“Nso Ididi Idiọn̄ọ Edidu Fo?”

“Ini ewe ke mme n̄kpọ ẹmi ẹditịbe, ndien nso ididi idiọn̄ọ edidu fo ye eke utịt editịm n̄kpọ ẹmi?”​—⁠MATTHEW 24:3, NW.

1, 2. Nso iwụt nte ke mme owo ẹnyene udọn̄ ẹban̄a ini iso?

ATA ediwak owo ẹnyene udọn̄ ẹban̄a ini iso. Nte afo emenyene? Prọfesọ Alvin Toffler, ke n̄wed esie oro, Future Shock, ama owụt “usọp usọp n̄kọri ke mme n̄ka oro ẹsịnde idem ke ndinam ndụn̄ọde mban̄a ini iso.” Enye ama adian do ete: ‘Nnyịn imokụt ẹtọn̄ọde mme n̄ka oro ẹwụkde ekikere ofụri ofụri ke ndidụn̄ọde mban̄a ini iso; ediwọrọ ndi eke mme n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro ẹtịn̄de ẹban̄a ini iso ke England, France, Italy, Germany ye United States; n̄kọri ke mme ukpepn̄kpọ ufọkn̄wed ntaifiọk ke nditịn̄ mban̄a ini iso.’ Toffler ama eberi ete: “Ke akpanikọ, owo ndomokiet ikemeke ‘ndifiọk’ ini iso ke ọyọhọ usụn̄ifiọk ekededi.”

² N̄wed oro, Signs of Things to Come, ọdọhọ ete: “Edikot n̄wed ekaubọk, edika use n̄kpọ, edisiak ntantaọfiọn̄, edisiak kad, I Ching kpukpru ẹdi usụn̄ awakde n̄kukọhọ ndinọ nnyịn ndusụk ekikere ke se ini iso nnyịn owo kiet kiet ekemede ndikama.” Edi utu ke ndiwọn̄ọde mbịne mme usụn̄ unam n̄kpọ eke owo, nnyịn ikpakam idori enyịn ke ebiet emi enyenede nsọn̄ọ​—⁠kpa Jehovah.

3. Ntak odotde ndidori enyịn ke Abasi kaban̄a ifiọk aban̄ade ini iso?

³ Abasi akpanikọ ọkọdọhọ ete: “Iditreke ndiwọrọ kpa nte n̄kekerede; onyụn̄ osu kpa nte [n̄ketemede, NW].” (Isaiah 14:24, 27; 42:9) Ih, Jehovah emeteme ubonowo aban̄a se iditịbede, ediwak ini anamde ntre ebe ke mme anditịn̄ ikọ edide owo. Kiet ke otu mme prọfet ẹmi ekewet ete: “Jehovah [idinamke] baba n̄kpọ kiet, ke mîbọhọke ini enye ayara[re]de uduak esie ọnọ ikọt esie mme prọfet.”​—⁠Amos 3:7, 8; 2 Peter 1:​20, 21.

4, 5. (a) Ntak emi Jesus ekemede ndin̄wam kaban̄a ini iso? (b) Nso mbụme iba ke mme apostle ẹkebụp?

⁴ Jesus Christ ekedi akakan profet Abasi. (Mme Hebrew 1:​1, 2) Ẹyak nnyịn iwụk ntịn̄enyịn ke kiet ke otu mme akpan prọfesi Jesus oro ekebemde iso etịn̄ aban̄a mme n̄kpọ oro ẹtịbede ẹkan nnyịn ẹkụk kemi. Prọfesi emi n̄ko anam nnyịn ifiọk se iditịbede ke mîbịghike nte idiọk editịm n̄kpọ emi odude kemi osịmde utịt, Abasi onyụn̄ anamde paradise isọn̄ ada itie esie.

⁵ Jesus ama owụt nte ke imọ ikedi prọfet. (Mark 6:4; Luke 13:33; 24:19; John 4:19; 6:14; 9:17) Ntem, an̄wan̄a ntak emi mme apostle esie, ke ẹtiede ye enye ke Obot Olive ẹsak iso ẹse Jerusalem, ẹkebụpde enye ẹban̄a ini iso: “Ini ewe ke mme n̄kpọ ẹmi ẹditịbe, ndien nso ididi idiọn̄ọ edidu fo ye eke utịt editịm n̄kpọ ẹmi?”​—⁠Matthew 24:3, NW; Mark 13:4.

6. Nso ebuana idu ke Matthew 24, Mark 13, ye Luke 21; ndien nso mbụme ke nnyịn ikpenen̄ede inyene udọn̄ iban̄a?

⁶ Afo eyekụt mbụme mmọ ye ibọrọ oro Jesus ọkọnọde ke Matthew ibuot 24, Mark ibuot 13, ye Luke ibuot 21.a Ke ediwak idaha mbụk ẹmi ẹnam kiet eken ọyọhọ, edi mmọ idịghe ata ukem ukem. Ke uwụtn̄kpọ, Luke kpọt ọdọhọ ke “mme idiọk udọn̄ọ ẹyenyụn̄ ẹdu ke nsio nsio ebiet.” (Luke 21:​10, 11; Matthew 24:7: Mark 13:8) Nte owụtde ifiọk, nnyịn ikpenyene ndibụp ite, Ndi Jesus ekebemiso etịn̄ mme n̄kpọntịbe ẹmi ẹdidade itie ke eyouwem mme andikop ikọ esie kpọt, mîdịghe nte enye ama esịn eyo nnyịn ye se ini iso akamade ọnọ nnyịn?

