Mme N̄wed Emi Ẹsiakde ke N̄wed Mbono Esop Uwem ye Utom Nnyịn

MARCH 5-11

(Matthew 20:3) Ke ini enye afiakde ọwọrọ ke n̄kpọ nte ọyọhọ hour ita, enye okụt mmọ en̄wen nte ẹdade ke an̄waurua inyụn̄ inyeneke utom;

nwtsty ndise

An̄waurua

Ndusụk urua, utọ nte enye oro ikụtde ke N̄wed Mbono Esop nnyịn, ẹkesidu ke usụn̄. Mme anyamurua ẹma ẹsibon n̄kpọurua ẹyọhọ usụn̄ tutu usụn̄ idụhe aba se ẹsan̄ade ẹbe. Mme owo ẹma ẹsidep n̄kpọ ndụn̄ufọk, esombat, ọsọn̄urua ọtọ-akpa, ikọn̄-udia, ye mfri. Sia ekebe ntụhube mîkodụhe ini oro, mme owo ẹkesika urua kpukpru usen ẹkedep n̄kpọ. Mbon oro ẹdide ndidep n̄kpọ ẹma ẹsikop mbụk oro mme anyamurua ye mbon eken ẹdade ẹdi, nditọwọn̄ ẹma ẹsibre mbre mi, ndien mbon oro mînyeneke utom ẹma ẹsida mi ẹyom utom. Jesus ama ọkọk owo udọn̄ọ ke an̄waurua, Paul onyụn̄ ọkwọrọ ikọ mi. (Ut 17:17) Edi mme scribe ye mme Pharisee oro ẹkesidide an̄waurua emi ẹma ẹsinam n̄kpọ man mme owo ẹkụt mmọ ẹnyụn̄ ẹkọm mmọ.

(Matthew 20:​20, 21) Ekem eka nditọ Zebedee asan̄a ye nditọiren esie edi ebịne enye, edinụhọ ọnọ enye onyụn̄ eben̄e enye n̄kpọ. ²¹ Enye obụp n̄wan oro ete: “Nso ke afo oyom? N̄wan oro ọbọrọ enye ete: “Nọ uyo man nditọiren mi iba emi ẹkpetie, kiet ke ubọk nnasia fo, kiet ke ufien, ke obio ubọn̄ fo.”

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 20:​20, 21

eka nditọ Zebedee: Oro edi, eka apostle James ye John. Gospel Mark ọdọhọ ke James ye John ẹkeka ẹkeneme n̄kpọ emi ye Jesus. Ọwọrọ mmọ ẹkeyom ikpọ itie emi, edi ẹdọhọ eka mmọ eben̄e Jesus ọnọ mmimọ. Eka mmọ ekekere Salome, ndien etie nte enye ekedi eyeneka eka Jesus.​—Mt 27:​55, 56; Mr 15:​40, 41; Joh 19:25.

kiet ke ubọk nnasia fo, kiet ke ufien: Ke itien̄wed emi, itie iba emi ẹdi itie ukpono. Edi owo emi esitiede ke ubọk nnasia ke ẹkesikpono ẹkan.​—Ps 110:1; Ut 7:​55, 56; Ro 8:34.

(Matthew 20:​25-28) Edi Jesus okot mmọ ẹdi onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹmefiọk ẹte mme andikara mme idụt ẹkara mmọ ke ọkpọsọn̄ ubọk, ikpọ owo ẹnyụn̄ ẹnyene odudu ke idem mmọ. ²⁶ Inyeneke ndidi ntem ke otu mbufo; edi owo ekededi eke oyomde ndidi akwa owo ke otu mbufo edidi asan̄autom mbufo, ²⁷ owo ekededi eke onyụn̄ oyomde ndidi akpa ke otu mbufo edidi ofụn mbufo. ²⁸ Kpa nte Eyen owo mîkedịghe man ẹnam n̄kpọ ẹnọ enye, edi man enye anam n̄kpọ ọnọ owo onyụn̄ ọnọ ukpọn̄ esie nte ufak ke ibuot ediwak owo.”

