‘Ẹka Iso Ndifen Kiet Eken’

“Ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken.” —COLOSSAE 3:13.

1. (a) Ke ini Peter ọkọnọde ekikere ete nnyịn ifen mmọ en̄wen “tutu esịm utịm ikatiaba,” ntak ekemede ndidi enye ama ekere ke imọ imowụt ntatubọk? (b) Nso ke ikọ Jesus ọkọwọrọ ke ini enye ọkọdọhọde ete ke nnyịn ikpenyene ndifen “tutu esịm ikatiaba ke itie ata ye duop”?

“ỌBỌN̄, ikafan̄ ke eyenete mi edidue mi, ndien ndahado nnọ enye? M̀mê tutu esịm utịm ikatiaba?” (Matthew 18:21) Ekeme ndidi Peter ama ekere ke imenen̄ede iwụt ntatubọk ke ekikere imọ. Ke ini oro, item mme rabbi ọkọdọhọ ke owo ikpenyeneke ndifen owo awak akan utịm ikata ke ukem ndudue.a Kere, ndien, nte Peter okodude ke n̄kpaidem ke ini Jesus ọkọbọrọde ete: “Ndọhọke fi nte, tutu esịm utịm ikatiaba, edi tutu esịm ikatiaba ke itie ata ye duop”! (Matthew 18:22) Editịn̄ mfiak ntịn̄ mban̄a itiaba ekedi ukem ye edidọhọ “ke nsinsi.” Ke ekikere Jesus, ekpere ndidi ibat ini oro Christian ekpenyenede ndifen mmọ en̄wen inyeneke adan̄a.

2, 3. (a) Nso idi ndusụk idaha emi ekemede nditie nte edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifen mmọ en̄wen? (b) Ntak emi nnyịn ikemede ndinyene mbuọtidem nte ke ndifen mmọ en̄wen edi kaban̄a n̄kponn̄kan ufọn nnyịn?

² Ndinam item oro, nte ededi, isidịghe mmemmem n̄kpọ kpukpru ini. Anie ke otu nnyịn akanam mîkopke ubiak unan oro ẹnọde nte mîdotke? Ndusụk owo ibetedem fo ama abiat mbuọtidem oro ekenyenede ke idem esie. (Mme N̄ke 11:13) Ekeme ndidi ikọ unana editịm n̄kere oro ufan eketịn̄de ama ‘ekịm fi nte ofụt.’ (Mme N̄ke 12:18) Esuene esuene edinam otode owo oro afo amade m̀mê ọbuọtde idem ekeme ndinọ akamba unan. Ke ini mme utọ n̄kpọ oro ẹtịbede, ndammana n̄kpọ nnyịn ndinam ekeme ndidi ndiyat esịt. Nnyịn imekeme ndinyene ntụhọ editre ndinyene nneme ye andidue oro, ifụmide enye ofụri ofụri ke ikemede. Ekeme nditie nte edifen enye ayanam enye ọbọhọ ufen ke unan oro enye ọnọde nnyịn. Edi, ke ndikama udu, nnyịn inọ idem nnyịn unan.

³ Jesus ke ntre ekpep nnyịn ndifen—“tutu esịm ikatiaba ke itie ata ye duop.” Ke akpanikọ mme ukpepn̄kpọ esie idinọhọ nnyịn unan. Ofụri se enye ekekpepde okoto Jehovah, ‘Enye emi ekpepde nnyịn usụn̄ udori.’ (Isaiah 48:17; John 7:16, 17) Nte owụtde ifiọk, anaedi nnyịn ndifen mmọ en̄wen edi ke ufọn nnyịn. Mbemiso nnyịn inemede ntak emi nnyịn ikpefende ye nte nnyịn ikemede ndinam ntre, ọkpọfọn ndibem iso nnam an̄wan̄a se edifen nnọ edide ye se enye mîdịghe. Ekikere nnyịn kaban̄a edifen nnọ ekeme ndinyene ndusụk ebuana ke ukeme oro nnyịn inyenede ndifen ke ini mmọ en̄wen ẹduede nnyịn.