Mme Apostle Ẹma Ẹyom Ndifiọk

7. Nso ke mme apostle ẹkebụp akpan akpan ẹban̄a, edi nso ikedi udomo ibọrọ Jesus?

⁷ Usen ifan̄ mbemsio ẹkewotde enye Jesus, ama atan̄a ete ke Abasi ama esịn Jerusalem, kpa ibuot obio mme Jew. Ẹyesobo obio oro ye akwa temple esie. Ndusụk mme apostle do ẹma ẹyom ‘idiọn̄ọ edidu Jesus ye eke utịt editịm n̄kpọ emi.’ (Matthew 23:37–24:⁠3) Mmọ nte eyịghe mîdụhe ẹkenyene editịm n̄kpọ mme Jew ye Jerusalem akpan akpan ke ekikere, sia mmọ mîkọfiọkke nte se ikanade ke iso okokponde. Edi ke ọnọde mmọ ibọrọ Jesus ama ese n̄kpọ aka anyan akan se ikotịbede tutu edisịm onyụn̄ esịnede 70 E.N. ke ini mbon Rome ẹkesobode Jerusalem.​—⁠Luke 19:11; Utom 1:​6, 7.

8. Nso ikedi ndusụk n̄kpọntịbe oro Jesus ekebemde iso etịn̄ aban̄a?

⁸ Nte afo ekemede ndikot ke mbụk Gospel ita ẹmi, Jesus ama etịn̄ aban̄a idụt ndidaha n̄wana ye idụt ye obio edidem ndidaha n̄wana ye obio edidem, unana udia, mme unyekisọn̄, mme n̄kpọndịk, ye mme idiọn̄ọ ke ikpaenyọn̄. Ke mme isua oro ẹkedude ke ufọt ini oro Jesus eketịn̄de mme n̄kpọ ẹmi (33 E.N.) ye nsobo Jerusalem (66-70 E.N.), mme prọfet nsu ye mme Christ nsu ẹyedaha ẹda. Mme Jew ẹyekọbọ mme Christian, ẹmi ẹkekwọrọde etop Jesus.

9. Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus okosu ke akpa isua ikie E.N.?

⁹ Mme ikpehe idiọn̄ọ emi ẹma ẹda itie ke akpanikọ, idem nte ewetmbụk oro, Flavius Josephus, ọsọn̄ọde. Enye ewet ete ke mbemiso mbon Rome ẹkedade en̄wan ẹdụk, mme nsunsu Messiah ẹma ẹsịn nsọk ẹnọ nsọn̄ibuot. Mme ẹnyene-ndịk unyekisọn̄ ẹma ẹtịbe ke Judea ye ke mme ebiet en̄wen. Ekọn̄ ẹma ẹsiaha ke ediwak ikpehe ke Obio Ukara Rome. Nte ikpọ akan̄ ẹma ẹdu? Ih, ẹma ẹdu. (Men Utom 11:​27-⁠30 domo.) Nso kaban̄a utom edikwọrọ Obio Ubọn̄? Etisịm 60 m̀mê 61 E.N., ke ini ẹkewetde n̄wed mbon Colossae, ẹma ẹkop “idotenyịn gospel” Obio Ubọn̄ Abasi ntatara ntatara ke Africa, Asia, ye Europe.b​—⁠Colossae 1:23.

“EKEM” Utịt

10. Ntak emi nnyịn ikpenyenede nditịm mfiọk ikọ Greek oro toʹte, ndien nso ke enye ada aban̄a?

¹⁰ Ke ndusụk idaha, Jesus ekeneme mme n̄kpọntịbe ini iso nte ẹdade itie ke adiana ke adiana. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ gospel Ubọn̄ Abasi emi . . . ndien adan̄aoro ke [“ekem,” NW] utịt eyedi.” Bible Ikọmbakara esida ikọ oro “ekem” ndien ndien emi ke ibio ibio ọwọrọde “ke ntre” m̀mê “edi.” (Mark 4:15, 17; Mr 13:23) Nte ededi, ke Matthew 24:14, “ekem” ọkọn̄ọ ke nsan̄a ikọedinam Greek oro toʹte.c Nta usem Greek ẹdọhọ ke toʹte edi “nsan̄a ikọedinam oro owụtde ini” ẹdade “ndiwụt se idade itie nte ini akade” m̀mê “ndiwụt n̄kpọntịbe oro editienede.” Jesus ke ntre ama ebemiso etịn̄ nte ke ẹyekwọrọ Obio Ubọn̄ ndien ekem (‘ke oro ebede’ m̀mê ‘ke etienede oro’) “utịt” eyedi. Ewe utịt?

11. Didie ke Jesus okowụk ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọntịbe oro ẹnyenede ebuana nnennen ye nsobo Jerusalem?

¹¹ Ẹkeme ndikụt edisu eke prọfesi Jesus emi kiet ke mme n̄kpọntịbe oro ẹkadade ẹkosịm utịt editịm n̄kpọ mme Jew. Mme ekọn̄, unyekisọn̄, unana udia, ye ntre ntre eken, oro Jesus ekebemde iso etịn̄ aban̄a ẹma ẹda itie ke isua edịp ye duop. Edi, ọtọn̄ọde ke Matthew 24:15, Mark 13:14, ye Luke 21:20, nnyịn ikot iban̄a mme n̄kpọntịbe oro ẹkenyenede n̄kpọ ndinam nnennnen nnennen ye nsobo ekperede, ke ini utịt okotịmde ekpere.​—⁠Se ntọi ntọi udịm kiet ke chart emi.

