Ntak Efende Ọnọ-ọ?

EYEN ukpepn̄kpọ ye ewetn̄wed owo Jew oro Joseph Jacobs inikiet eketịn̄ aban̄a edifen nnọ nte “n̄kon̄n̄kan ye nsọn̄n̄kan ke otu kpukpru ukpepn̄kpọ ido uwem.” Ke akpanikọ, ikọ oro “Mmefen nnọ fi” edi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ediwak owo nditịn̄.

Etie nte edifen nnọ enen̄ede etie nte okụk. Ẹkeme ndida enye nnam n̄kpọ ye mbon en̄wen ke ifụre ifụre ye mbọm mbọm usụn̄ mîdịghe ẹkeme ndifam enye nnịm nnọ idem. Akpa oro edi eke usụn̄ Abasi. Nnyịn ikpenyene ndikọri edu edinọ ke ntatubọk ke ini edide edisịm edifen nnọ. Ntak-⁠a? Koro Abasi esịn udọn̄ ọnọ emi n̄ko koro edu unana edifen nnọ, edisio usiene ekeme n̄kukụre ndinam mme n̄kpọ ẹdọdiọk ẹkan.

Ẹsiwak ndikop mme ikọ ẹmi: “Nduọhọ obom; nsio usiene!” Ke mfụhọ, ikọ emi edi edumbet emi adade uwem ediwak owo usụn̄ mfịn. N̄wan kiet, ke uwụtn̄kpọ, ama esịn nditịn̄ ikọ ye n̄wan eyeneka esie ke se ibede isua itiaba koro, nte n̄wan oro ọdọhọde, “enye ama anam mi ata akamba idiọkn̄kpọ ndien ami n̄kemeke ndifen nnọ enye.” Edi utọ edidop owo uyo oro, ke ini ẹdade nte usụn̄ ndiyom n̄kpeubọk nto owo oro ẹdoride ikọ m̀mê nte n̄kpọ ndida mmia owo ufen, isiwakke ndiyụhọ udọn̄ edisio usiene. Utu ke oro, enye n̄kukụre ekeme ndinam utọk oro ebịghi, anamde udu ọkọri okpon. Edieke owo mîtreke ubiak ubiak edinam emi, ọkpọsọn̄ ikpahaesịt ndisio usiene ekeme ndibiat mme itie ebuana ye idem nsọn̄idem owo.

Unan Oro Edu Unana Edifen Nnọ Akamade

Ke ini owo etrede ndifen nnọ, utọk otode oro esidemede mfịghe. Ekem, mfịghe ekeme ndida n̄kosụn̄ọ ke ikpọ udọn̄ọ. Dr. William S. Sadler ekewet ete: “Baba owo kiet ikemeke ndidiọn̄ọ ata ọyọhọ ọyọhọ nte dọkta ata akamba mbahade ibat udọn̄ọ ye ukụt oro osịmde owo nnennen ke ntak editịmede esịt, ndịk, utọk, . . . idiọk ekikere ye ndedehe eduuwem.” Nte ededi, editịmede esịt enen̄ede akama mfịna adan̄a didie? N̄wed ibọkusọbọ kiet ọbọrọ ete: “Ibat . . . ẹwụt nte ke mbonudọn̄ọ ẹdide mbahade iba ke itie ita ẹmi ẹkekade ẹbịne abiaibọk ẹkenyene mme idiọn̄ọ oro mfịghe eke ekikere ekedide ntak m̀mê akanamde ọkọri.”

Ih, iyatesịt, utọk, ye udu ẹsinọ unan. Mme ntụk ẹmi ẹtie nte n̄karafan̄ oro atade idem o-⁠moto sụn̄sụn̄. Moto oro ekeme nditie nte eye ke enyọn̄ enyọn̄ idem, edi ke idak idak edinam oro abiatde n̄kpọ ke akaiso.

