Ibuot 6

Mme Mfịna Okụk—Nso Un̄wam Idu?

1-3. Ntak emi udọn̄ odude kaban̄a un̄wam ke okụk?

“UDIA usọrọ anam fi okop inemesịt wine onyụn̄ adat fi esịt, edi afo ukemeke ndinyene ekededi ke otu emi ke mûnyeneke okụk.”—Ecclesiastes 10:19, Good News Bible.

² Okụk edi akpan mfịna ke kpukpru idụt. Ntak kiet edi ekọmurua n̄kpọ ndidọk. Ekọmurua n̄kpọ uduuwem ototịm ọdọk kpukpru usen. Ediwak owo ikam ikemeke ndidep udia oro mmọ ẹyomde. Ibat irenowo oro ọkọride-kọri ẹnyene ndinam utom iba iba, ndien ibanndọ efen efen ẹwọrọ ẹka ndinam utom. Mme ubon ẹbọ ufen. Nsọn̄idem odu ke itiendịk. Mme mfịna okụk ẹsiwak ndisọn̄ ubọk ke ini edidep n̄kpọ ke isọn odụkde edi. Ke ẹberide edem ke edidep n̄kpọ ke isọn, ediwak owo ẹmi ẹduọde ẹdụk isọn ẹkaiso ndibiat okụk ke n̄kpọ ẹmi mmọ mînen̄ekede iyom. Emi idịghe ke mme idụt ntatenyịn kpọt edi n̄ko ke mme ikpehe ẹmi mme owo ẹnyenede esisịt n̄kpọ uduuwem.

³ Nso eti un̄wam ke Bible ọnọ? Nte enye ekeme ndin̄wam fi ndikụt nnyụn̄ mmụm utom n̄kama? Nte enye ekeme ndisụhọde mfịna ubon fo kaban̄a okụk, adade okosịm uwem oro ẹtịmde ẹkop inemesịt?

NTE EDINAM AKPANIKỌ YE ỌKPỌSỌN̄ UTOM ẸSIN̄WAM?

4-6. Bible ọnọ ewe isio isio ye eti ekikere aban̄a utom? (Ecclesiastes 8:12, 13)

⁴ “Mbon oro ẹnamde utom ọkpọsọn̄ isinyeneke nduọkodudu oro odotde. Nte omonyịme?” Ke ndụn̄ọde kiet, mbahade owo 85 eke ikie ẹma ẹnyịme. Esiwak nditie nte ke edikụt unen ọkọn̄ọ ke utụk, uyịp inọ, ubọkedem ye ikpọ ebuana mbubehe. Edi N̄wed Abasi ọsọn̄ọ owụt ufọn edinam akpanikọ ye edinam utom ọkpọsọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, Bible ọdọhọ ete:

“Owo eke esiyịpde inọ, okûyịp aba; edi yak enye akam anam ọkpọsọn̄ utom, ada ubọk esie anam eti utom.”—Ephesus 4:27, 28.

“Owo ifu enyene mme udọn̄, edi inyeneke n̄kpọ ndomokiet: owo eke etịn̄de enyịn enyene ekese. Nte afo omokụt owo eke enyenede usọ ke utom esie? Enye eyenam utom ọnọ ndidem.”—Mme N̄ke 13:4; 22:29, Moffatt.

“Ẹnam edi uduak mbufo ndidu ifụre ifụre uwem, ndise mbubehe mbufo, ndinyụn̄ n̄n̄wana se ẹdade ẹdu uwem, kpa nte nnyịn ikọdọhọde mbufo ke mbemiso. Ke usụn̄ emi mbufo ẹyenyene ukpono ẹto mbon oro mîdịghe mme andinịm ke akpanikọ, ndien mbufo idiberike edem ke owo ekededi kaban̄a se mbufo ẹyomde.”—1 Thessalonica 4:11, 12, Good News Bible.

⁵ Ini ye ntatara ifiọk n̄kpọntịbe ẹmesọn̄ọ ke item emi ọfọn. Oh, edi akpanikọ nte ke etie nte ndusụk mbon ifu ẹsiforo ẹkan. Edi ke ofụri ofụri ye ke akpatre, edieke afo adade item Bible esịn ke edinam eyefọn ye afo akan mbon oro ẹfụmide enye.