12. Didie ke mbonekọn̄ Rome ẹkebuana ke edisu oro Matthew 24:15 okosude?

¹² Ke ndinam n̄kpọ mban̄a nsọn̄ibuot mme Jew ke 66 E.N., mbon Rome ke idak Cestius Gallus ẹma ẹda en̄wan ẹdụk Jerusalem ẹnyụn̄ ẹkan obio emi mme Jew ẹkabatde ke edisana mi ẹkụk. (Matthew 5:35) Kpa ye oro mme Jew ẹken̄wanade ndibiọn̄ọ, mbon Rome ẹma ẹdụk obio oro ke odudu. Mmọ ke ntre ẹma ẹtọn̄ọ ‘ndida ke edisana ebiet,’ ndisu se Jesus ekebemde iso etịn̄ ke Matthew 24:15 ye Mark 13:14. Ekem n̄kpọ n̄kpaidem ama etịbe. Okposụkedi mmọ ẹkekanarede obio oro ẹkụk, mbon Rome ẹma ẹfiak ẹnyọn̄. Mme Christian ẹma ẹsọsọp ẹkụt edisu eke prọfesi Jesus, ndien edifiak nnyọn̄ oro ama ọnọ mmọ ifet ndifehe ke Judea n̄ka obot ke edem Jordan oko. Mbụk owụt ete ke mmọ ẹma ẹnam ntre.

13. Ntak emi mme Christian ẹkekemede ndinam ntọt Jesus eke edifehe?

¹³ Edi edieke mbon Rome ẹkefiakde ẹdem ẹtre ndikan Jerusalem n̄kụt, ntak emi okoyomde owo ekededi efehe? Mme ikọ Jesus ẹma ẹwụt nte ke se ikotịbede ekedi uyarade ‘nte ke nsobo Jerusalem ama ekpere.’ (Luke 21:20) Ih, nsobo. Enye ama ebemiso etịn̄ aban̄a ‘ukụt, orụk eke akanam mîdụhe toto ke editọn̄ọ tutu esịm emi, eke mîdinyụn̄ idụhe aba.’ N̄kpọ nte isua ita ye ubak ke ukperedem, ke 70 E.N., “akwa ukụt” otode udịmekọn̄ Rome ke idak Etubom Titus ama enen̄ede esịm Jerusalem. (Matthew 24:21; Mark 13:19) Nte ededi, ntak emi Jesus eketịn̄de aban̄a emi nte ukụt oro okponde akan ekededi oro akanam adade itie mbemiso m̀mê toto ko?

14. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke se iketịbede ke Jerusalem ke 70 E.N. ekedi utọ “akwa ukụt” oro akanam mîdụhe toto ke akpa m̀mê nditịbe ke oro ama ẹkebe?

¹⁴ Mbon Babylon ẹma ẹsobo Jerusalem ke 607 M.E.N., ndien obio oro ama okụt enyene-ndịk en̄wan ke ọyọhọ isua ikie edịp nnyịn emi odude kemi. Edi, se ikotịbede ke 70 E.N. ekedi anana-mbiet akwa ukụt. Ke ubịnikọt eke n̄kpọ nte ọfiọn̄ ition, mbonekọn̄ Titus eke Rome ẹma ẹkan mme Jew. Mmọ ẹma ẹwọt n̄kpọ nte owo 1,100,000 ẹnyụn̄ ẹtan̄ se ikperede ndisịm owo 100,000 ẹka ntan̄mfep. Akande oro, mbon Rome ẹma ẹsobo Jerusalem. Emi ama owụt nte ke ndutịm mbon Jew oro ke akpa ekedide utuakibuot emi ekenyịmede oro okowụhọde ke temple emi ama osịm utịt ofụri ofụri. (Mme Hebrew 1:2) Ih, nte enende ẹkeme ndida mme n̄kpọntịbe eke 70 E.N. oro nte ‘orụk akwa ukụt eke akanam mîdụhe [ke obio, idụt, ye editịm n̄kpọ oro] toto ke editọn̄ọ ererimbot, eke mîdinyụn̄ idụhe aba.’​—⁠Matthew 24:21.d

Nte Ẹkebemde Iso Etịn̄, N̄kpọ Efen Efen Ẹkenyene Nditiene

15. (a) Jesus ekebemiso etịn̄ ke nso mme n̄kpọntịbe ẹdida itie ke ukụt Jerusalem ama ekebe? (b) Nte ekemde ye Matthew 24:​23-⁠28, nso ke ana nnyịn ibiere kaban̄a edisu eke prọfesi Jesus?

¹⁵ Nte ededi, ntịn̄nnịm ikọ Jesus iketreke ye akwa ukụt eke akpa isua ikie oro. Bible owụt ke ekese n̄kpọ ẹkenyene nditiene ukụt oro, nte edida oro ẹdade toʹte, m̀mê “ekem,” ke Matthew 24:23 ye Mark 13:21 ọnọde ekikere aban̄a. Nso iditịbe ke iduọkisua oro ẹditienede 70 E.N.? Ke ukụt eke editịm n̄kpọ mme Jew oro ama okokụre, mme Christ nsu ye mme prọfet nsu efen efen ẹma ẹwọn̄ọ ẹdi. (Men Mark 13:6 domo ye Mr 13:​21-⁠23.) Mbụk ọsọn̄ọ nte ke ediwak utọ mbon oro ẹma ẹwọn̄ọ ẹdi ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede toto nte ẹkesobo Jerusalem ke 70 E.N., okposụkedi mmọ ibian̄ake mbon oro enyịn eke spirit mmọ ẹsọpde ẹmi ẹnyụn̄ ẹdoride enyịn ẹban̄a “edidu” Christ. (Matthew 24:​27, 28) Nte ededi, mme n̄kpọntịbe ẹmi ẹkedade itie ke ukụt eke 70 E.N. ama ekebe ẹnọ idiọn̄ọ kiet nte ke Jesus ama ese n̄kpọ ebe ukụt oro, emi ekedide sụk akpa edisu.

