Ẹma Ẹnọ Nnyịn Ata Ọsọn̄urua Pearl
NTE RICHARD GUNTHER OBỤKDE
Ekedi ke September 1959. Nnyịn ikesịne ke nsụn̄ikan̄ Italy ẹkotde Julio Caesar ito New York ibe Inyan̄ibom Atlantic ika Cádiz, Spain. Watch Tower Society ọkọnọ mi, ye Rita n̄wan mi, ye Paul ye Evelyn Hundertmark, isụn̄utom en̄wen ẹdide mme ọdọ ndọ, ika idụt Iberia oro. Nnyịn ima inyene ediwak n̄kpọ-ata ndisobo. Edi didie ke nnyịn ikasan̄a ididụk utom isụn̄utom?
AMI ye Rita ikana baptism nte Mme Ntiense Jehovah ke 1950 ke New Jersey, U.S.A. Ibịghike ke oro ebede, nnyịn ima inam ubiere oro edinọde nnyịn ata ọsọn̄urua pearl nte ini akade. Nnyịn ikodu ke esop oro nditọete iren ye iban ẹkewakde ẹkem ndikụre efakutom. Ntre ama obiomo nnyịn ndinyịme ndinam utom ke ebiet udọn̄ okokponde akan kaban̄a mme ọkwọrọikọ. Ke mbono ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke New York City ke ndaeyo eke 1958, nnyịn ima isịn eben̄e utom isụn̄utom.
Esisịt ini ke oro ebede, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndika Watchtower Bible School of Gilead, ndien ke ufan̄ isua kiet nnyịn ima iben̄e idem ndidaha n̄ka Spain nte mme isụn̄utom. Ke isịnde idem ofụri ofụri ke ediwak ndutịm inyụn̄ iyọhọde ye nduaidem, nnyịn ikọfiọkke se ẹkenọde nnyịn ini oro. Jesus ama etịn̄ aban̄a ata ọsọn̄urua pearl. (Matthew 13:45, 46) Okposụkedi emi mîkedịghe se n̄ke esie ọkọwọrọde, ifetutom nnyịn ndinam utom nte mme isụn̄utom eketie nnyịn nte utọ pearl oro ke ndimen ndomo. Ke ifiakde ise edem, nnyịn idahaemi imotịm iwụt esịtekọm ikan ke ọsọn̄urua enọ eke utom emi ke esop Jehovah.
N̄wọrọnda Ifiọk N̄kpọntịbe
Ke ini oro ẹkesinịm ufọkn̄wed isụn̄utom Gilead ke ndiye n̄kann̄kụk obio-in̄wan̄ ke ikpehe Finger Lakes ke New York State. Do, nnyịn ima ibiat nti ọfiọn̄ itiokiet ke ndisịn idem ọyọhọ ọyọhọ ke ukpepn̄kpọ Bible ye ata ebuana Christian, ọbọhọde mme mbubehe ye mme mfịna ererimbot emi. Ekemmọ nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹketo ediwak ikpehe ererimbot, esịnede Australia, Bolivia, Britain, Greece, ye New Zealand. Nte ededi, ikebịghike usen edinam ukụre ukpep ama edisịm usọp usọp. Ke August 1959, nnyịn ima ikọm unyọn̄ ye mmọn̄eyet ke enyịn nnyịn nte nnyịn ikosiode ika nsio nsio idụt isụn̄utom nnyịn. Ọfiọn̄ kiet ke ukperedem nnyịn ima isịm Spain.
Obufa Ido Edinam
Nnyịn ikebehe ke usụk usụk itiembehe Algeciras, ke mben Akwa Itiat Gibraltar. Ke okoneyo oro nnyịn mbinan̄, ami ye Rita ye mme Hundertmark, ima idụk tren ika Madrid. Nnyịn ima ika Hotel Mercador, man ikebet do tutu mme andibuana ke ndedịbe n̄kọk itieutom N̄ka ẹdisobo ye nnyịn. Spain ekesịne ke idak ukara ufịk Generalissimo Francisco Franco. Emi ọkọwọrọ ete ke n̄kukụre ido ukpono emi ibet okonyịmede ke idụt oro ekedi Ufọkabasi Roman Catholic. Ibet ama akpan ndinam ido ukpono en̄wen ekededi an̄wan̄wa, ndien ẹma ẹdori ukpan ke utom ukwọrọikọ Mme Ntiense Jehovah eke ufọk ke ufọk. Owo ikakam inyịmeke ẹsinịm mme mbonoesop ido ukpono, anam Mme Ntiense Jehovah, ẹmi ẹkewakde ẹsịm n̄kpọ nte owo 1,200 ke esop 30 ẹkedude ke Spain ke ini oro, ikekemeke ndisop idem ke mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄ nte ẹsinamde ke mme idụt en̄wen. Nnyịn ikenyene ndisop idem ndedịbe ndedịbe ke mme ufọk owo.