4. Nso ke edifen mmọ en̄wen mîwọrọke, edi didie ke ẹkabade edifen nnọ?

⁴ Ndifen mmọ en̄wen ndudue mmọ iwọrọke ite ke nnyịn imenyịme m̀mê ida se mmọ ẹkenamde ke ekpri n̄kpọ; enye inyụn̄ iwọrọke ndiyak mbon en̄wen ẹnam n̄kpọ ye nnyịn nte mîdotke. Kamse, ke ini Jehovah efende nnyịn, enye ke akpanikọ idaha idiọkn̄kpọ nnyịn ke ekpri n̄kpọ, ndien enye ididehede iyak mme owo oro ẹnamde idiọkn̄kpọ ẹdịghi mbọm esie ke ikpat. (Mme Hebrew 10:29) Nte ekemde ye Insight on the Scriptures, ẹkabade edifen nte “edinam edidahado nnọ andidue; editre ndikop iyatesịt mban̄a enye ke ntak ndudue esie ye edifre mban̄a kpukpru unen edisio usiene.” (Eboho 1, page 861)b Bible ọnọ nnyịn nti ntak ndifen mmọ en̄wen.

Ntak Efende Mmọ En̄wen?

5. Nso akpan ntak ndifen mmọ en̄wen ke ẹwụt ke Ephesus 5:1?

⁵ Ẹwụt akpan ntak kiet ndifen mmọ en̄wen ke Ephesus 5:1: “Mmọdo ẹdi mme andikpebe Abasi, nte ndima nditọ.” Ke ewe usụn̄ ke nnyịn ‘ikpedi mme andikpebe Abasi’? Ikọ oro “mmọdo” eyịri ikọ oro ye ufan̄ikọ oro ekebemde iso, emi ọdọhọde ete: “Ẹnyụn̄ ẹfọn ido ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹnyene esịt mbọm, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, kpa nte Abasi okonyụn̄ efende mbufo ke Christ.” (Ephesus 4:32, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Ih, ke edide edisịm edifen nnọ, nnyịn ikpenyene ndidi mme andikpebe Abasi. Nte ekpri eyeneren odomode ndinam n̄kpọ nte ete esie, nnyịn, nte nditọ ẹmi Jehovah enen̄erede ama, ikpenyene ndikabade ntie nte Ete nnyịn eke heaven oro esifende. Enyene ndidi n̄kpọ inemesịt didie ntem ọnọ Jehovah nditie ke heaven nse nnyụn̄ n̄kụt nditọ esie eke isọn̄ ẹdomode ndinam n̄kpọ nte enye ebe ke ndifen kiet eken!—Luke 6:35, 36; men Matthew 5:44-48 domo.

6. Ke nso usụn̄ ke akamba ukpụhọde odu ke nte Jehovah efende ye nte nnyịn ifende?

⁶ Edi akpanikọ, nnyịn ikemeke ndifen ke mfọnmma usụn̄ nte Jehovah efende. Edi oro etetịm edi ntak oro akpanamde nnyịn ifen kiet eken. Kam kere: Ata akamba ukpụhọde odu ke nte Jehovah efende ye nte nnyịn ifende. (Isaiah 55:7-9) Ke ini nnyịn ifende mbon oro ẹkenamde nnyịn idiọkn̄kpọ, esiwak ndidi ye ekikere nte ke ebebịghi m̀mê awawara nnyịn imekeme ndiyom mmọ ẹnọ nnyịn usiene mfọnido ebe ke ndifen nnyịn. Ye mme owo, kpukpru ini esidi mme anamidiọk esifen mme anamidiọk. Ye Jehovah, nte ededi, edifen nnọ esidi afan̄ kiet kpukpru ini. Enye osụk efen nnyịn, edi idiyomke nnyịn ifen enye tutu amama. Edieke Jehovah, emi mînamke idiọkn̄kpọ, ekemede ndifen nnyịn ntre ofụri ofụri ye ke ima ima usụn̄, nte nnyịn mme anam idiọkn̄kpọ owo ikpodomoke ndifen kiet eken?—Matthew 6:12.

