Ẹkọri Eti Ibuot

“Ẹyak kpukpru owo ẹfiọk eti ibuot mbufo. Ọbọn̄ emekpere.” ​—⁠PHILIPPI 4:⁠5, NW.

1. Ntak edide n̄kpọ-ata ndiwụt eti ibuot ke ererimbot mfịn?

“OWO eti ibuot”​—⁠ọkọmbụk owo England, Sir Alan Patrick Herbert, ọkọdọhọ ke utọ owo ntre inen̄ekede idu. Ke akpanikọ, ndusụk ini ekeme nditie nte ke idụhe owo eti ibuot ke ererimbot emi ọyọhọde ye en̄wan mi. Bible ama ebemiso etịn̄ ete ke “ndiọkeyo” ẹmi, mme owo ‘ẹyetie obom-obom,’ edi “mbon idiọk iwụk,” ẹnyụn̄ “ẹbiat un̄wọn̄ọ”​—⁠ke nditịn̄ ke usụn̄ en̄wen, inyeneke eti ibuot ke usụn̄ ndomokiet. (2 Timothy 3:​1-⁠5) Nte ededi, mme ata Christian ẹda eti ibuot ke ata akpan n̄kpọ, ẹdiọn̄ọde ẹte ke enye edi idiọn̄ọ ọniọn̄ Abasi. (James 3:17) Nnyịn ikereke ke owo ikemeke ndinyene eti ibuot ke ererimbot unana eti ibuot. Utu ke oro, nnyịn ke ofụri esịt imonyịme n̄kpọ-ata oro odude ke item apostle Paul eke odudu spirit oro ẹkụtde ke Philippi 4:5 (NW): “Ẹyak kpukpru owo ẹfiọk eti ibuot mbufo.”

2. Didie ke mme ikọ apostle Paul ke Philippi 4:5 ẹn̄wam nnyịn ndibiere m̀mê nnyịn imenyene eti ibuot?

² Tịmfiọk nte mme ikọ Paul ẹn̄wamde nnyịn ndidomo mfiọk m̀mê nnyịn imenyene eti ibuot. Emi inen̄ekede idi n̄kpọ ẹdọhọde m̀mê nnyịn ise didie idem nnyịn; edi edi nte mmọ en̄wen ẹsede nnyịn, nte ẹdiọn̄ọde nnyịn. Edikabade eke Phillips esịn ufan̄ikọ emi ntem: “Nyene eti etop nte owo emi enyenede eti ibuot.” Nnyịn owo kiet kiet imekeme ndibụp ite, ‘Ẹdiọn̄ọ mi didie? Nte mmenyene eti etop nte owo emi enyenede eti ibuot, esinyịmede ọnọ, onyụn̄ enyenede sụn̄sụn̄ ido? Mîdịghe nte ẹdiọn̄ọ mi nte owo oro etiede ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄, ọsọn̄de ido, m̀mê owo nsọn̄ibuot?’

3. (a) Nso ke ikọ Greek oro ẹkabarede “eti ibuot” ọwọrọ, ndien ntak emi edu emi ọfọnde? (b) Didie ke Christian ekeme ndikpep ndiwụt eti ibuot n̄kan?

³ Eti etop nnyịn ke afan̄ emi eyekam owụt udomo nte nnyịn ikpebede Jesus Christ. (1 Corinth 11:⁠1) Ke ini okodude mi ke isọn̄, Jesus ke mfọnmma usụn̄ ama etiene akakan uwụtn̄kpọ eti ibuot Ete esie. (John 14:9) Ke akpanikọ, ke ini Paul ekewetde aban̄a “ifụre ifụre ido ye mmemido [“mfọnido,” NW] Christ,” ikọ Greek oro enye akadade ọnọ mfọnido (e·pi·ei·kiʹas) ọwọrọ n̄ko “eti ibuot” m̀mê, ke ataata ikọ, “edinyịme nnọ.” (2 Corinth 10:1) The Expositor’s Bible Commentary okot emi “kiet ke otu ikpọ ikọ oro ẹdade ẹtịn̄ ẹban̄a edu ke O[bufa] T[estament].” Enye etịn̄ aban̄a edu oro enen̄erede eye tutu eyen ukpepn̄kpọ kiet akabade ikọ oro “inem inem eti ibuot.” Ẹyak nnyịn, ke ntre, ineme usụn̄ ita emi Jesus, ukem nte Ete esie, Jehovah, okowụtde eti ibuot. Nnyịn ke ntem imekeme ndikpep nte nnyịn ke idem nnyịn ikemede nditotịm nnyene eti ibuot n̄kan.​—⁠1 Peter 2:⁠21.

