Ẹbịne Ima-mfọnido Kpukpru Ini
“Owo eke etienede eti ido ye ima [“ima-mfọnido,” NW] eyekụt uwem, ye eti ido, ye ubọn̄.”—MME N̄KE 21:21.
1. Ntak emi nnyịn ikpodoride enyịn ndikụt mbon oro spirit Abasi adade usụn̄ nte ẹwụtde mfọnido?
JEHOVAH ọfọn ido onyụn̄ owụt mbọm. Enye edi “Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyanime, awak ima [“ima-mfọnido,” NW] ye akpanikọ.” (Exodus 34:6, 7) Nte an̄wan̄ade, ndien, mbun̄wụm edisana spirit esie esịne ima, ye mfọnido.—Galatia 5:22, 23.
2. Nso mme uwụtn̄kpọ ke nnyịn idikere iban̄a idahaemi?
2 Mmọ oro edisana spirit, m̀mê anamutom odudu Jehovah adade usụn̄, ẹsiwụt mbun̄wụm mfọnido esie. Mmọ ẹsiwụt ima-mfọnido ke mme itie ebuana mmọ ye mmọ en̄wen. Ke akpanikọ, mmọ ẹsitiene uwụtn̄kpọ apostle Paul, ẹwụtde idemmọ nte mme asan̄autom Abasi “ke mfọnido” ye ke mme usụn̄ efen. (2 Corinth 6:3-10) Edu mfọnido, mbọm, ye edifen mmọ ẹdu ke n̄kemuyo ye edu Jehovah, emi “awak[de] mfọn [“ima-mfọnido,” NW]” emi Ikọ esie onyụn̄ esịnede ediwak uwụtn̄kpọ mfọnido. (Psalm 86:15; Ephesus 4:32) Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto ndusụk mmọemi?
Mfọnido Anam Nnyịn Ikûdi Ibụk Inyụn̄ Itatubọk
3. Didie ke Abraham ekedi uwụtn̄kpọ ke ndiwụt mfọnido, ndien nso nsịnudọn̄ ke Paul ọnọ kaban̄a emi?
3 Ete-ekpụk oro, Abraham (Abram)—“ufan Abasi” ye “ete kpukpru mmọemi ẹbuọtde idem”—ama onịm eti uwụtn̄kpọ ke ndiwụt mfọnido. (James 2:23; Rome 4:11) Enye ye ubon esie, esịnede eyen eyeneka esie Lot, ẹma ẹwọrọ ke obio Chaldean eke Ur ẹnyụn̄ ẹkedụn̄ ke Canaan ke ewụhọ Abasi. Okposụkedi Abraham ekedi akamba owo ye ibuotufọk, enye ama ọfọn ido inyụn̄ ibụkke ibụk ke ndiyak Lot emek n̄kan̄ idụt oro ọfọnde n̄kpọ akan, ke adan̄aemi enye ke idemesie akadade se ikọsụhọde. (Genesis 13:5-18) Ukem mfọnido oro ekeme ndinụk nnyịn ndiyak mbon en̄wen ẹnyene ufọn ke ntakurua nnyịn. Utọ mfọnido unana ibụk oro odu ke n̄kemuyo ye item apostle Paul emi: “Owo okûyom ufọn esie, edi oyom ufọn owo en̄wen.” Paul ke idemesie ‘ama enem kpukpru owo esịt ke kpukpru n̄kpọ, iyomke ufọn idemesie, edi oyom ufọn uwak owo, man ẹnyan̄a mmọ.’—1 Corinth 10:24, 33.
4. Didie ke ẹkenọ Abraham ye Sarah utịp ke ndiwụt mfọnido ke uduot ntatubọk?
4 Ndusụk ini mfọnido esidi ke uduot ntatubọk otode esịt. Abraham ye n̄wan esie, Sarah, ẹma ẹfọn ido ẹnyụn̄ ẹtat ubọk ye isenowo ita oro ẹkesan̄ade ẹbe usen kiet. Abraham ama ekpek mmọ ndidu ke ndusụk ini, ke adan̄aemi enye ye Sarah ẹkesọpde ẹtem inem udia ẹnọ isenowo oro. Isenowo oro ẹkedi mme angel Jehovah, emi kiet akakamade un̄wọn̄ọ oro nte ke akanian̄wan Sarah emi mînyeneke eyen eyenyene eyeneren. (Genesis 18:1-15) Nso utịp ke oro ekedi ntem ọnọ ntatubọk mfọnido!
