Mme N̄wed Emi Ẹsiakde ke N̄wed Mbono Esop Uwem ye Utom Nnyịn
NOVEMBER 7-13
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 5-6
“Mbon Emi Ẹdude ye Nnyịn Ẹwak Ẹkan Mbon Emi Ẹdude ye Mmọ”
Udịmekọn̄ Jehovah Emi Ẹsakde Ikan̄
Mbonekọn̄ Syria ẹma ẹdi Dothan okoneyo. Asan̄autom Elisha ama edemede usenubọk edikụt ata ediwak mbonekọn̄ Syria ẹkande ofụri obio oro ẹkụk. Ọkpọsọn̄ ndịk ama anam enye ofiori ete: ‘Elisha, nso ke idinam idahaoro?’ Elisha ama ọdọhọ enye ete: ‘Mbon emi ẹdude ye nnyịn ẹwak ẹkan mmọ.’ Jehovah ama anam asan̄autom Elisha okụt ke enan̄-mbakara ye mme chariot ekọn̄ emi ẹsakde ikan̄ ẹyọyọhọ nsio nsio obot obio oro.
Elisha Ama Okụt Ikan̄-Ikan̄ Chariot—Ndi Afo Omokụt?
Idem ikenyekke Elisha ke ini mme asua ẹkekande enye ẹkụk ke Dothan. Ntak-a? Koro enye ama enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah. Ana nnyịn n̄ko inyene orụk mbuọtidem emi. Ke ntem, ẹyak ibọn̄ akam iben̄e Abasi edisana spirit man ikpenyene mbuọtidem ye mme edu eken emi ẹnamde mbun̄wụm spirit.—Luke 11:13; Gal. 5:22, 23.
Udịmekọn̄ Jehovah Emi Ẹsakde Ikan̄
Ke ini mbonekọn̄ Syria ẹkeyomde ndimụm Elisha, enye ama ọbọn̄ akam ete: ‘Jehovah mbọk nam enyịn ekịm mmọ.’ Mmọ ẹkesụk ẹkekeme ndikụt usụn̄, edi mmọ ikọdiọn̄ọke aba ebiet emi mmọ ẹdude. Elisha ama ọdọhọ mmọ ete: ‘Ẹmedue usụn̄. Ẹdi yak nda mbufo n̄kowụt owo emi mbufo ẹyomde.’ Mmọ ẹma ẹtiene Elisha ẹkesịm Samaria emi edidem Israel okodụn̄de.
Ini oro ndien ke enyịn akatara mbonekọn̄ Syria; edi ini ama ebe akaha. Edidem Israel ama obụp Elisha ete: ‘Ndi n̄wot mmọ?’ Ndi Elisha ama ada ufan̄ oro osio mbon oro ẹkeyomde ndinam enye ibak usiene? Ihih. Elisha ama ọdọhọ enye ete: ‘Kûwot mmọ. Nọ mmọ n̄kpọ ẹdia nyụn̄ sana mmọ yak ẹnyọn̄ọ.’ Edidem Israel ama anam akamba usọrọ ọnọ mmọ, ekem ayak mmọ ẹnyọn̄ọ.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Udiana N̄wed Ndidem
5:15, 16—Ntak emi Elisha mîkọbọhọ enọ Naaman? Elisha ekesịn ndibọ enọ oro koro enye ama ọfiọk ke idịghe odudu imọ, edi ke odudu Jehovah ọkọkọk Naaman udọn̄ọ ke utịbe utịbe usụn̄. Enye ikedehede ikere ndida ifetutom oro Abasi ọkọnọde enye nnam ufọn nnọ idem. Ata mme andituak ibuot mfịn inamke utom Jehovah ke ntak ufọn oro mmọ ẹdidiade. Mmọ ẹnam ikọ Jesus emi: “Mbufo ẹkebọ ke mfọn, ẹnọ ke mfọn.”—Matthew 10:8.