Ke akam edide akpan n̄kpọ akan, nnyịn ndisịn ndifen nnọ ke ini isọn̄ kaban̄a mbọm odude ekeme n̄ko ndinọ nnyịn unan ke n̄kan̄ eke spirit. Ke enyịn Jehovah Abasi, nnyịn imekeme ndikabade ntie nte ofụn oro ke uwụtn̄kpọ Jesus. Eteufọk esie ama adahado ọnọ enye ke ata akamba isọn oro enye akakamade. Edi, ke ini ekemmọ ofụn ekekpede enye ubọk ete adahado ọnọ imọ ke ata ekpri isọn ke ndimen ndomo, enye ama ọsọn̄ ido onyụn̄ etre ndidahado. Jesus ama anam an̄wan̄a nte ke edieke nnyịn ukem ntre mînyịmeke ndifen, Jehovah eyesịn ndifen nnyịn mme idiọkn̄kpọ nnyịn. (Matthew 18:​21-⁠35) Ke ntre, edieke nnyịn itrede ndifen, nnyịn imekeme nditaba eti ubieresịt nnyịn ke iso Abasi ye idem idotenyịn nnyịn kaban̄a ini iso! (Men 2 Timothy 1:3 domo.) Nso, ndien, ke nnyịn ikeme ndinam?

Kpep Ndifen Nnọ

Ata edifen nnọ oto esịt. Enye abuana ndidahado ke ndudue oro owo anamde nnyụn̄ n̄kpọn̄ udọn̄ ekededi ndisio usiene. Ntem, ẹyak akpatre unenikpe ye usiene oro ẹkemede ndisio ẹsịn Jehovah ke ubọk.​—⁠Rome 12:19.

Ẹnyene nditịm mfiọk, nte ededi, nte ke sia ‘esịt abian̄ade akan kpukpru n̄kpọ, onyụn̄ abiarade fap,’ enye kpukpru ini isimaha ndifen nnọ idem ke ini enye ekpefende. (Jeremiah 17:9) Jesus ke idemesie ọkọdọhọ ete: “Mme idiọk ekikere ẹto ke esịt ẹwọn̄ọ, ye obom, ye efịbe, ye use, ye inọ, ye ikọ ntiense nsu, ye isụn̄i.”​—⁠Matthew 15:19.

Ke inemesịt, imekeme ndinọ esịt nnyịn ukpep ndinam se inende. Nte ededi, ukpep oro nnyịn iyomde ana oto ebiet oro okon̄de akan. Nnyịn ikemeke ndinam oro ke idem nnyịn ikpọn̄. (Jeremiah 10:23) Andiwet psalm ke ndausụn̄ odudu spirit Abasi ama ọdiọn̄ọ emi onyụn̄ ọbọn̄ akam oyom ndausụn̄ Abasi. Enye ekeben̄e Jehovah ke akam ete: “Kpep mi mme ewụhọ fo. Tịm sian mi usụn̄ item fo.”​—⁠Psalm 119:​26, 27.

Nte psalm efen ọdọhọde, Edidem David eke Israel eset ama edidiọn̄ọ “usụn̄” Jehovah. Enye ama enyene ifiọk aban̄a emi nnennen nnennen onyụn̄ ekpep n̄kpọ oto oro. Ntem, enye ama ekeme ndidọhọ ete: “Jehovah emenyene esịtmbọm ye mfọnido, isọpke iyatesịt, ndien awak ima. Kpa nte ete atuade nditọ esie mbọm, kpa ntre ke Jehovah atua mmọ eke ẹbakde enye mbọm.”​—⁠Psalm 103:​8, 13.

Oyom nnyịn ikpep n̄kpọ nte David ekekpepde. Ke akam, ikpepde mfọnmma uwụtn̄kpọ edifen nnọ Abasi, ọkọrọ ye eke Eyen esie. Ntem, nnyịn imekeme ndikpep ndifen nnọ ke ofụri esịt.

Edi, ndusụk owo ẹkeme ndibụp nte enende ẹte: Nso kaban̄a akwa idiọkn̄kpọ? Nte ana ẹfen kpukpru idiọkn̄kpọ?