⁶ Mme ekpeutom ẹsiwak ndiseme nte ke mbonutom ẹsidi ke idiọkini, ẹbiat ekese ini ikpîkpu, ẹdehe idem inyụn̄ idịghe se ẹkemede ndiberi edem. Ntre owo emi etienede mme edumbet Bible, emi esibakde aka n̄kpọ, odude ke ukpeme, asanade idem, edide se ẹberide edem onyụn̄ etịn̄de enyịn eyewak ndinyene utom. Ndien enye ekeme ndidia okụk awak, sia mme ekpeutom ẹsiwakde ndikpe okụk ke utom oro ẹtịmde ẹnam ọfọn. Ekese ntọt ẹtode Mme Ntiense Jehovah ke n̄kpọntịbe emi ẹdu.

7, 8. Nso ufọn ke edinam akpanikọ enyene? (Rome 2:14, 15)

⁷ Edi nte usu nsu ye utụk ikpereke ndidi se ẹyomde idahaemi? Mme Christian ẹmi, ke ntak ẹdade mme edumbet Bible ẹsịn ke edinam, ẹsịnde ndiyịp inọ, ndisu nsu m̀mê nditụk owo ẹmekụt ẹte ke item N̄wed Abasi enyene ufọn.

Itieutom kiet ke Johannesburg, South Africa, emi ekesinyamde n̄kpoduoho ikan̄ ilektrik ikanamke ọfọn. Ntak kiet ekedi nte ke ediwak mbonutom ẹma ẹsiyịp inọ. Usen kiet etubom utom ama okot mbonutom ẹdide mbon Africa obok ọtọkiet onyụn̄ ebịn kpukpru mmọ. Edi ke usenubọk ndan̄nsiere anamutom kiet ama odụk tren aka utom nte ekesisụk akade onyụn̄ osobo ye ekemmọ owo utom. Enye ama obụp ete, ‘Afo anam didie aka utom?’ Owo utom enye eken ama ọdọhọ ete ke etubom utom ọkọdọhọ imọ ke ndịbe ete ke, sia imọ ikanamde akpanikọ, ke idaha imọ ekedi ata isio isio. Akpa owo oro ama ọdọhọ ke eke imọ ekedi ukem oro. Ke ẹsịmde itieutom mmọ ẹma ẹsobo ye ọyọhọ owo ita oro ẹkedọhọde ke ndịbe n̄ko ẹte edi utom nte ekesidide. Kpukpru mmọ ẹkedi mme ata Christian.

Robert akanam utom ke itieutom udiọn̄ usụn̄ mbon Britain. Usen kiet esenyịn utom ama ọdọhọ ete edieke owo ekededi edide, yak Robert ọdọhọ ke imọ idụhe. Edi ke ini Robert ọkọbọrọde ikot enye ọkọdọhọ ke esenyịn utom ikenyeneke ufan̄. Ke okopde oro, esenyịn utom oro ama asua ọnọ enye. Edi mfịna oro ama etre ke ini Robert akanamde an̄wan̄a ete ke, nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah ke imọ ikemeke ndisu nsu. (Ephesus 4:25) Ekem, ke ini Robert okodude ke udịm edimenede itie, ọdiọkitọn̄ nsan̄autom ama odomo ndidemede eyịghe mban̄a edinam akpanikọ esie. Kemi, esenyịn utom ama etịn̄ n̄kpọ aban̄a edinam akpanikọ Robert. Ẹma ẹmenede enye itie.

⁸ Nte emekeme ndinam akpanikọ edieke afo anamde mbubehe idemfo? Ke ndusụk idaha ekeme nditie nte ke edinam akpanikọ inyeneke ufọn. Edi enye osụk edi mfọnn̄kan usụn̄uwem. Enye an̄wam fi ndinyene eti ubieresịt ye Abasi ye ifụre ekikere. N̄ko-n̄ko, ediwak owo ẹma ndinam mbubehe ye owo oro mmọ ẹkerede ke iditụkke utụk. Edi ukem nte Bible ọdọhọde—afo ‘eyenyene ukpono oto mbon oro mîdịghe mme andinịm ke akpanikọ.’

UN̄WAM KABAN̄A UFỌKIDỤN̄

9-11. Didie ke edida Bible nsịn ke edinam an̄wam kaban̄a ufọkidụn̄?