NOVEMBER 14-20
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 7-8
“Jehovah Ama Anam Se Owo Mîkodorike Enyịn Etịbe”
it-1 716-717
Elisha
However, later on, Ben-hadad II invades, not with sporadic marauding forays, but in force and lays siege to Samaria. The siege is so severe that at least one case is reported to the king in which a woman eats her own son. As the offspring of Ahab, the “son of a murderer,” King Jehoram swears to kill Elisha. But the rash oath is not carried out. Arriving at the prophet’s house with his adjutant, Jehoram states that he has lost all hope of aid from Jehovah. Elisha assures the king that food supplies will be abundant the next day. The king’s adjutant scoffs at this prediction, causing Elisha to tell him: “Here you are seeing it with your own eyes, but from it you will not eat.” By a noise that Jehovah causes to be heard in the camp of the Syrians, they are led to believe that a great army of combined nations is advancing against them, and they flee, leaving the camp intact with all its food supplies. When the king finds out about the desertion of the Syrians, he puts the adjutant in charge of guarding the gate of Samaria, and there he is trampled to death when the starving crowd of Israelites rush out to plunder the camp. He sees the food but does not eat from it.—2Ki 6:24–7:20.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
it-2 195 ¶7
Lamp
Kings of the Line of David. Jehovah God established King David on the throne of Israel, and David proved to be a wise guide and leader of the nation, under God’s direction. He was therefore called “the lamp of Israel.” (2Sa 21:17) In his kingdom covenant with David, Jehovah promised: “Your very throne will become one firmly established to time indefinite.” (2Sa 7:11-16) Accordingly, the dynasty, or family line, of rulers from David through his son Solomon was as a “lamp” to Israel.—1Ki 11:36; 15:4; 2Ki 8:19; 2Ch 21:7.
NOVEMBER 21-27
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 9-10
“Enye Ama Enyene Uko Onyụn̄ Esịn Idem Anam Se Abasi Ọkọdọhọde”
Jehu An̄wana Aban̄a Utuakibuot Akpanikọ
Ẹkenọ Jehu utom ke ini afanikọn̄ okodude ke idụt Israel. Idiọk odudu Jezebel ama akara idụt oro. Jezebel ekedi n̄wan Ahab emi ama akakpa ye eka Jehoram, edidem emi akakarade ini oro. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mme owo ẹsịn idem ke utuakibuot Baal utu ke utuakibuot Jehovah, owot mme prọfet Abasi, onyụn̄ ada “ofụri use” ye “ubreidiọn̄” esie abiat mme owo. (2 Ndi. 9:22; 1 Ndi. 18:4, 13) Jehovah ama owụk ete ẹsobo ofụri ufọk Ahab, esịnede Jehoram ye Jezebel. Jehu ekenyene ndida iso ke nsobo emi.
Jehu An̄wana Aban̄a Utuakibuot Akpanikọ
Ke ama eketre ndibọrọ isụn̄utom iba, Jehu ama osobo ye Edidem Jehoram ye nsan̄a esie Ahaziah, edidem Judah, owo mmọ kiet kiet ke chariot esie. Jehoram ama obụp ete, “Jehu, nte edi ke emem?” edi Jehu ama ọbọrọ uyat uyat ete: “N̄kpasan̄a didie ndi ke emem ke adan̄a ofụri use emi uka, Jezebel, anamde ye ediwak ubreidiọn̄ esie?” Sia ibọrọ emi akanamde Jehoram ndịk, enye ama ọwọn̄ọde ete ifehe. Edi enye ikọsọpke nte Jehu! Jehu ama osio utịgha atịgha Jehoram ke esịt, edidem oro onyụn̄ ọduọ akpa esịne ke chariot esie. Okposụkedi emi Ahaziah ekefehede, Jehu ama ebịne ekesịm enye onyụn̄ ọdọhọ ẹwot enye n̄ko.—2 Ndi. 9:22-24, 27.