Ndikpep Usem Spanish Nnyụn̄ Ntọn̄ọ Utom
Akpa n̄kpọ-ata nnyịn ekedi ndikpep usem oro. Ke akpa ọfiọn̄ nnyịn ikesibiat hour 11 ke usen ndikpep usem Spanish—hour 4 kpukpru usenubọk ke ubet ukpepn̄kpọ, ekem ikpep hour 7 ke idem nnyịn. Okosụk edi ntre ke usenubọk ke ọyọhọ ọfiọn̄ iba, edi ima isiyak uwemeyo isịn ke utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk. Nte afo emekeme ndikere mban̄a oro? Kpa ye oro nnyịn mîkọfiọkke usem oro ndien ye sụk ntọn̄ọikọ ẹmụmde-mụm ẹsịn ke ibuot emi ẹkewetde ke kad, ami ye Rita ima isiwọrọ ika utom eke ufọk ke ufọk ke idem nnyịn ikpọn̄!
Mmeti n̄kọkọn̄de usụn̄ufọk kiet ke Vallecas, ikpehe oro mme anamutom ẹdụn̄ọde ke Madrid. Ye kad mi ke ubọk, mbak ndusụk edieke mfrede, mma ndọhọ ke usem Spanish nte: “Emesiere-o. Nnyịn inam utom Christian. Bible ọdọhọ ete (nnyịn iyekot itien̄wed kiet). Nnyịn ikpama fi enyene ekpri n̄wed emi.” Nte ededi, n̄wan oro n̄kukụre ekesese, ekem ọbọ ekpri n̄wed oro. Ke ini nnyịn ikafiakde ika, enye ama ọdọhọ nnyịn idụk idi, ndien nte nnyịn iketịn̄de ikọ, enye n̄kukụre okosụk esese. Nnyịn ima itọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye nte ukeme nnyịn ekedide, ndien ke ini ukpepn̄kpọ oro, enye n̄kukụre ọkọnọ n̄kpan̄utọn̄ onyụn̄ esese. Ke ndusụk ini ẹma ẹkebe enye ke akpatre ama ọdọhọ nnyịn ete ke se nnyịn iketịn̄de ke akpa ediwaha nnyịn ikan̄wan̄ake imọ edi ke ima ikop ikọ oro Dios (Abasi) ndien ke oro ama ekem imọ ndifiọk ke ekedi eti n̄kpọ. Nte ini akade, enye ama enyene ekese ifiọk Bible onyụn̄ ana baptism, akabarede edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.
Ndikpep usem Spanish ekedi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi. Ke adan̄aemi n̄kade isan̄ ke obio, mma nsimụm nte ẹkamade ikọedinam ke usem ndọn̄ ke ibuot. Se mmụmde ndọn̄ ke ibuot urua emi nyefre urua en̄wen! Ekedi ata n̄kpọ mmemidem. Ediwak ini mma n̄kpere ndision̄o idem n̄kpọn̄. Sia n̄kesisemde utọ idiọk usem Spanish ntre, nditọete Spain oro ẹkenyene ndime ime etieti sia ami n̄kadade mmọ usụn̄. Ke mbono district kiet, eyenete kiet ama ọnọ mi ntọt emi ẹkewetde ke ubọk ete n̄kot ke mbot utịn̄ikọ. Sia n̄kenyenede mfịna ndikot ubọkn̄wed esie, mma ntọt nte: “Ẹda muletas (eto isan̄) mbufo ẹdi an̄wambre n̄kpọn̄.” Enye ekpekedi, “Ẹda maletas (mbiomo) mbufo ẹdi an̄wambre n̄kpọn̄.” Nte ededi, otuowo ẹma ẹsak, ndien nte ido edide bụt ama anam mi.
