Ibuot Efịt
Kop Item Nyụn̄ Bọ Ntụnọ
1. (a) Ntak emi kpukpru nnyịn iyomde item ye ntụnọ? (b) Nso mbụme ke oyom nnyịn ikere iban̄a?
“KPUKPRU nnyịn idedue ke ediwak n̄kpọ,” ntre ke Bible ọdọhọ ke James 3:2. Nnyịn imekeme ndikere mban̄a ediwak idaha oro nnyịn ikpude ndidi orụk owo oro Ikọ Abasi esịnde udọn̄ ọnọ nnyịn ete idi. Ntre nnyịn inyịme ite ke Bible enen ke ini enye ọdọhọde ete: “Kop item, nyụn̄ bọ ntụnọ, man enyene ibuot ke ini iso fo.” (Mme N̄ke 19:20) Nte eyịghe mîdụhe nnyịn ima inanam mme ukpụhọde ke uwem nnyịn man inam enye ekekem ye mme ukpepn̄kpọ Bible. Edi didie ke nnyịn isinam n̄kpọ edieke ekemmọ Christian ọnọde nnyịn item aban̄a akpan n̄kpọ kiet?
2. Nso ke nnyịn ikpanam ke ini ibọde ọkpọkpọ item?
2 Ndusụk owo ẹsidomo ndiyom unen idemmọ, idaha n̄kpọ oro nte akpan n̄kpọ, mîdịghe ẹdọhọ ke mbon efen ẹnam. Edi ọfọn ndikop item nnyụn̄ nda enye nsịn ke edinam. (Mme Hebrew 12:11) Nte ededi, owo ndomokiet ikpodorike enyịn mbon en̄wen ndidi mfọnmma, m̀mê enye ndinọ item kpukpru ini mban̄a n̄kpri n̄kpọ m̀mê mme n̄kpọ oro Bible ayakde ọnọ owo ndimek. Akan oro, ekeme ndidi owo oro ọnọde item ikereke iban̄a kpukpru n̄kpọ oro ẹbuanade, ndien ẹkeme ndidụri ntịn̄enyịn esie n̄wụt mmọ emi ke usụn̄ oro owụtde ukpono. Edi ke nneme oro editienede, ẹyak nnyịn ida nte ke item m̀mê ntụnọ oro ẹnọde odot onyụn̄ ọkọn̄ọ ke Bible. Didie ke owo akpanam n̄kpọ?
Mme Uwụtn̄kpọ Ndida Nteme Nnyịn
3, 4. (a) Nso ke Bible esịne oro ekemede ndin̄wam nnyịn ndinyene nnennen ekikere mban̄a item ye ntụnọ? (b) Didie ke Edidem Saul akanam n̄kpọ aban̄a item, ndien ye nso utịp?
3 Ikọ Abasi esịne mme ata ifiọk n̄kpọntịbe ẹban̄ade mme owo oro ẹkebọde item oro ẹyomde. Ke ndusụk idaha, item oro akasan̄a ye ntụnọ. Kiet ke otu owo oro ekedi Edidem Saul eke Israel. Enye ama okpu ndinam uyo Jehovah kaban̄a idụt Amalek. Mbon Amalek ẹma ẹbiọn̄ọ mme asan̄autom Abasi, ndien ubiereikpe Jehovah ekedi nte ke ẹkpenyene ndisobo mbon Amalek ye ufene mmọ. Edi Edidem Saul ama enịm edidem mmọ ye mme mfọnn̄kan unam mmọ uwem.—1 Samuel 15:1-11.
4 Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Samuel aka akasua ọnọ Saul. Didie ke Saul akanam n̄kpọ? Enye ama ọdọhọ ete ke imọ ima ikan mbon Amalek edi n̄kukụre ke ikebiere ndinịm edidem mmọ uwem. Nte ededi, oro ama atuaha ye ewụhọ Jehovah. (1 Samuel 15:20) Saul ama odomo ndinụk ndudue edinịm mme ufene oro uwem nnọ mme owo, ọdọhọde ete: ‘N̄kefehe mbon emi, nnyụn̄ n̄kop uyo mmọ.’ (1 Samuel 15:24) Etie nte ke enye ama enen̄ede ekere aban̄a uku idemesie, idem ọdọhọde Samuel okpono imọ ke iso mme owo. (1 Samuel 15:30) Ke akpatre, Jehovah ama esịn Saul nte edidem.—1 Samuel 16:1.