Owo en̄wen emi akanade ẹwot ke ufọk Ahab ekedi Jezebel, idiọk ọbọn̄ an̄wan. Ama enen ke ini Jehu okokotde enye “owo emi ẹma ẹkesụn̄i.” Nte Jehu akawatde odụk Jezreel, enye okụt nte Jezebel osiode iso anyan ke window ufọkubọn̄ ete ise isọn̄. Jehu ikedịpke inua, enye ama owụk mme adaidaha okụre ete ẹsio Jezebel ke window ẹduọk ke isọn̄. Ekem Jehu anam horse esie edịghi n̄wan emi akabiatde ofụri Israel mi. Ke oro ebede, Jehu ama osobo ediwak owo eken ke ufọk idiọk Ahab.—2 Ndi. 9:30-34; 10:1-14.
Jehu An̄wana Aban̄a Utuakibuot Akpanikọ
Edi akpanikọ ke Jehu ama ọduọk ekese iyịp. Kpa ye oro, N̄wed Abasi ọdọhọ ke enye ekedi eren uko emi okosiode Israel ke ufịk ufịk ukara Jezebel ye ubon esie. Edieke akanade andikara ekededi ke Israel anam emi, enye ekenyene ndidi owo emi enyenede uko, iwụk, ye ifịk. N̄wed ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Ekedi ọkpọsọn̄ utom ndien ẹkenam emi ata ọyọhọ ọyọhọ. Etie nte owo ikpekekemeke ndisio utuakibuot Baal mfep ke Israel edieke ẹkpekenamde oro eyen eyen.”
Eyịghe idụhe ke afo omokụt ke se mme Christian ẹsobode mfịn oyom mmọ ẹnyene ndusụk edu oro Jehu ekenyenede. Ke uwụtn̄kpọ, ikpanam n̄kpọ didie edieke isobode idomo ndinam n̄kpọ ekededi oro Jehovah akpande? Ikpenyene ndinam n̄kpọ ye usọp, uko, ye ifịk. Amaedi se iban̄ade uten̄e Abasi, nnyịn ikemeke ndiyọ ndomoidem ekededi ye Jehovah.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
Jehu An̄wana Aban̄a Utuakibuot Akpanikọ
Ekeme ndidi Jehu ekekere ke obio ubọn̄ Israel ndida ke idem n̄kpọn̄ Judah ọkọwọrọ ke ana obio ubọn̄ mbiba ẹnyene nsio nsio ido ukpono. Ntem, ukem nte ndidem Israel ini edem, enye ama odomo ndinam mmọ ẹda san̄asan̄a ke ndinam ẹka iso ẹtuak ibuot ẹnọ eyenenan̄. Edi emi okowụt ke enye ibuọtke idem ye Jehovah emi akanamde enye edidem.
Jehovah ama otoro Jehu sia enye ama ‘etịm anam se inende Abasi ke enyịn.’ Edi, Jehu “ikekpemeke ndisan̄a ke ibet Jehovah Abasi Israel ke ofụri esịt esie.” (2 Ndi. 10:30, 31) Ama ekere aban̄a ofụri n̄kpọ eken oro Jehu akanamde, emi ekeme ndikpa fi idem onyụn̄ abiak fi. Edi oro ekpep nnyịn n̄kpọ. Nnyịn ikemeke ndida itie ufan nnyịn ye Jehovah didie didie. Kpukpru usen, ana ika iso isọn̄ọ ida ye Abasi ebe ke ndikpep Ikọ esie, ntie n̄kere enye, nnyụn̄ mbọn̄ akam ofụri esịt nnọ Ete nnyịn eke heaven. Mmọdo, ẹyak ikpeme etieti ndika iso nsan̄a ke ibet Jehovah ke ofụri esịt nnyịn.—1 Cor. 10:12.
