Ibuot 3
Anie Edi Ata Abasi?
1. Ntak emi ediwak owo ẹnyịmede mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ ikọ Bible?
KE INI afo esede ikpaenyọn̄ ke okoneyo oro enyọn̄ an̄wan̄ade, nte idem isikpaha fi ndikụt ata ediwak ntantaọfiọn̄? Didie ke afo ekeme ndinam edidu mmọ an̄wan̄a? Ndien nso kaban̄a mme oduuwem n̄kpọ ke isọn̄—ndiye uduot flawa, inuen ye inem inem ikwọ mmọ, mme okopodudu isọnsi ẹmi ẹfrọde ke inyan̄ibom? Ibat emi inyeneke utịt. Kpukpru ẹmi ikpekemeke ndidi ndidu ke mbuari. Eyịghe idụhe ediwak owo ẹnyịmede ye mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ ikọ Bible: “Ke editọn̄ọ Abasi okobot enyọn̄ ye isọn̄”!—Genesis 1:1.
2. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a Abasi, ndien nso ke enye esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndinam?
2 Ubonowo enen̄ede abahade ke n̄kpọ aban̄ade Abasi. Ndusụk owo ẹkere ke Abasi edi odudu oro mîdịghe owo. Ediwak miliọn owo ẹtuak ibuot ẹnọ mme eteete ẹmi ẹma ẹkekpan̄a, ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke Abasi oyom usụn̄ akaha ndidi se ẹsan̄ade ẹkpere. Edi Bible ayarade ete ke ata Abasi edi ata owo emi owụtde ufiop ufiop ima ke idem nnyịn nte mme owo. Ntak edi oro enye esịnde udọn̄ ọnọ nnyịn ete ‘iyom Abasi,’ ọdọhọde ete: “Enye [iyomke] usụn̄ ye baba nnyịn owo kiet.”—Utom 17:27.
3. Ntak emi owo mîkemeke ndinam mbiet Abasi?
3 Abasi etie didie? Ibat ibat asan̄autom esie ẹma ẹkụt n̄kukụt ẹban̄ade ubọn̄ ubọn̄ edidu esie. Ke n̄kukụt ẹmi enye okowụt idemesie nte itiede ke ebekpo, enyene-ndịk un̄wana oto ke enye ọwọrọ. Nte ededi, mbon oro ẹkekụtde mme utọ n̄kukụt oro akananam inamke akpan iso oro an̄wan̄a. (Daniel 7:9, 10; Ediyarade 4:2, 3) Oro edi koro “Abasi edi spirit”; enye inyeneke idem eke obụk. (John 4:24) Ke akpanikọ, owo ikemeke ndinam nnennen mbiet Andibot nnyịn, koro “akanam baba owo kiet ikwe Abasi.” (John 1:18; Exodus 33:20) Edi, Bible ekpep nnyịn ekese n̄kpọ aban̄a Abasi.
ATA ABASI ENYENE ENYỊN̄
4. Nso idi ndusụk udorienyịn̄ ẹmi ẹnyenede se ẹwọrọde oro ẹnọde Abasi ke Bible?
4 Ke Bible, ẹda mme utọ ikọ nte “Abasi Ibom,” “Ata Edikon̄,” “Akwa Andibot,” “Akwa Anditeme,” “Ọbọn̄ Andikara,” ye “nsinsi Edidem” ẹtịn̄ ẹban̄a ata Abasi. (Genesis 17:1; Psalm 50:14; Ecclesiastes 12:1, NW; Isaiah 30:20, NW; Utom 4:24, NW; 1 Timothy 1:17, NW) Nditie n̄kere mban̄a mme utọ udorienyịn̄ oro ekeme ndin̄wam nnyịn ndikọri ke ifiọk Abasi.