7. Edieke nnyịn isịnde ndifen mmọ en̄wen ke ini isọn̄ odude ndiwụt mbọm, didie ke emi ekeme nditụk itie ebuana nnyịn ye Jehovah ke idiọk usụn̄?

⁷ Idem ke edide akpan n̄kpọ akan, edieke nnyịn isịnde ndifen mmọ en̄wen ke ini isọn̄ odude ndiwụt mbọm, emi ekeme nditụk itie ebuana nnyịn ye Abasi ke idiọk usụn̄. Ikụreke ke Jehovah ndidọhọ nnyịn ifen kiet eken; enye odori enyịn nnyịn ndinam ntre. Nte N̄wed Abasi owụtde, ubak ke otu n̄kpọ oro onụkde nnyịn ndifen edi man Jehovah ekpefen nnyịn mîdịghe koro enye ama efefen nnyịn. (Matthew 6:14; Mark 11:25; Ephesus 4:32; 1 John 4:11) Do, edieke nnyịn mînyịmeke ndifen mmọ en̄wen ke ini eti ntak odude ndinam ntre, nte nnyịn imekeme ndinen̄ede ndori enyịn Jehovah ndifen nnyịn?—Matthew 18:21-35.

8. Ntak emi edifen nnọ edide kaban̄a n̄kponn̄kan ufọn nnyịn?

⁸ Jehovah ekpep ikọt esie “eti usụn̄ eke ẹdisan̄ade ke esịt.” (1 Ndidem 8:36) Ke ini enye etemede nnyịn ete ifen kiet eken, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke enye enyene n̄kpọ eke edidade ufọn isọk nnyịn ke ekikere. Edi ye eti ntak ke Bible asian nnyịn ete ‘ibọk idem ke usụn̄ inọ iyatesịt.’ (Rome 12:19) Udu edi ọkpọsọn̄ mfịghe ndibiom nsan̄a ke uwem. Ke ini nnyịn ikamade enye, enye akara ekikere nnyịn, ọbọ nnyịn emem, onyụn̄ abiat idatesịt nnyịn. Iyatesịt oro ebịghide, nte ufụp, ekeme ndinọ nsọn̄idem ikpọkidem nnyịn unan. (Mme N̄ke 14:30) Ndien ke ofụri emi, andidue ekeme nditre ndidiọn̄ọ afanikọn̄ nnyịn! Ima ima Andibot nnyịn ọfiọk ete ke oyom nnyịn ifen mmọ en̄wen in̄wan̄în̄wan̄ idịghe ke ufọn mmọ ikpọn̄ edi n̄ko ke ufọn idem nnyịn. Item Bible oro nte yak ifen, ke akpanikọ, edi ‘eti usụn̄ ndisan̄a.’

“Ẹme Ime ye Kiet Eken”

9, 10. (a) Mme idaha ewe mînen̄ekede iyom ata ata edifen nnọ? (b) Ikọ oro “ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken” ọnọ nso ekikere?

⁹ Mme unan ikpọkidem ẹkeme nditọn̄ọ ke n̄kpri unan ẹsịm ikpọ enyịn unan, ndien idịghe kpukpru ẹyom ẹnọ ukem ntịn̄enyịn. Ukem oro ke edi ye mme ntụk oro ẹnọde unan—ndusụk unan ẹkpon ẹkan mmọ eken. Nte enen̄ede oyom nnyịn itọhọ iban̄a kpukpru n̄kpri unan oro nnyịn idade ito itie ebuana ye mmọ en̄wen? N̄kpri ubiak, asari, ye iyatesịt ẹdi ubak edinam ke uwem ndien inen̄ekede iyom edifen. Edieke ẹdiọn̄ọde nnyịn nte owo emi esifụmide mbon en̄wen ke kpukpru n̄kpri ndudue ndien ekem iyịre ite mmọ ẹkpe nnyịn ubọk mbemiso ifiakde inam n̄kpọ ye mmọ ke nnennen usụn̄, nnyịn imekeme ndinam mmọ ẹnen̄ede ẹwụt ukpeme ke ini mmọ ẹdude ye nnyịn—m̀mê ẹdianade ẹkpọn̄ nnyịn!