NOVEMBER 28–DECEMBER 4
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 11-12
“Idiọk Ọbọn̄ An̄wan Emi Okoyomde Ikpọ N̄kpọ Ikọbọhọke Ufen”
Jehoiada Ama Enyene Uko
Jezebel ama enyene eyen emi ekekerede Athaliah; enye okonyụn̄ ọdiọk nte eka esie. Ebe esie akakara Judah. Ke ebe esie ama akakpa, eyen esie ama ada ukara. Edi ke eyen esie ama akakpa, enye ama emen Judah akara. Enye ama owot owo ekededi emi otode ufọkubọn̄ mbak owo ndomokiet idinyan̄a ukara ye enye; owot esịm nditọ nditọ esie. Kpukpru owo ẹkefefehe enye.
Jehoiada emi ekedide Akwa Oku ye Jehosheba an̄wan esie ẹma ẹdiọn̄ọ ke se Athaliah anamde ọdiọk etieti. Ntre mmọ ẹma ẹmen eyeyen Athaliah kiet emi ekekerede Jehoash ẹkedịp ke esịt ubet temple ẹbọk, kpa ye oro mmọ ẹkediọn̄ọde ke Athaliah ekeme ndiwot mmimọ.
Jehoiada Ama Enyene Uko
Ke ini Jehoash ekesịmde isua itiaba, Jehoiada ama anam mbọn̄ Judah ye mme Levi ẹsop idem, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: ‘Ẹkpeme kpukpru inuaotop temple, ẹkûyak owo ndomokiet odụk.’ Enye ama emek Jehoash edidem Judah onyụn̄ ayari enye anyanya ke ibuot. Mbon Judah ẹma ẹfiori ẹte: ‘Yak itọn̄ uwem ọsọn̄ edidem!’
Athaliah ọbọn̄ an̄wan ama ada okop nte ẹfioride n̄kpo onyụn̄ efehe aka temple. Ke ini enye okụtde obufa edidem oro, enye ama ofiori ete: “Odu! Odu!” Mbọn̄ ẹma ẹmụm enye ẹkewot. Edi nso kaban̄a ndiọi n̄kpọ oro enye akanamde mbon Judah ẹnam?
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
Etịbe Oro Enemde Abasi Esịt
Ke Jehoash ama ekesịm isua itiaba, Jehoiada Akamba Oku ama eben̄e idem ndiyari enye ntinya nnyụn̄ ndorode ọbọn̄ an̄wan oro ekeyịpde-yịp ebekpo ubọn̄. Jehoiada ama osio eyeneren emi ke itie udịbe onyụn̄ ayari enye ntinya nte enye oro enyenede unen ndikara. Mme ekpeme ufọk edidem ẹma ẹsio Athaliah, idiọk ọbọn̄ an̄wan oro ẹduọk ke an̄wa temple, ẹwot enye; ndien emi ama enem mme owo onyụn̄ ofụre mmọ ke idem. Ke ndinam ntem, Jehoiada ye Jehosheba ẹma ẹtịp ekese ẹsịn ke ndinam utuakibuot akpanikọ afiak ọtọn̄ọ ke Judah. Ke edide akpan n̄kpọ akan, mmọ ẹma ẹtịp ẹsịn ke ndinam udịm ufọk ubọn̄ David emi Messiah ekenyenede ndiwọrọ nto, aka iso.—2 Ndidem 11:4—12:1.
DECEMBER 5-11
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 13-15
“Jehovah Esinen̄ede Ọdiọn̄ Ikọt Esie Emi Ẹsịnde Idem Ẹnam N̄kpọ Esie”
Ndi ke Etiene Christ ke Ofụri Esịt?