“Ama Ndidahado”

4. Didie ke Jesus okowụt idemesie nte owo oro ‘amade ndidahado’?

⁴ Ukem nte Ete esie, Jesus ama owụt eti ibuot ke ‘ndima ndidahado’ ndien ndien. (Psalm 86:⁠5) Kere ban̄a ini oro Peter, n̄kpet n̄kpet nsan̄a, akakan̄de Jesus utịm ikata ke okoneyo oro ẹkemụmde Jesus ẹnyụn̄ ẹda ẹwọrọ ke iso ikpe. Jesus ke idemesie ama ebemiso etịn̄ ete: “Owo ekededi eke edikan̄de Mi ke iso owo, ete, idịghe okịm, Ami nyenyụn̄ n̄kan̄ enye ke iso Ete Mi.” (Matthew 10:33) Nte Jesus ama ada mbet emi etiene Peter ketket ye ke ido oro ananade mbọm? Baba; ke Enye ama ekeset ke n̄kpa, Jesus ke idemesie ama aka ekese Peter, nte eyịghe mîdụhe man ọnọ ndọn̄esịt onyụn̄ anam apostle emi akakabarede esịt mi, emi esịt okonyụn̄ obụn̄ọde, afiak okop odudu. (Luke 24:34; 1 Corinth 15:⁠5) Esisịt ini ke oro ebede, Jesus ama onyịme ete Peter enyene akwa mbiomo. (Utom 2:​1-⁠41) Ẹma ẹwụt inem inem eti ibuot mi ke mfọnn̄kan usụn̄! Nte idịghe n̄kpọ ndọn̄esịt ndikere nte ke Jehovah ama emek Jesus nte Ebiereikpe nnọ ofụri ubonowo?​—⁠Isaiah 11:​1-⁠4; John 5:⁠22.

5. (a) Nso etop ke mbiowo ẹkpenyene ke otu mme erọn̄? (b) Nso ntọt ke mbiowo ẹkpefiak ẹdụn̄ọde mbemiso ẹsede ẹban̄a ikpe, ndien ntak-⁠a?

⁵ Ke ini mbiowo ẹnamde n̄kpọ nte mme ebiereikpe ke esop, mmọ ẹsidomo nditiene uwụtn̄kpọ eti ibuot Jesus. Mmọ iyomke mme erọn̄ ẹkop ndịk ẹban̄a mmọ nte mme andinọ ufen. Utu ke oro, mmọ ẹsiyom ndikpebe Jesus man mme erọn̄ ẹdu ke ifụre ke ini ẹdude ye mmọ nte mme ima ima ekpemerọn̄. Ke mme ini ikpe, mmọ ẹsisịn ofụri ukeme ndinyene eti ibuot, ẹma ndidahado. Mbemiso ẹsede ẹban̄a utọ mfịna oro, ndusụk mbiowo ẹsikụt nte ọfọnde ndifiak ndụn̄ọde mme ibuotikọ Enyọn̄-Ukpeme eke July 1, 1992, “Jehovah, ‘Ebiereikpe Ofụri Ererimbot’ Emi Mîten̄eke Owo Enyịn” ye “Mbiowo, Ẹkpe Edinen Ikpe.” Mmọ ke ntem ẹnyene ibio ibio usụn̄ oro ẹtịn̄de ẹban̄a usụn̄ ukpe ikpe Jehovah ke ekikere: “Nsọn̄ọnda ke ebiet ẹyomde, mbọm ke ebiet ẹkemede.” Ndudue idụhe ke ndiwụt mbọm ke ikpe ke ini eti ntak odude ndinam ntre. (Matthew 12:⁠7) Edi akamba ndudue ndisọn̄ ido m̀mê ndinana mbọm. (Ezekiel 34:⁠4) Mbiowo ke ntem ẹsifep ndinam ndudue ebe ke ndisịn ifịk nyom ima ima usụn̄ oro owụtde mbọm nte ẹkekeme ke adan̄a nte unenikpe onyịmede.​—⁠Men Matthew 23:23; James 2:⁠13 domo.