16. Luke 21:24 adian ewe ikpehe ke prọfesi Jesus, ndien nso akpan n̄kpọ ke emi enyene?

¹⁶ Edieke nnyịn imende Matthew 24:​15-⁠28 ye Mark 13:​14-⁠23 idomo ye Luke 21:​20-⁠24, nnyịn iyekụt udiana idiọn̄ọ nte ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus ama enen̄ede aka anyan akan nsobo Jerusalem. Ti ete ke Luke ikpọn̄ etịn̄ n̄kpọ aban̄a ndiọi udọn̄ọ. Ukem ntre, enye ikpọn̄ ekeberi ikpehe emi ye mme ikọ Jesus ẹmi: “Mme Gentile ẹyedịghi Jerusalem ke ikpat, tutu ini mme Gentile ọyọhọ.”e (Luke 21:24) Mbon Babylon ẹma ẹdorode akpatre edidem mme Jew ẹfep ke 607 M.E.N., ndien ke oro ebede, ẹma ẹdịghi Jerusalem, emi akadade ọnọ Obio Ubọn̄ Abasi, ke ikpat. (2 Ndidem 25:1-⁠26; 1 Chronicles 29:23; Ezekiel 21:​25-⁠27) Ke Luke 21:24, Jesus ama owụt ke idaha emi eyebe osịm ini iso tutu ini emi Abasi edifiakde owụk Obio Ubọn̄ edi.

17. Nso ọyọhọ idiọn̄ọ ita ke nnyịn inyene nte ke prọfesi Jesus ekenyene ndisịm nsannsan ini iso?

¹⁷ Emi edi ọyọhọ idiọn̄ọ ita nte ke Jesus n̄ko akanyan ubọk owụt edisu eke ini iso: Nte ekemde ye N̄wed Abasi, Messiah ekenyene ndikpa nnyụn̄ nset ke n̄kpa, ke oro ebede enye eyetie ke ubọk nnasia Abasi tutu Ete ọdọn̄ enye akakan. (Psalm 110:​1, 2) Jesus ama etịn̄ aban̄a editie oro enye enyenede nditie ke ubọk nnasia Ete esie. (Mark 14:62) Apostle Paul ama ọsọn̄ọ ete ke Jesus oro ẹkenamde eset okodu ke ubọk nnasia Jehovah ebetde ini oro enye edidide Edidem ye Ebiereikpe Abasi.​—⁠Rome 8:34; Colossae 3:1; Mme Hebrew 10:​12, 13.

18, 19. Nso ebuana ke Ediyarade 6:​2-⁠8 enyene ke ukem prọfesi emi ke mme Gospel?

¹⁸ Kaban̄a akpatre ye ọyọhọ idiọn̄ọ inan̄ nte ke prọfesi Jesus aban̄ade utịt editịm n̄kpọ abuana se ikande akpa isua ikie, nnyịn imekeme ndikụbọde n̄ka Ediyarade ibuot 6. Ke ewetde ke ediwak isua ke 70 E.N. ama ekebe, apostle John etịn̄ aban̄a aduai-owo idem ndise ifịk ifịk otu mme awat enan̄-mbakara. (Ediyarade 6:​2-⁠8) Ntịn̄nnịm ndise emi aban̄ade “usen Ọbọn̄” mi​—⁠kpa usen edidu esie​—⁠omowụt ọyọhọ isua ikie nnyịn nte ini n̄wọrọnda ekọn̄ (Edi 6 ufan̄ikọ 4), unana udia oro atarade asuana (Edi 6 ufan̄ikọ 5 ye 6), ye “idiọk udọn̄ọ” (Edi 6 ufan̄ikọ 8). Nte an̄wan̄ade, emi edi ukem ye se Jesus ekebemde iso etịn̄ ke mme Gospel onyụn̄ owụt ete ke prọfesi esie ekenyene ndinyene n̄kponn̄kan edisu ke ‘usen Ọbọn̄’ emi.​—⁠Ediyarade 1:10.

¹⁹ Mme ẹnyene-ifiọk owo ẹnyịme ẹte ke ntan̄ndian idiọn̄ọ oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a ke Matthew 24:​7-⁠12 ye Ediyarade 6:​2-⁠8 ẹmewụt idem toto nte akpa ekọn̄ ererimbot akasiaha ke 1914. Ndien Mme Ntiense Jehovah ẹmetọt ke ofụri ererimbot nte ke prọfesi Jesus ke enyene udiana ye n̄kponn̄kan edisu esie idahaemi, nte mme ibak ibak ekọn̄, mme akama-nsobo unyekisọn̄, akama-mmọn̄eyet akan̄, ye mme udọn̄ọ oro ẹtarade ẹsuana ẹnọde uyarade. Ke akpatre n̄kpọ emi, U.S.News & World Report (July 27, 1992) ọkọdọhọ ete: “Udọn̄ọ AIDS . . . ke owot ediwak miliọn mbon unọmọ esie onyụn̄ ekeme ndisọp n̄kabade ndi unọmọ oro ọsọn̄de urua akan onyụn̄ akamade n̄kpa ke mbụk. Enyene-ndịk udọn̄ọ Asia ye Europe ama owot n̄kpọ nte owo miliọn 25 oro ẹkedọn̄ọde enye ke ọyọhọ isua ikie-⁠14. Edi etisịm ọyọhọ isua 2000, owo miliọn 30 osịm miliọn 110 ẹyenyene HIV, kpa n̄kpri unam udọn̄ọ oro ẹsinamde owo enyene AIDS, ọtọn̄ọde ye n̄kpọ nte owo miliọn 12 mfịn. Ye unana usọbọ ndidu, kpukpru mmọ ẹsak iso ẹse n̄kpa oro owo mîkemeke ndifep.”