11 Man iwụt ke enen̄ede ọfọn ndisịn ifịk nnam n̄kpọ Abasi, kop se iketịbede mi inọ Joash ke ini enye akakarade Israel. Joash ama ekeseme ọnọ Elisha ke ntak emi mbon Syria ẹkeyomde ndidi ndisobo Israel. Prọfet Elisha ama ọdọhọ enye ada ke window otop idan̄ esịn ke n̄kan̄ Syria man owụt ke Jehovah ayanam mmọ ẹkan Syria. Anaedi emi ama ọsọn̄ọ Edidem Joash idem. Ekem Elisha ọdọhọ enye atịgha isọn̄. Joash atịgha utịm ikata kpọt. Elisha ayat esịt etieti ye enye, sia ekpedi enye ama esịn ifịk atịgha esịm ikotion m̀mê ikotiokiet, oro ọkpọwọrọ ke enye “akpasuan Syria tutu ama mmọ.” Edi nditịgha utịm ikata emi kpọt ọwọrọ ke enye edinyụn̄ ikan Syria utịm ikata kpọt n̄ko. Omokụt do nte unana ifịk ọkọbọde Joash n̄kpọ abiat. (2 Ndi. 13:14-19) Nso ke emi ekpep nnyịn? Jehovah edinen̄ede idiọn̄ nnyịn n̄kukụre edieke isịnde ifịk inam n̄kpọ esie ke ofụri esịt.
“Andinọ Mbon Oro Ẹnen̄erede Ẹyom Enye Utịp”
Mmanie ke Jehovah esinọ utịp? Paul ọdọhọ ke esinọ “mbon oro ẹnen̄erede ẹyom enye.” N̄wed emi mme akabade n̄wed ẹsidade ẹnam utom ọdọhọ ke Ikọ Greek emi ẹkabarede “ẹnen̄erede ẹyom enye” iwọrọke ndiyom Abasi nte owo oyom n̄kpọ emi okosopde, edi ọwọrọ ndisịn idem n̄kpono Abasi. N̄wed en̄wen ọdọhọ ke Ikọ Greek oro ọwọrọ ndisịn ofụri ukeme nnam n̄kpọ Abasi. Emi anam nnyịn ifiọk utọ mbon oro Jehovah esinọde utịp—oro edi, mbon oro ẹbuọtde idem ke enye, ẹmade enye ke ofụri esịt, ẹnyụn̄ ẹsịnde ifịk ẹnam n̄kpọ esie.—Matthew 22:37.
Nso utịp ke Jehovah edinọ ikọt esie? Enye ọn̄wọn̄ọ ndinọ mmọ nsinsi uwem ke Paradise ke isọn̄ ndiwụt ke imama mmọ inyụn̄ idara se mmọ ẹnamde. (Ediyarade 21:3, 4) Ndi ikọ ọwọrọ ke Jehovah inọhọ ikọt esie utịp ndomokiet idahaemi? Iwọrọke! Enye ọnọ mbon oro ẹsịnde idem ẹyom enye uwak edidiọn̄ mfịn. Edisana spirit ye Ikọ Abasi anam mmọ ẹdu ata eti uwem emi ọnọde mmọ inemesịt.—Psalm 144:15; Matthew 5:3.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Udiana N̄wed Ndidem
13:20, 21—Ndi utịben̄kpọ emi owụt ke enen ẹtuak ibuot ẹnọ idem m̀mê mbakidem mbon oro ẹdade nte ndisana owo, emi ẹma ẹkekpan̄a? Baba, iwụtke. Bible iwụtke ke akananam ke ẹma ẹkpono mme ọkpọ Elisha. Odudu Abasi akanam utịben̄kpọ oro ada itie, kpa nte ekedide ye mme utịben̄kpọ oro Elisha akanamde ke ini okosụk odude uwem.
DECEMBER 12-18
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 16-17
“Ime Jehovah Enyene Adan̄a”
Mme Usụn̄ Jehovah Ẹnen
Samaria ekedi ibuot obio ukara obio ubọn̄ esien Israel duop. Nte ededi, ida enyịn̄ oro Samaria ikot ofụri obio ubọn̄ oro. (1 Ndidem 21:1) Edidem Assyria oro Shalmaneser V ama akan Samaria okụk ke isua 742 M.E.N. Ke ini Samaria ọkọduọde ke isua 740 M.E.N. ke akpatre, ẹma ẹtan̄ ediwak mme ọwọrọiso owo emi ẹkedụn̄de do ẹka ntan̄mfep ke Mesopotamia ye Media. Owo itịmke ifiọk m̀mê Shalmaneser V m̀mê Sargon II emi akadade itie esie akakan Samaria. (2 Ndidem 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Nte ededi, mme n̄wetnnịm n̄kpọ Sargon ẹtịn̄ ke ẹma ẹtan̄ nditọ Israel 27,290 ẹka mme obio emi ẹkedude ke Enyọn̄ Enyọn̄ Euphrates ye Media.
