Ibuot 21
“Mmọ Idịghe eke Ererimbot”
1. (a) Nso ke Jesus ọkọbọn̄ akam eben̄e ke ibuot mme mbet esie ke okoneyo oro mbemiso enye akpade? (b) Ntak emi editre ndidi “eke ererimbot” ekedide akpan n̄kpọ ntre-e?
KE OKONEYO ORO mbemiso ẹkewotde enye ke eto, Jesus ama ọbọn̄ akam ifịk ifịk ke ibuot mme mbet esie. Ke ọdiọn̄ọde ete ke Satan eyesịn mmọ ke ọkpọsọn̄ mfịghe, enye ọkọdọhọ Ete esie ete: “Mben̄eke nte Afo osio mmọ ke ererimbot efep, edi mmeben̄e nte ekpeme mmọ ke idiọk esie. Mmọ idịghe eke ererimbot, kpa nte Ami mmendịghe eke ererimbot.” (John 17:15, 16) Ntak emi edidianade n̄kpọn̄ ererimbot edide akpan n̄kpọ ntre-e? Koro Satan edide andikara esie. Mbon oro ẹdide eke ererimbot ẹdu ke idak odudu esie. (John 14:30; 1 John 5:19) Ke ikerede iban̄a emi, edi akpan n̄kpọ ọnọ kpukpru Christian nditịm mfiọk se akam ọwọrọde nditre ndidi “eke ererimbot.” Didie ke oro ekedi akpanikọ kaban̄a Jesus?
2. Ke mme usụn̄ ewe ke Jesus mîkedịghe “eke ererimbot”?
2 Jesus ke akpanikọ ikonịmke idemesie nsannsan ikpọn̄ mbon en̄wen. Enye nditre ndidi “eke ererimbot” ikọwọrọke unana edinyene ima nnọ mbon efen. Ke okpụhọrede ye emi, enye ama asan̄a ke obio ke obio etịn̄ eti mbụk ọnọ mmọ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. Enye ama ọkọk mbon udọn̄ọ, anam nnan okụt usụn̄, anam akpan̄kpa eset, ọnọ idem uwem esie ke ibuot ubonowo. Edi enye ikamaha mme edu unana uten̄e Abasi ye ndiọi edinam mme owo oro ẹkeyọhọde ye edu ererimbot. Enye ama odụri owo utọn̄ aban̄a mbukpo udọn̄, usụn̄uwem uma-inyene ye ibụk ibụk uyom ọkpọkpọ uwọrọiso. (Matt. 5:27, 28; 6:19-21; Luke 12:15-21; 20:46, 47) Utu ke ndikpebe usụn̄uwem mme owo oro ẹdianarede ẹkpọn̄ Abasi, Jesus akasan̄a ke mme usụn̄ Jehovah. (John 8:28, 29) Kaban̄a mme ntuaha ukaraidem oro akabuanade Rome ye mme Jew, Jesus, okposụkedi ekedide eyen Jew, iketieneke ibuana.
“OBIO UBỌN̄ MI IDỊGHE EKE ERERIMBOT EMI”
3. (a) Edori ikọ ewe ke mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹkedori Jesus ke iso Pilate, ndien ntak-a? (b) Nso iwụt ite ke Jesus ikenyeneke udọn̄ ndomokiet ke ndikabade ndi edidem eke owo?