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 20:​26, 28

asan̄autom: Bible esiwak ndida ikọ Greek oro di·aʹko·nos ntịn̄ mban̄a owo emi akade iso osụhọde idem anam n̄kpọ ọnọ mbon en̄wen. Ndusụk mbon oro ẹkotde ‘asan̄autom’ ke Bible ẹdi Christ (Ro 15:8), mme asan̄autom Christ (1Co 3:​5-7; Col 1:23), mme asan̄autom unamutom (Php 1:1; 1Ti 3:8), mbon oro ẹsan̄ade utom ẹnọ owo (Joh 2:​5, 9), ye mbon ukara (Ro 13:4).

man ẹnam n̄kpọ ẹnọ enye, edi man enye anam n̄kpọ ọnọ owo: Mîdịghe, “man ẹsan̄a utom ẹnọ enye, edi man enye asan̄a utom ọnọ owo.”

(Matthew 21:9) Ndien otuowo emi ẹbemde enye iso ye mmọ emi ẹtienede enye ke edem ẹka iso ndifiori ẹte: “Mbọk, nyan̄a Eyen David! Itoro enyene enye emi edide ke enyịn̄ Jehovah! Mbọk, tie ke ata enyọn̄ nyan̄a enye!”

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 21:9

Mbọk, nyan̄a: Ikọ Greek oro ẹkabarede “mbọk nyan̄a” edi “Hosanna.” Ẹda enye ẹto ikọ Hebrew emi ọwọrọde “mbọk nyan̄a” m̀mê “iben̄e ite, nyan̄a.” Se ẹtịn̄de ke itien̄wed emi edi eben̄e oro ẹben̄ede Abasi ẹte anyan̄a mîdịghe anam ẹkan. Ntem ẹkeme ndikabade ikọ emi nte “mbọk, nọ edinyan̄a.” Nte ini akakade, ẹma ẹsitịn̄ ikọ emi ke ini ẹbọn̄de akam m̀mê ke ini ẹtorode Abasi. Ikọ Hebrew oro ẹdade ikọ emi ẹto odu ke Ps 118:​25, oro esịnede ke otu Psalm Itoro emi ẹkesikwọde ke ini Passover. Ntem, mbon oro ẹkekụtde nte Jesus odụkde Jerusalem usen oro ẹma ẹsọsọp ẹti ikọ emi. Usụn̄ kiet emi Abasi ọkọbọrọde akam emi ẹkeben̄ede enye ẹte anyan̄a Eyen David ekedi ndinam enye eset. Jesus akada se enye eketịn̄de ke Mt 21:42 oto Ps 118:​22, 23, onyụn̄ ọdọhọ ke itie emi aban̄a Messiah.

Eyen David: Ikọ emi owụt ubon emi Jesus okotode ye nte ke enye edi Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde.

MARCH 12-18

(Matthew 22:​36-38) “Andikpep, ewe edi n̄kponn̄kan ewụhọ ke Ibet?” ³⁷ Enye ọdọhọ enye ete: “‘Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.’ ³⁸ Emi edi n̄kponn̄kan ye akpa ewụhọ.

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 22:37

esịt: Edieke mîdịghe ata esịt ke ẹtịn̄ ẹban̄a, ikọ emi esiwọrọ utọ owo emi owo edide. Edi ke ini ẹsiakde enye ye “ukpọn̄” ye “ekikere,” enye esida aban̄a nte etiede owo ke idem ye se idọn̄de owo. “Esịt,” “ukpọn̄,” ye “ekikere” oro ẹsiakde ke itien̄wed emi ẹka ndiwọrọ ukem n̄kpọ, ndien emi owụt ke ana ida kpukpru n̄kpọ ke uwem nnyịn ima Abasi.

ukpọn̄: Mîdịghe, “ofụri se owo edide.”