5. Nso iketịbe inọ Edidem Uzziah ke ini enye ekesịnde item?
5 Edidem Uzziah eke Judah ama “edue Jehovah Abasi esie, onyụn̄ odụk ke temple Jehovah ndifọp incense.” (2 Chronicles 26:16) Edi mme oku kpọt ẹkekeme ndifọp incense nte ekemde ye ibet. Ke ini ọbọn̄ oku okodomode ndikpan Uzziah, edidem oro ama ayat esịt. Nso iketịbe? Bible ọdọhọ ete: “Akpa-mfia ọtọ enye ke ọkpọ-iso . . . koro Jehovah ọkọtọde enye. Ntre ke Uzziah edidem ọdọn̄ọ akpa-mfia tutu esịm usen n̄kpa esie.”—2 Chronicles 26:19-21.
6. (a) Ntak emi Saul ye Uzziah ẹkesịnde item? (b) Ntak emi ndisịn item edide akpan mfịna mfịn?
6 Ntak ọkọsọn̄de Saul ye Uzziah ndibọ item? Akpan mfịna ekedi ntan̄idem, owo mmọ kiet kiet adade idemesie ke n̄kpọ akaha. Ediwak owo ẹda mfụhọ ẹnọ idemmọ ke ntak edu emi. Etie nte mmọ ẹkere ke ndibọ item ọwọrọ ke mmimọ inyeneke ukeme m̀mê ke imabiat eti enyịn̄ mmimọ. Ke edide isio, ntan̄idem edi mmeme. Ntan̄idem iyakke owo etịm ekere n̄kpọ, ntre esịnde un̄wam oro Jehovah ọnọde ebe ke Ikọ ye esop esie. Ntem, Jehovah odụri owo utọn̄ ete: “Iseri ebem nsobo iso: n̄kpon-esịt onyụn̄ ebem iduọ iso.”—Mme N̄ke 16:18; Rome 12:3.
Ndibọ Item
7. Nso nti ukpepn̄kpọ ke ẹkeme ndikpep nto usụn̄ oro Moses akanamde n̄kpọ aban̄a item?
7 N̄wed Abasi n̄ko ọdọn̄ọ nti uwụtn̄kpọ mbon oro ẹkebọde item, ndien nnyịn imekeme ndikpep n̄kpọ nto mmọ emi. Kere ban̄a Moses, emi ete n̄wan esie ọkọnọde enye item ke nte ekpesede aban̄a ọkpọsọn̄ utom esie. Moses ama akpan̄ utọn̄ ọnọ enye onyụn̄ ada enye esịn ke edinam usọp usọp. (Exodus 18:13-24) Okposụkedi Moses ekenyenede akwa odudu, ntak emi enye ọkọbọde item? Koro enye ama osụhọde idem. “Moses oro edi ata sụn̄sụn̄ owo, akan kpukpru owo emi ẹdude ke iso ererimbot.” (Numbers 12:3) Didie ke sụn̄sụn̄ ido edi akpan n̄kpọ? Zephaniah 2:3 owụt ete ke enye ọwọrọ uwem nnyịn.
8. (a) Mme idiọkn̄kpọ ewe ke David akanam? (b) Didie ke David akanam n̄kpọ aban̄a nsuannọ Nathan? (c) Nso ikedi mme utịp idiọkn̄kpọ David?
8 Edidem David ama esịn efịbe ye Bath-sheba onyụn̄ odomo ndidịp enye ebe ke ndinam ẹwot Uriah ebe esie. Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Nathan aka akasua ọnọ David. Enye ama akabade esịt onyụn̄ enyịme usọp usọp ete: “Mmanam idiọk ido ye Jehovah.” (2 Samuel 12:13) Ke adan̄aemi Abasi ekenyịmede edikabade esịt David, enye ama ọbọ mme utịp idiọk edinam esie. Jehovah ama asian enye ete ke ofụt ‘idikpọn̄ke ufọk esie,’ nte ke ẹyeda iban esie ẹnọ “mbọhọidụn̄” esie, ye nte ke eyen oro amanade oto efịbe esie “iditreke ndikpa.”—2 Samuel 12:10, 11, 14.
9. Nso ke nnyịn mîkpefreke edieke ẹnọde nnyịn item m̀mê ntụnọ?
9 Edidem David ama ọfiọk ufọn edikop eti item. Ke idaha kiet, enye ama ọkọm Abasi aban̄a enye emi item oro okotode. (1 Samuel 25:32-35) Nte nnyịn itie ntre? Ke edide ntre, ẹyekpeme nnyịn ẹsio ke editịn̄ ikọ ye edinam ediwak n̄kpọ oro ẹkemede ndida mfụhọ ndi. Edi nso edieke nnyịn isobode mme idaha oro oyomde ẹnọ nnyịn item m̀mê idem ntụnọ? Ẹyak nnyịn ikûfre nte ke emi edi uyarade ima Jehovah, emi asan̄ade ye nsinsi mfọnọn̄kpọ nnyịn.—Mme N̄ke 3:11, 12; 4:13.
