Mme Ufọn Ẹtode Edibak Ata Abasi
“Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kpepde fi usụn̄ udori, nda fi usụn̄ eke afo edisan̄ade.”—ISAIAH 48:17.
1. Nso afanikọn̄ ke ẹkpekekeme ndifep ebe ke ndinyene mbak Abasi?
EDIEKE ekpedide Adam ama ọkọri mbak Abasi, emi ọkpọkọbiọn̄ọ enye ndinam idiọkn̄kpọ oro akadade okosụn̄ọ ke nsinsi n̄kpa esie onyụn̄ adade mfụhọ ọsọk nditọ esie ke ediwak tọsịn isua. Edieke ekpedide idụt Israel eke eset ẹma ẹkop item oro Jehovah ọkọnọde ete ẹbak ẹnyụn̄ ẹma imọ, owo ikpakatan̄ke idụt oro ika ntan̄mfep ke Babylon, m̀mê mmọ ndikpekesịn Eyen Abasi nnyụn̄ nnyene ubiomikpe ediduọk iyịp esie. Edieke ererimbot mfịn akpabakde Abasi, idiọk ikpodụhe ke ukara m̀mê ke mbubehe, ubiatibet ikpodụhe, ekọn̄ ikpodụhe.—Mme N̄ke 3:7.
2. Kpa ye mme idaha oro ẹdude ke ererimbot oro akande nnyịn okụk, ntak emi nnyịn ikpọkọride mbak Jehovah?
2 Nte ededi, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke ererimbot oro akande nnyịn okụk anam, nnyịn nte owo kiet kiet, nte mme ubon, ye nte esop mme asan̄autom Jehovah imekeme ndibọ ufọn nto edikọri mbak ata Abasi. Emi odu ke n̄kemuyo ye n̄kpọ editi oro Moses ọkọnọde idụt Israel: “Nso n̄kpọ . . . ke Jehovah Abasi fo oyom ye afo, ke mîbọhọke edibak Jehovah Abasi fo, nnyụn̄ nsan̄a ke kpukpru usụn̄ esie, nnyụn̄ mma enye, nnyụn̄ nnam n̄kpọ Jehovah Abasi fo, ke ofụri esịt fo, ye ke ofụri ukpọn̄ fo, nnyụn̄ nnịm mbet Jehovah . . . man ọfọn fi?” (Deuteronomy 10:12, 13) Nso idi ndusụk ufọn oro nnyịn idinyenede ke ini nnyịn ibakde Jehovah, kpa ata Abasi?
Ọniọn̄—Ọsọn̄ Urua Akan Gold
3. (a) Nso idi ata akpa ufọn oro nnyịn ikemede ndibọ? (b) Nso ke Psalm 111:10 ọwọrọ?
3 Ata akpa ufọn edi ọniọn̄. Psalm 111:10 ọdọhọ ete: “Uten̄e Jehovah edi editọn̄ọ [ọniọn̄, NW].” Nso ke oro ọwọrọ? Ọniọn̄ edi ukeme ndida ifiọk nnam n̄kpọ uforo uforo ke ndikọk mme mfịna, ndibiọn̄ọ afanikọn̄, nnyụn̄ nsịm akpan utịtmbuba. Enye abuana ikike. Ntọn̄ọ, akpa ikpehe, itiat idakisọn̄ utọ ọniọn̄ oro edi edibak Jehovah. Ntak-a? Koro ofụri edibotn̄kpọ edi utom ubọk esie. Eberi edem ke enye. Enye ama ọnọ ubonowo ifụre ubiere n̄kpọ edi idịghe ye ukeme edinen̄ede ikpat mmọ uforo uforo ye unana ndausụn̄ esie. (Joshua 24:15; Jeremiah 10:23) N̄kukụre edieke nnyịn ifiọkde mme isọn̄ akpanikọ ẹmi kaban̄a uwem inyụn̄ idude uwem ekekem ye mmọ ke nnyịn ikeme ndikụt unen ke nsinsi. Edieke ifiọk oro nnyịn inyenede iban̄a Jehovah anamde nnyịn inyene mbuọtidem oro n̄kpọ mîkemeke ndinyen̄e nte ke uduak Abasi iditreke ndikụt unen ye nte ke un̄wọn̄ọ ye ukeme esie ndinọ utịp ke edinam akpanikọ eyesu, do mbak Abasi eyenụk nnyịn ndinam n̄kpọ ọniọn̄ ọniọn̄.—Mme N̄ke 3:21-26; Mme Hebrew 11:6.