ekikere: Oro edi, ukeme oro Abasi ọnọde owo ndikere n̄kpọ. Ana ida ukeme emi ikpep n̄kpọ iban̄a Abasi inyụn̄ inen̄ede ima enye. (Joh 17:3; Ro 12:1) Ẹda se idude ke Mt 22:37 ẹto De 6:​5, ndien edieke okotde De 6:5 ke usem Hebrew emi ẹkedade ẹwet enye, edikụt ‘esịt, ukpọn̄, ye odudu.’ Edi ke Gospel Matthew ke usem Greek, ẹwet “ekikere” ke itie oro ẹkewetde “odudu” ke De 6:5. Etie nte enyene ntak emi akanamde Matthew anam ntre. Akpa, okposụkedi emi owo mîkenyeneke ikọ ke usem Hebrew eset inọ “ekikere,” ẹkesida ikọ Hebrew oro ọwọrọde “esịt” ẹtịn̄ ẹban̄a ekikere ndusụk ini. Ke ini “esịt” oro ẹtịn̄de ẹban̄a mîdịghe ata esịt, emi esida aban̄a utọ owo emi owo edide, esịnede se owo ekerede, nte etiede owo ke idem, nte owo odude uwem, ye se isinamde owo anam n̄kpọ. (De 29:4; Ps 26:2; 64:6; se se ẹwetde ẹban̄a esịt ke Mt 22:37.) Ntak edi oro mbon oro ẹkekabarede Septuagint ẹkesiwetde ikọ Greek oro ọwọrọde “ekikere” ke ediwak itie oro ikọ Hebrew oro ọwọrọde “esịt” okodude. (Ge 8:21; 17:17; N̄ke 2:10; Isa 14:13) Etie nte ntak en̄wen emi Matthew ekewetde ikọ Greek emi ọwọrọde “ekikere” utu ke “odudu” ke ini enye okokotde oto De 6:5 edi ke ikọ Hebrew oro ẹkabarede “odudu” ekeme ndiwọrọ ata ata odudu, onyụn̄ ekeme ndiwọrọ ukeme ukere n̄kpọ. Ekeme ndidi emi akanam mme andiwet Gospel ẹkûwet ukem ikọ ke ini mmọ ẹkotde ẹto Deuteronomy.

(Matthew 22:39) Udiana, eke ebietde enye, edi emi, ‘Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.’

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 22:39

Udiana: Mt 22:37 etịn̄ se Jesus ọkọbọrọde Pharisee oro okobụpde enye mbụme. Edi Jesus iketreke do. Enye ama etịn̄ n̄ko se idide udiana ewụhọ (Le 19:18). Emi owụt ke ewụhọ iba emi ẹsan̄a kiet, ndien ke ofụri Ibet ye ikọ mme Prọfet ẹsịne ke ewụhọ iba emi.​—Mt 22:40.

mbọhọidụn̄: Ikọ Greek oro ẹkabarede “mbọhọidụn̄” (edieke ẹkabarede nte ẹbonde ke usem Greek: “enye emi odude ekpere”) idịghe sụk mbon oro ẹdụn̄de ẹkpere nnyịn. Enye ekeme ndidi owo ekededi emi owo osobode.​—Lu 10:​29-37; Ro 13:​8-10.

(Matthew 22:40) Ofụri Ibet ye ikọ mme Prọfet ẹkọn̄ọ ke ewụhọ mbiba emi.”

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 22:40

Ibet ye ikọ mme Prọfet: “Ibet” oro ẹtịn̄de ẹban̄a mi edi Genesis esịm Deuteronomy. Ndien “ikọ mme Prọfet” edi mme n̄wed Bible emi mme prọfet ẹkewetde ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. Edi, ke ini ẹwetde “Ibet ye ikọ mme Prọfet,” emi ekeme ndiwọrọ ofụri N̄wed Abasi Usem Hebrew.​—Mt 7:12; 22:40; Lu 16:16.

ẹkọn̄ọ: Ikọ Greek oro ẹkabarede mi nte “ẹkọn̄ọ” ekeme n̄ko ndiwọrọ “ẹda ẹto” m̀mê “edi ke ntak.” Ikọ Jesus owụt ke Jehovah akanam ẹwet N̄wed Abasi Usem Hebrew, esịnede Ibet Duop, ke ntak emi enye amade nnyịn onyụn̄ oyomde nnyịn ima mbon en̄wen.​—Ro 13:9.

(Matthew 22:21) Mmọ ẹte: “Eke Caesar.” Ekem enye ọdọhọ mmọ ete: “Ẹnọ Caesar se inyenede Caesar, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi se inyenede Abasi.”