Mbọk Yak Ifiak Inyọn̄ Ibịne Fi
Kere ban̄a ini ye se ikanamde Jeremiah ewet ikọ emi. Ke isua 740 M.E.N., oro edi ediwak isua mbemiso Jeremiah amana, Jehovah ama ayak mbon Assyria ẹda obio ubọn̄ esien Israel duop ẹka ntan̄mfep. Emi ama adian̄ade mmọ ọkpọn̄ Abasi mmọ. Abasi akayak ẹmia ikọt esie ufen emi sia mmọ ẹkenamde ikpọ idiọkn̄kpọ, mîkonyụn̄ inyịmeke ndinam se mme prọfet oro Enye ọkọdọn̄de utom ọnọ mmọ ediwak ini ẹketịn̄de. (2 Ndidem 17:5-18) Ndi ufen emi mmọ ẹkebọde ke ntan̄mfep mi ama anam mmọ ẹkabade esịt? Ndi Jehovah ama efre ofụri ofụri aban̄a mmọ? Ndi enye eyenyịme mmọ ẹfiak ẹtiene imọ?
Jehovah Edi Abasi Anyanime
Nte ededi, mbụk owụt nte ke anyanime Abasi enyene adan̄a. Ke 740 M.E.N., enye ama ayak mbon Assyria ẹkan obio ubọn̄ esien Israel duop ẹnyụn̄ ẹtan̄ mme andidụn̄ enye ẹka ntan̄mfep. (2 Ndidem 17:5, 6) Ndien ke utịt isua ikie oro ẹketienede, enye ama ayak mbon Babylon ẹda ẹkọn̄ ẹdụk obio ubọn̄ esien Judah iba ẹnyụn̄ ẹsobo Jerusalem ye temple esie.—2 Chronicles 36:16-19
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
jy ib. 19 p. 50; ekebe
Mbon Samaria Ẹkedi Mmanie?
Samaria esịne ke ufọt Judea ye Galilee. Ke Edidem Solomon ama akakpa, esien Israel duop ẹma ẹdian̄ade ẹkpọn̄ esien Judah ye Benjamin.
Mbon esien duop emi ẹma ẹtọn̄ọ ndituak ibuot nnọ eyenenan̄. Ntre, ke isua 740 mbemiso eyo Christ, Jehovah ama ayak Samaria esịn mbon Assyria ke ubọk. Mbon Assyria ẹma ẹtan̄ ediwak mbon Samaria ẹnyọn̄, ẹnyụn̄ ẹnam mbon oro ẹketode ebiet en̄wen ẹdidụn̄ ke Samaria. Isenowo emi, emi mîkatuakke ibuot inọ Jehovah, ẹma ẹdọ nditọ Israel oro ẹkesụhọde ke obio. Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ utuakibuot emi ekesịnede ndusụk n̄kpọ oro Ibet Abasi ọkọdọhọde ẹnam, utọ nte edinịm owo mbobi. Edi owo ikemeke ndidọhọ ke emi ekedi utuakibuot akpanikọ.—2 Ndidem 17:9-33; Isaiah 9:9.
Ke eyo Jesus, mbon Samaria ẹma ẹnyịme akpa n̄wed ition oro Moses ekewetde, edi mmọ ikesituakke ibuot ke temple ke Jerusalem. Ke ediwak isua, mmọ ẹkesituak ibuot ke temple emi ẹkebọpde ke Obot Gerizim, emi ekperede Sychar, ndien idem ke ẹma ẹkewụri temple oro, mmọ ẹkesụk ẹkaka do ẹketuak ibuot. Usua oro okodude ke ufọt mbon Samaria ye mme Jew ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk ke ini utom ukwọrọikọ Jesus.—John 8:48.