⁹ Ndinyene eti ufọkidụn̄ edi akwa mfịna efen. Ke ndusụk idụt idaha anam ofụri ubon ẹfaha ke ubet kiet. Mîdịghe, mfịna ekeme ndidi ndikụt ufọkidụn̄ oro asanade emi owo ekemede ndikpe. Nte Bible ekeme ndin̄wam ke mme mfịna ẹmi?

¹⁰ Ke ini afo ekpede (m̀mê ọbọde) ufọk, afo anam n̄kpọ ye inyene owo en̄wen. Odot ẹtịm ẹfiọk ẹte ke Abasi ama akpak nditọ Israel ete ẹwụt ukpono ẹnọ ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a inyene mmọ en̄wen. (Deuteronomy 22:1-4) Enye ama esịn udọn̄ ọnọ usanaidem n̄ko. (Deuteronomy 23:12-14; Exodus 30:18-21) Nte asan̄ade ekekem, mme Christian oro ẹtịn̄de enyịn ẹsidomo ndifep ndibiat inyene ẹnyụn̄ ẹsinịm ufọk ekededi emi mmọ ekpede asana. Ke ntak emi, ndien sia mmọ ‘ẹdude ifụre ifụre uwem,’ ẹdara mmọ ntatara ntatara nte mme andikpe ufọk ndụn̄ esinyụn̄ edi mmemmem ọnọ mmọ ndinyene ufọk.

Ubon Christian kiet ẹkedụn̄ ke ufọk akani akwa owoekọn̄ ke ibuot obio Africa kiet. Mmọ ẹma ẹnịm ufọk esie asana ẹnyụn̄ ẹkpe okụk ke eti ini. (Rome 13:8) Ke ini mmọ ẹkeyomde ndiwọrọ idụn̄ mmọ ẹma ẹmen ubon efen ke esop ẹwụt enyeneufọk oro. Enyeneufọk ama ọdọhọ ete ke nte ido edide ke “ikpesịn okụkufọk,” emi ọkpọwọrọde ndinam enye awak utịm ikaba. Edi sia enye ọkọdiọn̄ọde ke mme Christian ẹmi ẹdi se ẹberide edem, mbon oro ẹsanade idem, enye ama ayak okụkufọk osụk edi ukem, n̄kpọ nte mbahade iba ke se ẹkekpede ke ukem ufọk oro ke n̄kann̄kụk oro.

¹¹ Idem ke ini mme idaha oro owo mîkemeke ndinyan̄a anamde enye okûnyene eti ufọkidụn̄, enye osụk enyenyene ufọn. Enye eyenịm ufọk esie asana onyụn̄ eye. Oro anam ẹnyene uwem oro ẹtịmde ẹkop nsọn̄idem ye inemesịt.

NDIDA OKỤK FO NNAM N̄KPỌ YE ETI IBUOT

12-16. Nso eti item odu aban̄a okụk?

¹² Edidem Solomon oro ekenyenede inyene ekewet ete: “Eti ibuot [edi] se ikpemede, inyene onyụn̄ edi se ikpemede, edi ata ifiọk ye eti ibuot ẹyenam mme andinyene enye ẹdu uwem.”—Ecclesiastes 7:12.

¹³ Solomon ama ọdiọn̄ọ, nte anade nnyịn idiọn̄ọ, nte ke okụk ọnọ ukpeme ke mme mfịna ẹmi unana ekemede ndida ndi. Ntre inaha ẹtahade okụk; ẹkpenyene ndikama enye ọniọn̄ ọniọn̄. Nso eti item ke Bible ọnọ nnyịn kaban̄a nte ikpakamade okụk nnyịn?

¹⁴ Jesus okobụp ete: “Anie owo ke otu mbufo, emi oyomde ndikọn̄ tọwa, idibemke iso itie ibat se iditakde enye, man enye ọfiọk m̀mê emenyene okụk nte edikemde ndida nnam utom mma? Mbak ndusụk utom edikak enye ke ini enye ama ọkọtọn̄ọ ndibọp, ndien kpukpru mmọemi ẹkụtde ẹtọn̄ọ ndisak enye.”—Luke 14:28-30.