Edikpụhọ Nda Ekekem ke Ẹsobode Mme Idaha oro Ẹkpụhọrede

6. Didie ke Jesus okowụt eti ibuot ke anamde n̄kpọ ye n̄wan Gentile emi demon okotụhọrede eyenan̄wan esie?

⁶ Ukem nte Jehovah, Jesus ama esisọp ndikpụhọde usụn̄ edinam m̀mê ndikpụhọ nda ekekem ye mbufa idaha nte mmọ ẹdemerede. Ke idaha kiet n̄wan Gentile kiet ama ekpe enye ubọk ete ọkọk eyenan̄wan imọ oro demon okotụhọrede idiọk idiọk. Ke nsio nsio usụn̄ ita, Jesus ke akpa ama owụt nte ke imọ idin̄wamke enye​—⁠akpa, ebede ke nditre ndibọrọ enye ikọ; ọyọhọ iba, ebede ke nditịn̄ nnennen nte ke owo ikosioho imọ idọn̄ ete itiene mme Gentile, edi ẹkedọhọ itiene mme Jew; ndien ọyọhọ ita, ebede ke nditop n̄ke oro eketịn̄de ukem akpan n̄kpọ oro ke usụn̄ mfọnido. Nte ededi, n̄wan oro ama ọsọn̄ọ eyịre ke ofụri ini emi, ọnọde uyarade n̄wọrọnda mbuọtidem. Ke ekerede aban̄a esen esen idaha emi, Jesus ama ekeme ndikụt ke emi ikedịghe ini ndisọn̄ọ nyịre ke ọsọ ibet; emi ekedi ini ndikpụhọ nda ekekem ke nditiene mme edumbet oro ẹkon̄de ẹkan.a Ntem, Jesus ama anam kpa se enye okowụtde utịm ikata ete ke imọ idinamke. Enye ama ọkọk eyenan̄wan n̄wan oro!​—⁠Matthew 15:​21-⁠28.

7. Nso usụn̄ ke mme ete ye eka ẹkpewụt eti ibuot, ndien ntak-⁠a?

⁷ Nte ẹdiọn̄ọ nnyịn ukem ntre ke ndisinyịme ndikpụhọ nda ekekem ke ini odotde? Ediwak ini ẹsiyom mme ete ye eka ẹwụt utọ eti ibuot oro. Sia eyen kiet kiet edide ata isio isio, mme usụn̄ unam n̄kpọ oro ẹkụtde unen ye eyen kiet ẹkeme nditre ndidot ye en̄wen. N̄ko-n̄ko, nte nditọ ẹkọride, se mmọ ẹyomde esikpụhọde. Nte ẹkpenyene ndinam ukpụhọde ke ini oro ẹkenịmde ẹte nditọ ẹsidu ke ufọk? Nte ukpepn̄kpọ ubon eyenyene ufọn edieke ẹnamde ke usụn̄ enyenede uwem akan? Ke ini ete m̀mê eka anamde n̄kpọ ebe ubọk ke n̄kpri ndudue, nte enye onyịme ndisụhọde idem nnyụn̄ nnen̄ede mme n̄kpọ mbon? Mme ete ye eka oro ẹnyenede edu edinyịme nnọ ke mme utọ usụn̄ ntre ẹsifep ndiyat nditọ mmọ esịt nte mîdotke nnyụn̄ ndianade mmọ n̄kpọn̄ Jehovah.​—⁠Ephesus 6:⁠4.