3 Mme adaiso ido ukpono mme Jew, nte ededi, ẹkedọhọ ẹte ke Jesus ke akabiat mme ufọn obio. Mmọ ẹma ẹmụm enye ẹka iso Pontius Pilate, andikara Rome. Se ikenen̄erede ifịna mmọ ekedi nte ke ukpepn̄kpọ Jesus ama ayarade mbubịk mmọ. Edi man ẹnam andikara oro enyene se anamde, mmọ ẹma ẹtịn̄ edori ikọ emi ẹte: “Nnyịn imokụt owo emi nte abiatde mbio obio ibuot, akpan ete ẹkûnọ Caesar utomo, onyụn̄ ọdọhọ ete, Imọ ke Idem Imọ idi Christ Edidem.” (Luke 23:2) Akpanikọ edi nte ke isua kiet ke mbemiso ke ini mme owo ẹkeyomde ndinam enye edidem, Jesus ama esịn. (John 6:15) Enye ama ọdiọn̄ọ ete ke imọ ikenyene ndidi Edidem eke heaven ye nte ke ini imọ ndikabade ndi Edidem ikedịghe idisịm kan̄a, n̄ko ke Jehovah Abasi, idịghe edinam ukara mbio obio m̀mê uwọrọetop, ekenyene ndidori imọ ke ebekpo.
4. Nso ke mme akpanikọ ẹyarade ẹban̄a edu Jesus kaban̄a ‘edinọ Caesar utomo’?
4 Kaban̄a edikpe tax, ke usen ita kpọt mbemiso ẹmụmde Jesus, mme Pharisee ẹma ẹdomo ndinam enye etịn̄ n̄kpọ edue ke se iban̄ade n̄kpọ emi. Edi ke ndibọrọ n̄kari n̄kari mbụme mmọ, Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹwụt Mi okụk kiet [okụk mbon Rome]. Mbiet ye n̄wed emi enyene anie?” Ke ini mmọ ẹdọhọde ẹte, “Enyene Caesar,” enye ama ọbọrọ ete: “Ẹnọ Caesar ndien se inyenede Caesar, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi se inyenede Abasi.”—Luke 20:20-25.
5. (a) Nso ukpepn̄kpọ ke Jesus ekekpep mme mbet esie ke ini ẹkemụmde enye? (b) Didie ke Jesus akanam ntak kaban̄a se enye akanamde an̄wan̄a Pilate?
5 Se ikotịbede ke ebe oro ẹkemụmde Jesus ama owụt ete ke enye ikedemekede nsọn̄ibuot ye Rome, ndien enye ikoyomke mme mbet esie ẹnam ntre. Mbonekọn̄ Rome adianade ye mme Jew oro ẹkamade ofụt ye okpoyon̄ ẹma ẹdi ndimụm Jesus. (John 18:3, 12; Mark 14:43) Ke okụtde emi, apostle Peter ama osio ofụt ekpi kiet ke otu irenowo oro, esịbede utọn̄ nnasia esie. Edi Jesus ama asua ọnọ Peter, ọdọhọde ete: “Sịn ofụt fo ke efọk: koro kpukpru owo eke ẹmende ofụt ẹyekpan̄a ke ofụt.” (Matt. 26:51, 52) Ke ndan̄nsiere, ke adade ke iso Pilate, Jesus ama etịn̄ ntak edinam esie, ọdọhọde ete: “Obio Ubọn̄ Mi idịghe eke ererimbot emi: edieke Obio Ubọn̄ Mi ekpedide eke ererimbot emi, ikọt Mi ẹkpen̄wana en̄wan, mbak ẹdiyak Mi ẹsịn mme Jew ke ubọk: edi Obio Ubọn̄ Mi itoho do.”—John 18:36.
6. Nso ikedi utịp ikpe oro?
6 Ke ama ekekere aban̄a n̄kpọ ntiense emi okodude, Pilate ama ọdọhọ ete ke imọ ‘ikwe baba idiọkn̄kpọ kiet ke idem’ Jesus. Edi, enye ke mmen̄e ama onyịme ọnọ otu mbon ntịme oro onyụn̄ ayak ẹda Jesus ẹkewot.—Luke 23:13-15; John 19:12-16.