5. Ke ewe usụn̄ ke Gaius okowụt mfọnido, ndien didie ke nnyịn ikeme ndinam ukem oro?
5 Usụn̄ kiet oro kpukpru mme Christian ẹkemede ndiwụt mfọnido edi ke nditat ubọk. (Rome 12:13; 1 Timothy 3:1, 2) Nte odotde, mme asan̄autom Jehovah ke mfọnido ẹsinam ntatubọk atara osịm mme esenyịn ẹsan̄ade-san̄a. Emi edi ukem mfọnido oro Gaius, Christian akpa isua ikie okowụtde. Enye ama anam “utom akpanikọ” ke ndidara nditọete ẹmi ẹkekade do ye ntatubọk—ndien mmọ ẹkedi “isenowo” oro enye mîkọfiọkke ke mbemiso. (3 John 5-8) Nte ido edide, nnyịn imọdiọn̄ọ mbon oro nnyịn ke mfọnido ikemede ndinam ntatubọk atara osịm. Iso-ọfọn nnyịn imọfiọk ke eyenete an̄wan eke spirit okop mfụhọ. Nsan̄andọ esie ekeme ndidi owo oro mînịmke ke akpanikọ m̀mê idem edide owo oro ẹma ẹkesio ẹfep. Nso ifet ke edi ntem ndiwụt mfọnido ke ndinọ enye ikot ndidara ebuana eke spirit ye udia ye ubon nnyịn ke ini ke ini! Okposụkedi nnyịn mîdinamke usọrọ, ke akpanikọ ubon nnyịn eyedara ke ndiwụt utọ eyenete an̄wan oro mfọnido. (Men Mme N̄ke 15:17 domo.) Ndien enye nte eyịghe mîdụhe eyewụt esịtekọm esie kaban̄a emi edide ke inua m̀mê ke inem inem n̄wedekọm.
6. Didie ke Lydia okowụt mfọnido, ndien ntak edide akpan n̄kpọ ndiwụt esịtekọm ke mme edinam mfọnido?
6 Ke Lydia, okpono Abasi an̄wan oro ama akana baptism, “enye ekpe ye [Paul ye nsan̄a esie] ete, Edieke mbufo ẹbatde ẹte ndi owo akpanikọ nnọ Ọbọn̄ [“Jehovah,” NW], ẹdi ke ufọk mi ẹditie do.” Luke adian do ete, “Enye onyụn̄ eyịre nnyịn.” Nte eyịghe mîdụhe, ẹma ẹdara mfọnido Lydia. (Utom 16:14, 15, 40) Edi ndikpu ndiwụt esịtekọm ekeme ndikama idiọk utịp. Ke idaha kiet, eyenete an̄wan kiet oro ọsọn̄de isua-80 emi enyenede esisịt ukeme ye n̄kpọ udu uwem ke mfọnido ama anam ọkpọsọn̄ utom nditem udia nnọ isenowo ifan̄. Enye ama enen̄ede okụt edikpu ke ini akparawa kiet mîkakam inamke enye ọdiọn̄ọ ke imọ idikemeke ndidi. Ke idaha efen, nditọete iban iba ikakaha udia oro akparawa an̄wan kiet eketemde ọnọ mmọ akpan akpan. Enye ọkọdọhọ ete, “Ami mma n̄kop mfụhọ nte owo mmọ ndomokiet mîkefreke. . . . Ami n̄kpakama ndikop nte ke mmọ ẹkefefre ẹban̄a udia oro, edi utu ke oro, nditọete iban ẹmi ndomokiet ikowụtke mfọnido m̀mê ima ikem ndinọ mi ikot.” Ndi mfọnido edide mbun̄wụm edisana spirit okponụk fi ndiwụt esịtekọm ye edikere mban̄a ke idak mme idaha ntre?
