte ke “mmọ eke ẹtọde n̄kpọ ke mmọn̄eyet ẹyekpen̄e ke idara.”—Psalm 126:5.
Solomon ọdọhọ ete: “Esịt asian owo oyom ifiọk: edi inua mme ndisịme ẹyedia ndisịme.” (Mme N̄ke 15:14) N̄ke emi anam nnyịn ifiọk akamba ukpụhọde oro odude ke item oro enyene-ibuot owo ọnọde ye enye emi ndisịme owo ọnọde. Enyene-ibuot owo esiyom ifiọk mbemiso ọnọde item. Enye esinen̄ede akpan̄ utọn̄ onyụn̄ ọfiọk se iketịbede. Enye esidụn̄ọde N̄wed Abasi man ọfiọk mbet ye mme edumbet oro ẹdotde ke utọ idaha oro. Item esie esinen̄ede ọkọn̄ọ ke Ikọ Abasi. Edi, ndisịme owo isikpaha-kpa idem ndidụn̄ọde mfiọk se iketịbede, esinyụn̄ ọsọp inua nditịn̄ se enye ekerede. Ke ntre, ke ini iyomde item, owụt ifiọk ndika mbịne mbon oro ẹnyenede ifiọk, emi ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha utu ke ndika mbịne mbon oro ẹdisiande nnyịn se idimade ndikop. Ọfọn didie ntem ndinyene “mme owo nte enọ” ke esop Christian, kpa mbon oro ‘ẹsiyomde ifiọk’ mbemiso ẹnọde item!—Ephesus 4:8.
N̄ke oro etienede mi etịn̄ ata eti ufọn oro odude ke ndinyene idotenyịn ke n̄kpọ ọyọfọn. Edidem Israel ọdọhọ ete: “Kpukpru usen owo ukụt ẹdọdiọk: edi [owo emi okopde] inemesịt [adia] usọrọ kpukpru ini.” (Mme N̄ke 15:15) Odu mme ini oro isinemde esịt, isikụtde afanikọn̄, isidarade inyụn̄ ituade. Edieke isikerede kpukpru ini iban̄a nte n̄kpọ ọdiọkde ye nnyịn, emi ayanam ifụhọ kpukpru ini, ndien uwem idinemke nnyịn. Edi, edieke ikerede kpukpru ini iban̄a mme edidiọn̄ oro inyenede ọkọrọ ye idotenyịn oro Abasi ọnọde nnyịn, nnyịn idisọpke iti mme afanikọn̄ nnyịn, iyonyụn̄ inen̄ede ikop idatesịt. Ndidori enyịn ke n̄kpọ ọyọfọn ayanam idia “usọrọ kpukpru ini.”
Ntre, ẹyak inen̄ede ima ntụnọ. Nnyịn ikpakam iyak ntụnọ oro ibọde enen̄ede otụk nnyịn, otụk nte itịn̄de ikọ, nte inamde n̄kpọ, ye nte ikerede n̄kpọ.
[Ndise ke page 13]
“Sụn̄sụn̄ ibọrọ akabade ifiopesịt efep”
[Ndise ke page 15]
Edi mbiomo mme ete ye eka ndinọ ntụnọ
[Ndise ke page 15]
“N̄kpọkinua mbon eti ibuot ẹsuan ifiọk”