¹⁵ Ẹkeme ndida oro mbuan ye okụk ubon. Ediwak mme ọdọ ndọ ẹmekụt nte ọfọnde ndisụhọde ntie nnyụn̄ ndian ibat ndutịm ubiatokụk sụn̄sụn̄ man ẹse m̀mê ẹkeme ndidep akwa n̄kpọ m̀mê onyụn̄ owụt eti ibuot. Mmọ ẹmebọ un̄wam efen efen ẹto ikọ editi Bible oro nte ke mme n̄kpọntịbe unana idotenyịn ẹsitịbe. (Ecclesiastes 9:11) Emi aman̄wam mmọ ndifep ibụmede ibụmede udep n̄kpọ ye isọn oro ẹbịghide.

¹⁶ N̄ko, tịmfiọk ikọ ikike emi: “Owo eke ọbọde ebuọt edi ofụn owo eke ọnọde ebuọt.” (Mme N̄ke 22:7, Revised Standard Version) Ke adan̄aemi Bible mîkpanke owo ndinọ m̀mê ndibọ ebuọt, enye anam nnyịn idu ke edidemede nte ke edibuọt okụk nte mîdotke, nte utịp, ekeme ndinam owo odụk ufụn ọnọ ban̄k m̀mê andinọ ebuọt. Owo emi etide ete ke ẹdomo ata ediwak owo ke eyo emi ndidep n̄kpọ ke isọn, osụn̄ọde n̄kukụre ke isọn, ẹkpede akwa udori, edi ọniọn̄.

17-19. Didie ke mme owo ẹda item Bible ẹnam n̄kpọ nte ọfọnde?

¹⁷ Bible aman̄wam ediwak ubon ndisụhọde mme mfịna okụk ebe ke nditek ubọk ke nditahade n̄kpọ. Jesus ama onịm eti uwụtn̄kpọ. Ke ama ọkọnọ akwa otuowo udia, enye ama owụk ete ẹtan̄ mbubek eke ẹsụhọde ẹbon. (John 6:10-13) Ke nditiene utọ uwụtn̄kpọ oro, n̄kpri ye ikpọ Christian ẹkeme nditịm n̄kpeme nditre nditahade n̄kpọ.

¹⁸ Ndikpebe ndida item Bible oro aban̄ade okụk nsịn ke edinam ekeme ndiyom akwa ukpụhọde ke nte ẹkerede n̄kpọ, edi mme utịp ẹyenyene ufọn, nte se itienede emi anamde an̄wan̄a:

Ikebịghike ke ẹma ẹkedọ ndọ, obufa ebe ye n̄wan ke Zimbabwe ẹma ẹtọn̄ọ ndinyene mme mfịna okụk. Okụkutom ebe ekedi esisịt; n̄wan okoyom ediwak mbufa n̄kpọ ye san̄asan̄a udia. Enye ama ọtọn̄ọ ndinam utom n̄ko, edi oro iketiehe nte ama enen̄ede an̄wam. Nsịn̄ede ke ndọ mmọ ama okpon tutu eketie nte eyịghe ama odu m̀mê mmọ ẹyedụn̄ ọtọkiet. Ndusụk mbiowo Christian ẹma ẹdi ẹdinọ un̄wam. Ke ẹkamade Bible, mmọ ẹma ẹneme ẹban̄a ufọn edinam ndutịm ubiatokụk. (Luke 14:28-30) Ebe ye n̄wan emi ẹma ẹkụt ufọn ediwet mme n̄kpọ oro ẹdidepde ye ekọmurua mmọ ye edidep udia ofụri urua ke eboho. (Mme N̄ke 31:14) Mbiowo oro ẹma ẹbuana item N̄wed Abasi aban̄ade edikop uyụhọ ye ediyom oro oyomde ẹfep udọn̄ ikpọ n̄kpọ emi owo mîkemeke ndinyene kemi. (Luke 12:22-31) Nso un̄wam ke item N̄wed Abasi emi ekedi ntem! Ke ẹtịmde ẹnyene iwụk kaban̄a okụk, ebe ye n̄wan emi ẹma ẹtịm ẹkop inemesịt. Idem mme mbọhọidụn̄ ẹma ẹneme ẹban̄a uforo oro okodude ke ndọ mmọ.