4, 5. (a) Ntak emi ifiọkn̄wed ufọkn̄wed ntaifiọk emi akparawa kiet ekenyenede mîkọnọhọ enye ata ọniọn̄-ọ? (b) Owo emi ye n̄wan esie ẹkesan̄a didie ẹnyene ata ọniọn̄, ndien ke usụn̄ ewe ke emi okokpụhọde uwem mmọ?
4 Kere uwụtn̄kpọ kiet. Ke ndusụk isua ẹmi ẹkebede, akparawa kiet akaka n̄wed ke University of Saskatchewan, ke Canada. Ukpepn̄kpọ aban̄ade mme oduuwem n̄kpọ ama esịne ke ndutịm ukpepn̄kpọ esie, ndien ẹma ẹkpep enye ẹban̄a edito ke unam mforo owo. Ke ama okokụre ukpep, enye ama enyene usọ ke ukpepn̄kpọ obot aban̄ade mme atọm, ọbọde enọ uka n̄wed mfọn ndikaiso ke ukpepn̄kpọ esie ke University of Toronto. Nte enye ekekpepde n̄kpọ, enye ama okụt utịbe utịbe uyarade aban̄ade ndutịm ye ndudiọn̄ ke nte mme atọm ẹtiede. Edi owo ikọbọrọke mme mbụme ẹmi: Anie ọkọdiọn̄ kpukpru ẹmi? Ini ewe? Ndien ntak-a? Ye unana edinyene mme ibọrọ oro, nte enye eyekeme ndida ifiọk esie nnam n̄kpọ ye ọniọn̄ ke ererimbot oro okodude ke ekọn̄ adan̄aoro? Nso idida enye usụn̄? Ufreidụt? Udọn̄ kaban̄a mme udori n̄kpọ obụkidem? Ke nditịm ntịn̄, nte enye ama enyene ata ọniọn̄?
5 Ikebịghike ke enye ama okokụre ukpep, akparawa oro ye n̄wan esie ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Bible ye mme Mme Ntiense Jehovah. Ebede ke Ikọ Abasi, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinyene ibọrọ ke mme mbụme oro mmọ mîkenyeneke ke mbemiso. Mmọ ẹma ẹdifiọk Andibot, Jehovah Abasi. Nte mmọ ẹkekpepde ẹban̄a Moses ke Ididuot Inyan̄ ẹnyụn̄ ẹkpepde ẹban̄a Daniel ye mme nsan̄a esie ke Babylon, mmọ ẹma ẹkpep nte edibak Abasi utu ke ndibak owo edide akpan n̄kpọ. (Exodus 14:10-31; Daniel 3:8-30) Utọ mbak Abasi oro ọkọrọ ye ata ima oro ẹnyenede ẹnọ Jehovah ama ọtọn̄ọ ndinụk mmọ. Ikebịghike ofụri usụn̄uwem mmọ ama okpụhọde. Ke akpatre akparawa oro ama ọfiọk aban̄a ubọkutom Enyeemi enye ekekpepde ke ukpepn̄kpọ aban̄ade mme oduuwem n̄kpọ. Uduak Enyeemi enye okokụtde ọniọn̄ esie owụtde idem ke ukpepn̄kpọ esie aban̄ade mme atọm ama ọtọn̄ọ ndin̄wan̄a enye. Utu ke ndida ifiọk esie mbot mme n̄kpọ oro ẹdisobode ekemmọ owo, enye ye n̄wan esie ẹkeyom ndin̄wam mmọ en̄wen ndima Abasi nnyụn̄ mma mbọhọidụn̄ mmọ. Mmọ ẹma ẹsịn enyịn̄ ke utom uyọhọ ini nte mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi. Ekem, mmọ ẹma ẹdụk Watchtower Bible School of Gilead ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ ẹwọrọ nte mme isụn̄utom.
