Georgette Douwma/Stone via Getty Images
NDI ẸYESOBO ISỌN̄ EMI?
INYAN̄IBOM
IDỊGHE mme n̄kpọudia kpọt ẹdu ke inyan̄ibom, mme n̄kpọ oro ẹsidade ẹnam ibọk ẹdu n̄ko. Inyan̄ibom esision̄o mbahade iba ke otu oxygen oro odude ke ererimbot, ndien enye esinyụn̄ ọbọ mme idiọk carbon oro mîfọnke ye mme owo. N̄kpọ en̄wen edi ke inyan̄ibom esin̄wam osio ufiop ofụm onyụn̄ anam enye edi se in̄wekde.
Se Ẹnamde Inyan̄ibom
Ọkpọsọn̄ ufiop ye ọkpọsọn̄ edịm isifọnke ye n̄kpri unam emi ẹkotde coral, ekwọn̄ inyan̄, ye mme n̄kpọ eken emi ẹdude ke inyan̄. Ntaifiọk ẹdọhọ ke n̄kpri unam emi ẹsin̄wamde ediwak mme odu-uwem n̄kpọ oro ẹdude ke inyan̄ ẹyekpan̄a ke ufan̄ isua 30 oro edidide.
Mme anam-ndụn̄ọde ẹdọhọ ke n̄kpọ nte inuen 90 ke otu 100 emi ẹsidiade mme n̄kpọ oro ẹdude ke inyan̄ ẹta ọkpọ, ndien ke ọkpọ inyan̄ esiwot ediwak miliọn mme n̄kpọ oro ẹdude ke inyan̄ kpukpru isua.
Ke 2022, akamba owo UN emi ekerede António Guterres ọkọdọhọ ete: “Nnyịn ibatke inyan̄ibom aba ke n̄kpọ, ndien oro anam se n̄kotde ‘Ocean Emergency’ etịbe.”
Nte Ẹkebotde Isọn̄ Idiyakke N̄kpọ Anam Enye
Abasi okobot inyan̄ibom ye mme n̄kpọ oro ẹdude ke esịt esie ke usụn̄ emi mmọ ẹkemede ndinam idem mmọ asana, idem onyụn̄ ọsọn̄ mmọ idighe man mme n̄kpọ oro mme owo ẹnamde ẹdibiat enye. N̄wed emi ẹkotde Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation ọdọhọ ke mme owo mîbiatke inyan̄ibom, “ke mmọ ẹyekeme ndika iso nnam idemmọ asana.” Se uwụtn̄kpọ ifan̄ mi:
Ata n̄kpri mbiet emi ẹkotde phytoplankton ẹsibọ ẹnyụn̄ ẹkama carbon dioxide kpa ofụm emi mîfọnke ke idem owo. Carbon dioxide emi Phytoplankton ikpọn̄ akamade akan se kpukpru eto, mbiet, ye mme n̄kpọ eken emi ẹsitịbede ke obot ẹkamade ẹkpetan̄ ẹdian kiet.
Ata n̄kpri unam emi ẹdude ke inyan̄ ẹsita mme ọkpọ m̀mê obụk iyak emi ama akakpa oro akpanamde inyan̄ edehe. Iyak ye mme unam mmọn̄ eken ẹsinyụn̄ ẹta n̄kpri unam emi. Ikpehe Intanet kiet emi ẹkotde Smithsonian Institution Ocean Portal, ọdọhọ ke se isitịbede emi “esinam inyan̄ asana inyụn̄ ideheke.”
Nte udia esitahade ke idịbi iyak esinam acid oro okodude ke udia oro inyeneke odudu aba ndinam n̄kpri unam emi ẹkotde coral, ekwọn̄ inyan̄ ye mme unam mmọn̄ eken n̄kpọ.
Se Ẹnamde Man Ẹtre Mfịna Emi
Nnyịn mîdịghe ima idọdọn̄ n̄kpọ ke ekpat m̀mê idọn̄ mmọn̄ ke ọkpọ inikiet nnyịn itop iduọk, mbio idiwakke ke akpa
Owo mîtopke mbio m̀mê mme n̄kpọ oro owo mîyomke aba isịn ke inyan̄, ufọn ndinam inyan̄ asana ididụhe. Ntre ntaifiọk ẹdọhọ ke ọfọn mme owo ẹsikama ekpat, cup, usan ye mme n̄kpọ ntre ebịghi utu ke ndidi ẹma ẹkakama ekpri mmọ ẹtop ẹduọk.
Edi ikụreke ke oro. N̄kpọn̄ n̄kpọn̄ emi, mbon emi ẹsede n̄kpọ ẹban̄a isọn̄ ẹdọhọ ke mbio emi ẹtan̄de ke mbenesụk ke isua kiet awak akan ton 9,200 ke mme idụt 112. Edi ata ekpri ibat edi oro ke ẹmende ẹdomo ye mbio oro ẹsidọn̄de ke inyan̄ kpukpru isua.
Mbon National Geographic ẹdọhọ ke “etie nte owo idikemeke ndisio acid emi odude ke inyan̄.” Se idiọkde ikan edi ke “mme unam mmọn̄ ikemeke ndinam inyan̄ asana sia mme owo ẹsinen̄ede ẹda ukan̄ ye aranisọn̄ emi ẹsidade ẹnam gas ẹnam n̄kpọ. Ndien emi ifọnke.”
Se Idinamde Fi Enyene Idotenyịn —Se Bible Etịn̄de
“Isọn̄ ọyọhọ ye mme utom fo. Amaedi inyan̄ emi okponde onyụn̄ atarade ntem, mme n̄kpọ emi ẹsan̄ade ke esịt esie inyeneke ibat, mme odu-uwem n̄kpọ, n̄kpri ye ikpọ.”—Psalm 104:24, 25.
Abasi akanam inyan̄ ke usụn̄ emi ekemede ndinam idemesie asana. Kere ise: Edieke enye enen̄ede ọdiọn̄ọ nte inyan̄ etiede, nte enye esinamde idem esie asana ye mme n̄kpọ oro ẹdọn̄ọde ke inyan̄, ndi ukereke ke enye eyetre kpukpru se ẹnamde man ẹbiat inyan̄ onyụn̄ anam inyan̄ afiak ọfọn? Kot ibuotikọ emi “Abasi Ọn̄wọn̄ọ ke N̄kpọ Idinamke Isọn̄ Emi,” ke page 15 ke Ẹdemede! emi.