Mme Akpa Udomo ke Madrid
Mme akpa isua ifan̄ oro ke Madrid ẹkenen̄ede ẹdi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ẹnọ mi ye Rita ke n̄kan̄ eke ntụk. Nnyịn ima itaba obio nnyịn ye mme ufan nnyịn ata etieti. Kpukpru ini oro ikesibọde leta ito United States, ama ẹsidọn̄ nnyịn ndika ufọk. Mme ini ekikere ini edem oro ẹma ẹsọn̄ ubọk etieti, edi mmọ ẹma ẹbe. Idem n̄kpọ, nnyịn ima ikpọn̄ ufọk, ubon, ye mme ufan man ibọ ata ọsọn̄urua pearl ke itie mmọ. Ama oyom nnyịn ikpụhọde ida ekekem.
Ke ini ikakade Madrid obufa obufa, nnyịn ikodụn̄ ke ntaha ntaha ufọkisen. Ima inyene ubet nnyịn inyụn̄ isidia udia ikata ke usen. Enye ekedi ekpri n̄kịmn̄kịm ubet, ndien ẹkeda mbiet ẹnam ekpat n̄kpọnna. Okụkufọk oro ikesikpede ke ọfiọn̄ ẹma ẹsidia ukeuke okụk ekpatọfọn̄ nnyịn eke ọfiọn̄ ke ọfiọn̄. Nnyịn ikesiwak ndidia udia uwemeyo do ke ufọt uwemeyo, ndien mma enyeneufọk oro ama esisịn udia mbubịteyo nnyịn ke n̄kpọ usan̄uyo man okpofiop man nnyịn ikpenyene se idiade ke okoneyo. Nte ededi, biọn̄ ama esidọn̄ nnyịn etieti, ke isan̄ade ke mme efak oro ke uwemeyo ye ke mbubịteyo. Edieke okụk ekpatọfọn̄ okụrede, nnyịn iyeda ekpri ọkpọkpọ okụk oro inyenede idep chocolate oro ememde urua akan emi nnyịn ikemede ndikụt. Nte ededi, ikebịghike idaha ama okpụhọde, ke ini esenyịn zone N̄ka ekedide. Enye ama okụt idiọk idaha nnyịn onyụn̄ ọdọhọ ke imekeme ndiyom ekpri okụre ndida nnam ufọk isụn̄utom. Nte ededi, emi eyetịm ọfọn akan ẹdida ke isọn̄ufọk itie utemudia nyere mmọn̄ ke besịn. Idahaemi nnyịn iyenyene itie uyere mmọn̄ esan̄ukwak, ekebe ntụhube ndidọn̄ udia, ye n̄kpọ utemudia ilektrik emi ididade item udia nnyịn. Nnyịn ima ikop inemesịt etieti ke edikere mban̄a oro.
Utịbe Utịbe Ifiọkutom ke Madrid
Ikanam utom eke ufọk ke ufọk ke ata ukpeme. Ndutịme eke usen ke usen ke Madrid ama enyene ufọn, odịpde nnyịn man ẹkûtịm ẹkụt nnyịn. Nnyịn ima isidomo ndisịne ọfọn̄ nnyụn̄ nnam n̄kpọ nte mbon eken mbak idibiet mbon esenidụt. Usụn̄ ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk nnyịn ekedi ndidụk okụre kiet, n̄kọn̄ usụn̄ufọk kiet, nnyene nneme ye owo, ndien ekem ikpọn̄ ufọk oro, efak oro, ye ikpehe oro. Ifet ama ẹsidu kpukpru ini nte ke enyeneufọk ekeme ndikot bodisi, ndien ke ntre ikesiwụtke eti ibuot ndidu ke mbọhọ oro. Ke akpanikọ, idem kpa ye ofụri ukpeme oro ẹkewụtde ke ndida usụn̄ emi, ẹma ẹmụm Paul ye Evelyn Hundertmark ẹnyụn̄ ẹbịn mmọ ẹsion̄o ke idụt oro ke 1960. Mmọ ẹma ẹka Portugal emi okodude ke mbọhọ, ẹnamde utom do ke ediwak isua, ye Paul esede enyịn ke ndedịbe ọfis n̄kọk itieutom. Mfịn enye edi esenyịn obio ke San Diego, California.