MME MBET ẸTIENE NDAUSỤN̄ ETEUFỌK
7. Didie ke mme akpa Christian ẹkewụt ẹte ke mmimọ ima ifep edu ererimbot edi nte ke mmimọ ima ima mme owo?
7 N̄wetnnịm n̄kpọ akpa Ido Ukpono Christ, ke Bible ye ke mme n̄wed mbụkeset eken, ẹwụt ke mme mbet Jesus ẹma ẹfiọk se editre ndidi “eke ererimbot” okoyomde oto mmọ. Mmọ ẹma ẹdomo ndifep edu ererimbot. Koro mmọ ẹkesọnde afai afai ye oburobụt unọ idem inemesịt eke an̄wambọk ye an̄wambre mbon Rome, ẹma ẹsak mmọ nsahi nte mme asua orụk ubonowo. Nte ededi, utu ke ndisua ekemmọ owo, mmọ ẹma ẹsịn idem ke ndin̄wam mbon efen ndibọ ufọn nto mme ima ima enọ Abasi kaban̄a edinyan̄a.
8. (a) Ke ntak ẹketrede ndidi “eke ererimbot,” nso ke mme akpa mbet oro ẹkesobo? (b) Edi didie ke mmọ ẹkese mme akara ukaraidem ye edikpe tax, ndien ntak-a?
8 Ukem nte Eteufọk mmọ, mmọ n̄ko ẹkedi iso en̄wan ikan̄îkan̄ ukọbọ, ediwak ini ke ubọk mbonutom ukara oro ẹnọde ukwan̄ ntọt. (John 15:18-20) Edi ke n̄kpọ nte 56 E.N. apostle Paul ama ewet ọnọ ẹsọk ekemmọ mme Christian ke Rome, afiakde ọsọn̄ọ item oro Jesus ọkọnọde. Paul akakpak mmọ ete “ẹsụk idem ẹnọ mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade,” kpa mme akara ukaraidem, “koro odudu idụhe ke mîtoho Abasi.” Idịghe nte ke Jehovah owụk mme ukara ererimbot, edi mmọ ẹkara ke unyịme esie. Paul ama anam an̄wan̄a nte ke “edi Abasi okonịm mmọ” ke itie oro mmọ ẹdude, koro Abasi ama ebemiso okụt onyụn̄ etịn̄ aban̄a udịm emi mmọ ẹdidade ukara. “Mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade” ke ntre ẹnam “se Abasi okonịmde” ke ini emi, tutu Obio Ubọn̄ Abasi ke ubọk Jesus Christ akabade edi n̄kukụre ukara oro akarade isọn̄. Ntre Paul ọkọnọ mme Christian item ete ẹwụt nnennen ukpono ẹnọ mbon ukara ẹnyụn̄ ẹkpe tax oro mmọ ẹyomde.—Rome 13:1-7; Titus 3:1, 2.
9. (a) Nso ke mînaha ẹsio ẹfep ke ini ẹsụkde ibuot ẹnọ “mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade”? (b) Didie ke mbụk owụt ete ke mme akpa Christian ẹma ẹtịm ẹtiene uwụtn̄kpọ Jesus?
9 Nte ededi, Paul ikasianke mmọ ite ẹsụk ibuot ofụri ofụri ye unana edikere mban̄a Abasi, Ikọ Abasi, ye ubieresịt Christian mmọ. Mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ẹte ke Jesus akatuak ibuot ọnọ Jehovah kpọt, nte ke Jesus ama esịn ndiyak mme owo ẹnam enye edidem, ye nte ke enye ama asian Peter ete esịn ofụt esie ke efọk. Mmọ ye eti ubieresịt ẹma ẹsọn̄ọ ẹyịre ke ndausụn̄ Eteufọk mmọ. N̄wed oro On the Road to Civilization—A World History (eke Heckel ye Sigman, page 237, 238) ọtọt ete: “Mme Christian ẹma ẹsịn ndibuana ke ndusụk edinam mbio obio Rome. Mme Christian . . . ẹkeda edidụk utom ekọn̄ nte edibiat mbuọtidem mmọ. Mmọ ikakamake itieutom ukaraidem. Mmọ ikatuakke ibuot inọ andikara.”