¹⁰ Utu ke oro, etịm ọfọn akan “ndiwọrọ etop nte mme enyene ibuot owo.” (Philippi 4:5, Phillips) Nte mme anana mfọnmma edibotn̄kpọ ẹmi inamde utom ọtọkiet, nnyịn ye eti ibuot imekeme ndidori enyịn nte ke nditọete nnyịn ẹkeme ndiyat nnyịn esịt ke ini ke ini, yak idọhọ, ndien nnyịn imekeme ndinam ukem oro ye mmọ. Colossae 3:13 ọnọ item ete: “Ẹme ime ye kiet eken.” Ikọ oro ọnọ ekikere edinyene ime ye mbon en̄wen, iyọde mme n̄kpọ oro nnyịn mîmaha ke idem mmọ m̀mê mme edu oro ẹkemede ndiyat nnyịn esịt. Utọ ime ye ediyọ oro ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ n̄kpri unan oro inyenede ke mme edinam nnyịn ye mmọ en̄wen—ye unana editịmede emem ke esop.—1 Corinth 16:14.

Ke Ini Unan Ẹkponide

11. Ke ini mmọ en̄wen ẹnamde nnyịn idiọkn̄kpọ, nso ikeme ndin̄wam nnyịn ndifen mmọ?

¹¹ Nte ededi, nso edieke mbon efen ẹnamde nnyịn idiọkn̄kpọ, ẹnọde nnyịn unan oro okponde? Edieke idiọkn̄kpọ oro mînen̄ekede ikpon, ekeme ndidi nnyịn idinyene esisịt mfịna ndinam item Bible oro ọdọhọde ‘ifen kiet eken.’ (Ephesus 4:32) Utọ edinyịme ndifen oro odu ke n̄kemuyo ye mme ikọ odudu spirit eke Peter ẹmi: “Akan kpukpru n̄kpọ, ẹnyene ufiop ufiop ima ke otu idem mbufo; koro ima ofụkde ekese idiọkn̄kpọ.” (1 Peter 4:8) Ndinyene ke ekikere nte ke nnyịn n̄ko idi mme anamidiọk an̄wam nnyịn ndinam ufan̄ nnọ mme ndudue mbon efen. Ke ini nnyịn ke ntre ifende, nnyịn imabiat udu ifep utu ke ndinam enye ọkọri. Nte utịp, imekeme nditre ndinọ itie ebuana nnyịn ye andidue unan oro ebịghide, ndien nnyịn n̄ko iyan̄wam ndikpeme ọsọn̄urua emem ke esop. (Rome 14:19) Nte ini akade, emekeme ndifre se enye akanamde.

12. (a) Nso usio-ukot ke ekeme ndiyom nnyịn inam man ifen owo oro ọnọde nnyịn akamba unan? (b) Didie ke mme ikọ eke Ephesus 4:26 ẹwụt nte ke nnyịn ikpenyene ndibiere mfịna usọp usọp?

¹² Nte ededi, nso edieke owo anamde nnyịn akwa idiọkn̄kpọ, ọnọde nnyịn akamba unan? Ke uwụtn̄kpọ, ufan ibetedem ekeme ndiyarade ata ọkpọkpọ n̄kpọ oro afo ekenemede ke ndịbe ọnọ enye. Afo okop ọkpọsọn̄ ubiak, bụt, onyụn̄ edi se ẹbian̄ade. Afo omodomo ndifre mban̄a enye, edi enye iwọrọke fi ke esịt. Ke utọ idaha oro, ekeme ndiyom afo anam ndusụk usio-ukot ndikọk mfịna oro, ndusụk ebe ke ndinyene nneme ye andidue. Owụt ọniọn̄ ndinam emi mbemiso mfịna oro enyene ifet nditetịm ndiọk. Paul ọkọnọ nnyịn item ete: “Ẹyat esịt, ndien ẹkûdue [oro edi, ebe ke ndisịn ke esịt m̀mê ndinam n̄kpọ ke iyatesịt nnyịn]; ẹkûyak utịn osụhọde edisịm iyatesịt mbufo.” (Ephesus 4:26) Se idiande n̄kpọ ke se ikọ Paul oro ọwọrọde edi akpanikọ oro nte ke otu mme Jew, utịn ndisụhọde edi utịt usen kiet ye ntọn̄ọ obufa usen. Ntem, item edi: Ẹbiere mfịna usọp usọp!—Matthew 5:23, 24.