5. Nso idi enyịn̄ Abasi, ndien ikafan̄ ke enye odu ke Bible?
5 Nte ededi, Abasi enyene san̄asan̄a enyịn̄ oro odude ekpere ndisịm utịm ike 7,000 ke N̄wed Abasi Usem Hebrew—otịmde awak akan udorienyịn̄ esie ekededi. N̄kpọ nte isua 1,900 ẹmi ẹkebede, mme Jew ke ntak nsunsu ekikere ẹma ẹtre ndikot enyịn̄ Abasi. Ẹkeda mme anana-uyo abisi ẹwet usem Hebrew eke Bible. Ntem, usụn̄ ndomokiet idụhe nditịm mfiọk nte Moses, David, m̀mê mbon eset eken ẹkesikotde anana-uyo abisi inan̄ (יהוה) oro ẹnamde enyịn̄ Abasi. Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹnọ ekikere ẹte ke ekeme ndidi ẹkekot enyịn̄ Abasi “Yahweh,” edi mmọ ikemeke nditịm mfiọk. Edikot oro ẹkotde ke Ikọ Efịk “Jehovah” emebịghi ke ediwak isua, ẹmenyụn̄ ẹnyịme enye ntatara ntatara mfịn.—Se Exodus 6:3 ye Isaiah 26:4.
NTAK EMI AFO AKPADADE ENYỊN̄ ABASI
6. Psalm 83:18 etịn̄ nso aban̄a Jehovah, ndien ntak emi nnyịn ikpadade enyịn̄ esie?
6 San̄asan̄a enyịn̄ Abasi, Jehovah, anam enye okpụhọde ọkpọn̄ kpukpru abasi eken. Ntak edi oro enyịn̄ oro odude ata ediwak ini ke Bible, akpan akpan ke uwetn̄kpọ eke Hebrew esie. Ediwak mme akabade n̄wed ẹkpu ndida enyịn̄ Abasi, edi Psalm 83:18 etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Afo emi enyịn̄ fo ikpọn̄ ekerede Jehovah, edi Ata Edikon̄ ke ofụri ererimbot.” Ntre odot nnyịn ida ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi ke ini nnyịn itịn̄de n̄kpọ iban̄a enye.
7. Nso ke se enyịn̄ oro Jehovah ọwọrọde ekpep nnyịn aban̄a Abasi?
7 Enyịn̄ oro Jehovah edi orụk ikọedinam Hebrew emi ọwọrọde “akabade edi.” Ntem, enyịn̄ Abasi ọwọrọ “Enye Anam Akabade Edi.” Jehovah Abasi ke ntem anam ẹdiọn̄ọ enye nte Akwa Aduak-Uduak. Enye kpukpru ini esinam mme uduak esie ẹkabade ẹdi ata idem n̄kpọ. Ata Abasi ikpọn̄îkpọn̄ ekeme ndikere enyịn̄ emi nte enende, koro tutu amama mme owo ikemeke nditịm mfiọk m̀mê se mmimọ idiomide ẹyekụt unen. (James 4:13, 14) Jehovah ikpọn̄îkpọn̄ ekeme ndidọhọ: “Ntre ke ikọ mi emi ọwọrọde mi ke inua editie: . . . onyụn̄ okụt unen ke utom emi ndọn̄de enye.”—Isaiah 55:11.
8. Nso uduak ke Jehovah ọkọtọt ebe ke Moses?
8 Mme ete-ekpụk Hebrew oro Abraham, Isaac, ye Jacob ‘ẹma ẹkot Jehovah ke enyịn̄,’ edi mmọ ikọfiọkke se enyịn̄ Abasi oro ọkọwọrọde ọyọhọ ọyọhọ. (Genesis 21:33; 26:25; 32:9; Exodus 6:3) Ke ini Jehovah ke ukperedem akayararede uduak esie ndifak mme andito ubon mmọ, kpa nditọ Israel, nsio ke ufụn Egypt nnyụn̄ nnọ mmọ “isọn̄ emi ọfiọrọde mmọn̄eba ye aran ọkwọk,” ekeme ndidi emi eketie nte n̄kpọ oro mîkemeke nditịbe. (Exodus 3:17) Edi, Abasi ama ọsọn̄ọ etịn̄ nte enyịn̄ esie edide akpan n̄kpọ ke nsinsi ke ndidọhọ prọfet esie Moses ete: “Ntem ke afo edidọhọ nditọ Israel, ete, Jehovah Abasi mme ete mbufo, Abasi Abraham, ye Abasi Isaac, ye Abasi Jacob, ọdọn̄ mi utom ke ọtọ mbufo: emi edi enyịn̄ mi ke nsinsi, emi onyụn̄ edi se ẹdade ẹti mi ke kpukpru emana.”—Exodus 3:15.