¹⁹ Mbon oro ẹsidiade ukem ibatokụk kpukpru ini ẹmebọ ufọn n̄ko ẹto eti item Bible. Emi ekedi ntre ye ebe ye n̄wan ke Spain emi ẹma ẹkekpọn̄ utom:

Ukeuke okụk Francisco ye Maria ikakam ikemke. Kpa ye oro mmọ ẹnam an̄wan̄a nte ke mmimọ ima idu uwem ediye ediye ebe ke ndida se mmọ ẹkpepde ke N̄wed Abasi nsịn ke edinam. Ke uwụtn̄kpọ, Mme N̄ke 6:6-8 ọdọhọ ete: ‘Ka ke ebiet iyọn̄. Se ido mmọ, ndien nyene ibuot. Ke ndaeyo ke mmọ ẹnịm udia mmọ, ke ini idọk ke ẹtan̄ se ẹdiade.’ Maria ọdọhọ ke imọ ima ikpep ndinam emi, idepde mme n̄kpọ ke ini mmọ ẹdude ẹwak ndien ke ntre ẹmemde urua, utọ nte mfri ke ini esie. Enye n̄ko esibet ini oro ẹdinyamde n̄kani ọfọn̄ ẹsion̄o man edep ọfọn̄ oro ẹdisịnede ke isua efen. Mmọ ‘ẹsinịm udia mmọ ke ndaeyo’ ebe ke nditọ in̄wan̄esa ke ekpri isọn̄ emi ẹkemede ndida minit 45 nto ufọk mmọ nsan̄a n̄kosịm. Mme ikọ oro ke 1 John 2:16 ẹmen̄wam n̄ko. Mmọ ẹmekpep ndiyụhọ ye n̄kpoduoho ufọk mmọ idem edieke mmọ mîdịghe aba eke eyomfịn. Ndien utu ke unọ idem inemesịt oro ọsọn̄de urua, mmọ ẹdara ndin̄wam mmọ efen ndikpep mban̄a Abasi.

FEP NDITAHADE EKPATOKỤK FO

20-22. Ntak emi item Bible kaban̄a un̄wọn̄ n̄kpọ edide n̄kpọ un̄wam?

²⁰ Ndisịn idem ke mme utọ edinam nte edida n̄kpọsọn̄ ibọk m̀mê edin̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn ke idiọk usụn̄, edin̄wọn̄ sika ye edibre mbre mfọniso ẹkeme nditahade ekpatokụk fo. Bible ọnọ un̄wam ke afan̄ emi, n̄ko.a

²¹ Kere ban̄a mmịn. Bible ikpanke edin̄wọn̄ n̄kpọsọn̄ mmịn ke ukeuke udomo. Edi enye ọnọ item ete:

“Mme ama mbre ẹdi ubuene, owo eke amade wine ye udia-uwem idiforoke.”

“Kûdi kiet ke otu mbon oro ẹfobode wine kpukpru ini . . . koro mme akpammịn ye mme adia-udia ke en̄weme ẹnamde idemmọ ubuene, ndien ibuot mmịn anam owo esịne ntaha-ọfọn̄.”—Mme N̄ke 21:17; 23:20, 21, Jerusalem Bible.

²² Ọkpọsọn̄ un̄wọn̄ n̄kpọ esitahade ekpatokụk ke nsio nsio usụn̄. N̄kpọsọn̄ mmịn ke idemmọ ẹsọn̄ urua, ndusụk owo ẹbiatde se iwakde isịm mbahade iba ke okụk oro mmọ ẹsinamde ke urua kiet kiet ke mmịn. Ke Quebec, kpa akwa ikpehe obio Canada kiet kpọt, ẹsibiat se ikande biliọn dollar kiet ke isua ke mmịn. Biliọn kiet efen esika ke mme n̄kpọ ẹmi ẹnyenede ebuana ye ọkpọsọn̄ un̄wọn̄ n̄kpọ—utre utom ye mme mbabuat n̄kpọntịbe oro ẹnyenede ebuana ye n̄kpọsọn̄ mmịn.

Ke usụk usụk Chile anyam ikpaukot kiet ama ataba utom esie ke ntak ukpammịn. Enye ndien ama esidomo ndidiọn̄ ikpaukot ke efe emi ekekperede ntaha ufọk emi ubon ẹkedụn̄de ke ukpeokụk. Kpa ye oro, ata ediwak okụk esie ẹkesika ke mmịn ndien n̄wan esie ediwak ini ekenyene ndifak enye nsio ke ufọk-n̄kpọkọbi. Enye n̄ko ekesinyene ndinam utom tutu osịm ufọt okoneyo ọdiọn̄de uyaraibuot man ẹkpenyene okụk udia. Edi enye ama ọtọn̄ọ ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah, emi okonụkde enye ndidi n̄wan emi otịmde ọfiọk se idude onyụn̄ ọnọde ibetedem. Emi ama anam ebe esie esitiene etie ke ukpepn̄kpọ oro. Enye ama ekpep ete ke owo ikemeke ndidi akpammịn afiak edi Christian, ntre enye ama etre ukpammịn. Ubon ndien ama ekeme ndidia udia nte ọfọnde. Nte ini akakade mmọ ẹma ẹdep ekpri ufọkidụn̄ ye ufọkurua emi enye akadade anam utom udiọn̄ ikpaukot uforo uforo.

