“Se Mi, Dọn̄ Mi Utom”
NTE WILFRED JOHN OBỤKDE
Mbonekọn̄ ukpeme Burma ẹma ẹto ke mben akpa mbiba ẹbụmede en̄wan ye nnyịn. Ye ofụt afahade ke inuaikan̄ ye ikan̄ ẹketde, mmọ ẹma ẹsan̄a ẹbe ke mmọn̄ oro akadade mmọ ke isịn ẹnyụn̄ ẹdikan nnyịn ẹkụk ke idak usụn̄ ebọp.
AMI ye nsan̄a mi ima ikop ndịk. Kpukpru emi ekedi kaban̄a nso? Okposụkedi nnyịn mîkọdiọn̄ọke usem oro, etop oro ama ọsọp an̄wan̄a nnyịn—ẹkedọhọ ẹdimụm nnyịn. Ye ọfọn̄ ukwọhọdeidem kpọt oro nnyịn ikawan̄de ke isịn, ẹma ẹda nnyịn nte mîdotke ẹkeyak ke n̄kpet n̄kpet itieutom mme bodisi ndien akwa owo oro etịn̄de Ikọmbakara ama obụp nnyịn mbụme.
Ekedi ke 1941, ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, ndien ẹkekere ke nnyịn ikedi mbon mbia. Ke ima ikanam utom ukwọrọikọ Christian nnyịn an̄wan̄a ke usụn̄ oyụhọde akwa owo emi, enye ama ọdọhọ nte ke nnyịn imenyene mfọniso ndiwọrọ ye uwem ke ntuaha emi. Enye ama ọdọhọ ke ẹma ẹtop ediwak owo oro ẹkenyenede eyịghe ẹban̄a ẹwot ye unana edibụp mbụme ndomokiet. Nnyịn ima ikọm Jehovah inyụn̄ ikop item akwa owo oro nte ikusuda aba ke ebọp oro ke ini iso.
Didie ke n̄kasan̄a n̄kodu ke utọ idaha oro ke Burma (idahaemi Myanmar)? Yak nnam an̄wan̄a nnyụn̄ nnọ ndusụk n̄kpọ mban̄a idemmi.
Edimek Oro Ẹkenamde Ntọn̄ọ Ntọn̄ọ ke Uwem
Ami n̄kamana ke Wales ke 1917 ndien ke ndide isua itiokiet ke emana ete ye eka mi ye ekpri eyeneka mi eren ima iwọrọ ika New Zealand, ke ebiet emi n̄kọkọride n̄kpon ke in̄wan̄ ufene ete mi oro ẹsisiode mmọn̄eba. Usen kiet enye ama ọnyọn̄ edi ufọk ye otu n̄kani n̄wed emi enye ekedepde ke ufọkurua oro esinyamde n̄kani n̄wed. Eboho iba eke n̄wed Studies in the Scriptures, oro Watch Tower Bible and Tract Society emịn̄de ẹma ẹsịne. Ẹmi ẹma ẹkabade ẹdi inyene oro eka mi akadade ke akpan n̄kpọ, ndien ukem nte Eunice, eka Timothy, enye ama esịn udọn̄ edida ini uyen mi nnam n̄kpọ ke ufọn Obio Ubọn̄ Jehovah ke esịt mi.—2 Timothy 1:5.
Ke 1937 edimek iba ẹma ẹna mi ke iso: ndise mban̄a in̄wan̄ ufene ete mi oro ẹsisiode mmọn̄eba m̀mê ndidọhọ Jehovah nte Isaiah, prọfet Abasi, ọkọdọhọde ete, “Se mi, dọn̄ mi utom.” (Isaiah 6:8) Ami n̄kedi akparawa, nnyene nsọn̄idem, nnyụn̄ nyeneke mme mbiomo en̄wen. Ami mma ntabi utomin̄wan̄ nse nnyụn̄ mma enye. Ke n̄kan̄ eken, n̄kenyeneke ifiọk nte asan̄autom uyọhọ-ini, m̀mê asiakusụn̄. Ewe ke ndimek—ndinam utom ke in̄wan̄ m̀mê ndinam utom nte asiakusụn̄?