Mfọnido Anam Nnyịn Iwụt Edikere Mban̄a
7. Nso akpan n̄kpọ aban̄ade mfọnido ke ẹwụt ke ukeme oro ẹkesịnde man ẹdu ke n̄kemuyo ye mme uduak ubụkokpo Jacob?
7 Mfọnido ekpenyene ndinam nnyịn ikere iban̄a mbon en̄wen ye nnennen uduak mmọ. Ke ndinam an̄wan̄a: Jacob (Israel) ama ọdọhọ eyen esie Joseph owụt imọ ima-mfọnido ke nditre ndibụk imọ ke Egypt. Okposụkedi emi okoyomde ete ẹmen okpo Jacob ẹsan̄a ata anyan isan̄, Joseph ye nditọiren Jacob eken ẹma “ẹmen enye ẹka ke isọn̄ Canaan, ẹkebụk enye ke aba ke in̄wan̄ Machpelah, emi Abraham ekedepde ye in̄wan̄ oro, ye Ephron eyen Heth, ke iso Mamre, man enyene udi.” (Genesis 47:29; 49:29-31; 50:12, 13) Ke n̄kemuyo ye uwụtn̄kpọ oro, nte ima-mfọnido ikponụkke nnyịn ndinyịme ye mme ndutịm ubụkowo oro ẹkemde ye N̄wed Abasi emi andibuana ke ubon Christian oyomde?
8. Nso ke n̄kpọ aban̄ade Rahab ekpep nnyịn aban̄a edisio usiene mfọnido?
8 Ke ini mbon en̄wen ẹwụtde nnyịn ima-mfọnido, nte nnyịn ikpowụtke esịtekọm m̀mê ndisio usiene ke ndusụk usụn̄? Ke akpanikọ nnyịn ikpowụt. Rahab, akpara oro, ama owụt mfọnido ke ndidịp mbon uyep Israel. Ntem, nditọ Israel ẹma ẹwụt ima-mfọnido ke ndinịm enye ye ufọk esie uwem ke ini mmọ ẹkesobode obio Jericho. (Joshua 2:1-21; 6:20-23) Nso eti uwụtn̄kpọ, owụtde ke nnyịn ikpenyene ndisio usiene mfọnido oro ẹwụtde nnyịn ke ndiwụt edikere mban̄a nnyụn̄ mfọnido!
9. Ntak emi afo ọkpọdọhọde ke enen ndidọhọ owo owụt nnyịn ima-mfọnido?
9 Adan̄a nte oro abuanade, odot ndidọhọ owo owụt nnyịn ima-mfọnido. Jonathan, eyen Saul akpa edidem Israel, ama anam emi. Jonathan ama eben̄e edima akparawa ufan esie, David, ete owụt imọ ye ufọk imọ ima-mfọnido. (1 Samuel 20:14, 15; 2 Samuel 9:3-7) David ama eti emi ke ini enye okosiode usiene idiọkn̄kpọ oro Saul akanamde mbon Gibeon. Ke etide “un̄wọn̄ọ Jehovah” emi enye akanamde ye Jonathan, David ama owụt ima-mfọnido ke ndinịm Mephibosheth, eyen Jonathan uwem. (2 Samuel 21:7, 8) Nte nnyịn ukem ntre ‘imesiyak Ih nnyịn edi Ih’? (James 5:12) Ndien edieke nnyịn idide mbiowo esop, nte nnyịn ukem ntre imesiwụt mbọm ke ini oyomde ẹwụt ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ima-mfọnido?
Mfọnido Ọsọn̄ọ Mbọbọ
10. Didie ke ẹkediọn̄ ima-mfọnido Ruth?
10 Ima-mfọnido ọsọn̄ọ mbọbọ ubon onyụn̄ anam inemesịt odu. Ẹma ẹwụt emi ke ikọ aban̄ade Ruth eyen Moab. Enye ama anam utom nte atan̄ ukpen̄e ke in̄wan̄ akanieren Boaz ekpere Bethlehem, ọnọde idemesie ye Naomi, kpa ebeakpa ye ubuene ekaebe esie udia. (Ruth 2:14-18) Boaz ama asian Ruth ke ukperedem ete: “Afo [ọmọfọn] ido [“ama owụt ima-mfọnido,” NW] ke ukperedem akan ke mbemiso, sia mûketieneke n̄kparawa, edide ubuene, onyụn̄ edide enyene n̄kpọ.” (Ruth 3:10) Akpa, Ruth ama owụt Naomi ima-mfọnido. “Ke ukperedem,” eyenan̄wan Moab emi ama owụt ima-mfọnido ke ndinyịme ndidọ akanieren Boaz man anam enyịn̄ ọnọ ebe esie oro akakpade ye akanian̄wan Naomi. Ebede ke Boaz, Ruth ama akabade edi eka Obed, eteete David. Ndien Abasi ama ọnọ enye “ofụri n̄kpọ eyenutom” ke ndidi ekaeka Jesus Christ. (Ruth 2:12; 4:13-17; Matthew 1:3-6, 16; Luke 3:23, 31-33) Nso edidiọn̄ ke ima-mfọnido Ruth ọwọrọ ntem ọnọ enye ye ubon esie! Mfịn, mme edidiọn̄, inemesịt, ye edisọn̄ọ mbọbọ ubon ẹsidu n̄ko ke ini ima-mfọnido ọfiọrọde ke ubon oro ẹbakde Abasi.