Mme Ọsọn̄urua Edu Ndikọri
10. Nso edu ke Jesus okowụt ke edi akpan n̄kpọ ọnọ mbon oro ẹdidụkde Obio Ubọn̄?
10 Man inyene eti itie ebuana ye Jehovah ye nditọete Christian nnyịn, oyom nnyịn ikọri ndusụk edu. Jesus ama owụt kiet ke otu mmọ emi ke ini enye ekenịmde eyenọwọn̄ ke ufọt mme mbet esie onyụn̄ ọdọhọde ete: “Ibọhọke mbufo ẹwọn̄ọde ẹkabade ẹtie nte n̄kpri nditọwọn̄, mbufo ididụkke ke Obio Ubọn̄ Heaven. Mmọdo owo ekededi eke edisụhọrede idem nte ekpri eyenọwọn̄ emi, kpa enye okpon akan ke Obio Ubọn̄ Heaven.” (Matthew 18:3, 4) Ama oyom mme mbet Jesus ẹkọri nsụhọdeidem, sia mmọ ẹkenenide ke otu idemmọ ẹban̄a m̀mê anie ekedi andikpon n̄kan.—Luke 22:24-27.
11. (a) Ke iso anie ke oyom nnyịn isụhọde idem, ndien ntak-a? (b) Edieke nnyịn isụhọrede idem, didie ke nnyịn idinam n̄kpọ iban̄a item?
11 Apostle Peter ekewet ete: “Kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹbọbọ nsụkidem ke idem nte mbọbọ, ẹnam n̄kpọ ẹnọ kiet eken: koro Abasi an̄wan̄wana ye mbon iseri, edi ọfọn ido ye mbon nsụkidem.” (1 Peter 5:5) Nnyịn imọfiọk ite ke oyom nnyịn isụhọde idem ke iso Abasi, edi itie N̄wed Abasi emi owụt ke oyom nnyịn isụhọde idem n̄ko inọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ. Edieke nnyịn isụhọrede idem, nnyịn idiyatke esịt iban̄a nti ekikere oro mbon efen ẹnọde edi iyekpep n̄kpọ ito mmọ.—Mme N̄ke 12:15.
12. (a) Nso akpan edu inyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye nsụhọdeidem? (b) Ntak emi nnyịn ikpekerede iban̄a utịp oro edu nnyịn enyenede ke idem mbon efen?
12 Edikere mban̄a mfọnọn̄kpọ mbon efen enyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye nsụhọdeidem. Apostle Paul ekewet ete: “Owo okûyom ufọn esie, edi oyom ufọn owo en̄wen. . . . Mmọdo m̀mê mbufo ẹdiade, m̀mê ẹn̄wọn̄de, m̀mê ẹnamde n̄kpọ ekededi, ẹnam kpukpru ẹnọ Abasi ubọn̄. Ẹkûnam n̄kpọ edi ntak iduọ, edide ye mme Jew, onyụn̄ edide ye mme Greek, onyụn̄ edide ye ufọk Abasi.” (1 Corinth 10:24-33) Paul ikọdọhọke ite ke nnyịn ikpenyene ndikpọnọde kpukpru se imade nnịm n̄kan̄ kiet, edi enye akakpak nnyịn ete itre ndinam n̄kpọ ekededi oro ekemede ndisịn udọn̄ nnọ owo efen ndinam se ubieresịt esie asiande enye ke akwan̄a.
13. Nso uwụtn̄kpọ ikeme ndiwụt m̀mê nnyịn imanam edi ido ndida item N̄wed Abasi nsịn ke edinam?
13 Nte afo emesinam mfọnọn̄kpọ mbon en̄wen edi ebeiso ọnọ se afo amade. Kpukpru nnyịn ikpenyene ndikpep ndinam oro. Ediwak usụn̄ ẹdu oro ẹkemede ndinam emi. Nte uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ọfọn̄ ye ukamaidem. Mmọ emi ẹdi mbubehe idemowo oro mîwọrọke ikpọn̄ mme ndausụn̄ N̄wed Abasi ẹban̄ade usịnen̄kpọ oro ẹsanade, ẹyede ẹnyụn̄ ẹnyenede iso o-bụt. Edi edieke afo ọkpọfiọkde ete ke ntak idaha mme owo ke n̄kann̄kụk fo, ido usịnen̄kpọ m̀mê ukamaidem fo ọbiọn̄ọ mbon efen ndikpan̄ utọn̄ nnọ etop Obio Ubọn̄, nte afo akpanam mme ukpụhọde? Ke akpanikọ, ndin̄wam owo efen enyene nsinsi uwem enen̄ede edi akpan n̄kpọ akan edinem idem esịt.