Nte ededi, nnyịn ima ikosụk idi ukem ke ibat. N̄kpasịp ọfiọn̄ ifan̄ ke ukperedem, ẹma ẹdọhọ isụn̄utom itiokiet ẹmi ẹkenọde ẹka Portugal ẹte ẹkpọn̄ idụt oro! Emi ama ada inem inem n̄kọri edi koro ẹma ẹdọhọ Eric ye Hazel Beveridge, ẹmi ẹkedude n̄ko ke otu ukpep nnyịn ke Gilead, ẹte ẹkpọn̄ Portugal ẹnyụn̄ ẹdi Spain. Ntre ke February 1962, nnyịn ima ifiak ika Hotel Mercador—isan̄ enyeemi ndidara Eric ye Hazel nte mmọ ẹkebehede.
Ekedi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini emi ke Madrid ke ami ye Rita ikedi idikụt mbubịk ido ukpono ọkpọkpọ. Nnyịn ima ikpep Bible ye ebe ye n̄wan kiet, Bernardo ye Maria, ẹmi ẹkedụn̄de ke ntaha ufọk kiet emi ẹkedade mme n̄kpọ ubọpufọk ẹkededi oro ẹkeduọn̄ọde ẹmi Bernardo ekekemede ndikụt ẹbọp. Nnyịn ikesikpep mmọ n̄kpọ ke ata okoneyo, ndien ke ukpepn̄kpọ okụrede, mmọ ẹma ẹsinọ nnyịn bred, wine, ye cheese m̀mê se ededi oro mmọ ẹkenyenede. Mma n̄kụt nte ke cheese oro eketie ata ukem nte cheese America. Okoneyo kiet ke ukpepn̄kpọ ama okokụre, mmọ ẹma ẹsio iko oro cheese emi ekesịnede ẹdi. Ẹma ẹwet ke idem esie ke ikpọ abisi, ke Ikọmbakara ẹte, “Mbon America ẹnọ mbon Spain—owo inyeneke ndinyanyam.” Ubon emi edide ubuene mi akasan̄a didie enyene cheese oro? Ukara akada Ufọkabasi Catholic edeme enye ọnọ mme ubuene. Edi mme oku ẹkenyanyam enye!
Utom Ukwọrọikọ Oro On̄wụmde Mfri ye Mbonekọn̄
Ikebịghike utịbe utịbe n̄kpọ ama otịbe emi akakabarede edi akwa edidiọn̄ ọnọ nnyịn ye ediwak mbon en̄wen. Nnyịn ima ibọ ntọt itọ ọfis n̄kọk itieutom ọdọhọde nnyịn ika ikese akparawa kiet emi ekerede Walter Kiedaisch, emi okodụn̄de ke an̄wa Udịmekọn̄ Ofụm United States ke Torrejón, odude itiat ifan̄ ọkpọn̄ Madrid. Nnyịn ima ika ikese enye ye n̄wan esie, itọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye mmọ ye ebe ye n̄wan en̄wen do ẹkedide mbon Udịmekọn̄ Ofụm.
Ke ini oro, n̄kesinịm n̄kpọ nte ukpepn̄kpọ Bible ition ye mbon Udịmekọn̄ Ofụm United States, nte ededi, kpukpru ke Ikọmbakara. Owo itiaba ẹma ẹna baptism ke otu mmọ, ndien inan̄ ẹma ẹkabade ẹdi mbiowo esop, ke ẹma ẹkefiak ẹnyọn̄ United States.