9. Didie ke Pharaoh ekese Jehovah?
9 Moses ama ọdọhọ Pharaoh, edidem Egypt, ete ayak nditọ Israel ẹka ẹketuak ibuot ẹnọ Jehovah ke wilderness. Edi Pharaoh, emi ẹkedade enye ke idemesie nte abasi okonyụn̄ atuakde ibuot ọnọ mme abasi Egypt eken, ọkọbọrọ ete: “Jehovah edi anie, eke n̄kopde uyo esie, nnyụn̄ nyak Israel ẹka? Mfiọkke Jehovah, ndinyụn̄ nyakke Israel ẹka.”—Exodus 5:1-3a.
10. Ke Egypt eset, nso ke Jehovah akanam man ọyọhọ uduak esie oro akabuanade nditọ Israel?
10 Jehovah ndien ama anam n̄kpọ sụn̄sụn̄ man ọyọhọ uduak esie, anamde n̄kpọ ke n̄kemuyo ye se enyịn̄ esie ọwọrọde. Enye ama ada ufen duop etiene nditọ Egypt eset oro. Akpatre ufen ama owot kpukpru akpan Egypt, esịnede akpan atan̄idem Pharaoh. Do nditọ Egypt ẹma ẹnyene udọn̄ ndikụt Israel ẹnyọn̄ọde. Nte ededi, odudu Jehovah ama enen̄ede otụk ndusụk nditọ Egypt tutu mmọ ẹtiene nditọ Israel ẹkpọn̄ Egypt.—Exodus 12:35-38.
11. Nso utịben̄kpọ ke Jehovah akanam ke Ididuot Inyan̄, ndien ẹkenyịk mme asua esie ndidiọn̄ọ nso?
11 Ọsọn̄ibuot Pharaoh ye udịmekọn̄ esie, ye mme chariot ekọn̄ ke mme itie ikie, ẹma ẹtọn̄ọ isan̄ man ẹfiak ẹkemụm ifịn esie. Nte nditọ Egypt ẹkesan̄ade ẹkpere, Abasi ke utịbe utịbe usụn̄ ama abahade Ididuot Inyan̄ man nditọ Israel ẹkpekeme ndisan̄a ke nsatisọn̄ mbe. Ke ini mme andibịne oro ẹkedụkde isọn̄ inyan̄, Jehovah “osion̄o mme wheel chariot mmọ, onyụn̄ anam mmọ ẹsan̄a nuọnnuọn.” Mbonekọn̄ Egypt ẹma ẹfiori ẹte: “Yak nnyịn ifehe ikpọn̄ Israel; koro Jehovah an̄wanade ekọn̄ ye nditọ Egypt ọnọ mmọ.” Edi ini ama ebe akaha. Ikpọ ibibene mmọn̄ ẹma ẹdon̄ode ẹduọn̄ọ ẹnyụn̄ “[ẹkefụk] mme chariot, ye mbon horse, ye ofụri udịmekọn̄ Pharaoh.” (Exodus 14:22-25, 28) Jehovah ke ntem ama anam akwa enyịn̄ ọnọ idemesie, ndien owo ifreke n̄kpọntịbe oro tutu osịm mfịn emi.—Joshua 2:9-11.
12, 13. (a) Enyịn̄ Abasi ọwọrọ nso ọnọ nnyịn mfịn? (b) Nso ke oyom mme owo ẹkpep usọp usọp, ndien ntak-a?
12 Enyịn̄ oro Abasi akanamde ọnọ idemesie ọwọrọ akwa n̄kpọ ọnọ nnyịn mfịn. Enyịn̄ esie, Jehovah, etie nte ubiọn̄ nte ke kpukpru se enye akaduakde enye eyenam ẹsu. Oro esịne ndinam akpa uduak esie nte isọn̄ nnyịn akabade edi paradise. (Genesis 1:28; 2:8) Man anam oro, Abasi eyesobo kpukpru mme andibiọn̄ọ itie edikara esie mfịn, koro enye ọdọhọ ete: “Mmọ ẹyefiọk ẹte ke ami ndi Jehovah.” (Ezekiel 38:23) Adan̄aoro Abasi eyesu un̄wọn̄ọ esie ndinyan̄a mme andituak ibuot nnọ enye nsịn ke obufa ererimbot edinen ido.—2 Peter 3:13.