6. Edieke nnyịn inyenede ọniọn̄ oro ọkọn̄ọde ke mbak Jehovah, nso udọn̄ ibio ini ke nnyịn idifep, ndien utu ke oro nso ke nnyịn idinam?
6 Nte ededi, idịghe kpukpru owo ẹkeme ndidi isụn̄utom. Edi kpukpru nnyịn imekeme ndidara ọniọn̄ oro ọkọn̄ọde ke mbak Jehovah. Edieke nnyịn ikọride ọniọn̄ oro, nnyịn idinyeneke udọn̄ ndisịn idem ke mme ekikere akwaifiọk owo ẹmi ke akpanikọ n̄kukụre ẹkerede-kere se uwem enen̄erede edi. Nnyịn iyesịn idem ke ndikpep Bible, emi enyeemi edide Ebiet uwem otode, Jehovah Abasi, kpa enyeemi ekemede ndinọ nnyịn nsinsi uwem, ọkọnọde odudu ẹwet. (Psalm 36:9; Colossae 2:8) Utu ke ndidụk ufụn nnọ ndutịm unyamurua oro ke idemesie eten̄de ekpere nsobo, nnyịn iyekop item Jehovah oro aban̄ade ediyụhọ ye udia ye edisịnen̄kpọ, ke adan̄aemi inamde itie ebuana nnyịn ye Abasi edi ebeiso n̄kpọ ke uwem. (1 Timothy 6:8-12) Utu ke ndinam n̄kpọ nte n̄kpọ eke ini iso nnyịn ọkọn̄ọde ke edinyene eti idaha ke ererimbot emi, nnyịn iyenịm Ikọ Jehovah ke akpanikọ ke ini etịn̄de ọnọ nnyịn ete ke ererimbot ke ebebe efep ye mbumek esie, edi owo eke anamde se Abasi amade ododu ke nsinsi.—1 John 2:17.
7. (a) Didie ke Mme N̄ke 16:16 an̄wam nnyịn ndinyene ekikere oro adade ukem ukem kaban̄a mme akpan n̄kpọ? (b) Nso mme utịp ẹsụn̄ọ ẹto edinam uduak Abasi edi akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn?
7 Mme N̄ke 16:16 esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ke ndidọhọ in̄wan̄în̄wan̄: “Ndinyene eti ibuot [eti ibuot oro ọtọn̄ọde oto edibak Jehovah] ọfọn adan̄a didie akan ata gold! Ndinyụn̄ nnyene asian edi se owo ekpemekde akan silver.” Utọ ọniọn̄ ye asian oro ẹyenụk nnyịn ndinam edinam uduak Abasi edi akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn. Ndien nso idi utom oro Abasi ayakde esịn Mme Ntiense esie ke ubọk ke ikpehe ini emi ke mbụk owo? Ndikwọrọ mban̄a Obio Ubọn̄ esie ye edin̄wam mbon esịt akpanikọ ẹkabade ẹdi mme ata mbet Jesus Christ. (Matthew 24:14; 28:19, 20) Emi edi utom oro akamade mme utịp oro ẹnọde ata uyụhọ ye ekese inemesịt. Do, ye eti ntak Bible ọdọhọ ete: “Ọfọfọn ọnọ owo eke osịmede eti ibuot.”—Mme N̄ke 3:13.
Ekpeme Ọbiọn̄ọ Edinam Idiọkn̄kpọ
8. (a) Siak ọyọhọ ufọn iba oro otode edinyene mbak Abasi. (b) Nso idiọkn̄kpọ ke enye ekpeme nnyịn ọbiọn̄ọ? (c) Didie ke mbak Abasi akabade edi ọkpọsọn̄ odudu oro onụkde owo ndinam n̄kpọ?