23-25. Didie ke mbre mfọniso otịp n̄kpọ esịn ke mme mfịna?

²³ Nso kaban̄a mbre mfọniso, edide edi edida uwak okụk mmia ata ke an̄wa mbuba m̀mê ke ufọk mbre mfọniso m̀mê edidep tiket mbre mfọniso ofụri ini? Ediwak owo ẹnyene mfịna okụk ke ntak mbumehe mbre mfọniso. Mmọ ẹkaiso ndidori enyịn ke mmimọ iyedia “ata ediwak okụk,” edi se mmọ ẹnen̄erede ẹnam edi nditahade okụk mmọ, ediwak ini ẹdade ọkpọsọn̄ nsọn̄ọn̄kpọ ẹsọk ubon.

²⁴ Owo Australia kiet ọdọhọ ke ediwak isua “mbre mfọniso ekedi n̄kpọ oro okodude [imọ] ke esịt kpukpru ini. N̄kpebre mbre mfọniso usen itiaba ke urua, nnyụn̄ mbre n̄kan oro edieke mme usen ẹkpedude.” Enye ama esibuọt okụk oto mme ufan tutu mmọ ẹdifefehe ẹkpọn̄ enye. “Ndusụk ini ke mmendiaha ami ke nnanenyịn nyekpe n̄wan mi ubọk nte, ‘Kam nọ mi beni 50. Mmọdiọn̄ọ ke nyedia.’”

²⁵ Ke ini enye ọkọtọn̄ọde ndikpep Bible, item Jesus emi ama otụk enye: “Ẹtịm ẹkpeme idem mbufo ke kpukpru orụk edisịn esịt ke n̄kpọ owo.” (Luke 12:15; 1 Corinth 6:9, 10) Ke ebierede ete ke imọ ndibre mbre mfọniso okowụt ata akpatre idiọkitọn̄, eren emi ama enyịk idemesie nditre. Ke ekemede ndien ndida okụkutom esie nnam ufọn nnọ ubon esie, enye ama ekeme nditịm n̄wụt esịtekọm ke n̄ke emi: “Inyene eke ẹkọde ke ukwan̄ usụn̄ eyekabade ekpri; edi owo eke ọkọde nsịt nsịt eyefori ubet ubonn̄kpọ esie.”—Mme N̄ke 13:11, An American Translation.

NDIKOP UYỤHỌ EDI UKPỌHỌDE

26, 27. Ntak emi item Bible kaban̄a edikop uyụhọ enyenede ufọn?

²⁶ Ke se iban̄ade okụk, ikpehe kiet emi Bible ekemede ndinọ ndusụk ke otu n̄kponn̄kan un̄wam abuana nte owo etiede ke idemesie. Ke 1 Timothy 6:7-10 nnyịn ikot ite:

“Nso ke nnyịn ikada idi ererimbot? Baba n̄kpọ kiet! Nso ke nnyịn ikeme ndida ke ererimbot n̄wọrọ? Baba n̄kpọ kiet! Mmọdo ndien, edieke nnyịn inyenede udia ye ọfọn̄, oro ekpenyene ndikem nnyịn. Edi mmọ oro ẹyomde ndinyene n̄kpọ ẹduọ ẹdụk idomo ndien afia ediwak ndisịme ye idiọkudọn̄ omụm mmọ. . . . Ndusụk owo ẹma ẹnen̄ede ẹnyene udọn̄ ndinyene [okụk] tutu mmọ ẹyo ẹkpọn̄ mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹda ediwak mfụhọ ẹbụn̄ esịt mmọ.”—Good News Bible.