20. Nso ke akpa edisu eke Matthew 24:​4-⁠22 abuana, edi ewe edisu efen ana in̄wan̄în̄wan̄?

²⁰ Nso, ndien, ke nnyịn ikpebiere kaban̄a usụn̄ oro Jesus ọkọbọrọde mbụme mme apostle esie? Prọfesi esie ama ebemiso etịn̄ nte enende aban̄a mme n̄kpọntịbe ẹmi ẹdidade ikosịm ẹnyụn̄ ẹsịnede nsobo Jerusalem, ama onyụn̄ asiak ndusụk n̄kpọ oro ẹditienede 70 E.N. Edi ata ekese ke otu ẹmi ẹkenyene ndinyene udiana ye n̄kponn̄kan edisu ke ini iso, adade okosịm akwa ukụt oro edidade utịt ọsọk idiọk editịm n̄kpọ emi odude kemi. Emi ọwọrọ ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus ke Matthew 24:​4-⁠22, ye ukem mbụk oro ke Mark ye Luke, okosu ọtọn̄ọde ke 33 E.N. tutu osịm ukụt oro ke 70 E.N. Edi, mme ukem ufan̄ikọ oro ẹyenyene udiana edisu, emi edisịnede ukụt oro okponde akan ke ini iso. N̄kponn̄kan edisu emi odu mi ye nnyịn; nnyịn imokụt enye ke usen ke usen.f

Adade Okosịm Nso?

21, 22. Ke m̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikụt n̄kpọ oro ẹketịn̄de ẹnịm ndiwụt nte ke mme n̄kpọntịbe efen efen ẹyeda itie?

²¹ Jesus iketreke prọfesi esie ye editịn̄ mban̄a mme prọfet nsu oro ẹdinamde mme abian̄a abian̄a idiọn̄ọ ke ufan̄ anyanini mbemiso “ini mme Gentile ọyọhọ.” (Luke 21:24; Matthew 24:​23-⁠26; Mark 13:​21-⁠23) Enye ama akaiso nditịn̄ mban̄a mme n̄kpọ n̄kpaidem eken oro edidade itie, kpa mme n̄kpọ oro ẹkụtde ke ofụri ererimbot. Ẹmi ẹyenyene ebuana ye edidi Eyen owo ke odudu ye ubọn̄. Mark 13:​24-⁠27 ada ọnọ n̄kaiso prọfesi esie:

²² “Edi ke mme usen oro ke ini ukụt oro ama ebe, utịn eyekabade okịm, ọfiọn̄ idinyụn̄ inọhọ un̄wana esie, mme ntantaọfiọn̄ ẹyenyụn̄ ẹto ke ikpaenyọn̄ ẹduọn̄ọ, ẹyenyụn̄ ẹnyen̄e mme odudu ikpaenyọn̄. Adan̄aoro mmọ ẹyekụt Eyen Owo odorode ke obubịt enyọn̄ edi ye akwa odudu ye ubọn̄. Ndien Enye eyesio mme angel ọdọn̄ ẹditan̄ ndimek ikọt Esie ẹto ke ikpehe ofụm mbinan̄ ẹbon ọtọkiet, ọtọn̄ọde ke ata utịt isọn̄ tutu osịm ata utịt ikpaenyọn̄.”

23. Ntak emi nnyịn ikemede ndiyom edisu eke Matthew 24:​29-⁠31 anyanini ke akpa isua ikie E.N. ama ekebe?

²³ Eyen owo, Jesus Christ emi ẹkenamde eset, ikedịghe ke utịbe utịbe ido emi ke nsobo utịt editịm n̄kpọ mme Jew ama ekedi ke 70 E.N. Ke akpanikọ kpukpru mme idụt isọn̄ ikọfiọkke enye, nte Matthew 24:30 obụkde, m̀mê mme angel ke heaven ndikatan̄ kpukpru Christian oro ẹyetde aran ke ofụri isọn̄ mbok. Ntre ini ewe ke udiana ikpehe akwa prọfesi Jesus emi edisu? Nte enye ke osu ke mme n̄kpọntịbe oro ẹtịbede ẹkan nnyịn ẹkụk kemi, mîdịghe ndi enye utu ke oro, ọnọ ikike Abasi ke mme n̄kpọ oro nnyịn ikemede ndidori enyịn mban̄a ke n̄kpet n̄kpet ini iso? Nnyịn ke akpanikọ ikpenyene ndiyom ndifiọk, koro Luke ewet item Jesus oro: “Ke ini mme n̄kpọ ẹmi ẹtọn̄ọde ndiwọrọ, ẹmenede enyịn ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹmenede ibuot mbufo ke enyọn̄, koro edifak mbufo ke asan̄a ekpere.”​—⁠Luke 21:28.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

◻ Ibọrọ Jesus ke mbụme oro ke Matthew 24:3 ekenyene nso edisu oro akadade okosịm 70 E.N.?

◻ Didie ke edida ikọ oro toʹte an̄wam nnyịn ndifiọk prọfesi Jesus?

◻ Ke nso usụn̄ifiọk ke “akwa ukụt” eke akpa isua ikie ekedi utọ oro akanam mîtịbeke?