11. Mfọnido Philemon ekenyene nso utịp?
11 Mfọnido esisọn̄ọ mbọbọ ke esịt esop ikọt Jehovah. Ẹma ẹdiọn̄ọ Christian eren oro, Philemon, ke ntak ediwụt ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ima-mfọnido. Paul ama asian enye ete: “Mmọkọm Abasi mi kpukpru ini eke nsiakde fi enyịn̄ ke akam mi, koro n̄kopde mban̄a ima fo, ye mbuọtidem emi afo enyenede ye Ọbọn̄ Jesus, ye kpukpru ikọt Esie . . . Ima fo ama anam mi nnyene akwa idatesịt ye ndọn̄esịt, koro afo akanamde ikọt Abasi ẹkop inemesịt, eyenete mi.” (Philemon 4-7) N̄wed Abasi itịn̄ke usụn̄ nte Philemon akanamde ikọt Abasi ẹkop inemesịt. Nte ededi, anaedi enye ama owụt ekemmọ mbon oro ẹyetde aran ima-mfọnido ke nsio nsio usụn̄ oro akanamde mmọ ẹkop inemesịt, ndien emi nte eyịghe mîdụhe ama ọsọn̄ọ mbọbọ ke ufọt mmọ. Ukem n̄kpọ ntre esidu ke ini mme Christian ẹwụtde ima-mfọnido mfịn.
12. Nso ikosụn̄ọ ito mfọnido oro Onesiphorus okowụtde?
12 Mfọnido Onesiphorus n̄ko ama enyene eti utịp. Paul ọkọdọhọ ete, “Ọbọn̄ akpakam atua mbonufọk Onesiphorus mbọm; koro enye ọsọn̄ọde mi idem ediwak ini, mînyụn̄ inyeneke bụt ye n̄kpọkọbi mi; edi ke adan̄aemi enye edide ke Rome, enye esịn ifịk oyom mi, onyụn̄ okụt mi. Ọbọn̄ akpakam ayak enye okụt mbọm ke ubọk Ọbọn̄ [“Jehovah,” NW] ke usen oro. Afo omonyụn̄ otịm ọfiọk adan̄a nte enye anamde ediwak n̄kpọ ọnọ mi ke Ephesus.” (2 Timothy 1:16-18) Edieke nnyịn in̄wanade ọkpọsọn̄ ndiwụt ekemmọ mme andituak ibuot ima-mfọnido, nnyịn iyekop inemesịt iyenyụn̄ isọn̄ọ mbọbọ ima nditọete ke esịt esop Christian.
13, 14. Didie ke esop ke Philippi ekedi uwụtn̄kpọ, ndien didie ke Paul akanam n̄kpọ aban̄a mfọnido esie?
13 Ke ini ofụri esop owụtde ekemmọ mme andituak ibuot ima-mfọnido, emi esisọn̄ọ mbọbọ ke ufọt mmọ. Utọ n̄kpet n̄kpet mbọbọ oro ama odu ke ufọt Paul ye esop oro okodude ke obio Philippi. Ke akpanikọ, ntak kiet emi enye ekewetde n̄wed esie ọnọ ẹsọk mbon Philippi ekedi man owụt esịtekọm aban̄a mfọnido ye un̄wam n̄kpọ obụkidem mmọ. Enye ekewet ete: “Ke ini gospel osịmde mbufo ke akpa, ke ini ntode Macedonia ndi, ndomo ufọk Abasi kiet idụkke ndụk ye ami ke edinọnọ m̀mê edibọbọ n̄kpọ, ke mîbọhọke mbufo ikpọn̄îkpọn̄. Koro kpa ke idem ini ndude ke Thessalonica, mbufo ẹkenọ n̄kpọ mfọn ẹsọk mi utịm ikaba ndin̄wam mi ke unana mi. . . . Mmenyene kpukpru n̄kpọ uwak uwak; mmoyụhọ, sia mma n̄kọbọ enọ mbufo ke ubọk Epaphroditus; ata edinen ufuọn̄ ke edi, uwa eke Abasi adarade, onyụn̄ enemde Enye esịt etieti ndibọ.”—Philippi 4:15-18.