²⁷ Edide mmọ ẹdi ubuene m̀mê imọ, akananam mbon oro ẹmade okụk ikopke uyụhọ. Enyene-uforo akwa owo utom kiet ke California ọkọdọhọ n̄wan esie ete: “Nyom ndidi imọ . . . ndien edieke anade mmek fi m̀mê [usiakifia], afo editaba.” Enye ama akabade edi ibuot akwa ufọkutom, owo emi enyenede okụk ke miliọn, onyụn̄ odụn̄ ke ufọk akpade $700,000 (U.S.). Kpa ye oro enye ọkọdọhọ ete: “Se ededi emi ami nyenede, ikemke.” Akpanikọ edi nte ke okụk inọhọ nsọn̄ọ edinyene inemesịt. Isua iba mbemiso enye akakpade, etubom usiakifia usio-aran emi enyenede okụk ke miliọn mi, J. P. Getty, ọkọdọhọ ete: “Okụk inen̄ekede inyene ebuana ekededi ye inemesịt. Ekeme ndidi enyene ye unana inemesịt.”

28-30. Jesus ọkọnọ nso eti item aban̄a inyene?

²⁸ Ke adan̄aemi Bible mîbiomke edinyene okụk m̀mê inyene ikpe, ọsọn̄ọ odụri owo utọn̄ aban̄a edikọri uma nnọ mmọ. Enye eti nnyịn ete ke uwem ikọn̄ọke ke se nnyịn inyenede.—Luke 12:16-20.

²⁹ Ntre utu ke ndiyọhọ uwem fo ye editịmede esịt ebe ke ndibịne inyene, yụhọ ke se afo enyenede m̀mê se ekemede ndinyene nte owụtde eti ibuot. Mme ikọ Jesus ke Luke 12:22-31 ẹkeme ndin̄wam nnyịn ndinyene ekikere oro:

“Ẹkûtịmede esịt ẹban̄a uwem mbufo, ẹte, ididia nso? m̀mê ikpọkidem mbufo, ẹte, idisịne nso? Uwem akan udia, ikpọkidem onyụn̄ akan edisịne n̄kpọ. Ẹse mme inuen enyọn̄, ẹte, mmọ itọhọ-tọ, inyụn̄ idọkke-dọk; inyeneke ubet ubonn̄kpọ ye ufọk ibokpot; ndien Abasi ọbọk mmọ; mbufo ẹmekpon ẹkan mme inuen adan̄a didie! . . . Mbufo ẹkûnyụn̄ ẹyom se mbufo ẹdidiade, ye se mbufo ẹdin̄wọn̄de, ẹkûnyụn̄ ẹyịk ke ekikere esịt mbufo. Koro mme idụt ererimbot ẹyom kpukpru mme n̄kpọ ẹmi: edi Ete mbufo ọmọfiọk ete mme n̄kpọ ẹmi ẹnana mbufo.”

³⁰ Itie ukọn̄ọfọn̄ oro nsọn̄urua ọfọn̄ ẹyọhọde, isek isek udia ye ufọk oro kpukpru n̄kpọ uwem ẹdude ẹkeme ndinọ ndusụk inemesịt, edi mmọ ididianke isua ke uwem fo—mmọ ẹkeme ndisio isua uwem fo. Edi afo emekeme ndinyene ekese inemesịt ke uwem ye unana inyene.

31-33. Didie ke item N̄wed Abasi ekeme ndin̄wam fi odu uwem oro otịmde enyene inem?

³¹ M̀mê afo ndiyom inyene man enyene mme ufan. Owo ekededi eke eberide edem ke okụk esie ndida n̄kọ ufan anam ndudue. Mme orụk “ufan” oro ẹdia udia fo ẹnyụn̄ ẹbuana inyene fo, edi ke ini okụk okụrede ntre n̄ko ke mmọ mîdụhe aba.—Ecclesiastes 5:11; Mme N̄ke 19:6.

³² Edi ke ini afo onyịmede ekikere Bible oro adade ukem ukem kaban̄a utom, adarade uwem onyụn̄ anamde nti n̄kpọ ọnọ mmọ en̄wen, afo eyenyene “enọ Abasi.” Nte Ecclesiastes 3:12, 13 esịnde enye: “Baba eti n̄kpọ kiet idụhe mmọ ke esịt, ke mîbọhọke owo ndidat esịt, nnyụn̄ nnam se ifọnde ke uwem esie. Ndien n̄ko amaedi kpukpru owo eke ẹdiade n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de, ẹnyụn̄ ẹkụtde eti n̄kpọ ke kpukpru ọkpọsọn̄ utom mmọ, emi onyụn̄ edi enọ Abasi.”