13 Ana kpukpru mbon oro ẹyomde ndinyene mfọn Abasi ẹkpep ndiseme n̄kot enyịn̄ esie ke mbuọtidem. Bible ọn̄wọn̄ọ ete: “Owo ekededi eke edisemede okot enyịn̄ Jehovah eyebọhọ.” (Rome 10:13) Ih, enyịn̄ oro Jehovah enen̄ede enyene se ọwọrọde. Ndiseme n̄kot Jehovah nte Abasi ye Andinyan̄a fo ekeme ndida fi nsịm nsinsi inemesịt.
MME EDU ATA ABASI
14. Mme akpan edu Abasi ewe ke Bible osio owụt?
14 Ndidụn̄ọde edinyan̄a oro ẹkenyan̄ade Israel ẹsio ke Egypt osio akpan edu inan̄ oro Abasi enyenede ke mfọnmma udomo owụt. Nte enye akanamde n̄kpọ ye Pharaoh ama owụt akwa odudu esie. (Exodus 9:16) Usọ usọ usụn̄ oro Abasi ekesede aban̄a awak-n̄kukọhọ idaha oro ama owụt anana-mbiet ọniọn̄ esie. (Rome 11:33) Enye ama owụt unenikpe esie ke ndinọ mme ọsọn̄ibuot andibiọn̄ọ ye mme andifịk ikọt esie, ufen. (Deuteronomy 32:4) Akakan edu Abasi edi ima. Jehovah ama owụt n̄wọrọnda ima ke ndisu un̄wọn̄ọ esie kaban̄a mme andito ubon Abraham. (Deuteronomy 7:8) Enye n̄ko ama owụt ima ke ndiyak ndusụk nditọ Egypt ẹkpọn̄ mme nsunsu abasi ẹnyụn̄ ẹbọ ufọn akamba akamba ebe ke ndida idaha mmọ nnọ ata Abasi kierakiet.
15, 16. Ke mme usụn̄ ewe ke Abasi owụt ima?
15 Nte afo okotde Bible, afo eyekụt ete ke ima edi akpan edu Abasi, ndien enye owụt emi ke ediwak usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ekedi ima akanam enye akabade edi Andibot onyụn̄ ebemiso abuana idatesịt uwem ye mme edibotn̄kpọ eke spirit. Ediwak miliọn mme angel ke mme itie ikie oro ẹma Abasi ẹnyụn̄ ẹtoro enye. (Job 38:4, 7; Daniel 7:10) Abasi ama owụt ima n̄ko ke ndibot isọn̄ nnyụn̄ ndiọn̄ enye man mme owo oro ẹkopde inemesịt ẹdụn̄.—Genesis 1:1, 26-28; Psalm 115:16.
16 Nnyịn imọbọ ufọn ito ima Abasi ke usụn̄ ẹmi owo mîkemeke ndibat. N̄kpọ kiet edi, Abasi ke ima amanam ikpọkidem nnyịn ke utọ utịbe utịbe usụn̄ oro nnyịn ikemede ndikop inem uwem. (Psalm 139:14) Ẹwụt ima esie ke enye ndinọ “edịm heaven ye ini eduek, onyụn̄ ọnọde [nnyịn] udia, anam esịt [nnyịn] ọyọhọ ye idatesịt.” (Utom 14:17) Abasi akam “[anam] utịn Esie asiaha ọnọ mme idiọkowo ye nti owo, onyụn̄ [anam] edịm edep ọnọ ndinen owo ye mme anam ukwan̄ido.” (Matthew 5:45) Ima n̄ko onụk Andibot nnyịn ndin̄wam nnyịn inyene ifiọk Abasi nnyụn̄ nnam n̄kpọ esie ke inemesịt nte mme andituak ibuot nnọ enye. Ke akpanikọ, “Abasi edi ima.” (1 John 4:8) Edi ekese n̄kpọ ẹsụk ẹdodu ke se iban̄ade edu esie.