13. Ke ini nnyịn ikade ibịne owo oro ekeduede nnyịn, nso ikpenyene ndidi uduak nnyịn, ndien mme ekikere ewe ẹkeme ndin̄wam nnyịn ndisịm emi?

¹³ Didie ke afo akpaka ebịne andidue? Akpa Peter 3:11 ọdọhọ ete: ‘Yom emem nyụn̄ bịne enye.’ Do, uduak fo idịghe ndiwụt iyatesịt edi edi ndinam emem ye eyenete fo. Ke ntak oro, mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndifep uyat uyat ikọ ye edinam; mmọ ẹmi ẹkeme ndinam owo enye eken anam n̄kpọ ke ukem usụn̄ oro. (Mme N̄ke 15:18; 29:11) Ke adianade do, tre nditịn̄ ikọ n̄kponinua nte, “Afo emesima . . . !” m̀mê, “Akananam afo . . . !” Mme utọ ikọ n̄kponinua oro ẹkeme n̄kukụre ndinam enye oyom ndikan̄ idem. Utu ke oro, yak uyo ikọ fo ye nte enịmde iso ọnọ ekikere nte ke afo oyom ndibiere mfịna oro enen̄erede ayat fi. Nam an̄wan̄a nnennen nte afo ekerede aban̄a se iketịbede oro. Nọ owo enye eken ufan̄ ndinam mme edinam esie an̄wan̄a. Kpan̄ utọn̄ kop se enye enyenede nditịn̄. (James 1:19) Nso ufọn ke oro edinam? Mme N̄ke 19:11 anam an̄wan̄a ete: “Mbufiọk owo iyakke enye ọsọp iyatesịt: onyụn̄ eye enye ndifen ndudue.” Ndifiọk mme ntụk owo enye eken ye mme ntak kaban̄a mme edinam esie ekeme ndimen mme etikwo etikwo ekikere ye nte afo ekerede aban̄a enye mfep. Ke ini nnyịn inemede idaha oro odude ye ekikere edinam emem nnyụn̄ mmụm edu oro n̄kama, etịm etie nte ẹyekeme ndibiere ndutan̄uyo ekededi oro okodude, ẹnam n̄kpeubọk oro odotde, ẹnyụn̄ ẹfen.

14. Ke ini nnyịn ifende mmọ en̄wen, ke nso usụn̄ifiọk ke nnyịn ikpefre?

¹⁴ Nte edifen mmọ en̄wen ọwọrọ ke ana nnyịn inen̄ede ifre se iketịbede? Ti uwụtn̄kpọ Jehovah ke idemesie ke afan̄ emi, nte ẹkenemede ke ibuotikọ oro ekebemde iso. Ke ini Bible ọdọhọde ke Jehovah esifre mme idiọkn̄kpọ nnyịn, emi iwọrọke ite ke enye ikemeke ndifiak nti mmọ aba. (Isaiah 43:25) Utu ke oro, enye efre ke usụn̄ifiọk nte ke ini ekededi oro enye efende, enye ibatke idiọkn̄kpọ oro inọ nnyịn aba ke ini iso. (Ezekiel 33:14-16) Ukem ntre, ndifen mme ekemmọ owo inen̄ekede iwọrọ ke nnyịn idikemeke ndifiak nti se mmọ ẹkenamde. Nte ededi, nnyịn ikeme ndifre ke usụn̄ifiọk nte ke nnyịn ibatke enye inọ andidue oro aba m̀mê ndifiak nneme mban̄a enye ke ini iso. Ke ẹma ẹkebiere ikọ emi ntem, ikpodotke ndimen enye nsan̄a ntịn̄; ikponyụn̄ iwụtke ima ndifụmi andidue oro ofụri ofụri, inamde n̄kpọ ye enye nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke ẹma ẹsio enye ẹfep. (Mme N̄ke 17:9) Edi akpanikọ, ekeme ndida ini mbemiso itie ebuana nnyịn ye enye enen̄ede ana; ekeme ndidi nnyịn idifiakke inyene n̄kpet n̄kpet ebuana nte ekedide ke mbemiso. Edi nnyịn isụk imama enye nte eyenete Christian nnyịn inyụn̄ isịn ofụri ukeme nnyịn ndimụm itie ebuana n̄kama.—Men Luke 17:3 domo.