Mme etịn̄ikọ ẹtode ọfis n̄kọk itieutom Australia eke Mme Ntiense Jehovah ẹkedi ebiet nsịnudọn̄. Mmọ ẹma ẹdise ikpehe oro ikodude ke New Zealand ẹnyụn̄ ẹkpak mi ndida ọsọn̄urua ini uyen mi ke nnam n̄kpọ Abasi. (Ecclesiastes 12:1) Mma nneme n̄kpọ emi ye ete ye eka mi, ndien mmọ ẹma ẹnyịme ye eti ibuot aban̄ade edinam uduak Abasi akpa. Ami n̄ko mma n̄kere mban̄a mme ikọ Jesus Christ ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot: “Ẹkam ẹbemiso ẹyom Obio Ubọn̄ Esie ye edinen ido [Abasi]; ndien ẹyedian kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnọ mbufo.”—Matthew 6:33.
Mma nnam ubiere mi! Sia n̄kọk itieutom eke Mme Ntiense Jehovah mîkodụhe ini oro ke New Zealand, ẹma ẹkot mi ndinam utom ke n̄kọk itieutom Australia ke Sydney. Ntem, ke 1937, mma ndụk nsụn̄ikan̄ n̄ka Australia ndikabade ndi asan̄autom uyọhọ-ini nnọ Jehovah Abasi.
Mma n̄kere nte, ‘Nso utom ke ẹdinọ mi?’ Edi, nso ufọn ke oro enyene? Ami, ke editịm ntịn̄, mma ndọhọ Jehovah, ‘Se mi mi. Da mi nam n̄kpọ ke ebiet ekededi eke afo amade.’ Ke isua iba mma n̄n̄wam ke ndinam ukwakikwọ oro Mme Ntiense Jehovah ẹkesikamade ke ini oro ẹbre utịn̄ikọ Bible ọrọ ẹmụmde ẹsịn ke usanikwọ ẹnọ mme enyeneufọk. Nte ededi, akpan ukpep oro ẹkenọde mi ke n̄kọk itieutom oro ekedi kaban̄a utom unyam n̄wed ke itiembehe.
Ndika Singapore
Ke 1939, mma mbọ utom ndika Nsannsan Edem Usiahautịn—ndikanam utom ke itiembehe N̄ka ke Singapore. Itiembehe oro ekedi iwụk ebiet edibọ n̄wed nto Australia, Britain, ye United States nnyụn̄ nnọ aka ekese idụt ke Asia.
Singapore ekedi obio ediwak usem emi ido Mbon Edem Usiahautịn ye Mbon Europe abuahade kiet. Usem Malay ekedi ọsọ usem unyene nneme, ndien man ikeme ndikwọrọ ikọ to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄, nnyịn isenowo ikenyene ndikpep enye. Ke ediwak usem, nnyịn ima inyene se ẹkekotde mme kad oro ẹnamde n̄kpọ ẹn̄wan̄a. Mmọemi ẹma ẹsịne mbio mbio utịn̄ikọ aban̄ade etop Obio Ubọn̄ oro ẹmịn̄de ke mme kad oro.
Akpa kan̄a mma nsikot ikọ usem Malay emi odude ke kad ndien ekem nnam ifiọk ukot n̄wed mi atara sụn̄sụn̄ ke usem oro. Edi nnyịn n̄ko ima isikama mme n̄wed ukpepn̄kpọ Bible ke ediwak usem eken. Kaban̄a mbon Edem Usiahautin India, ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ima inyene mme n̄wed ke usem Bengal, Gujarat, India, Malayalam, Tamil, ye Parkistan. Ndisobo ye ediwak owo oro ẹsemde nsio nsio usem ntre ẹkedi obufa ifiọkutom ọnọ mi.
Ami mmotịm nti enyene-ndịk ntọt oro ẹkenọde ke September 1939, kpa mfiori ekọn̄ ke Europe. Nnyịn ima iyịk ite, ‘Ndi enye eyetara onyụn̄ edisịm Nsannsan Edem Usiahautịn?’ Enye eketie mi nte n̄kpọntịbe edidade ikosịm Armageddon—n̄kekere ke oro ekedi nnennen ini! Mma n̄kop uyụhọ nte ke mma nda ini uyen mi nnam n̄kpọ ke ọyọhọ ye nnennen usụn̄.