14 Eyịghe idụhe Paul ekesisiakde mme ọfọnido mbon Philippi ke akam! Enye ọkọdọhọ ete: “N̄kọkọm Abasi mi ke kpukpru editi eke ntide mbufo; nnyụn̄ nnam kpukpru n̄kpeubọk mi kaban̄a kpukpru mbufo kpukpru ini ye idatesịt, koro mbufo ẹkebuanade ke utom usuan gospel toto ke akpa usen tutu osịm emi.” (Philippi 1:3-5) Utọ esịtmfọn ye un̄wam ntatubọk oro ke utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ ikemeke-keme ndinam esop ebuene. Ke mbon Philippi ke mfọnido ẹma ẹkenam se mmọ ẹkekemede ke n̄kpọ emi, Paul ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ete: “Abasi mi eyenọ mbufo kpukpru se inanade mbufo ọyọhọ ọyọhọ, nte inyene eke Enye enyenede ke ubọn̄ edide ke Christ Jesus.” (Philippi 4:19) Ih, Abasi esisio usiene mfọnido ye ntatubọk. Ikọ esie ọdọhọ ete: “Eti n̄kpọ ekededi eke owo anamde, kpa oro ke enye editọn̄ọ ntak ọbọ ke ubọk Ọbọn̄.”—Ephesus 6:8.
Ke Ini Iban Ẹwụtde Mfọnido
15, 16. (a) Didie ke ẹketi mfọnido Dorcas, ndien nso ikotịbe ke ini enye akpade? (b) Didie ke Christian iban oro ẹwụtde esịtmfọn ẹyọhọ ye nti utom mfịn?
15 Ima-mfọnido mbet Dorcas (Tabitha) eke Joppa ikananake utịp. “N̄wan emi [ama] ọyọhọ ye nti utom ye ntatubọk,” ndien ke ini ‘enye ọdọn̄ọde, akpa,’ mbet ẹdọn̄ ẹkekot Peter ke Lydda. Ke enye osịmde, “mmọ ẹda enye ẹdụk ke ubet enyọn̄; ndien kpukpru mme ebeakpa ẹda ẹkpere okpo ẹtua eyet, ẹnyụn̄ ẹwụt ọfọn̄idem ye edisịnen̄kpọ emi Dorcas okokịmde, ke ini enye odude ye mmọ.” Da kụt n̄kpọntịbe oro: Mme ebeakpa oro ke mfụhọ ẹtuade ẹsian apostle oro adan̄a nte Dorcas ọkọfọnde ido ẹnyụn̄ ẹwụt enye mme edisịnen̄kpọ oro nte uyarade ima ye mfọnido esie. Ke anamde kpukpru owo ẹwọn̄ọ, Peter ọtọn̄ọ edọn̄ ọbọn̄ akam ndien akabade ese okpo. Kpan̄ utọn̄! Enye ọdọhọ ete: “Tabitha, daha ke enyọn̄.” Ndien sese! “Enye atat enyịn esie; ndien ke ini enye okụtde Peter, enye adaha etetie. Peter onyụn̄ ọnọ enye ubọk, emenede enye ke enyọn̄; onyụn̄ okot ikọt Abasi ye mme ebeakpa ẹdi, ayak enye ọnọ mmọ ye uwem.” (Utom 9:36-41) Nso edidiọn̄ otode Abasi ke emi edi ntem!