14. Ntak edide akpan n̄kpọ ndikọri nsụhọdeidem ye edikere mban̄a nnọ mbon efen?
14 Jesus ama enịm uwụtn̄kpọ ke ndisụhọde idem nnyụn̄ n̄wụt mbon efen edikere mban̄a, idem eyetde ukot mme mbet esie. (John 13:12-15) Ikọ Abasi etịn̄ aban̄a enye ete: “Yak mbufo ẹnyene orụk esịt emi okodude ke Christ Jesus. Okposụkedi nte Enye ekedide mbiet Abasi, Enye ikabatke ndida n̄ka-n̄ka ye Abasi ke n̄kpọ eke okpomụmde akama: Edi Enye akan̄wan̄a Idem Esie, ada mbiet ofụn, owụt idem nte owo; ndien sia Enye ọwọrọde edi ke ido owo, Enye osụhọde idem, akabade osụk ibuot tutu osụn̄ọ ke n̄kpa.”—Philippi 2:5-8; Rome 15:2, 3.
Kûsịn Ntụnọ Jehovah
15. (a) Mme ukpụhọde ewe ke oyom nnyịn inam man inyene edu oro enemde Abasi esịt? (b) Ke nso usụn̄ ke Jehovah ọnọ kpukpru nnyịn item ye ntụnọ?
15 Sia kpukpru nnyịn idide mme anamidiọk, oyom inam mme ukpụhọde ke ido ye edu uwem nnyịn edieke anade nnyịn iwụt edu Abasi nnyịn. Oyom nnyịn imen “obufa owo” isịne. (Colossae 3:5-14) Item ye ntụnọ ẹn̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ mme ebiet oro oyomde inam mme ukpụhọde ndien ekem ikụt nte ikpanamde emi. Bible ke idemesie edi akpan ebiet emi item oro nnyịn iyomde otode. (2 Timothy 3:16, 17) Mme n̄wed Bible ye mme mbono esop emi esop Jehovah etịmde ẹn̄wam nnyịn ndida Ikọ Abasi nsịn ke edinam. Idem edieke edide nnyịn ima ikokop item oro ke mbemiso, nte nnyịn iyọfiọk ke nnyịn imoyom enye inyụn̄ idomo ndinam n̄kọri?
16. Nso un̄wam ke Jehovah ọnọ nnyịn nte owo kiet kiet?
16 Ye ima ima edikere mban̄a, Jehovah an̄wam nnyịn ndise mban̄a mme mfịna nnyịn. Ẹmeda ukpepn̄kpọ Bible ẹn̄wam ediwak miliọn owo. Mme ete ye eka ẹnọ nditọ mmọ item ye ntụnọ ẹbiọn̄ọ ido oro ẹkemede ndida iduọesịt ndi. (Mme N̄ke 6:20-23) Ke esop, ndusụk owo ẹsiyom item ye mme ekikere ẹto mme asan̄autom oro ẹnyenede mbufiọk man ẹfori mme ukeme mmọ ke utom an̄wautom. Ke ndusụk idaha, mbiowo ẹkeme ndiyom item nto kiet eken m̀mê mbon en̄wen oro ẹnyenede mbufiọk ke an̄wautom. Mbon oro ẹnyenede mme n̄kpọ eke spirit oro ẹnamde owo odot ẹsida Bible ẹn̄wam mbon oro ẹyomde un̄wam, ẹnamde ntre ke edu ifụre-ifụre ido. Edieke afo ọnọde item, ti ‘ndikpeme idem, mbak ẹdidomo fi n̄ko.’ (Galatia 6:1, 2) Ih, kpukpru nnyịn imoyom item ye ntụnọ man ituak ibuot inọ ata Abasi kierakiet ke edidianakiet.
Nneme Ndụn̄ọde
• Didie ke Jehovah ke ima ima usụn̄ an̄wam nnyịn ndikụt ebiet emi oyomde nnyịn inam mme ukpụhọde?
• Ntak emi ọsọn̄de ediwak owo ndibọ item oro oyomde, ndien didie ke emi edi akpan mfịna?
• Mme ọsọn̄urua edu ewe ẹdin̄wam nnyịn ndibọ item, ndien didie ke Jesus ekenịm uwụtn̄kpọ kaban̄a mmọ emi?
[Ndise ke page 142]
Uzziah ama esịn item ndien ẹma ẹtọ enye akpamfia
[Ndise ke page 142]
Moses ama ọbọ ufọn oto edibọ item nto Jethro