Adianade ye utom mi ke itiembehe, mma mbuana ọyọhọ ọyọhọ ke mme mbonoesop ye utom an̄wautom. Ẹma ẹnịm ukpepn̄kpọ Bible, ndien ndusụk owo ẹma ẹkop ẹnyụn̄ ẹna baptism mmọn̄. Ẹma ẹda mmọ ẹka n̄kpet n̄kpet esụk ẹnyụn̄ ẹbụk mmọ ke ufiop ufiop mmọn̄ esụkmbehe Singapore. Nnyịn ikam ibiere ndinịm mbono, inọde mbufa owo ikot ndịbe ndịbe. Ke idatesịt nnyịn, n̄kpọ nte owo 25 ẹma ẹdi se nnyịn ke ini oro ikenịmde ke akpanikọ nte edide akpatre mbono nnyịn mbemiso Armageddon.
Ekọn̄ oro ama enen̄ede akpan nneme ke ufọt mme n̄kọk itieutom N̄ka. Itiembehe Singapore nnyịn, ke uwụtn̄kpọ, ama ọbọ ibio ibio ntọt nte ke mme asiakusụn̄ ita ẹtode Germany ẹkenyene ndisịm Singapore ke nsụn̄ikan̄ oro owo mîkasiakke enyịn̄ ẹkade itieutom oro owo mîtịn̄ke. Urua ifan̄ ke ukperedem mmọ ẹma ẹdisịm ẹnyụn̄ ẹdu ye nnyịn inem inem ke hour duop. Okposụkedi usem ekedide mfịna, nnyịn ima ikeme ndidiọn̄ọ nte ke itieutom oro ẹnọde mmọ ẹdi Shanghai.
Utom Mi ke Shanghai
Isua kiet ke ukperedem ami n̄ko mma mbọ itieutom ndinam utom ke Shanghai. Owo ikọnọhọ mi adres efak, ibọhọke nọmba post ọfis. Ke ẹma ẹketịm ẹdụn̄ọde ke post ọfis, mma n̄keme ndinam ẹfiọk owo oro ami ndide nte ekemde man ẹnọ mi adres itieidụn̄ N̄ka. Nte ededi, owo China oro okodụn̄de do ama etịn̄ ọnọ mi ete ke ẹma ẹsio n̄kọk itieutom ẹkpọn̄ do, ndien owo ikọnọhọ adres.
Ami mma n̄kere, ‘Nso ke ndinam idahaemi?’ Mma mbọn̄ akam ke ndopuyo nyom ndausụn̄. Ke mmenerede enyịn, mma n̄kụt irenowo ita, ẹniọn̄de ekpri ẹkan kpukpru owo ẹnyụn̄ ẹnyenede esisịt ukpụhọde. Mmọ ke akpan ẹkebiet mbon Germany ita oro ẹkediwahade ẹtie ke Singapore ke hour ifan̄. Usọp usọp, mma nsan̄a n̄kpere usụn̄ oro mmọ ẹkesan̄ade.
Mma n̄kek ke nduaidem, “Mbọk ẹbet ise.” Mmọ ẹma ẹtuak ẹda ẹnyụn̄ ẹwụk enyịn ẹse mi ke nyekidem. Mma mbụp nte, “Singapore. Mme Ntiense Jehovah. Ẹmeti mi?”
Ke minit ifan̄ ẹbede, mmọ ẹma ẹbọrọ ẹte: “Ja! Ja! Ja!” Nnyịn ima ifat kiet eken inikiet inikiet, ndien mmọn̄eyet idatesịt ama asiaha mi ke enyịn. Ke otu ediwak miliọn owo, ntak emi irenowo ita oro ẹkenyenede ndisan̄a mbe do kpa ke ini oro? Ami n̄kukụre n̄kọdọhọ, “Jehovah, sọsọn̄ọ-ọ.” Ami, ubon ita ẹdide mbon China, ye mbon Germany ita ikedi n̄kukụre Mme Ntiense ini oro ke Shanghai.
Hong Kong Ndien Ekem Burma
Ke mma n̄kanam utom ke Shanghai ke ọfiọn̄ ifan̄, ẹma ẹnọ mi n̄ka Hong Kong. Ke ini nsan̄autom usiakusụn̄ mi oro ẹkedoride enyịn emi otode Australia mîkedịghe, ami ikpọn̄ n̄kodu, n̄kukụre Ntiense ke ikpehe obio oro. N̄kenyene ndifiak nti idemmi nte ke mma ndọhọ Jehovah nte, “Se mi, dọn̄ mi utom.”