“ABASI MBỌM, YE MFỌN”
17. Nso ke nnyịn ikpep iban̄a Abasi ke Exodus 34:6, 7?
17 Ke nditọ Israel ẹma ẹkebe Ididuot Inyan̄, okosụk oyoyom mmọ ẹfiọk Abasi otịm ọfọn. Moses ama okụt udọn̄ emi onyụn̄ ọbọn̄ akam ete: “Edieke afo enende iso ye ami, ndien, mbọk, wụt mi usụn̄ fo, man mfiọk fi, man afo enen iso ye ami.” (Exodus 33:13) Moses ama edifiọk Abasi otịm ọfọn ke ama okokop Abasi ọdọhọde ete: “Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyanime, awak ima ye akpanikọ, onịm ima ọnọ ediwak tọsịn, efen mme ukwan̄n̄kpọ, ye ndudue, ye idiọkido, edi iyakke mbonisop ẹbọhọ.” (Exodus 34:6, 7) Abasi anam ima esie ada ukem ukem ye unenikpe, ikwihi mme andikokoi nnam idiọkn̄kpọ mbak ẹdibọ mme utịp idiọk edinam mmọ.
18. Didie ke Jehovah owụt ke idi owo emi owụtde mbọm?
18 Nte Moses ọkọdiọn̄ọde, Jehovah esiwụt mbọm. Owo esịtmbọm esitua mbon oro ẹbọde ufen mbọm onyụn̄ odomo ndinọ mmọ un̄wam. Ntem Abasi omowụt ubonowo mbọm ke ndinam ndutịm kaban̄a nsinsi un̄wam ke ndutụhọ, udọn̄ọ, ye n̄kpa. (Ediyarade 21:3-5) Mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹkeme ndisobo afanikọn̄ ke ntak mme idaha ke idiọk ererimbot emi, mîdịghe mmọ ẹkeme ndinam n̄kpọ ke unana ibuot ẹnyụn̄ ẹsobo mfịna. Edi edieke mmọ ke nsụhọdeidem ẹwọn̄ọrede ẹbịne Jehovah kaban̄a un̄wam, enye eyedọn̄ mmọ esịt onyụn̄ an̄wam mmọ. Ntak-a? Koro enye ke mbọm esiwụt ima ima edikere mban̄a ọnọ mme andituak ibuot nnọ enye.—Psalm 86:15; 1 Peter 5:6, 7.
19. Ntak emi nnyịn ikemede ndidọhọ ke Abasi ọfọn ido?
19 Ediwak owo ẹmi ẹdude ke ikpọ itie ẹsinam n̄kpọ ye mbon en̄wen nsọn̄ido nsọn̄ido. Ke edide isio ye oro, Jehovah ọfọn ido didie ntem ye mme osụhọdeidem asan̄autom esie! Okposụkedi enye edide n̄kponn̄kan odudu ke ekondo, enye owụt ofụri ubonowo n̄wọrọnda mfọnido ke kpukpru usụn̄. (Psalm 8:3, 4; Luke 6:35) Jehovah ọfọn ido n̄ko ye mme owo, eyerede mme akpan eben̄e oro mmọ ẹben̄ede ẹyom mfọn. (Exodus 22:26, 27; Luke 18:13, 14) Nte ededi, ibiomoke Abasi ndiwụt mfọn m̀mê mbọm nnọ owo ekededi. (Exodus 33:19) Ke ntre, oyom nnyịn iwụt ntotụn̄ọ esịtekọm iban̄a mbọm ye mfọn Abasi.—Psalm 145:1, 8.
ISỌPKE IYATESỊT, INAMKE ASARI, ONYỤN̄ ENEN
20. Nso iwụt ke Jehovah isọpke iyatesịt inyụn̄ inamke asari?
20 Jehovah isisọpke iyatesịt. Edi, emi iwọrọke ite ke enye isinamke n̄kpọ, koro enye ama anam ntre ke ndisobo ọsọn̄ibuot Pharaoh ye udịmekọn̄ esie ke Ididuot Inyan̄. Jehovah n̄ko inamke asari. Ntem, mbon oro enye akamade, kpa nditọ Israel, ke akpatre ẹma ẹtaba mfọn esie ke ntak mmọ ndikọbọ ke idiọk edinam. Abasi onyịme mme owo ẹtode kpukpru idụt nte mme andituak ibuot nnọ enye, edi sụk mbon oro ẹdude uwem ekekem ye ndinen usụn̄ esie.—Utom 10:34, 35.
21. (a) Nso ke Ediyarade 15:2-4 ekpep nnyịn aban̄a Abasi? (b) Nso idinam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ nnyịn ndinam se Abasi ọdọhọde ke enen?