10. (a) Ntak emi mme Christian ke Jerusalem ẹkenamde se mmọ ẹkenamde oro ke 66 E.N.? (b) Ke nso usụn̄ ke oro ọnọ uwụtn̄kpọ oro enyenede ufọn?
10 Kaban̄a ntuaha ukaraidem ye ekọn̄ eyo mmọ, mme mbet Jesus ẹma ẹsọn̄ọ ẹmụm edida san̄asan̄a ẹkama. Ke isua 66 E.N. mme Jew ke mbahade obio ukara Judea eke mbon Rome ẹma ẹdaha ẹn̄wana ye Caesar. Udịmekọn̄ Rome ẹma ẹkan Jerusalem ẹkụk usọp usọp. Nso ke mme Christian ke obio oro ẹkenam? Mmọ ẹma ẹti item Jesus ndida san̄asan̄a nnyụn̄ n̄wọrọ ke ufọt udịmekọn̄ oro. Ke ini udịmekọn̄ Rome ke ekpri ibio ini ẹkefiakde edem, mme Christian ẹma ẹda ini oro ẹfehe ẹbe Akpa Jordan ẹka obot obot ikpehe isọn̄ Pella. (Luke 21:20-24) Ke mmọ ndikada san̄asan̄a, mmọ ẹkenam n̄kpọ nte uwụtn̄kpọ mbuọtidem ẹnọ mme ekperedem Christian.
EDIDA SAN̄ASAN̄A CHRISTIAN KE UTỊT INI
11. (a) Ke ewe utom ke Mme Ntiense Jehovah ẹsịn idem, ndien ntak-a? (b) Kaban̄a nso ke mmọ ẹda san̄asan̄a?
11 Nte n̄wetnnịm n̄kpọ mbụkeset owụt nte ke otu ekededi ke “utịt ini” emi, ọtọn̄ọde ke 1914 E.N., emebịne usụn̄uwem edida san̄asan̄a Christian ke ndikpebe mme akpa Christian oro? Ih, Mme Ntiense Jehovah ẹmenam ntre. Ke ofụri isọn̄ mmọ ke ẹsịn ifịk ẹkwọrọ ẹte ke Obio Ubọn̄ Abasi edi n̄kukụre usụn̄ emi emem, uforo ye inemesịt oro ebịghide ẹkemede ndidu nnọ mme andima edinen ido ke ofụri isọn̄. (Matt. 24:14) Edi kaban̄a ntuaha eke mme idụt, mmọ ẹmesọn̄ọ ẹmụm edida san̄asan̄a ẹkama.
12. (a) Didie ke edida san̄asan̄a eke Mme Ntiense okpụhọrede ye edinam mme ọkwọrọ ederi? (b) Nso ke edida san̄asan̄a ke se iban̄ade mbre ukara esịne ọnọ Mme Ntiense Jehovah?
12 Ke edide ata isio ye oro, mme ọkwọrọ ederi Christendom ẹnen̄ede ẹsịn idem ke mme mbubehe ukaraidem ererimbot. Ke ndusụk idụt mmọ ẹsịn ifịk ke ubịnikọt edida nnọ m̀mê edibiọn̄ọ mme oyom itie ukara. Ndusụk mme ọkwọrọ ederi ke idemmọ ẹkama itieutom ukaraidem. Mbon eken ẹdori mbon ukaraidem akwa mfịghe ndinam mme ndutịm oro mme ọkwọrọ ederi ẹnọde unyịme. Ke ebiet efen mme ọkwọrọ ederi oro ẹmade “n̄kani ido” ẹdi n̄kpet n̄kpet ufan mbon oro ẹkarade ke adan̄aemi mme oku ye mme ọkwọrọ ikọabasi oro ẹmade “edinam ukpụhọde” ẹkemede ndinọ ibetedem ke mme en̄wan oro ẹn̄wanade ndibọ mmọ ukara. Nte ededi, Mme Ntiense Jehovah inọhọke ke mbre ukara, inamke n̄kpọ m̀mê ewe idụt ke mmọ ẹdụn̄. Mmọ ibiọn̄ọke se mbon efen ẹnamde ẹban̄a edibuana ke n̄ka ukaraidem, edifehe nyom itieutom m̀mê edisịn n̄wed ke mme edinam umek owo. Edi, sia Jesus ọkọdọhọde ete ke mme mbet imọ ididịghe “eke ererimbot,” Mme Ntiense Jehovah inyeneke ebuana ndomokiet ke mme edinam ukaraidem.