◻ Luke etịn̄ aban̄a ewe anana-mbiet ikpehe iba ke prọfesi Jesus oro ẹbuanade nnyịn mfịn?

◻ Nso mme idiọn̄ọ ẹwụt udiana ye n̄kponn̄kan edisu eke prọfesi oro ke Matthew 24:​4-⁠22?

[Chart ke page 14, 15]

MATTHEW 24

⁴ “Jesus ọbọrọ mmọ ete, Ẹkpeme mbak owo baba kiet ididaha mbufo iwaha ikpọn̄ usụn̄. ⁵ Koro ediwak owo ẹyedi ke enyịn̄ Mi, ete, Ami ndi Christ: ẹyenyụn̄ ẹda ediwak owo ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄. ⁶ Mbufo ẹyenyụn̄ ẹkop ẹban̄a ekọn̄ ye etop ekọn̄; ẹkpeme ẹkûtịmede esịt; koro mme n̄kpọ ẹmi ẹnyene ndiwọrọ edi idịghe utịt kan̄a.

⁷ “Koro idụt eyedaha an̄wana ye idụt, obio edidem kiet eyenyụn̄ adaha an̄wana ye obio edidem efen: akan ye unyekisọn̄ ẹyeyụn̄ ẹdu ke nsio nsio ebiet. ₈ Kpukpru n̄kpọ ẹmi edi ntọn̄ọ ubiakuman.

⁹ “Ke ini oro ke [“ekem,” NW] ẹyeda mbufo ẹyak ẹnọ ukụt, ẹnyụn̄ ẹwot mbufo: kpukpru mme idụt ẹyenyụn̄ ẹsua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi. ¹⁰ Ekem, ediwak owo ẹyeduọ, ẹyenyụn̄ ẹda kiet eken ẹnọ, ẹyenyụn̄ ẹsua kiet eken. ¹¹ Ndien ediwak prọfet nsu ẹydaha ẹda ẹnam ediwak owo ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄. ¹² Ndien sia mme ukwan̄ido ẹditọtde, ima ediwak owo eyesụhọ. ¹³ Edi ẹyenyan̄a owo eke edimede ime tutu osịm akpatre. ¹⁴ Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ gospel Ubọn̄ Abasi emi ke ofụri ekondo nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt, ndien adan̄aoro [“ekem,” NW] ke utịt eyedi.

------------------------------------------------------------------

¹⁵ “Mmọdo ke adan̄aemi mbufo edikụtde n̄kpọ mbubiam nsobo, emi prọfet Daniel eketịn̄de aban̄a, ¹⁶ nte adade ke edisana ebiet (yak enye eke okotde n̄wed otịm ọfiọk), adan̄aoro [“ekem,” NW] yak mmọ eke ẹdude ke Judea ẹfen̄e ẹka ikpọ obot; ¹⁷ yak owo eke odude ke enyọn̄ ufọk okusụhọde okosio n̄kpọ eke ẹdude ke ufọk esie: ¹⁸ yak owo eke odude ke in̄wan̄ n̄ko okûfiak edem ekemen ẹkura esie. ¹⁹ Edi mbọm mmọemi ẹyomode, ye mmọemi ẹnọde nditọ eba ke mme usen oro. ²⁰ Edi mbufo ẹkpe ubọk ete, itọk mmimọ okûdi ke ini ukwọ m̀mê ke sabbath: ²¹ koro ke ini oro [“ekem,” NW] akwa ukụt eyedu, orụk eke akanam mîdụhe toto ke editọn̄ọ ererimbot tutu osịm emi, eke mîdinyụn̄ idụhe aba. ²² Ndien ke mîkpesịbeke mme usen oro ẹmụhọ, baba owo kiet ikpọbọhọke; edi kaban̄a ndimek ikọt Abasi ẹyesịbe mme usen oro ẹmụhọ.

------------------------------------------------------------------

²³ “Ekem owo ekededi ama ọdọhọ mbufo, ete, Sese, Christ mmọmi, m̀mê Enye mmọmi; ẹkûnịm ke akpanikọ. ²⁴ Koro mme christ nsu ye mme prọfet nsu ẹyedaha ẹda, ẹnyụn̄ ẹwụt ikpọ mme idiọn̄ọ ye mme utịben̄kpọ, man, edieke mmọ ekpekemede, ẹda ndimek ikọt Abasi ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄. ²⁵ Sese, mmebem iso ntịn̄ nnọ mbufo do. ²⁶ Mmọdo edieke mmọ ẹdọhọde mbufo ete, Sese, Enye odu ke desert; ẹkûwọrọ ẹka: Sese, Enye odu ke ubet; ẹkûnịm ke akpanikọ. ²⁷ Koro nte emiren̄miren̄ otode ke edem usiahautịn ọwọrọ ayama osịm edem usoputịn, ntre ke edide Eyen Owo eyedi. ²⁸ Ọtọ nte okpo odude, do ke mme utere edibono.

------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------

²⁹ “Edi ke ukụt mme usen oro ama ekebe, idaha oro utịn eyekabade okịm, ọfiọn̄ idinyụn̄ inọhọ un̄wana esie, mme ntantaọfiọn̄ ẹyenyụn̄ ẹto ke ikpaenyọn̄ ẹduọn̄ọ, ẹyenyụn̄ ẹnyen̄e mme odudu ikpaenyọn̄. ³⁰ Adan̄aoro ke [“ndien ekem,” NW] idiọn̄ọ Eyen Owo eyewụt idem ke enyọn̄: adan̄aoro ke [“ndien ekem,” NW] kpukpru mme idụt isọn̄ eyenyụn̄ ẹfụhọ, mmọ ẹyenyụn̄ ẹkụt Eyen Owo odorode ke obubịt enyọn̄ edi ye odudu ye akwa ubọn̄. ³¹ Ndien Enye eyesio mme angel Esie ọdọn̄ ye akwa uyom ukotowo, mmọ ẹyenyụn̄ ẹtan̄ ndimek ikọt Esie ke ikpehe ofụm mbinan̄ ẹbon ọtọkiet, ọtọn̄ọde ke utịt heaven kiet tutu osịm eken.”