Utom mi ekenen̄ede edi ye mbon China oro ẹsemde Ikọmbakara, edi ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi ndibe ke mme inuaotop ufọkidụn̄, sia nditọufọk ẹmi ẹkesidude do ẹkesisemde usem China kpọt. Ntre mma n̄kpep esisịt ikọ China ke usem iba oro ẹkesiwakde nditịn̄. Emi ama ọfọn! Ami mma nsisan̄a mbịne nditọufọk oro ẹkedide mme andikpeme, n̄wụt kad mbubehe mi, ntịn̄ esisịt ikọ ke usem China, ndien ekem ẹsida mi ẹdụk.
Inikiet ke ini n̄kakade ndikese ufọkn̄wed, mma nda ukem usụn̄ emi ndomo nditịn̄ ikọ ye akamba etubom. Ekpri andikpep kiet ama edisobo ye ami ke itie oro mme owo ẹsibetde. Mma nsan̄a ye enye mbe ubet ukpepn̄kpọ ifan̄, nnyịme edu ukpono oro nditọ ufọkn̄wed ẹkewụtde, nnyụn̄ ndu ke mben̄eidem man ẹda mi ẹkewụt akamba etubom. Andikpep oro ama ọkọn̄ usụn̄, eberede, esịk afiak edem, onyụn̄ ọnọ mi idiọn̄ọ ndibe ndụk. Ke ata n̄kpaidem mi, enye ke mfọnido akada mi aka itie ukaikọt! Etie nte usem China mi ikan̄wan̄ake ndien, nte akamba etubom akasiande mi ke ukperedem, ẹkeda mi ke ndudue nte esenyịn mmọn̄ esan̄ukwak ye itie ukaikọt mmọn̄ esan̄ukwak.
Ke utom ọfiọn̄ inan̄ ẹma ẹkebe, mme bodisi ke Hong Kong ẹma ẹsian mi ẹte ke ẹdori ukpan ke utom ukwọrọikọ nnyịn ye nte ke ami nnyene nditre ukwọrọikọ mîdịghe ẹnọ mi nnyọn̄. Mma mmek ẹnọ mi nnyọn̄ sia ifet edikaiso ke ukwọrọikọ okosụk odude ke ebiet efen. Ke adan̄aemi n̄kodude ke Hong Kong, mma nnịm n̄wed 462 mma nnyụn̄ n̄n̄wam owo iba efen ndibuana ke utom ukwọrọikọ.
Ke ndude ke Hong Kong, ẹma ẹnọ mi n̄ka Burma. Do mma nnam utom usiakusụn̄ nnyụn̄ n̄n̄wam ke utom itiembehe n̄wed ke Rangoon (edide Yangon idahaemi). Kiet ke otu ifiọkutom oro enemde akan ekedi ndikwọrọ ikọ ke ikpọ obio ye mme obio-in̄wan̄ oro ẹsuanade ẹyọhọ akpan usụn̄ oro otode Rangoon aka Mandalay onyụn̄ ebe osịm obio Lashio emi edide adan̄a China. Ami ye nsan̄autom usiakusụn̄ mi ikowụk ntịn̄enyịn ke otu mbon oro ẹsemde Ikọmbakara, ibọde ediwak etịbe Consolation (idahaemi edide magazine Awake!) ke ediwak itie ikie. Ke mbuari, akpan usụn̄ otode Rangoon aka Mandalay mi ama akabade edi se ẹdiọn̄ọde nte Usụn̄ Burma, kpa usụn̄ emi ẹkedade n̄kpọekọn̄ mbon America ẹsan̄a ẹdụk China.
Ndisan̄a ke ntọn̄ oro adade owo ke itọn̄ukot ama anam nnyịn ikụt nte odotde ndiyere mmọn̄ mfọn mfọn. Emi akada okosịm n̄kpọntịbe oro n̄kobụkde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, enyeoro ẹkemụmde nnyịn ke adan̄aemi iyerede mmọn̄ ke akpa ke idak ebọp. Ikebịghike ke oro ebede ekọn̄ ye udọn̄ọ ama enyịk nnyịn ndifiak nnyọn̄ Rangoon. Ami mma n̄keme ndidu ke Burma tutu ke 1943, ke ini emi ọkpọsọn̄ ekọn̄ ekenyịkde mi ndifiak nnyọn̄ Australia.