8. Didie ke mbiowo esop ẹkeme ndida usụn̄ ke ndikpụhọ nda ekekem ye mme udọn̄ oro ẹdude ke efakutom?

⁸ Oyom mbiowo n̄ko ẹkpụhọ ẹda ekekem nte mbufa idaha ẹdemerede, ke adan̄aemi mîdehede ibiat mme akpan ibet Abasi. Ke ini esede enyịn aban̄a utom ukwọrọikọ, nte afo emesidu ke edidemede aban̄a mme ukpụhọde oro ẹdude ke efakutom? Nte mme usụn̄uwem ẹkpụhọrede ke n̄kann̄kụk, eyedi oyoyom ẹsịn udọn̄ ẹnọ unọ ikọ ntiense mbubịteyo, unọ ikọ ntiense efak, m̀mê unọ ikọ ntiense urụk ukopikọ. Edikpụhọ nda ekekem ke mme utọ usụn̄ ntre an̄wam nnyịn ndiyọhọ utom ukwọrọikọ nnyịn ata uforo uforo. (Matthew 28:19, 20; 1 Corinth 9:26) Paul n̄ko ama esikpụhọ ada ekekem ye kpukpru orụk owo ke utom ukwọrọikọ esie. Nte nnyịn imesinam ntre, ke uwụtn̄kpọ, ke ndidiọn̄ọ ekese mban̄a mme ido ukpono ye mme ido n̄kann̄kụk man ikeme ndin̄wam mme owo?​—⁠1 Corinth 9:​19-⁠23.

9. Ntak emi ebiowo mîkpọsọn̄ọke iyịre kpukpru ini ke usụn̄ oro enye ekesisede aban̄a mme mfịna ke ini edem?

⁹ Nte ukperedem ini emi otịmde-tịm ọdiọk akan, ekeme n̄ko ndiyom mme ekpemerọn̄ ẹkpụhọ ẹda ekekem ye ndusụk ndiọi, awak-n̄kukọhọ mfịna oro ayan̄ade owo ifiọk emi otuerọn̄ mmọ ẹsobode idahaemi. (2 Timothy 3:⁠1) Mbiowo, emi idịghe ini ndisọn̄ọ nyịre ke n̄kpọ ketket! Ke akpanikọ ebiowo ikpọsọn̄ọke iyịre ke ndikọk mfịna nte enye ekesinamde ke ini edem edieke usụn̄ unam n̄kpọ esie mînyeneke ufọn aba mîdịghe edieke “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” okụtde nte odotde ndimịn̄ obufa ntọt ke mme utọ ibuotikọ oro. (Matthew 24:45; men Ecclesiastes 7:10; 1 Corinth 7:31 domo.) Anam-akpanikọ ebiowo kiet ama odomo ke ofụri esịt ndin̄wam eyenete an̄wan kiet emi okokopde mfụhọ oro okonyụn̄ enen̄erede oyom eti andikpan̄ utọn̄. Nte ededi, enye ikekereke ke mfụhọ n̄wan emi ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk ndien ama ọnọ enye enyọn̄ enyọn̄ usọbọ. Ekem Watch Tower Society ama emịn̄ ndusụk ntọt ọkọn̄ọde ke Bible oro ekenemede n̄kpọ aban̄a mfịna esie oro. Ebiowo oro ama okụt ete ke imọtọn̄ọ ntak inyene nneme ye enye, isan̄ enyeemi adade obufa ntọt oro anam n̄kpọ onyụn̄ owụtde edikere mban̄a ke nnanenyịn esie. (Men 1 Thessalonica 5:​14, 15 domo.) Nso eti uwụtn̄kpọ eti ibuot ke emi edi ntem!