MARK 13

⁵ “Edi Jesus ọtọn̄ọ ndidọhọ mmọ ete, Ẹkpeme mbak owo baba kiet edida mbufo awaha ọkpọn̄ usụn̄. ⁶ Ediwak owo ẹyedi ke enyịn̄ Mi, ete, Ami ndi Enye; ẹyenyụn̄ ẹda ediwak owo ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄. ⁷ Edi ke adan̄aemi mbufo ẹdikopde ẹban̄a ekọn̄ ye etop ekọn̄, ẹkûyak esịt ẹtịmede mbufo; mme n̄kpọ ẹmi ẹnyene ndiwọrọ, edi idịghe utịt kan̄a.

⁸ “Koro idụt ẹyedaha ẹn̄wana ye idụt, obio edidem kiet ẹyeyụn̄ adaha an̄wana ye obio edidem efen, unyekisọn̄ eyenyụn̄ ẹdu ke nsio nsio ebiet; akan̄ eyedu: mme n̄kpọ ẹmi ẹdi ntọn̄ọ ubiak uman.

⁹ “Edi mbufo ẹkpeme idem mbufo; koro ẹyeyak mbufo ẹsịn ke ubọk esop, ẹyenyụn̄ ẹmia mbufo ke mme synagogue; mbufo ẹyeyụn̄ ẹda ke iso mme andikara ye ndidem kaban̄a Mi, man ẹdi ntiense ẹnọ mmọ. ¹⁰ Ndien ẹnyene ndibem iso n̄kwọrọ gospel nnọ kpukpru mme idụt. ¹¹ Ndien ke ini ẹdidade mbufo ẹyak ẹnọ ikpe, ẹkûbem iso ẹtịmede esịt ẹkere ẹban̄a se mbufo ẹditịn̄de, edi ikọ ekededi eke ẹdinọde mbufo idahaoro mbufo ẹtịn̄. Koro idịghe mbufo ẹtịn̄, edi Edisana Spirit. ¹² Ndien eyeneka eyeda eyeneka esie ọnọ n̄kpa, ete eyenyụn̄ ada eyen ọnọ, nditọ ẹyenyụn̄ ẹdaha ẹn̄wana ye mme ete ye mme eka ẹnyụn̄ ẹsịn ẹwot mmọ. ¹³ Kpukpru owo ẹyenyụn̄ ẹsua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi. Edi ẹyenyan̄a owo eke edimede ime tutu osịm akpatre.

------------------------------------------------------------------

¹⁴ “Edi ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde n̄kpọ mbubiam nsobo nte adade ke ọtọ eke mîkpadaha (yak owo eke okotde n̄wed otịm ọfiọk), adan̄aoro [“ekem,” NW] yak mmọ ẹmi ẹdude ke Judea ẹfen̄e ẹka ikpo obot; ¹⁵ yak owo eke odude ke enyọn̄ ufọk okosụhọde odụk ekemen n̄kpọ ekededi eke odude ke ufọk esie; ¹⁶ yak owo eke odude ke in̄wan̄ okûnyụn̄ afiak aka ufọk ekemen ẹkụra esie. ¹⁷ Edi mbọm mmọemi ẹyomode ye mmọemi ẹnọde nditọ eba ke mme usen oro. ¹⁸ Edi ẹkpe ubọk ete okûdi ke ini ukwọ. ¹⁹ Koro mme usen oro ẹdidi mme usen ukụt, eke orụk oro akanam mîdụhe toto Abasi ọkọtọn̄ọ ndibot n̄kpọ tutu osịm emi, mîdinyụn̄ idụhe aba. ²⁰ Koro mîkpedịghe nte Ọbọn̄ ama esịbe mme usen oro ẹmụhọ, baba owo kiet ikpobọhọke: edi kaban̄a ndimek ikọt Esie, emi Enye emekde, Enye ama esịbe mme usen oro ẹmụhọ.

------------------------------------------------------------------

²¹ “Ke ini oro [“ekem,” NW], edieke owo ọdọhọde mbufo ete, Sese, Christ mmọmi, m̀mê, sese, Enye mmọko; ²² ẹkûnịm ke akpanikọ; mme christ nsu ye mme prọfet nsu ẹyewọrọ ẹdi, ẹyenyụn̄ ẹwụt mme idiọn̄ọ ye mme utịben̄kpọ, man, edieke mmọ ẹkpekemede, ẹda ndimek ikọt Abasi ẹkpọn̄ usụn̄. ²³ Edi mbufo ekpeme: sese, mmebem iso ntịn̄ kpukpru n̄kpọ do nnọ mbufo.

------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------

²⁴ “Edi ke mme usen oro ke ini ukụt oro ama ebe, utịn eyekabade okịm, ²⁵ ọfiọn̄ idinyụn̄ inọhọ un̄wana esie, mme ntantaọfiọn̄ ẹyenyụn̄ ẹto ke enyọn̄ ẹduọn̄ọ, ẹyenyụn̄ ẹnyen̄e mme odudu ikpaenyọn̄. ²⁶ Adan̄aoro [“ekem,” NW] mmọ ẹyekụt Eyen Owo odorode ke obubịt enyọn̄ edi ye akwa odudu ye ubọn̄. ²⁷ Ndien [“ekem,” NW] Enye eyesio mme angel ọdọn̄ ẹditan̄ ndimek ikọt Esie ẹto ke ikpehe ofụm mbinan̄ ẹbon ọtọkiet, ọtọn̄ọde ke ata utịt isọn̄ tutu osịm ata utịt ikpaenyọn̄.”