8 Ọyọhọ ufọn iba otode edibak Abasi edi nte ke enye ke ntem ekpeme nnyịn osio ke ndinam se idiọkde. Mbon oro ẹnyenede ntotụn̄ọ ukpono ẹnọ Abasi ibiereke se ifọnde ye se idiọkde inọ idemmọ. Mmọ idaha se Abasi ọdọhọde ke ọfọn nte idiọk, m̀mê mmọ ndida mme n̄kpọ oro Abasi ọdọhọde ke ẹdiọk nte se ifọnde. (Psalm 37:1, 27; Isaiah 5:20, 21) N̄ko-n̄ko, owo oro mbak Abasi onụkde anam n̄kpọ itreke n̄kukụre ke ndifiọk se Jehovah ọdọhọde ke ọfọn ye se enye ọdọhọde ke ọdiọk. Utọ owo oro ama se Jehovah amade onyụn̄ asua se Jehovah asuade. Nte utịp, enye anam n̄kpọ nte ekemde ye mme edumbet Abasi. Ntre, nte ẹwetde ke Mme N̄ke 16:6 (NW), “ke mbak Jehovah owo ọwọn̄ọde ọkpọn̄ idiọk.” Utọ mbak Abasi oro esikabade edi ọkpọsọn̄ odudu oro onụkde owo ndinam se enye mîkpekemeke ndinam ke ukeme idem esie.
9. Didie ke ọkpọsọn̄ udọn̄ nditre ndiyat Abasi esịt okotụk ubiere n̄wan kiet ke Mexico, ndien ye nso utịp?
9 Idem ekpededi owo ọtọtọn̄ọ ndikọri mbak Abasi, emi ekeme ndisọn̄ọ enye idem ndifep ndinam n̄kpọ oro enye ekemede nditua n̄kpọfiọk ke ofụri eyouwem esie. Ke uwụtn̄kpọ, n̄wan idịbi kiet ke Mexico ama obụp kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah aban̄a ubụn̄ idịbi. Ntiense oro ama okot ediwak itien̄wed ọnọ n̄wan oro ndien ekem ọkọk ibuot ye enye ete: “Ye Andibot, uwem edi ata akpan n̄kpọ, kpa ye uwem mbon oro mîmanake kan̄a.” (Exodus 21:22, 23; Psalm 139:13-16) Useidem ẹkenamde ke ufọkibọk ama ọnọ ekikere nte ke nsekeyen esie ekeme ndibiomo ndo. Edi idahaemi, etienede nte se enye okokụtde ke Ikọ Abasi okotụkde enye, n̄wan oro ama ebiere ndinyene nsekeyen esie. Dọkta esie ama esịn ndifiak n̄kosobo ye enye, ndien ebe esie ama ọdọhọ ke iyọkpọn̄ enye, edi n̄wan oro ama ọsọn̄ọ ada. Ke edikem ini, enye ama aman eyenan̄wan—emi mîbiomoke ndo, enyenede nsọn̄idem, onyụn̄ eyede. Ke edide se esịtekọm onụkde, enye ama oyom Mme Ntiense okụt, ndien mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep Ikọ Abasi ye enye. Ke ufan̄ isua kiet enye ye ebe esie ẹma ẹna baptism. Isua ifan̄ ke ukperedem ke mbono district, mmọ ẹma ẹdara ndifiak nsobo ye akpa Ntiense oro ẹnyụn̄ ẹmen ediye eyenan̄wan mmọ oro ekedide isua inan̄ ẹwụt enye. Nnennen ukpono oro ẹnyenede ẹnọ Abasi ye ọkpọsọn̄ udọn̄ nditre ndiyat enye esịt esinen̄ede enyene ọkpọsọn̄ odudu ke uwem owo.
10. Mbak Abasi ekeme ndisọn̄ọ mme owo idem ẹkịbe ẹbọhọ nso orụk idiọkn̄kpọ?
10 Mbak Abasi ọsọn̄ọ nnyịn idem nditre ndinam ekese idiọkn̄kpọ. (2 Corinth 7:1) Ke ini ẹtịmde ẹkọri enye, enye ekeme ndin̄wam owo etre ndinam ndedịbe idiọkn̄kpọ, oro enye ye Jehovah ikpọn̄ ẹfiọkde ẹban̄a. Emi ekeme ndin̄wam enye ekịbe ọbọhọ ufụn edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk m̀mê edida n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄. Akani enyene mbumehe uda n̄kpọsọn̄ ibọk ke South Africa ama anam an̄wan̄a ete: “Nte ami n̄kọbọde ifiọk Abasi, ami n̄ko mma n̄kọri ndịk editre ndidue enye m̀mê ndiyat enye esịt. Mma mfiọk nte ke enye ke ese, ndien mma nnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinyene unyịme esie. Emi ama onụk mi ndibiat n̄kpọsọn̄ ibọk oro n̄kenyenede ebe ke ndiyet mmọ ndọn̄ ke itie ukaikọt.” Mbak Abasi aman̄wam ediwak tọsịn owo efen efen ke ukem usụn̄ oro.—Mme N̄ke 5:21; 15:3.