Ke Ini Etiede Nte Owo Ikemeke Ndifen

15, 16. (a) Nte oyom mme Christian ẹfen anamidiọk oro mîkabakede esịt? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndida item Bible oro ẹkụtde ke Psalm 37:8 nsịn ke edinam?

¹⁵ Nte ededi, nso edieke mbon efen ẹnamde nnyịn idiọkn̄kpọ ke usụn̄ oro ọnọde ata akamba unan, ndien kpa ye oro inyịmeke idiọkn̄kpọ oro, edikabade esịt idụhe, ndien andidue oro inyụn̄ ikpehe ubọk? (Mme N̄ke 28:13) N̄wed Abasi owụt in̄wan̄în̄wan̄ ete ke Jehovah ifenke mme anamidiọk oro ẹsọn̄de esịt mînyụn̄ ikabakede esịt. (Mme Hebrew 6:4-6; 10:26, 27) Nso kaban̄a nnyịn? Insight on the Scriptures ọdọhọ ete: “Iyomke mme Christian ẹfen mbon oro ẹnamde ubi ubi, n̄koinnam idiọkn̄kpọ ye unana edikabade esịt. Utọ mbon oro ẹkabade ẹdi mme asua Abasi.” (Eboho 1, page 862) Christian emi edide owo unọmọ ọkpọsọn̄ utụk, idiọk, m̀mê oburobụt edinam ikpenyeneke ndikere ke obiomo imọ ndifen, m̀mê ndidahado, nnọ anamidiọk emi mîkabakede esịt.—Psalm 139:21, 22.

¹⁶ Nte an̄wan̄ade, mbon oro ẹdide mbon unọmọ oro ẹnamde n̄kpọ ye mmọ ke idiọk usụn̄ ẹkeme ndikop ubiak ẹnyụn̄ ẹyat esịt. Nte ededi, ti ete ke ndika iso nyat esịt nnyụn̄ n̄kama udu ekeme ndinen̄ede nnọ nnyịn unan. Ndidori enyịn ke edinyịme ndudue m̀mê edinam n̄kpeubọk oro owo mîmaha ndinam, ekeme nditetịm nyat nnyịn esịt. Nditịmede esịt mban̄a utụk ekeme ndinam iyatesịt etetịm okpon nnyịn ke esịt, ye mme utịp ẹkamade nsobo ẹnọ nsọn̄idem eke spirit, ntụk, ye ikpọkidem nnyịn. Ke nditịm ntịn̄, nnyịn iyak owo oro ọnọde nnyịn unan osụk akaka iso ọnọ nnyịn unan. Ke ọniọn̄, Bible ọnọ item ete: “Tre ifụtesịt, nyụn̄ kpọn̄ ifiopesịt.” (Psalm 37:8) Ndusụk Christian, ke ntre, ẹma ẹkụt ẹte ke nte ini akade mmimọ ima ikeme ndinam ubiere ndifen ke usụn̄ifiọk eke editre ndikama udu—ibatke se iketịbede inọ mmọ ke ekpri n̄kpọ, edi iyakke iyatesịt adia mmọ idem. Ke ẹyakde mme n̄kpọ ofụri ofụri ẹsịn ke ubọk Abasi unenikpe, mmọ ẹma ẹnyene ekese ubọhọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkeme ndision̄o idem n̄kpọn̄ iyatesịt.—Psalm 37:28.