10. (a) Didie ke mbiowo ẹkpewụt mbon en̄wen ye otu mbiowo ke ofụri ofụri edu edinyịme nnọ? (b) Didie ke otu mbiowo ẹkpese mbon oro ẹwụtde idem nte mînyeneke eti ibuot?

¹⁰ Oyom mbiowo n̄ko ẹwụt edu edinyịme nnọ ke ẹnamde n̄kpọ ye kiet eken. Ke ini otu mbiowo ẹsopde idem, edi akpan n̄kpọ didie ntem nte ebiowo kiet okûkara nneme! (Luke 9:48) Oyom enyeemi etiede ibuot akpan akpan owụt ukpeme ke afan̄ emi. Ndien ke ini ebiowo kiet m̀mê iba mînyịmeke ye ubiere ofụri otu mbiowo, mmọ idisọn̄ọke iyịre ite ẹnam n̄kpọ ke usụn̄ oro mmimọ iyomde. Utu ke oro, adan̄a nte owo mîfụmike edumbet N̄wed Abasi, mmọ ẹyenyịme ẹnọ, ẹtide ẹte ke oyom mbiowo ẹwụt eti ibuot. (1 Timothy 3:​2, 3) Ke n̄kan̄ eken, otu mbiowo ekpenyene nditi nte ke Paul ama otụnọ esop Corinth ke ‘ndikeme ime ye mbon oro mîkowụtke eti ibuot’ ẹmi ẹnamde nte idi “mme akakan apostle.” (2 Corinth 11:​5, 19, 20) Ntre mmọ ẹkpenyene ndinyịme ndinọ ekemmọ ebiowo emi anamde n̄kpọ ke ido nsọn̄ibuot, oro mîwụtke eti ibuot, item, edi mmọ ke idemmọ ẹkpenyene ndinam ntre ke ifụre ifụre ido ye ke mfọnido.​—⁠Galatia 6:1.

Edida Eti Ibuot N̄kama Odudu

11. Nso ukpụhọde ikodu ke nte mme adaiso ido ukpono mme Jew eke eyo Jesus ẹkekamade odudu ye nte Jesus akakamade?

¹¹ Ke ini Jesus okodude ke isọn̄, ẹma ẹnen̄ede ẹkụt eti ibuot esie ke usụn̄ nte enye akakamade odudu oro Abasi ọkọnọde enye. Didie ke enye okokpụhọde ntem ye mme adaiso ido ukpono eke eyo esie! Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet. Ibet Abasi ọkọdọhọ ete ke owo inyeneke ndinam utom ndomokiet, idem ọkpọkọm editan̄ ifia, ke Sabbath. (Exodus 20:10; Numbers 15:​32-⁠36) Mme adaiso ido ukpono ẹma ẹkam ẹyom ndikara usụn̄ nte mme owo ẹnịmde ibet oro. Ntre mmọ ke idemmọ ẹma ẹnọ ewụhọ kaban̄a nnennen se owo ekemede ndidịbede ke Sabbath. Mmọ ẹma ẹnọ uyo ẹte: baba n̄kpọ kiet emi odobide akan nsat fig iba. Mmọ ẹma ẹkam ẹnịm ukpan ke ikpaukot oro ẹkọn̄de okpukwak, ẹdọhọde ẹte ke ndidịbede udiana udop okpukwak oro edi edinam utom! Ẹdọhọ, ke ofụri ofụri, mme andikpep mme Jew ẹma ẹdian mbet 39 ke ibet Abasi aban̄ade Sabbath ndien ekem ẹdian ata ekese mbet ke mme mbet oro. Jesus, ke n̄kan̄ eken, ikoyomke ndikara mme owo esuene esuene ebe ke ndinịm ata ekese mbet ẹmi ẹdoride ukpan m̀mê ebe ke ndinịm mme eto eto edumbet, oro owo mîkemeke ndinịm.​—⁠Matthew 23:​2-⁠4; John 7:​47-⁠49.