Ọnọ Ukpeme Ọbiọn̄ọ Edikop Ndịk Owo
11. Ewe ọsọ n̄kpọ etabi ke eti mbak Jehovah ekeme ndikpeme nnyịn nsio?
11 Eti mbak Abasi ekpeme nnyịn n̄ko ọbiọn̄ọ edikop ndịk owo. Ata ekese owo ẹsikop ndịk owo ke akamba m̀mê ekpri udomo. Idem mme apostle Jesus Christ ẹma ẹkpọn̄ enye ẹnyụn̄ ẹfen̄e ke ini mbonekọn̄ ẹkemụmde enye ke in̄wan̄ Gethsemane. Ke ukperedem, ke okụre akwa oku, ke mbrenyịn ye ke idak ndịk, Peter ama akan̄ ete ke imọ ikedịghe kiet ke otu mme mbet Jesus ye nte ke imọ ikam ifiọkke enye. (Mark 14:48-50, 66-72; John 18:15-27) Edi ẹma ẹn̄wam mme apostle ndifiak nda ukem ukem ke n̄kan̄ eke spirit. Ke n̄kan̄ eken, ke eyo Edidem Jehoiakim, ndịk ama akan Urijah eyen Shemaiah ubọk tutu enye ọkpọn̄ utom esie nte prọfet Jehovah onyụn̄ efehe ọkpọn̄ idụt oro, edi ẹma ẹmụm enye ẹnyụn̄ ẹwot.—Jeremiah 26:20-23.
12. (a) Nso orụk ukpeme kaban̄a ndịk owo ke Mme N̄ke 29:25 owụt? (b) Didie ke ẹkọri mbuọtidem ke Abasi?
12 Nso ikeme ndin̄wam owo ndikan ndịk owo? Ke ama ọkọtọt ete ke “uten̄e owo ọkọk afia onịm,” Mme N̄ke 29:25 (NW) adian ete: “Ẹyekpeme owo eke ọbuọtde idem ye Jehovah.” Mbuọtidem ke Jehovah edi ukpọhọde. Utọ mbuọtidem oro ọkọn̄ọ ke ifiọk ye ifiọk eyouwem. Ebede ke ndikpep Ikọ esie, nnyịn imokụt uyarade nte mme usụn̄ Jehovah ẹnende. Nnyịn imemehe ye mme n̄kpọntịbe oro ẹwụtde nte enye edide se ẹkemede ndiberi edem, nte mme un̄wọn̄ọ esie ẹdide akpanikọ (esịnede eke ediset ke n̄kpa), ima ye ata ọkpọsọn̄ odudu esie. Ndien ke ini nnyịn idade ifiọk oro inam n̄kpọ, inamde mme n̄kpọ oro Jehovah etemede inyụn̄ isọn̄ọde isịn mme n̄kpọ oro enye akpande, nnyịn imọtọn̄ọ ndikụt ima ima ukpeme esie nnennen ye nte enye edide se eberide edem. Nnyịn ke idem nnyịn imokụt uyarade nte odudu esie anamde utom ke ndiyọhọ uduak esie. Mbuọtidem oro inyenede ke enye ọkọri ndien emi asan̄a ye ima oro inyenede inọ enye ye ọkpọsọn̄ udọn̄ oro inyenede nditre ndiyat enye esịt. Ẹbọp utọ mbuọtidem oro ẹdori ke itiat idakisọn̄ oro ọsọn̄de idem. Enye ọnọ ukpeme ọbiọn̄ọ ndịk owo.