Ndifiak Nnyọn̄ Australia
Mi kan̄a, ẹma ẹdori ukpan ke utom Mme Ntiense Jehovah ke Australia. Nte ededi, ẹma ẹsọp ẹdorode ukpan emi ẹfep, ndien ke akpatre ẹma ẹfiak ẹnọ mi ikot ndinam utom ke ọfis n̄kọk itieutom. Ekem, ke 1947, mma ndọ Betty Moss, emi akanamde utom ke n̄kọk itieutom N̄ka ke Australia. Ete ye eka Betty ẹkedi mme asiakusụn̄, ndien mmọ ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ enye ye akpaneka esie Bill ndinam utom usiakusụn̄ edi ubọkọkọ mmọ. Betty ọkọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke usen emi enye ọkọkpọn̄de ufọkn̄wed, ke edide isua 14 ke emana. Mma nda n̄kụt nte ke nnyịn ikpanam ọfọn ọtọkiet, sia enye n̄ko, yak idọhọ, ama ọkọdọhọ Jehovah ete, “Se mi, dọn̄ mi utom.”
Ke ima ikọdọ ndọ ke isua kiet, ẹma ẹnọ mi ikot ndinam utom circuit, ndisan̄a nse mme esop eke Mme Ntiense Jehovah. Ndinam utom ke ata esịt obio Australia emi ẹdụn̄de ntomo ntomo ama enen̄ede odori n̄kpọ-ata. Mmọn̄ edịm ama esisịn mfịna ndien ndien ke ndinam isan̄, akpan akpan ke ndọdọrọ usụn̄ ikoneto. Ufiopeyo ama esidọk ke ndaeyo okosịm Fahrenheit 110 ke efe. Sia ikodụn̄de ke ataya oro ẹfụkde ọfọn̄ itai, uyat uyat ndaeyo ama esifiop ke usụn̄ oro nnyịn mîkemeke ndiyọ ndien ini etuep ama esibịt akaha.
Ekedi n̄kpọ idatesịt ndinam utom nte esenyịn district ke ini district iba kpọt okodude ke Australia. Donald MacLean akanam utom ke district kiet, ndien ami nnam ke eken. Ekem nnyịn ima isikpụhọ district. Edi n̄kpọ inemesịt ndikot mban̄a mme esop ẹmi ẹdude idahaemi ke ebiet emi nnyịn inikiet ikanamde utom. N̄kpasịp akpanikọ Bible ke akpanikọ amasiaha onyụn̄ on̄wụm mfri!
Ndifiak N̄ka Ebiet Emi Ikọtọn̄ọde
Ke 1961, mma nnyene ifet ndidụk akpa otu ufọkn̄wed isụn̄utom eke Gilead ke ẹma ẹkesio enye ẹnyọn̄ Brooklyn, New York. Mma mbọbọ ikot ndidụk ufọkn̄wed emi mbemiso emi edi n̄kekemeke ọnọ ntak unana nsọn̄idem. Ke ukpep ọfiọn̄ duop okụrede, ẹma ẹnọ mi n̄ka New Zealand nte efakutom mi.
Ntre ọtọn̄ọde ke January 1962, ami ye Betty idu mi ke New Zealand, kiet ke otu idụt usụk usụk ererimbot. Ẹsiwak nditịn̄ mban̄a enye nte kiet ke otu nye n̄kan isuo ke Pacific. Ke nditịn̄ ke usụn̄ ukara Abasi, ekedi n̄kpọ idara ndinam utom ke utom circuit ye district. Ke isua 14 ẹmi ẹkebede, ọtọn̄ọde ke April 1979, nnyịn inam utom ke ọfis n̄kọk itieutom New Zealand.
Ami ye Betty idu idahaemi ke ufọt ufọt iduọk isua 70 ke emana, ke ẹdiande ọtọkiet nnyịn imesịn isua 116 ke utom Obio Ubọn̄ uyọhọ-ini. Betty ọkọtọn̄ọ usiakusụn̄ ke January 1933, ndien ami ke April 1937. Nnyịn imenyene akwa idatesịt nte nnyịn ikụtde nditọ ye nditọ nditọ nnyịn eke spirit ẹnamde se nnyịn ikanamde ke ini ikedide n̄kparawa, oro edi, ẹnamde item eke Ecclesiastes 12:1: “Ti Andibot fi ke ini afo edide akparawa.”
Nso ifet ke edi ntem ndida, yak idọhọ, ofụri uwem nnyịn ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ye ke ndinam mme mbet, nte Ọbọn̄ nnyịn Jesus Christ ọkọnọde ewụhọ! (Matthew 24:14; 28:19, 20) Nnyịn imokop inemesịt nte ke nnyịn ima iyere ikot Abasi nte prọfet Isaiah akanamde ke anyanini emi ekebede, “Se mi, dọn̄ mi utom.”