12. Ntak emi nnyịn ikemede ndidọhọ ke Jesus ikoyokke ke ini ekedide edisịm ndinen edumbet Jehovah?

¹² Nte nnyịn ikpenyene ndikere, ndien, nte ke Jesus ikọsọn̄ọke imụm ndinen edumbet Abasi ikama? Enye ke akpanikọ ama ọsọn̄ọ omụm! Enye ama ọfiọk nte ke mme ibet ẹnen̄ede ẹnyene ufọn ke ini mme owo ẹfiọkde mme edumbet oro anamde ẹnịm mme ibet oro. Ke adan̄aemi mme Pharisee ẹkekerede ndidomo ndikara mme owo ebe ke mme anana-ibat mbet, Jesus okoyom usụn̄ ndisịm esịt. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama otịm ọfiọk ete ke edinyịme nnọ ndomokiet idụhe ke ini edide edisịm mme utọ ibet Abasi nte “ẹfehe ẹbọhọ use.” (1 Corinth 6:18) Ntre Jesus ama odụri mme owo utọn̄ aban̄a mme ekikere oro ẹkemede ndida n̄kosịm oburobụt ido. (Matthew 5:28) Utọ ukpepn̄kpọ oro owụt eti ibuot ye mbufiọk oro okponde akan ikpîkpu edinịm mme eto eto ibet oro etienede ido edinam.

13. (a) Ntak emi mbiowo ẹkpenyenede ndifep ndinịm eto eto ibet ye ewụhọ? (b) Nso idi ndusụk usụn̄ emi edide akpan n̄kpọ ndiwụt ukpono nnọ ubieresịt owo?

¹³ Nditọete oro ẹnyenede mbiomo mfịn ẹnyene udọn̄ n̄ko ke ndisịm esịt. Ntem, mmọ ẹfep ndinịm n̄kpọsọn̄, ibet oro etiede eto eto m̀mê ndiwọn̄ọde ọkpọkpọ ekikere ye uduak idemmọ nsịn ke ibet. (Men Daniel 6:​7-⁠16 domo.) Ke ini ke ini, mme item ẹnọde ke mfọnido ke mme utọ n̄kpọ nte usịnen̄kpọ ye ukamaidem ekeme ndidi se idotde onyụn̄ edi ke ekemini, edi ebiowo ekeme ndibiat eti etop esie nte owo eti ibuot edieke enye ọsọn̄ọde eyịre ke mme utọ n̄kpọ oro m̀mê odomode ndinyịk se inen̄erede idi ekikere esie ndori owo ke idem. Ke akpanikọ, kpukpru owo ke esop ẹkpenyene ndifep ndikara mbon en̄wen.​—⁠Men 2 Corinth 1:24; Philippi 2:12 domo.

14. Didie ke Jesus okowụt ke imenyene eti ibuot ke se enye okoyomde oto mbon en̄wen?

¹⁴ Mbiowo ẹkeme ndiyom ndidụn̄ọde idemmọ nse ke n̄kpọ efen emi: ‘Nte ami mmowụt eti ibuot ke n̄kpọ oro nyomde nto mbon en̄wen?’ Ke akpanikọ Jesus ama owụt. Enye ama esiwụt mme anditiene enye kpukpru ini nte ke imọ iyomke se ikponde ikan ukeme ofụri esịt ito mmọ ye nte ke imọ ida emi ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Enye ama otoro ubuene ebeakpa oro ke ndikọnọ ekpri okụk esie. (Mark 12:​42, 43) Enye ama asua ọnọ mme mbet esie ke ini mmọ ẹkekụtde ndudue ẹnọ ọsọn̄urua enọ oro Mary ọkọnọde, ọdọhọde ete: “Ẹkpọn̄ enye . . . Enye akanam se ekemede.” (Mark 14:​6, 8) Enye ama owụt eti ibuot idem ke ini mme mbet esie ẹkekpude enye. Ke uwụtn̄kpọ, idem okposụkedi enye akakpakde owo ita ke otu n̄kpet n̄kpet mme apostle esie nditaba idap nnyụn̄ ntie n̄kpeme ke okoneyo oro ẹkemụmde enye, mmọ ẹma ẹnam enye okop mfụhọ ebe ke ndikede idap ndien ndien. Edi, enye ama etịn̄ ikọ ye esịtmbọm ete: “Ke akpanikọ spirit ọsọp, edi obụkidem edi mmemmem.”​—⁠Mark 14:​34-⁠39.