13. Didie ke mbak Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn ke itieutom, ke ufọk, ye ke ufọkn̄wed?
13 Nnyịn ndibuọt idem ye Jehovah, ọkọrọ ye mbak Abasi, ẹyenam nnyịn isọn̄ọ ida inọ se inende edieke ekpeutom ọdọhọde ke iyesio nnyịn ke utom ke ntak isịnde nditiene mbuana ke unana edinam akpanikọ ke mbubehe. (Men Micah 6:11, 12 domo.) Utọ mbak Abasi oro an̄wam ediwak tọsịn Christian ndisọn̄ọ nda ke utuakibuot akpanikọ ke ini ẹsobode ukọbọ otode mbonubon oro mînịmke ke akpanikọ. Enye n̄ko esinọ mme uyen oro ẹkade ufọkn̄wed uko ndinam ẹdiọn̄ọ mmọ nte Mme Ntiense Jehovah, ndien enye esisọn̄ọ mmọ idem ndiyọ nsahi otode nsan̄a ufọkn̄wed oro ẹfụmide mme edumbet Bible. Ntem, uyen kiet edide Ntiense ama ọdọhọ ete: “Se mmọ ẹkerede inen̄ekede idi akpan n̄kpọ. Se Jehovah ekerede edi akpan n̄kpọ.”
14. Didie ke mme asan̄autom Jehovah ẹsikeme ndinyene edikan idem ke ini edịghede mmọ uwem?
14 Kpa ukem mbuọtidem oro esisọn̄ọ mme ata Christian idem ndisọn̄ọ nda ke usụn̄ Jehovah idem ke ini ẹdịghede mmọ uwem. Mmọ ẹfiọk ẹte ke ana mmimọ idori enyịn ndisobo ukọbọ ke ererimbot. Mmọ ẹfiọk ẹte ke ẹma ẹmia mme apostle ye nte mme idiọkowo ẹma ẹmia ẹnyụn̄ ẹwot Jesus Christ ke idemesie. (Mark 14:65; 15:15-39; Utom 5:40; men Daniel 3:16-18 domo.) Edi mme asan̄autom Jehovah ẹnyene ọyọhọ mbuọtidem nte ke enye ekeme ndisọn̄ọ mmọ idem ndiyọ; nte ke ye un̄wam Abasi mmọ ẹkeme ndikan; nte ke Jehovah idikpụhọ ndinọ mbon oro ẹnamde akpanikọ utịp—edieke oyomde idem ọkpọkọm ebede ke ediset ke n̄kpa ndụk uwem ke obufa ererimbot esie. Ima oro mmọ ẹnyenede ẹnọ Abasi ọkọrọ ye mbak Abasi onụk mmọ ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ndifep ndinam n̄kpọ ekededi oro ayatde enye esịt.
15. Nso ikan̄wam Mme Ntiense Jehovah ndimụm nsọn̄ọnda mmọ n̄kama ke mme itienna ekikere Nazi?
15 Odudu oro onụkde owo ndinam n̄kpọ mi ama an̄wam Mme Ntiense Jehovah ndiyọ mme n̄kpọndịk eke mme itienna ekikere Nazi ke mme iduọk isua 1930 ye 1940. Mmọ ẹma ẹnam item Jesus oro ẹkụtde ke Luke 12:4, 5: “Mmọdọhọ mbufo, mme ufan Mi, nte, Ẹkûfehe mmọemi ẹwotde ikpọkidem, ndien ke ebede oro, mîkemeke ndinam n̄kpọ efen. Edi nyesian mbufo Enyeemi ẹkpefehede; ẹfehe Enyeemi, ke ama owot, onyụn̄ enyenede odudu ndiduọk ke [Gehenna, NW]; mmọsọn̄ọ ndọhọ mbufo nte, ẹfehe Enye.” Ntem, Gustav Auschner, Ntiense kiet oro okodude ke itienna ekikere Sachsenhausen, ke ukperedem ama ewet ete: ‘Mbon SS ẹma ẹtop August Dickmann ẹnyụn̄ ẹdịghe nditop kpukpru nnyịn eken edieke nnyịn mîsịnke ubọk ke n̄wed ndikan̄ mbuọtidem nnyịn. Owo nnyịn ndomokiet ikesịnke ubọk. Nnyịn ima inyene mbak ediyat Jehovah esịt ikan nte ikenyenede iban̄a itiat ikan̄ mmọ.’ Ndịk owo esida okosịm edikan̄ mbuọtidem, edi mbak Abasi esinam owo ọsọn̄ọ ada ke se inende.