13. Kaban̄a mmọ ndibuana ke ekọn̄, nso ke mme akpanikọ ẹwụt nte edide idaha Mme Ntiense Jehovah?
13 Nte Jesus ekebemde iso etịn̄, ke “utịt ini” emi mme idụt ẹmeka ekọn̄ ndien ndien, ndien idem mme n̄ka ke esịt mme idụt ẹsidaha ẹn̄wana ye kiet eken. (Matt. 24:3, 6, 7) Edi kpa ye kpukpru emi, nso idaha ke Mme Ntiense Jehovah ẹda? Ẹtịm ẹdiọn̄ọ edida san̄asan̄a mmọ kaban̄a mme utọ ntuaha oro ke kpukpru ikpehe ererimbot. Nte ekemde ye idaha oro Jesus Christ akadade ye se mme akpa mbet esie ke ukperedem ẹkewụtde, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara), ke nsiondi esie eke November 1, 1939, ọkọdọhọ ete: “Kpukpru mbon oro ẹdide eke Ọbọn̄ ẹyeda san̄asan̄a ẹkpọn̄ mme idụt ẹmi ẹn̄wanade ekọn̄, ndien ẹyeda ofụri ofụri ẹnọ akwa Akara Ukara Abasi [Jehovah] ye Edidem esie [Jesus Christ].” Akpanikọ ẹwụt ẹte ke Mme Ntiense Jehovah ke kpukpru idụt ye ke kpukpru idaha ẹkaiso ndimụm idaha emi n̄kama. Mmọ iyakke mme ubahade ubahade mbre ukara ye ekọn̄ ererimbot abiat itie nditọete ofụri ererimbot mmọ nte mme andituak ibuot nnọ Jehovah.—Isa. 2:3, 4; men 2 Corinth 10:3, 4 domo.
14. (a) Ke ntak idaha edida san̄asan̄a mmọ, nso efen ke Mme Ntiense ẹsịn ndinam? (b) Didie ke mmọ ẹnam ntak aban̄ade emi an̄wan̄a?
14 Ndidụn̄ọde mme akpanikọ eke mbụk owụt ete ke Mme Ntiense Jehovah isịnke ndisịne ọfọn̄ekọn̄ nnyụn̄ n̄kama n̄kpọekọn̄ kpọt, edi ke ubak isua ikie m̀mê akande oro ẹmi ẹkebede, mmọ n̄ko ẹmesịn ndinam utom oro enyenede ebuana ye utom ekọn̄ m̀mê ndinyịme ndibọ mme utom efen nnam nte ukpụhọ utom ekọn̄. Ntak-a? Koro mmọ ẹmekpep se Abasi oyomde ndien ekem ẹnam ọkpọkpọ, ubiere ntịn̄enyịn. Baba owo kiet isianke mmọ se anade mmọ ẹnam. Mmọ inyụn̄ ibiọn̄ọke se mbon efen ẹmekde ndinam. Edi ke ini ẹyomde ẹdinam idaha mmọ an̄wan̄a, Mme Ntiense Jehovah ẹmenam ẹdiọn̄ọ ẹte ke, nte mme owo oro ẹma ẹkenọ Abasi idemmọ ke uyakidem, mmimọ imenyene mbiomo ndida idem mmimọ nnam n̄kpọ ke utom esie inyụn̄ ikemeke ndiyak mmọemi idahaemi nnọ mme eteufọk eke isọn̄ oro ẹnamde n̄kpọ isio isio ye uduak Abasi.—Rome 6:12-14; 12:1, 2; Mic. 4:3.