Emi ekedi ini emi ata ibat ibat usụn̄ ẹkedude ndida mme n̄wed, mme magazine, ye mme Bible ndụk idụt oro ke ntak ukpan oro ẹkedoride ke utom nnyịn. Nte ededi, mbonisan̄ ye isụn̄utom America nnyin ẹma ẹsida ndusụk n̄wed ẹdụk ẹdi. N̄kọk itieutom ama ọdọhọ mi nse mban̄a ndedịbe ufọk ubonn̄wed. Enye okodu ke ubet ubonn̄kpọ ke edem ufọkurua unyam mme n̄kpọ uwetn̄kpọ ke Vallecas. N̄wan andinyene ekedi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Okposụkedi andinyene mîkedịghe Ntiense, enye ama okpono utom nnyịn, ndien akam esịnde idemesie ye mbubehe esie ke itiendịk, enye ama esiyak mi nda edem emi ntịm mme ekwo n̄wed nnọ ẹka ikpọ obio ke ofụri idụt oro. Sia ubet emi eketiede kpukpru ini nte se enye ekpedide—ntọn̄ntọn̄, nsuahade nsuahade ubet oro ọyọhọde ye mme katọn—n̄kenyene ndikọn̄ okpokoro utom ye mme utan̄ emi ẹkemede nditan̄ n̄kọk nnyụn̄ nda nnam n̄kpọ ke ibio ini ndien ekem ẹdịp enye ata usọp usọp. Ke mbubịteyo, nyebet tutu owo ndomokiet idụhe aba ke ufọkurua ndien ekem n̄wọrọ usọp usọp ye mme ekwo mi.
Ekedi ata ifetutom ndibuana ke ndideme mme n̄kpọ eke spirit, utọ nte magazine Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! ye mme n̄wed eken, nnọ mme esop ke ofụri idụt oro. Mmọ oro ẹkedi mme inem inem ini.
Rita ama okop idatesịt ndinịm ukpepn̄kpọ Bible 16, n̄kpọ nte mbahade iba ke otu mmọ ẹma ẹkabade ẹdi Mme Ntiense Jehovah. Dolores ekedi eyenan̄wan edide ọdọ ndọ emi akanade ke bed ke mbịtmbịt ini etuep ke ntak udọn̄ọ esịt. Ke ini utọ enye ama esikeme ndidaha nda nnyụn̄ nnam n̄kpọ esisịt. Dolores ama enyene ọkpọsọn̄ mbuọtidem, ntre ke ini mbono district nnyịn ke Toulouse, France, ekedide edisịm, enye ama enen̄ede oyom ndika. Dọkta ama ọnọ enye item ete ke idifọnke ke ntak udọn̄ọ esịt esie. Ekesịne ọfọn̄ oro esịnede etie ke ufọk ye akpatkpat inyụn̄ ikamake mbiomo ndomokiet, ada ebe esie, eka esie, ye mmọ eken aka ndiyak ke itiembehe tren. Ye mmọn̄eyet ke enyịn, enye ikekemeke ndime n̄kụt mmọ ẹdahade ẹkpọn̄ enye, ntre enye ama ọdọk odụk tren, onyụn̄ adaha France! Rita ikọfiọkke ite ke emi ama ada itie. Edi do ke mbono oro, nso n̄kpọ n̄kpaidem ke ekedi ntem ke ini enye okokụtde Dolores, nte iso esie ọkọyọhọde ye imam!
Esen Esen Ukpepn̄kpọ Bible
Nnyịn ikemeke nditre mbụk utom nnyịn emi ke Madrid ye unana ndisịn Don Benigno Franco, “el profesor.” Ntiense n̄kann̄kụk kiet ama ada mi aka ndise eti akanieren kiet emi odụn̄de ye n̄wan esie ke ata ntaha ufọk kiet. Mma ntọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye. Ke mma n̄kekpep n̄kpọ ke n̄kpọ nte isua kiet ye ubak, enye ama oyom ete ẹnịm imọ baptism onyụn̄ akabade edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.
Eti akanieren emi, Don Benigno Franco, ekedi eyen eyeneka Francisco Franco, akara ukara ufịk owo Spain ke ini oro. Etie nte ke Don Benigno ekedi owo emi akamade ifụre kpukpru ini. Ke ini Ekọn̄ Mbio Obio Spain, enye akada ye Obio Ukara oro ikonyụn̄ idaha ye eyen eyeneka esie—akwa owoekọn̄ emi akakande ekọn̄ oro onyụn̄ owụkde ukara ufịk mbon Catholic. Ọtọn̄ọde ke 1939, ẹma ẹbọ Don Benigno unen ndinam utom, ndien enye ekenyene ata esisịt n̄kpọ uduuwem. Ntre ke eyen eyeneka Generalissimo Francisco Franco, akara ukara ufịk ke Spain, akakabarede edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.