Ndiyom Ndida Ukem Ukem

Ke ini ẹduede owo ata idiọk idiọk, ubiak ekeme ndikpon. Emi enen̄ede edi akpanikọ edieke owo edide owo unọmọ akwa idiọkn̄kpọ emi mîduehe. Ndusụk owo ẹkeme ndikam n̄kere, ‘Didie ke n̄keme ndifen owo oro akabian̄ade onyụn̄ ọnọde mi unan idiọk idiọk?’ Ke n̄kpọ aban̄ade akwa idiọkn̄kpọ oro ekemede ndiyom edisio mfep, ekeme ndiyom owo unọmọ oro ada item Matthew 18:​15-⁠17 esịn ke edinam.

Ke idaha ekededi, ekese ekeme ndikọn̄ọ ke andidue. Tọn̄ọ nte ẹkenam idiọkn̄kpọ oro nte idiọn̄ọ ata edikabade esịt ekededi odu? Nte anamidiọk oro okpụhọde, ndusụk akam odomode ndinam ata edinen̄ede? Ke enyịn Jehovah utọ edikabade esịt oro edi ukpọhọde ọnọ edifen nnọ idem ke n̄kpọ aban̄ade ataata ikpọ idiọkn̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, Jehovah ama efen Manasseh, kiet ke otu ndiọkn̄kan ndidem ke mbụk Israel. Ke nso ntak? Abasi akanam ntre koro Manasseh ke akpatre ama osụhọde idemesie onyụn̄ akabade esịt ọkpọn̄ ndiọi usụn̄ esie.​—⁠2 Chronicles 33:​12, 13.

Ke Bible ata edikabade esịt abuana edikpụhọde edu ke esịt akpanikọ, editua n̄kpọfiọk ke ofụri esịt mban̄a mme idiọkn̄kpọ ekededi oro ẹkenamde. Ke ebiet odotde ẹnyụn̄ ẹkemede, edikabade esịt asan̄a ye ukeme ndinọ owo unọmọ idiọkn̄kpọ oro usiene. (Luke 19:7-⁠10; 2 Corinth 7:11) Ke ebiet utọ edikabade esịt oro mîdụhe, Jehovah ifenke inọ.a Akan oro, Abasi iyomke mme Christian ẹfen mbon oro enyịn mmọ ama akan̄wan̄a inikiet ke n̄kan̄ eke spirit edi oro idahaemi ẹkoide-koi, ye unana edikabade esịt ẹnam idiọk. (Mme Hebrew 10:​26-⁠31) Ke mme idaha oro ẹbede ubọk, edifen nnọ ekeme nditre ndidot.​—⁠Psalm 139:​21, 22; Ezekiel 18:​30-⁠32.

Edide ẹkeme ndifen nnọ m̀mê owo ikemeke, owo unọmọ akwa idiọkn̄kpọ ekeme ndiyom ndikere mban̄a mbụme efen: Nte ana ami n̄kaiso ndu ke ọkpọsọn̄ editịmede esịt, n̄kopde ọkpọsọn̄ ubiak ye iyatesịt, tutu ẹbiere n̄kpọ oro ofụri ofụri? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ kiet. Edidem David ama okop ọkpọsọn̄ ubiak ke ini etubom ekọn̄ esie, Joab, okowotde Abner ye Amasa, “ẹmi ẹnende, ẹnyụn̄ ẹfọnde ẹkan [Joab].” (1 Ndidem 2:32) David ama owụt iyatesịt esie ke nditịn̄ ikọ uyo ọwọrọ ndien nte eyịghe mîdụhe etịn̄ ọnọ Jehovah ke akam. Nte ededi, nte ini akakade eyedi iyatesịt David ama osụhọde. Iyatesịt ikakarake enye tutu osịm utịt uwem esie. David ama akam akaiso ndinam utom ye Joab, edi enye ikakam ifenke inọ owotowo oro mîkakabakede esịt mi. David ama okụt ete ke unenikpe ada itie ke akpatre.​—⁠2 Samuel 3:28-⁠39; 1 Ndidem 2:​5, 6.