15, 16. (a) Ntak emi mbiowo ẹkpekpemede mbak edinyịk m̀mê edifiomo otuerọn̄? (b) Didie ke anam-akpanikọ eyenete an̄wan kiet akanam ukpụhọde ke se enye okoyomde oto mbon en̄wen?

¹⁵ Ke akpanikọ, Jesus ama esịn udọn̄ ọnọ mme anditiene enye ‘ẹnen̄ede ẹsịn idem.’ (Luke 13:24) Edi akananam enye ikenyịkke mmọ ndinam oro! Enye ama esịn udọn̄ ọnọ mmọ, onịm uwụtn̄kpọ, ada iso, onyụn̄ oyom ndisịm esịt mmọ. Enye ekebet edem ke odudu spirit Jehovah ndinam se isụhọde. Kpasụk ntre mbiowo mfịn ẹkpenyene ndisịn udọn̄ nnọ otuerọn̄ ndinam n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt edi ẹkpenyene ndifep ndida ubiomikpe m̀mê esuene mfiomo mmọ, ẹwụtde ẹte ke se mmọ ẹnamde idahaemi ke utom Jehovah ke ndusụk usụn̄ ikemke m̀mê idịghe se ẹnyịmede. Eto eto, usụn̄ edinyịk owo ndọhọ “nam ekese, nam ekese, nam ekese!” ekeme ndinam idem emem mbon oro ẹnamde kpukpru se idide ukeme mmọ. Ekpedi n̄kpọ mfụhọ didie ntem edieke ebiowo ọwọrọde etop edidi ‘se owo mîkemeke ndinem esịt’​—⁠ata isio n̄kpọ ye ediwụt eti ibuot!​—⁠1 Peter 2:18.

¹⁶ Kpukpru nnyịn ikpenyene ndiwụt eti ibuot ke se iyomde ito mmọ en̄wen! Eyenete an̄wan kiet, ke enye ye ebe esie ẹma ẹkekpọn̄ utom isụn̄utom man ẹkese ẹban̄a eka esie oro ọkọdọn̄ọde, ama ewet ete: “Mme ini emi ẹnen̄ede ẹdi n̄kpọsọn̄ ini ẹnọ nnyịn mme asuanetop mi ke mme esop. Ke ima ikodu ke utom circuit ye district, ibọhọde mme utọ mfịghe oro, ke mbuari ye ke ubiak ubiak usụn̄ nnyịn ima idifiọk emi. Ke uwụtn̄kpọ, mma nsiwak ndibụp idemmi nte, ‘Ntak emi eyenete an̄wan oro mînọhọ nnennen n̄wed oro ẹkamade ke ọfiọn̄ emi-⁠e? Nte enye ikokotke Utom Obio Ubọn̄?’ Idahaemi mmọfiọk ntak. Ye ndusụk owo ofụri se mmọ ẹkemede ndinam man ẹwọrọ [an̄wautom] edi oro.” Ọfọn didie ntem nditoro nditọete nnyịn ke se mmọ ẹnamde akan ndibiom mmọ ikpe mban̄a se mmọ mînamke!