16 Emi ekedi akpa ediset ke n̄kpa oro ẹtọtde nte apostle Jesus Christ akanamde. Ndien mme idaha oro akadade osịm ndyọ ndyọ utịben̄kpọ emi ọkọwụhọ ke mfọnido. Anie owo ekeme ndidọhọ ke ẹkpekeda Dorcas ẹfiak edi ke uwem ke enye mîkpọkọyọhọke ye nti utom ye ntatubọk—ke enye mîkpọkọyọhọke ke ima-mfọnido? Idịghe ndidiọn̄ Dorcas ye mme ebeakpa oro ikpọn̄îkpọn̄ edi utịben̄kpọ aban̄ade ediset esie ama ọnọ ikọ ntiense ke ubọn̄ Abasi. Ih, ẹma “ẹfiọk ẹban̄a n̄kpọ emi ke ofụri Joppa: ediwak owo ẹnyụn̄ ẹnịm Ọbọn̄ ke akpanikọ.” (Utom 9:42) Mfịn, Christian iban oro ẹwụtde esịtmfọn ẹyọhọ n̄ko ke nti utom—iso-ọfọn ẹkịmde ọfọn̄ ẹnọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, ẹtemde udia ẹnọ mbonusọn̄ ke otu nnyịn, ẹnamde ntatubọk atara osịm mmọ en̄wen. (1 Timothy 5:9, 10) Nso ikọ ntiense ke emi edi ntem ọnọ mme andida n̄kụt! Ke akande kpukpru n̄kpọ, nnyịn inemesịt didie ntem nte ke uten̄e Abasi ye ima-mfọnido onụk ‘akamba udịm iban ẹmi ndikwọrọ eti mbụk’ ke ubọn̄ Abasi, kpa Jehovah!—Psalm 68:11.
Ẹkaiso Ndibịne Ima-mfọnido
17. Nso ke ẹtịn̄ ke Mme N̄ke 21:21, ndien didie ke mme ikọ oro ẹbuana mbon oro ẹten̄ede Abasi?
17 Ana kpukpru mbon oro ẹyomde mfọn Abasi ẹbịne ima-mfọnido. N̄ke ọniọn̄ kiet ọdọhọ ete, “Owo eke etienede eti ido ye ima [“ima mfọnido,” NW] eyekụt uwem, ye eti ido, ye ubọn̄.” (Mme N̄ke 21:21) Owo oro eten̄ede Abasi esịn ifịk ebịne edinen ido Abasi, mme edumbet Abasi ẹda enye usụn̄ kpukpru ini. (Matthew 6:33) Enye akaiso owụt mbon en̄wen ima akpanikọ, m̀mê ima-mfọnido ke n̄kpọ obụkidem ndien akpan akpan ke n̄kpọ eke spirit. Ntre, enye okụt edinen ido, koro spirit Jehovah an̄wamde enye ndidu uwem ke edinen usụn̄. Ke akpanikọ, enye ‘esịne edinen ido’ nte Job, owo Abasi oro ekesịnede. (Job 29:14) Utọ owo oro iyomke ubọn̄ idemesie. (Mme N̄ke 25:27) Utu ke oro, enye enyene sededi ubọn̄ oro Jehovah ayakde enye ọbọ, iso-ọfọn ke uduot ukpono otode ekemmọ owo emi Abasi onụkde ndinam n̄kpọ ye enye ke mfọnido ke ntak ima-mfọnido esie kaban̄a mmọ. Akande oro, mbon oro ke edinam akpanikọ enamde uduak Abasi ẹyekụt uwem—idịghe sụk ke ibat ibat isua oro ẹbede ẹfep edi ke nsinsi.
18. Ntak emi nnyịn ikpebịnede ima-mfọnido?
18 Ke ntre, yak kpukpru mbon oro ẹmade Jehovah ẹkaiso ndibịne ima-mfọnido. Edu emi anam Abasi ye mbon en̄wen ẹma nnyịn. Enye emenede ntatubọk ke enyọn̄ onyụn̄ anam nnyịn iwụt edikere mban̄a. Mfọnido ọsọn̄ọ mbọbọ ke ekpụk ubon ye ke esịt esop Christian. Ẹsidara ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹda iban oro ẹwụtde ima-mfọnido ke akpan n̄kpọ. Ndien kpukpru mbon oro ẹbịnede nnyayama edu emi ẹda ubọn̄ ẹsọk Abasi ima-mfọnido, kpa Jehovah.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Didie ke Abraham ekedi uwụtn̄kpọ ke ndiwụt mfọnido?
◻ Nso ke n̄kpọ aban̄ade Rahab ekpep nnyịn aban̄a edisio usiene mfọnido?
◻ Didie ke esop Philippi okowụt mfọnido?
◻ Didie ke Christian iban oro ẹnyenede esịtmfọn ẹyọhọ ke nti utom mfịn?
◻ Ntak emi nnyịn ikpebịnede ima-mfọnido?