Ikot Oro Owo Mîkodorike Enyịn
Ke 1965 ọfis n̄kọk itieutom Spain ama ọnọ nnyịn ikot nditọn̄ọ isan̄ ke utom circuit ke Barcelona. Emi ọkọwọrọ ndikpọn̄ kpukpru ima ima nditoete ẹmi nnyịn ima ikedikọri n̄kpet n̄kpet ebuana ke Madrid. Ikedịghe obufa ifiọkutom kpọt ọkọtọn̄ọ idahaemi ọnọ mi, edi n̄ko, udomo. Ifiọkutom emi ama anam mi ndịk ke ntak n̄kesiyịkde ukeme mi kpukpru ini. Mmotịm mfiọk ke edi Jehovah akan̄wam mi ndinyene uforo ke ikpehe utom enyeemi.
Ndika n̄kese esop kpukpru urua ọkọwọrọ ndidụn̄ ke ufọk nditọete. Nnyịn ikenyeneke akpan ebietidụn̄, ndien ke ekperede ndidi kpukpru urua iba, nnyịn ima isiwọrọ ika ufọk en̄wen. Emi enen̄ede edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ n̄wan. Edi ikebịghike José ye Roser Escudé, ẹmi ẹkedụn̄de ke Barcelona ẹma ẹdọhọ nnyịn ididụn̄ ye mmimọ ke ediwak usen inikiet. Emi ekedi ata mfọnido ke n̄kan̄ mmọ, koro emi ọkọwọrọ ete ke nnyịn iyenyene akpan ebiet ndibon mme n̄kpọ nnyịn ye itie ndidi ke mme mbubịteyo Sunday kpukpru ini.
Ami ye Rita ima idu ke utom circuit ke isua inan̄ en̄wen ke mbahade obio Catalonia, emi odude ke Mbenesụk Mediterranean. Ẹkenịm kpukpru mme mbonoesop Bible nnyịn ndedịbe ndedịbe ke mme ufọk owo, ikonyụn̄ inam utom ukwọrọikọ nnyịn eke ufọk ke ufọk ye mbufiọk mbak nnyịn idibọ ntịn̄enyịn. Ndusụk ini nnyịn iyebon ofụri esop ọtọkiet ke Sunday kaban̄a “uwọrọ an̄wa” ke akai, akpan akpan ke ini ẹnịmde mbono circuit.
Nnyịn kpukpru ini idisụk imama ediwak ifịk ifịk nditọete eke spirit ẹmi ẹkesịnde utom ye ifụre mmọ ke itiendịk, ẹsịn̄erede idemmọ man ẹnam mme esop ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹsịn ifịk. Ediwak mmọ ẹma ẹda iso ke nditat utom emi nsịm mme obio oro ọkọwọrọde ọkpọn̄ akwa obio. Emi ekedi isọn̄ ọnọ akwa n̄kọri ke Spain ke ẹma ẹkemenerede ukpan oro ẹfep ẹnyụn̄ ẹnọ ifụre ido ukpono ke 1970.
Ndikpọn̄ Utom Esenidụt Nnyịn
Ke ufan̄ isua duop oro nnyịn ikodude ke Spain, idaha ete ye eka nnyịn ẹma ẹsịn adan̄a ke idatesịt oro ikenyenede ke san̄asan̄a edidiọn̄ emi eke edinam n̄kpọ Jehovah. Ke ediwak idaha, nnyịn ima isikpere ndikpọn̄ utom nnyịn nnyụn̄ nyọn̄ ufọk man ikese iban̄a ete ye eka mi. Nte ededi, otode un̄wam ima ima nditọete iren ye iban ke esop ẹmi ẹdude ẹkpere ete ye eka mi, nnyịn ima ikeme ndikaiso ke Spain. Ih, ifet edidu ke mme isua oro ke utom isụn̄utom ke ubak ubak okoto mbon eken oro ẹkebuanade ye nnyịn ke ndinịm mme udọn̄ n̄kpọ Obio Ubọn̄ Abasi akpa.
Ke akpatre, ke December 1968, nnyịn ima inyọn̄ ufọk man ikese eka mi enyịn. Ete mi ama akpa ke ọfiọn̄ oro, ndien idahaemi eka mi okodu ikpọn̄. Sia ikosụk inyenede ukeuke ifụre ndinam utom uyọhọ ini, ẹma ẹnọ nnyịn utom circuit ndinam, edi isan̄ enyeemi ke United States. Ke isua 20 ẹmi ẹketienede, nnyịn ikese enyịn ke mme circuit ẹsemde usem Spanish. Okposụkedi nnyịn ikatabade ata ọsọn̄urua pearl isụn̄utom nnyịn, ẹma ẹnọ nnyịn itie en̄wen.