DECEMBER 19-25
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 18-19
“Mme Asua Nnyịn Ẹsidomo Ndinam Idem Emem Nnyịn”
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Udiana N̄wed Ndidem
18:19-21, 25—Ndi Hezekiah ama odụk ediomi ye Egypt? Baba. Ikọ Rabshakeh ekedi nsu, kpa nte enye okosude nsu ete ke ‘Jehovah ọkọdọn̄ imọ.’ Anam-akpanikọ Edidem Hezekiah ekeberi edem ofụri ofụri ke Jehovah.
‘Kûfehe; Ami Nyan̄wam Fi’
Rabshakeh ama osu nsu man anam mme Jew ẹtọn̄ọ ndinyene eyịghe. Enye ọkọdọhọ ete: “Nte idịghe [Jehovah] ke Hezekiah okosio mme edikon̄ ebiet esie ye mme itie-uwa esie efep? . . . Jehovah ọkọdọhọ mi, ete, Dọk ka isọn̄ emi, nyụn̄ sobo enye.” (2 Ndi. 18:22, 25) Enye ọkọdọhọ ke Jehovah idinyan̄ake ikọt Esie sia Enye ikenemke esịt ye mmọ. Edi oro ekedi nsu. Jehovah ama enem esịt ye Hezekiah ye mme Jew oro ẹkefiakde ẹtọn̄ọ ndituak ibuot nnọ enye.—2 Ndi. 18:3-7.
Mmanie Ẹdi Mme Ekpemerọn̄ Itiaba ye Mbọn̄ Itiaita Mfịn?
14 Edidem Assyria ye udịmekọn̄ esie ẹma ẹkenam nna ke Lachish, ke usụk n̄kan̄ usoputịn Jerusalem. Enye ama etie do osio isụn̄utom ita ọdọn̄ ete ẹkedọhọ mbon Judah ẹkọn̄ọ mfan̄. Akpan isụn̄utom esie emi ẹkekotde Rabshakeh, ama anam nsio nsio n̄kpọ man idem emem mbon Judah. Enye eketịn̄ ikọ ke usem Hebrew onyụn̄ ọdọhọ mme owo ẹkûkop se Hezekiah etịn̄de, edi yak mmọ ẹsụk ibuot ẹnọ Assyria. Enye ama onyụn̄ abian̄a mmọ ete ke iyada mmọ ika ebiet emi mmọ ẹdidude ata edinem uwem. (Kot 2 Ndidem 18:31, 32.) Ekem Rabshakeh ama ọdọhọ ke Jehovah idikemeke ndinyan̄a mme Jew nsio mbon Assyria ke ubọk, kpa nte mme abasi idụt eken mîkekemeke ndinyan̄a ikọt mmọ. Mbon Judah ikọbọrọke ubi ubi ikọ emi ndien emi ama owụt eti ibuot. Se mme asan̄autom Jehovah mfịn ẹsinyụn̄ ẹnamde edi oro.—Kot 2 Ndidem 18:35, 36.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
it-1 155 ¶4
Archaeology
As an illustration, the Bible record states that King Sennacherib of Assyria was killed by his two sons, Adrammelech and Sharezer, and was succeeded to the throne by another son, Esar-haddon. (2Ki 19:36, 37) Yet, a Babylonian chronicle stated that, on the 20th of Tebeth, Sennacherib was killed by his son in a revolt. Both Berossus, Babylonian priest of the third century B.C.E., and Nabonidus, Babylonian king of the sixth century B.C.E., gave the same account, to the effect that Sennacherib was assassinated by only one of his sons. However, in a more recently discovered fragment of the Prism of Esar-haddon, the son who succeeded Sennacherib, Esar-haddon clearly states that his brothers (plural) revolted and killed their father and then took flight. Commenting on this, Philip Biberfeld, in Universal Jewish History (1948, Vol. I, p. 27), says: “The Babylonian Chronicle, Nabonid, and Berossus were mistaken; only the Biblical account proved to be correct. It was confirmed in all the minor details by the inscription of Esarhaddon and proved to be more accurate regarding this event of Babylonian-Assyrian history than the Babylonian sources themselves. This is a fact of utmost importance for the evaluation of even contemporary sources not in accord with Biblical tradition.”