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 22:21

se inyenede Caesar: Mt 22:​21, Mr 12:​17, ye Lu 20:25 ẹdi n̄kukụre itie emi Jesus etịn̄de n̄kpọ aban̄a andikara Rome. Ndinọ Caesar “se inyenede Caesar” esịne ndikpe kpukpru se ukara ẹdọhọde ẹkpe, ndikpono mmọ, nnyụn̄ nnam se mmọ ẹdọhọde inam, ama akam edi se mmọ ẹdọhọde inam idịghe se Abasi akpande.​—Ro 13:​1-7.

se inyenede Abasi: Emi esịne ndikpono Abasi ke ofụri esịt, ndima enye ke ofụri esịt, nnyụn̄ n̄kop uyo esie kpukpru ini.​—Mt 4:10; 22:​37, 38; Ut 5:29; Ro 14:8.

(Matthew 23:24) Nnan mme adausụn̄, emi ẹdụhọrede mfanifa ẹsion̄o edi ẹmende camel!

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 23:24

emi ẹdụhọrede mfanifa ẹsion̄o edi ẹmende camel: Mfanifa ekedi kiet ke otu n̄kpri-n̄kan unam emi Ibet Moses ọkọdọhọde ke edehe, ndien camel ekedi n̄kponn̄kan. (Le 11:​4, 21-24) Jesus ndikọdọhọ ke mme adaiso ido ukpono oro ẹdụhọde “mfanifa” ẹsio ke mmịn mmọ man mmọ ẹdidehe, edi ẹmen camel, ọkọwọrọ ke mmọ ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹnam n̄kpri n̄kpọ ke Ibet edi ẹtre ndinam ikpọ n̄kpọ ke Ibet.

MARCH 19-25

(Matthew 24:12) ndien ke ntak emi ubiatibet editọtde ima ediwak owo eyebịt.

it-2 279 ¶6

Ima

Ima Ekeme Ndibịt. Jesus Christ ọkọdọhọ ke ima (a·gaʹpe) ediwak mbon emi ẹdọhọde ke imenịm Abasi ke akpanikọ eyebịt. Enye eketịn̄ emi ọnọ mme mbet esie aban̄a se iditịbede ke ini iso. (Mt 24:​3, 12) Apostle Paul ọkọdọhọ ke kiet ke otu n̄kpọ emi ediwụtde ke idu ke ndiọkeyo edi ke mme owo ẹdidi “mme ama okụk.” (2Ti 3:​1, 2) Emi owụt ke owo ekeme nditọn̄ọ ndima mme n̄kpọ emi mîkpanaha enye ama, inyụn̄ inyeneke aba utọ ima oro enye ekesinyenede. Edieke nnyịn mîyomke ima nnyịn ebịt, ana ika iso itie ikere se ikotde ke Ikọ Abasi inyụn̄ ida item Abasi idu uwem.​—Eph 4:​15, 22-24.

(Matthew 24:8) Kpukpru n̄kpọ emi ẹdi ntọn̄ọ ubiak uman.

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 24:8

ubiak uman: Idịghe ata ata ubiak uman ke ẹtịn̄ ẹban̄a mi. Edi enye aban̄a nnanenyịn, ubiak, ye ufen oro odude ke ererimbot emi. Etie nte se inamde ẹkot enye ubiak uman edi ke nnanenyịn, ubiak, ye ufen emi edidọdiọn̄ ọsọn̄ ubọk nte akwa ukụt oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mt 24:21 asan̄ade ekpere, kpa nte uman esinen̄erede abiak owo ke ini eyen ekperede ndimana.

(Matthew 24:20) Ẹka iso ẹbọn̄ akam ẹte itọk mbufo okûdi ke ini etuep, m̀mê ke usen sabbath;

nwtsty se ẹwetde ẹban̄a Mt 24:20

ini etuep: Ama esisọn̄ ndika isan̄, ndinyene udia ye itie udakibuot ke ini etuep ke ntak emi edịm esinen̄erede edep, mmọn̄ onyụn̄ ọyọhọde kpukpru itie.​—Ezr 10:​9, 13.

ke usen Sabbath: Ibet emi ẹkebọpde ẹdian ke ibet Sabbath ama esinam ọsọn̄ mme owo ke mme obio nte Judea ndika isan̄ nyom usụn̄ nnyụn̄ n̄kama mbiomo; n̄ko ẹkesibeberi inuaotop obio ke usen Sabbath.​—Se Ut 1:12 ye Se Idin̄wamde Fi Ekpep Ikọ Abasi, ikpehe 16.