17. Didie ke Jesus okonịm uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn kaban̄a eti ibuot?

¹⁷ Kere ban̄a akpatre uwụtn̄kpọ ke nte Jesus akakamade odudu esie ke usụn̄ eti ibuot. Ukem nte Ete esie, Jesus ikekpemeke odudu esie ke edu ufụp. Enye n̄ko ekedi etubom andiyak odudu nnọ owo, emekde mme anam-akpanikọ otu asan̄autom esie ndise mban̄a “kpukpru se enye enyenede” mi ke isọn̄. (Matthew 24:​45-⁠47) Ndien enye ikesikopke ndịk ndikpan̄ utọn̄ nnọ mme ekikere mbon en̄wen. Enye ama esiwak ndibụp mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ete: “Mbufo ẹse didie?” (Matthew 17:25; 18:12; 21:28; 22:42) Ntre ke ekpedi ke otu kpukpru mme anditiene Christ mfịn. Idụhe udomo odudu ndomokiet oro akpanamde mmọ ẹkûnyịme ndikpan̄ utọn̄. Mme ete ye eka, ẹkpan̄ utọn̄! Mme ebendọ, ẹkpan̄ utọn̄! Mbiowo, ẹkpan̄ utọn̄!

18. (a) Didie ke nnyịn ikeme ndidụn̄ọde mfiọk m̀mê nnyịn imenyene eti etop kaban̄a eti ibuot? (b) Nso ke kpukpru nnyịn ikpebiere ndinam?

¹⁸ Ye ubiere, oyom nnyịn owo kiet kiet ‘inyene eti etop nte owo emi enyenede eti ibuot.’ (Philippi 4:5, Phillips) Edi didie ke nnyịn ifiọk m̀mê imenyene utọ eti etop oro? Ọfọn, ke ini Jesus ekenyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndifiọk se mme owo ẹketịn̄de ẹban̄a imọ, enye ama obụp mme nsan̄a esie oro enye ekeberide edem. (Matthew 16:13) Ntak mûtieneke uwụtn̄kpọ esie? Afo emekeme ndibụp owo emi afo ekemede ndiberi edem ndinyene in̄wan̄în̄wan̄ ikọ m̀mê afo emenyene eti etop nte owo eti ibuot oro esinyịmede n̄kpọ. Ke akpanikọ ekese odu emi kpukpru nnyịn ikemede ndinam man ikpebe mfọnmma uwụtn̄kpọ eti ibuot Jesus ketket! Akpan akpan edieke nnyịn inyenede ndusụk udomo odudu ke idem mmọ en̄wen, ẹyak nnyịn kpukpru ini itiene uwụtn̄kpọ Jehovah ye Jesus, kpukpru ini ikamade odudu ke usụn̄ oro owụtde eti ibuot, idude ke mben̄eidem kpukpru ini ndidahado, ndinam ufan̄ odu ọnọ, m̀mê ndinyịme nnọ ke ini oro odotde. Ke akpanikọ, akpakam kpukpru nnyịn idomo ‘ndinyene eti ibuot’!​—⁠Titus 3:2.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

◻ Ntak emi Christian okpoyomde ndiwụt eti ibuot?

◻ Didie ke mbiowo ẹkpekpebe Jesus ke ndidu ke mben̄eidem ndidahado?

◻ Ntak emi nnyịn ikpodomode ndikpụhọ nda ekekem nte Jesus akanamde?

◻ Didie ke nnyịn ikpowụt eti ibuot ke usụn̄ nte nnyin ikamade odudu?

◻ Didie ke nnyịn ikpodụn̄ọde idem nnyịn ise m̀mê nnyịn imenen̄ede inyene eti ibuot?

[Ndise ke page 15]

Jesus ama enen̄ede efen Peter oro akakabarede esịt

[Ndise ke page 16]

Ke ini n̄wan kiet okowụtde n̄wọrọnda mbuọtidem, Jesus ama okụt ke emi ikedịghe ini ndisọn̄ọ nyịre ke ọsọ ibet

[Ndise ke page 18]

Mme ete ye eka ẹkpan̄ utọn̄!

[Ndise ke page 18]

Mme ebendọ ẹkpan̄ utọn̄!

[Ndise ke page 18]

Mbiowo ẹkpan̄ utọn̄!