LUKE 21

⁸ “Edi Enye ọdọhọ ete, Ẹkpeme mbak ẹdinam mbufo ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄: koro ediwak owo ẹyedi ke enyịn̄ Mi, ete, Ami ndi Enye: n̄ko, Ini ke ekpere. Ẹkûtiene mmọ. ⁹ Edi ke ini mbufo ẹdikopde ẹban̄a ekọn̄ ye ndutịme, ẹkûdịghe: koro mme n̄kpọ ẹmi ẹnyene ndibem iso n̄wọrọ; edi utịt idịghe kan̄a.

¹⁰ “Ekem Enye ọdọhọ mmọ ete, Idụt eyedaha an̄wana ye idụt, obio edidem kiet eyenyụn̄ adaha an̄wana ye obio edidem efen: ¹¹ ikpọ unyekisọn̄ ẹyedu; akan̄ ye mme idiọk udọn̄ọ ẹyenyụn̄ ẹdu ke nsio nsio ebiet; n̄kpọndịk ye ikpọ idiọn̄ọ ẹyenyụn̄ ẹwụt idem ke ikpaenyọn̄.

¹² “Edi ke ini kpukpru n̄kpọ emi mîwọrọke kan̄a, mmọ ẹyemụm mbufo, ẹnyụn̄ ẹbịne ndinam mbufo idiọk, ẹnyụn̄ ẹyak mbufo ẹsịn ke ubọk mme synagogue, ẹnyụn̄ ẹsịn mbufo ke ufọk n̄kpọkọbi, ẹnyụn̄ ẹda mbufo ẹka ke iso ndidem ye mme andikara kaban̄a enyịn̄ Mi. ¹³ Ẹmi ẹyekabade ẹdi ntiense ọnọ mbufo. ¹⁴ Mmọdo ẹbiere ke esịt mbufo ẹte mmimọ idibemke iso ikere nte mmimọ idibọrọde: ¹⁵ koro Ami nyenọ mbufo inua ikọ ye eti ibuot, eke kpukpru mme asua mbufo mîdikemeke ndikan̄ m̀mê ndineni. ¹⁶ Edi kpa mme ete ye mme eka ye nditọete ye iman ye mme ufan ẹyeda mbufo ẹkayak ẹnọ; ẹyenyụn̄ ẹnam ẹwot ndusụk mbufo. ¹⁷ Ndien kpukpru owo ẹyesua mbufo kaban̄a enyịn̄ Mi. ¹⁸ Edi baba idet kiet ke ibuot mbufo iditakke. ¹⁹ Ẹdida edime ime ke ukụt ẹbọ ukpọn̄ mbufo ẹda ẹnyene.

------------------------------------------------------------------

²⁰ “Edi ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde nte mbonekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, [“ekem,” NW] ẹfiọk ndien ete, n̄wụre esie ke ekpere. ²¹ Ke ini oro [“ekem,” NW] yak mmọ eke ẹdude ke Judea ẹfen̄e ẹka ikpọ obot; yak mmọ eke ẹdude ke esịt obio ẹwọn̄ọ enyọn̄; yak mmọ eke ẹdude ke in̄wan̄ ẹkûnyụn̄ ẹdụk obio. ²² Koro mme usen ẹmi ẹdidide ini usiene, man kpukpru se ẹkewetde osu. ²³ Mbọm mmọmi ẹyomode ye mmọmi ẹnọde nditọ eba ke mme usen oro; koro akwa mbaba eyesịm isọn̄, iyatesịt eyenyụn̄ odoro mbio obio emi ke idem. ²⁴ Ndien mmọ ẹyeduọn̄ọ ke iso ofụt, ẹyenyụn̄ ẹtan̄ mmọ nte mbuotekọn̄ ẹka ke kpukpru mme idụt;

------------------------------------------------------------------

ndien mme Gentile ẹyedịghi Jerusalem ke ikpat, tutu ini mme Gentile ọyọhọ.

------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------

²⁵ “Ndien mme idiọn̄ọ ẹyedu ke utịn ye ọfiọn̄ ye ntantaọfiọn̄; editịmede esịt eyenyụn̄ omụm mme idụt isọn̄, oto ke nnanenyịn aban̄a ediyomo emi inyan̄ ye mbufụt ẹyomode; ²⁶ idem eyeyemede owo oto ke ndịk ye edikama enyịn nse mme n̄kpọ eke ẹdiwọrọde ẹnọ ekondo; koro ẹyenyen̄e mme odudu ikpaenyọn̄. ²⁷ Adan̄aoro [“ekem,” NW] ndien ẹyekụt Eyen Owo odorode ke obubịt enyọn̄ edi ye odudu ye akwa ubọn̄. ²⁸ Edi ke ini mme n̄kpọ ẹmi ẹtọn̄ọde ndiwọrọ, ẹmenede enyịn ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹmenede ibuot mbufo ke enyọn̄, koro edifak mbufo ke asan̄a ekpere.”

[Ndise ke page 10]

Ukụt oro ke 70 E.N. ekedi n̄kponn̄kan oro Jerusalem ye editịm n̄kpọ mme Jew akanam okokụtde