³³ Item Abasi ke n̄kpọ ẹmi ẹtịm ẹnen tutu owo ekeme ndikere nte enende ete: Nte eyenyene usen emi Abasi edinamde usụn̄ odu nditre unana, unana nti udia ye idiọk ufọkidụn̄, emi ke ata ediwak idaha esisan̄ade ye mme mfịna okụk, ọyọhọ ọyọhọ? Enye eyenam! Ndien nte ini akade nnyịn iyeneme iban̄a uyarade oro ọnọde isọn̄ kaban̄a utọ edinịm ke akpanikọ oro. Edi, akpa kan̄a, ẹyak nnyịn ise ndusụk mfịna eken ẹmi ẹnen̄erede ẹtụk uwem owo idahaemi.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 53]

ANAM MBUBEHE AN̄WAN SOUTH AMERICA

Ke Georgetown, Guyana, Norma edide isua 48 ke emana ama enyene mme ufọkurua unyam mbun̄wụm in̄wan̄ ke kiet ke otu n̄kponn̄kan urua. Enye ama esitụk owo ke ini odomode n̄kpọ ke udomon̄kpọ esie. Edieke owo oyomde ounce ekpubanyọ 4, enye onịm udomon̄kpọ ke 3, ye ntre ntre. N̄ko, enye ama osụhọde udobi itiat udomon̄kpọ esie. Ke ntre, akananam mbonurua esie inyeneke ọyọhọ udomo.

Sunday kiet iman esie ama ọnọ enye “Enyọn̄-Ukpeme” kiet emi ekenemede n̄kpọ aban̄a edumbet Bible ke mbubehe. Se enye eketịn̄de aban̄a edinam unana edinam akpanikọ eketie nte n̄kpọ emi ẹtịn̄de nnennen ẹnọ enye. (Mme N̄ke 20:23; Leviticus 19:35, 36) Ke Monday Norma ama otomo nsunsu udomon̄kpọ esie ọduọn̄ọ onyụn̄ edep mbon oro ẹdide nnennen. Enye ama ọtọn̄ọ ndidụk mme mbonoesop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹsinịm ukpepn̄kpọ Bible ye enye. Kpa ye nsahi otode ubon, enye ama otịm onịm ke akpanikọ ete ke imọ ikanam se inende.

Mbubehe esie eketie didie? Enye ikekemeke ndinyene udori ke ndusụk n̄kpọurua ye unana editụk owo, ntre enye ama etre ndinyam mmọ. Edi ye n̄kpọurua eken ẹkesụhọde mbonurua ẹma ẹkụt ukpụhọde ẹnyụn̄ ẹdọhọ ẹte, ‘Tọn̄ọ nte afo akakabade edi Christian afo ọmọnọ nnyịn n̄kpọ awak akan ke okụk nnyịn.’ Nte utịp, mbubehe ama enen̄ede ọfọn akan. Ke anamde udori oto edinam akpanikọ, Norma ama ekeme ndifak ufọk esie oro okonịmde ke ubiọn̄, esịn ndusụk okụk ke ban̄k onyụn̄ otịp etịbe mfọnido. Ndien idem omotịm ọsọn̄ enye, sia enye mînyeneke aba ọkpọsọn̄ n̄kọn̄ibuot otode nyekidem emi enye ekesinyenede ke ini ekesikopde ndịk m̀mê ẹyemụm imọ ke ntak utụk.

[Ekebe ke page 59]

“Mbahade 87 eke ikie ke otu mbon Australia ẹmebre ndusụk orụk mbre mfọniso ke ọfiọn̄ ita ẹbede.”—“The Sunday Mail” (Brisbane).

“Nnyịn Iyebre Mbre Mfọniso Utu ke Ndidia Udia! Mbon Queensland ẹsibiat n̄kpọ nte miliọn $12 kpukpru urua ke mbre mfọniso—ekperede ndidi ukem emi mmọ ẹbiatde ke udia ye unam.”—“The Sunday Mail” (Brisbane).

[Ndise ke page 57]

Item Bible aman̄wam ke ndutịm ubiatokụk ubon

[Ndise ke page 60]

Mme edumbet Bible ẹban̄ade ukpammịn, un̄wọn̄ sika ye mbre mfọniso ẹnyene ufọn adan̄a didie?