Ndikwọrọ Ikọ ke Ebiet N̄kpọsọn̄ Ibọk ye Afai
Idahaemi nnyịn ikanam utom ọtọkiet ye ediwak nditọete iren ye iban ẹmi ẹkedụn̄de ke mme ikpehe obio oro ọkọyọhọde ye afai. Kamse, ke ata akpa urua oro ikodude ke utom circuit ke Brooklyn, New York, ẹma ẹwabade Rita ekpatubọk esie ẹbọ.
Ini kiet ami ye Rita ikodu ye otu kiet emi ẹkenamde utom ukwọrọikọ eke ufọk ke ufọk ke ikpehe New York City en̄wen. Ke iwọn̄ọrede inụk efak, nnyịn ima ikụt ndusụk owo ẹdade ke udịm ke iso odudu oro odude ke ibibene ufọk oro owo mîdụn̄ke aba. Nte nnyịn ikasan̄ade ikpat ifan̄ idọk efak oro, ima ikụt akparawa kiet adade ke mbenusụn̄ ese nnyịn. En̄wen ama odu ke iso iso inụk eyep moto mme bodisi. Nnyịn ima isan̄a ikodụk ebiet mbubehe n̄kpọsọn̄ ibọk! Ndịk ama anam akpa owo uyep oro, edi ekem enye ama okụt magazine Enyọn̄-Ukpeme esịt onyụn̄ osụhọde enye. Idem n̄kpọ, ami n̄kpekedi akamba owo bodisi! Enye ndien ama ofiori ke usem Spanish ete, “¡Los Atalayas! ¡Los Atalayas!” (Mbon Enyọn̄-Ukpeme! Mbon Enyọn̄-Ukpeme!) Mmọ ẹma ẹfiọk mbon ẹmi nnyịn ikedide, ẹdade magazine ẹdiọn̄ọ nnyịn, ndien kpukpru n̄kpọ ẹma ẹda ẹfọn. Nte n̄kasan̄ade n̄kpere enye, mma ndọhọ nte, “¿Buenos dias, como está?” (Emesiere, idem-e?) Enye ama ọbọrọ ke ndidọhọ mi mbọn̄ akam nnọ imọ!
Ọkpọsọn̄ Ubiere
Ke 1990 ama akabade ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke nnyene ndidu ye eka mi kpukpru usen. Nnyịn ima idomo ofụri ukeme ndidu ke utom oro ẹsan̄ade-san̄a, edi eti ibuot ama owụt ke ikedịghe mmemmem ndiyọhọ mbiomo mbiba ẹmi. Nnyịn ke akpanikọ ikoyom ndikụt nte ke ẹse ẹban̄a Mama ke ima ima usụn̄. Edi inikiet en̄wen nnyịn ikenyene ndinịm ata ọsọn̄urua pearl, kpa n̄kpọ oro ọkọsọn̄de urua etieti ke enyịn nnyịn. Kpukpru mme ọsọn̄urua n̄kpọuto ke ererimbot ye kpukpru se mmọ ẹkemede ndinam nnọ owo ẹdi ata esisịt ke ẹmende ẹdomo ye mme ọsọn̄urua n̄kpọ eke edinam utom nte isụn̄utom m̀mê nte esenyịn emi asan̄ade-san̄a ke esop Jehovah.
Ami ye Rita idahaemi idu ke iduọk isua 60. Nnyịn imenen̄ede ikop uyụhọ inyụn̄ ikop idatesịt ndinam utom ye esop n̄kann̄kụk oro esemde usem Spanish. Nte nnyịn ifiakde ise uwem emi ikabiatde ke utom Jehovah, nnyịn imọkọm enye ke ndikọnọ nnyịn ndusụk ata ọsọn̄urua pearl.
[Ndise ke page 23]
Ami ye Rita ye Paul ye Evelyn Hundertmark (nnasia) ke an̄wa itie en̄wan ayara enan̄ Madrid
[Ndise ke page 24]
Ndidu ye esop ke “uwọrọ an̄wa” ke akai