Edinyan̄a Uwem
16. Nso ikan̄wam Noah ndikaiso nsan̄a ke nnennen usụn̄ kpukpru isua tutu osịm Ukwọ, ndien emi okosụn̄ọ ke nso ọnọ enye ye mbonubon esie?
16 Noah okodu uwem ke mme akpatre usen eke ererimbot oro ekebemde Ukwọ iso. Jehovah ama ebiere ndisobo idiọk ererimbot oro okodude ini oro ke ntak idiọkido owo. Nte ededi, ke ini oro Noah okodu ke ererimbot oro ọkọyọhọde ye afai, ọkpọsọn̄ oburobụt ido, ye unana udọn̄ kaban̄a uduak Abasi. Kpa ye oro Noah ọkọkwọrọde edinen ido, “mmọ ikọdọn̄ke enyịn tutu ukwọ edi onyụn̄ edikpọri kpukpru mmọ efep.” (Matthew 24:39, NW) Edi Noah iketreke ndinam utom oro Abasi okonịmde enye ke iso. Enye ama anam “kpukpru se Abasi eketemede enye, ntem ke enye anam.” (Genesis 6:22) Nso ikan̄wam Noah ndinam n̄kpọ ke nnennen usụn̄ kpukpru isua tutu osịm Ukwọ? Mme Hebrew 11:7 (NW) ọbọrọ: “Oto mbuọtidem Noah, ke Abasi ọkọnọde enye ntọt aban̄a se enyịn mîkwe, owụt mbak Abasi.” Nte utịp, ẹma ẹnyan̄a enye ye n̄wan esie ye nditọiren esie ye iban mmọ ẹbe Ukwọ.
17. (a) Inamke n̄kpọ m̀mê nso ke mbon efen ẹnam, nso ke nnyịn ikpanam? (b) Ntak emi mbon oro ẹbakde Jehovah ẹdide mbon oro ẹnen̄erede ẹkop inemesịt?
17 Nnyịn idu uwem ke ikpehe ini oro ebietde eke eyo Noah ke ediwak usụn̄. (Luke 17:26, 27) Ẹfiak ẹnọ ntọt. Ediyarade 14:6, 7 (NW) etịn̄ aban̄a angel oro efede ke ufọt enyọn̄ emi akpakde mme owo ke kpukpru idụt ye esien ye usem ete “ẹbak Abasi ẹnyụn̄ ẹnọ enye ubọn̄.” Inamke n̄kpọ m̀mê nso ke ererimbot oro akande fi okụk anam, nam mme ikọ oro, ndien ekem nọ mbon efen ikot emi. Ukem nte Noah, nam n̄kpọ ke mbuọtidem nyụn̄ wụt mbak Abasi. Afo ndinam ntre ekeme ndida n̄kosụn̄ọ ke ndinyan̄a uwem fo ye uwem ediwak mmọ efen. Nte nnyịn ikerede iban̄a mme ufọn oro mbon oro ẹbakde ata Abasi ẹbọde, nnyịn imekeme ndikam nnyịme ye andiwet psalm emi ọkọkwọde ete: “Ọfọfọn ọnọ owo eke abakde Jehovah, adara mbet esie etieti.”—Psalm 112:1.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Nso idi ndusụk n̄wọrọnda ufọn ẹtode edibak ata Abasi?
◻ Didie ke eti ibuot oro ọkọn̄ọde ke mbak Abasi ekeme ndikpeme nnyịn?
◻ Ntak emi mbak Abasi anamde nnyịn iwọn̄ọde ikpọn̄ idiọkn̄kpọ?
◻ Didie ke mbak Abasi ekpeme nnyịn osio ke ndịk owo?
◻ Nso ebuana ke mbak Abasi enyene ye idotenyịn uwem nnyịn kaban̄a ini iso?
[Mme ndise ke page 16, 17]
“Ọfọfọn ọnọ owo eke abakde Jehovah, adara mbet esie etieti.”—Psalm 112:1