15. (a) Ke ntak edida san̄asan̄a n̄kpọn̄ ererimbot, nso ke Mme Ntiense Jehovah ẹsobo? (b) Idem ke ini ẹkesịnde mmọ ke ufọk-n̄kpọkọbi, didie ke mme edumbet Christian ẹkeda mmọ usụn̄?
15 Utịp edi nte Jesus eketịn̄de ete: “Sia mbufo mîdịghe mbon ererimbot . . . ererimbot asua mbufo.” (John 15:19) Ẹma ẹsịn ediwak Mme Ntiense Jehovah ke ufọk-n̄kpọkọbi koro mmọ mîbiatke edida san̄asan̄a Christian mmọ. Ẹma ẹnam n̄kpọ ye ndusụk mmọ afai afai, idem tutu osịm idaha n̄kpa. Mmọ eken ẹmekaiso ndiwụt edida san̄asan̄a mmọ ke ediwak isua n̄kọbintem. N̄wed oro Values and Violence in Auschwitz (eke Anna Pawelczynska, page 89) ọtọt ete: “Kpukpru owo ẹma ẹdiọn̄ọ ẹte ke baba Ntiense Jehovah kiet [ke itienna ekikere] idinamke ewụhọ oro atuahade ye ukpepn̄kpọ ye edinịm ke akpanikọ ido ukpono esie m̀mê edinam ekededi oro ẹnamde ye owo efen, idem edieke owo oro ekedide owot owo ye owoekọn̄ SS. Ke n̄kan̄ eken, enye eyenam kpukpru utom efen, idem utom oro etekde owo esịt akan, ke ofụri ukeme esie, edieke utom oro ke n̄kan̄ ido uwem ekemde ye edida san̄asan̄a esie.”
16. (a) Nso ke kpukpru idụt ẹnam isan̄ ẹka, ndien ke ntre nso ke Mme Ntiense Jehovah ẹdu ke ukpeme man ẹbiọn̄ọ? (b) Ntak, ndien, oro edida san̄asan̄a n̄kpọn̄ ererimbot edide akpan n̄kpọ ntre-e?
16 Mme Ntiense Jehovah ẹdiọn̄ọ ẹte ke kpukpru idụt ke ẹnam isan̄ ẹka “ẹkọn̄ akwa usen Abasi, Andikara kpukpru n̄kpọ” ke Armageddon. Nte mme owo oro ẹdianade kiet, mme asan̄autom Jehovah ẹnyịme ndida nnọ Obio Ubọn̄ Messiah Esie. Ntre mmọ ẹdu ke ukpeme mbak ẹdiyak ẹda mmimọ ẹsịn ke idaha oro ọbiọn̄ọde-biọn̄ọ Obio Ubọn̄ oro. (Edi. 16:14, 16; 19:11-21) Mmọ ẹkụt nte ikọ Jesus oro nte ke mme ata anditiene imọ idịghe “eke ererimbot” edide akpan n̄kpọ. Mmọ ẹdiọn̄ọ ẹte ke akani ererimbot emi eyebe efep ke mîbịghike, ndien ke sụk mbon oro ke akpanikọ ẹnamde uduak Abasi ẹdidu ke nsinsi.—1 John 2:15-17.
Nneme Ndụn̄ọde
● Didie ke Jesus okowụt se ibuanade ke nditre ndidi “eke ererimbot”?
● Nso iwụt edu mme akpa Christian kaban̄a (1) edu ererimbot? (2) mme andikara ererimbot ye edikpe tax? (3) utom ekọn̄?
● Ke mme usụn̄ ewe ke Mme Ntiense Jehovah ke eyomfịn ẹnọ uyarade edida san̄asan̄a Christian mmọ?