17. Nso nsọn̄ọ oro ọnọde ndọn̄esịt ke Jehovah ọnọ nte ẹwetde ke Ediyarade 21:4?

¹⁷ Ke ini unan enen̄erede okpon, ekeme ndidi nnyịn idikemeke ndisọhi enye ofụri ofụri mfep ke ekikere nnyịn, ke nsụhọde n̄kaha idịghe ke editịm n̄kpọ emi. Edi Jehovah ọn̄wọn̄ọ obufa ererimbot emi “enye [edikwọhọrede] kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep. N̄kpa idinyụn̄ idụhe aba; eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba; koro ebe iso n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.” (Ediyarade 21:4) Se ededi oro ekemede ndidi nnyịn iyeti ini oro idinọhọ nnyịn akamba unan, m̀mê ubiak, oro ekemede ndifịghe nnyịn ke esịt idahaemi.—Isaiah 65:17, 18.

18. (a) Ntak oyomde edifen nnọ ke mme mbubehe oro inamde ye nditọete nnyịn iren ye iban? (b) Ke ini mmọ en̄wen ẹnamde nnyịn idiọkn̄kpọ, ke nso usụn̄ifiọk ke nnyịn ikeme ndifen nnyụn̄ mfre? (c) Didie ke emi ada ufọn ọsọk nnyịn?

¹⁸ Kan̄a ke emi, ana nnyịn idụn̄ inyụn̄ inam n̄kpọ ọtọkiet nte nditọete iren ye iban ẹmi ẹdide mme anana mfọnmma, mme anamidiọk owo. Kpukpru nnyịn inanam ndudue. Ke ini ke ini, nnyịn imesikpu kiet eken inyụn̄ ikam inọ kiet eken unan. Jesus ama etịm ọfiọk ete ke oyoyom nnyịn ifen mmọ en̄wen, “[idịghe] tutu esịm utịm ikatiaba, edi tutu esịm ikatiaba ke itie ata ye duop”! (Matthew 18:22) Edi akpanikọ, nnyịn ikemeke ndifen owo ofụri ofụri nte Jehovah efende. Edi, ke ata ediwak idaha ke ini nditọete nnyịn ẹnamde nnyịn idiọkn̄kpọ, nnyịn imekeme ndifen ke usụn̄ifiọk eke editre ndikama udu ndien nnyịn ikeme ndifre ke usụn̄ifiọk eke editre ndibat idiọkn̄kpọ oro nnọ mmọ tutu amama ke ini iso. Ke ini nnyịn ke ntem ifende inyụn̄ ifrede ke usụn̄ emi, nnyịn iman̄wam ndikpeme idịghe sụk emem ke esop edi n̄ko emem eke ekikere ye eke esịt nnyịn. Akan kpukpru n̄kpọ, nnyịn iyenyene emem oro ima ima Abasi nnyịn kpọt, Jehovah, ekemede ndinọ.—Philippi 4:7.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Mme Mbụme Ndụn̄ọde

◻ Ntak emi nnyịn ikpenyịmede ndifen mmọ en̄wen?

◻ Mme idaha ewe ẹyom nnyịn ‘ifen kiet eken’?

◻ Ke ini mme idiọkn̄kpọ mbon en̄wen ẹnọde nnyịn unan akamba akamba, nso ke nnyịn ikeme ndinam man ibiere mfịna oro emem emem?

◻ Ke ini nnyịn ifende mmọ en̄wen, ke nso usụn̄ifiọk ke nnyịn ikpefre?

[Ndise ke page 16]

Ke ini nnyịn ikamade udu, andidue ekeme nditre ndidiọn̄ọ afanikọn̄ oro nnyịn inyenede

[Ndise ke page 17]

Ke ini akade ebịne mmọ en̄wen ndinam emem, ẹkeme ndibiere n̄kpri ndutan̄uyo mmemmem mmemmem