DECEMBER 26–JANUARY 1
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | 2 NDIDEM 20-21
“Akam Akanam Jehovah Anyan̄a Hezekiah”
Ẹnọ Mbuọtidem Edidem Utịp
23 Ke ini oro Sennacherib ke akpa akade ndin̄wana ye Judah, Hezekiah ọdọn̄ọ n̄kpa n̄kpa. Isaiah asian enye ete ke enye ọmọn̄ akpa. (Isaiah 38:1) Idem etịmede edidem emi edide isua 39 ke emana mi. Udọn̄ esie idịghe kaban̄a mfọnọn̄kpọ idemesie kpọt edi n̄ko kaban̄a ini iso ikọt esie. Jerusalem ye Judah ẹdu ke itiendịk edidi se mbon Assyria ẹdade ekọn̄ ẹdụk. Edieke Hezekiah akpade, anie edida usụn̄ ke ekọn̄ emi? Ini oro, Hezekiah inyeneke eyeneren emi edidade ubọn̄. Hezekiah eben̄e Jehovah ke akam ofụri esịt ete atua imọ mbọm.—Isaiah 38:2, 3.
Nam N̄kpọ Jehovah ke Ofụri Esịt!
16 Nte ini akakade, Hezekiah ama ọdọn̄ọ tutu ekpere ndikpa. Enye ama ekpe Jehovah ubọk ete eti nte imọ ikasan̄ade ke iso esie. (Kot 2 Ndidem 20:1-3.) Jehovah ama ọbọrọ akam esie onyụn̄ anam idem ọsọn̄ enye. Edi, Bible anam nnyịn ifiọk ke Abasi isinamke idem ọsọn̄ nnyịn mfịn ke utịbe utịbe usụn̄ m̀mê ndinam nnyịn idu uwem ibịghi ikan nte ikpodude. Edi imosụk ikeme ndibọn̄ akam nnọ Jehovah nte Hezekiah ọkọbọn̄de ete: “Mbọk ti nte nsan̄ade ke iso fo ke akpanikọ ye ke ofụri esịt.” Ndi emenịm ke Jehovah ekeme ndise mban̄a fi ke bed udọn̄ọ fo?—Ps. 41:3.
g01 7/22 13 ¶4
How Can Prayer Help Me?
In Bible times some men of faith did have direct—even miraculous—answers to their prayers. When King Hezekiah, for example, learned that he had a terminal illness, he supplicated God for deliverance. God responded: “I have heard your prayer. I have seen your tears. Here I am healing you.” (2 Kings 20:1-6) Other God-fearing men and women similarly experienced God’s intervention.—1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Acts 4:24-31; 10:1-7.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
it-2 240 ¶1
Leveling Instrument
A leveling instrument may be used to construct a building properly or to test its fitness for preservation. Jehovah foretold that he would apply to wayward Jerusalem “the measuring line applied to Samaria and also the leveling instrument applied to the house of Ahab.” God had measured and found Samaria and the house of King Ahab to be morally bad or crooked, resulting in their destruction. Likewise, God would judge Jerusalem and its rulers, exposing their wickedness and bringing about the destruction of that city. These events actually occurred in 607 B.C.E. (2Ki 21:10-13; 10:11) Through Isaiah the various wicked braggarts and rulers of the people in Jerusalem were apprised of their coming calamity and of Jehovah’s declaration: “I will make justice the measuring line and righteousness the leveling instrument.” The standards of true justice and genuine righteousness would reveal who were really God’s servants and who were not, resulting in either preservation or destruction.—Isa 28:14-19.