Ekeme ndida ndusụk ini ye ukeme mbemiso mbon oro ikpọ idiọkn̄kpọ mbon en̄wen ẹkenọde unan ẹkan akpa iyatesịt mmọ ubọk. Edinam edikọk unan oro ẹkeme nditịm mmem ke ini andidue onyịmede idiọkn̄kpọ esie onyụn̄ akabarede esịt. Nte ededi, owo unọmọ oro mîduehe ekpenyene ndikeme ndibọ ndọn̄esịt ye nsụkesịt ke ifiọk oro enye enyenede aban̄a unenikpe ye ọniọn̄ Jehovah ye ke esop Christian, inamke n̄kpọ m̀mê nso idi usụn̄uwem anamidiọk.

Fiọk, n̄ko, ete ke ini afo efende anamidiọk, emi iwọrọke ite ke afo adada ye idiọkn̄kpọ oro. Ye Christian, ndifen nnọ ọwọrọ ndiyak n̄kpọ oro ye mbuọtidem nsịn Jehovah ke ubọk. Enye edi edinen Ebiereikpe ofụri ekondo, ndien enye eyekpe unenikpe ke nnennen ini. Oro eyesịne edibiere ikpe nnọ abian̄a abian̄a “mbon use ye mme esịn efịbe.”​—⁠Mme Hebrew 13:4.

Mme Ufọn Edifen Nnọ

David andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Koro afo, Ọbọn̄, ọmọfọn, omonyụn̄ ama ndidahado; omonyụn̄ awak ima ye kpukpru mmọ eke ẹsemede ẹnọ fi.” (Psalm 86:5) Nte afo, ukem nte Jehovah, ‘amama ndidahado’? Mme ufọn ẹwak.

Akpa, ndifen nnọ mbon en̄wen otịp n̄kpọ esịn ke edinyene eti itie ebuana. Bible akpak mme Christian ete: “Ẹfọn ido ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹnyene esịtmbọm, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, kpa nte Abasi okonyụn̄ efende mbufo ke Christ.”​—⁠Ephesus 4:32.

Ọyọhọ iba, edifen nnọ ada emem edi. Emi idịghe sụk emem ye ekemmọ owo edi emem esịtidem n̄ko.​—⁠Rome 14:19; Colossae 3:​13-⁠15.

Ọyọhọ ita, ndifen nnọ mbon efen an̄wam nnyịn nditi nte ke nnyịn ke idem nnyịn imoyom edifen nnọ. Ih, “kpukpru owo ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹtaba ubọn̄ Abasi.”​—⁠Rome 3:23.

Ke akpatre, ndifen nnọ mbon en̄wen ọdiọn̄ usụn̄ ọnọ Abasi ndifen mme idiọkn̄kpọ nnyịn. Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹdahadedo ẹnọ owo ke ndudue mmọ, Ete mbufo ke heaven eyenyụn̄ adahado ọnọ mbufo.”​—⁠Matthew 6:14.

Kere ban̄a ediwak n̄kpọ oro anade edi ama afịna Jesus ekikere ke uwemeyo oro enye akakpade. Enye ama ekere aban̄a mme mbet esie, utom ukwọrọikọ, ye akpan akpan nsọn̄ọnda esie ye Jehovah. Edi, idem ke ini enye okokopde ọkpọsọn̄ ubiak ke eto ndutụhọ, nso ke enye eketịn̄ aban̄a? Ke otu mme akpatre ikọ esie ẹkedi, “Ete, dahado nnọ mmọ.” (Luke 23:34) Nnyịn imekeme ndikpebe mfọnmma uwụtn̄kpọ Jesus ke ndifen mbon en̄wen ke ofụri esịt.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 5]

Nte uwụtn̄kpọ Jesus aban̄ade ofụn oro eketrede ndifen ama an̄wan̄a fi?

[Mme ndise ke page 7]

Ndifen nnọ mbon en̄wen otịp n̄kpọ esịn ke edinyene eti itie ebuana onyụn̄ ada inemesịt edi