21 N̄wed Ediyarade eke Bible owụt nte edide akpan n̄kpọ ndikpep n̄kpọ mban̄a “ndinen ikpe” Abasi. Enye asian nnyịn ete ke mme edibotn̄kpọ eke heaven ẹkwọ ẹte: “Mme utom Fo ẹkponi ẹnyụn̄ ẹnyene ndyọ, O Ọbọn̄ Abasi, Andikara kpukpru n̄kpọ; mme usụn̄ Fo ẹnen ẹnyụn̄ ẹdi akpanikọ, O Edidem mme obio. Anie editre nditen̄e Fi, O Ọbọn̄, ndinyụn̄ nnọ enyịn̄ Fo ubọn̄? Koro Afo ikpọn̄ edi edisana; kpukpru mme idụt ẹyenyụn̄ ẹdi ẹdituak ibuot ke iso Fo; koro ndinen ikpe Fo ẹma ẹyarade ẹwụt idem.” (Ediyarade 15:2-4) Nnyịn ibak Jehovah ke eti usụn̄, mîdịghe iwụt enye ukpono, ke ndidu uwem ekekem ye se enye ọdọhọde ke enen. Emi edi mmemmem ke nditi idem nnyịn mban̄a ọniọn̄ ye ima Abasi. Kpukpru ewụhọ esie ẹdi ke ufọn nnyịn.—Isaiah 48:17, 18.
‘JEHOVAH ABASI NNYỊN EDI KIET’
22. Ntak emi mbon oro ẹnyịmede Bible mîtuakke ibuot inọ Abasi-Ita-ke-Kiet?
22 Nditọ Egypt eset ẹketuak ibuot ẹnọ ediwak abasi, edi Jehovah edi “Abasi emi oyomde san̄asan̄a utuakibuot.” (Exodus 20:5, NW) Moses ama eti nditọ Israel ete ke “Jehovah Abasi nnyịn edi Jehovah kiet.” (Deuteronomy 6:4, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Jesus Christ ama afiak etịn̄ mme ikọ oro. (Mark 12:28, 29) Ke ntre, mbon oro ẹnyịmede Bible nte Ikọ Abasi ituakke ibuot inọ Abasi-Ita-ke-Kiet emi esịnede owo m̀mê abasi ita ke kiet. Ke akpanikọ, ikọ oro “Abasi-Ita-ke-Kiet” ikam idụhe ke Bible. Ata Abasi edi Owo kiet, ata isio ye Jesus Christ. (John 14:28; 1 Corinth 15:28) Edisana spirit Abasi idịghe owo. Enye edi anamutom odudu Jehovah, emi Ata Ọkpọsọn̄ esidade ọyọhọ mme uduak esie.—Genesis 1:2; Utom 2:1-4, 32, 33; 2 Peter 1:20, 21.
23 Ke ini afo ekerede nte Jehovah edide utịbe, nte afo unyịmeke ke odot atuak ibuot ọnọ enye? Nte afo ekpepde Ikọ esie, kpa Bible, afo eyediọn̄ọ enye otịm ọfọn eyenyụn̄ ọfiọk se enye oyomde oto fi kaban̄a nsinsi mfọnọn̄kpọ ye inemesịt fo. (Matthew 5:3, 6) Ke adianade do, ima oro afo enyenede ọnọ Abasi eyekọri. Oro odot, koro Jesus ọkọdọhọ ete: “Afo nyụn̄ ma Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, ye ke ofụri ekikere fo, ye ke ofụri odudu fo.” (Mark 12:30) Nte an̄wan̄ade, Jesus ama enyene utọ ima oro ọnọ Abasi. Edi nso ke Bible ayarade aban̄a Jesus Christ? Nso idi udeme esie ke uduak Jehovah?
DOMO IFIỌK FO SE
Nso idi enyịn̄ Abasi, ndien ikafan̄ ke ẹda enye ke N̄wed Abasi Usem Hebrew?
Ntak emi afo akpadade enyịn̄ Abasi?
Mme edu Jehovah Abasi ewe ke afo enen̄ede ama?
23. (a) Didie ke ima emi afo enyenede ọnọ Abasi edikọri? (b) Nso ke Jesus eketịn̄ aban̄a edima Abasi, ndien nso ke oyom nnyịn ikpep iban̄a Christ?
[Ndise ke page 29]
Afo ọfiọk Andibot kpukpru n̄kpọ ọfọn adan̄a didie?