Jehovah Edi Abasi Ediomi

“[Nyanam] obufa ediomi ye ufọk Israel, ye ufọk Judah.”—JEREMIAH 31:31.

1, 2. (a) Nso usọrọ ke Jesus ọkọtọn̄ọ ke okoneyo Nisan 14, 33 E.N.? (b) Nso ediomi ke Jesus eketịn̄ aban̄a ke ebuana ye n̄kpa esie?

KE OKONEYO eke Nisan 14, 33 E.N., Jesus ama enịm Passover ye mme apostle esie 12. Sia ọkọfiọkde ke emi edidi akpatre udia imọ ye mmọ ye nte ke mîbịghike imọ imọn̄ ikpa ke ubọk mme asua imọ, Jesus ama ada ifet emi ndinam ediwak akpan n̄kpọ ẹn̄wan̄a mme n̄kpere-n̄kan mbet esie.—John 13:1–17:26.

² Ekedi ke ini emi, ke ama akanam Judas Iscariot ọwọrọ, ke Jesus ọkọtọn̄ọ n̄kukụre edinam ido ukpono eke isua ke isua emi okowụkde mme Christian ndinịm—Editi n̄kpa esie. N̄wetnnịm n̄kpọ ọdọhọ ete: “Nte mmọ ẹdiade, Jesus emen uyo, ọdiọn̄ onyụn̄ obụn̄, ọnọ mbet Esie ete, Ẹbọ, ẹta; emi edi ikpọkidem Mi. Ndien Enye emen cup, onyụn̄ ọkọm Abasi, onyụn̄ ọnọ mmọ ete, Mbufo kpukpru ẹda ẹn̄wọn̄; koro emi edi iyịp Mi, eke ediomi, emi ẹduọkde ẹban̄a ediwak owo, man ẹfen mme idiọkn̄kpọ mmọ.” (Matthew 26:26-28) Mme anditiene Jesus ẹkenyene nditi n̄kpa esie ke mmemmem usụn̄ oro enyenede uku. Ndien Jesus ama etịn̄ aban̄a ediomi ke ebuana ye n̄kpa esie. Ke uwetn̄kpọ oro ke Luke, ẹkot enye “Obufa Ediomi.”—Luke 22:20.

3. Nso mme mbụme ke ẹbụp ẹban̄a obufa ediomi?

³ Nso idi obufa ediomi? Edieke enye edide obufa ediomi, nte oro ọwọrọ ke akani ediomi odu? Nte mme ediomi en̄wen ẹnyenede ebuana ye enye ẹdu? Mmọ ẹmi ẹdi mme akpan mbụme koro Jesus ọkọdọhọ ke ẹdiduọk iyịp ediomi oro “man ẹfen mme idiọkn̄kpọ.” Kpukpru nnyịn imenen̄ede iyom utọ edifen oro.—Rome 3:23.

Ediomi ye Abraham

4. Ewe un̄wọn̄ọ eke eset an̄wam nnyịn ndidiọn̄ọ obufa ediomi?

⁴ Man ifiọk obufa ediomi oro, nnyịn inyene ndifiak edem n̄ka se ikperede ndisịm isua 2,000 mbemiso utom ukwọrọikọ Jesus ke isọn̄ ke ini emi Terah ye ubon esie—esịnede Abram (ke ukperedem, Abraham) ye n̄wan Abram, Sarai (ke ukperedem, Sarah)—ẹkesan̄ade ẹwọrọ ke obio uforo Ur mme Chaldee ẹka Haran ke edere edere Mesopotamia. Mmọ ẹkedu do tutu Terah akpa. Ekem, ke ewụhọ Jehovah, Abraham emi ekedide isua 75 ama ebe Akpa Euphrates onyụn̄ asan̄a aka n̄kan̄ ufọt edem usụk ye edem usoputịn ke isọn̄ Canaan ndidu uwem nyon̄ ke mme tent. (Genesis 11:31–12:1, 4, 5; Utom 7:2-5) Oro ekedi ke 1943 M.E.N. Ke adan̄aemi Abraham okosụk odude ke Haran, Jehovah ama ọdọhọ enye ete: “Nyanam fi akabade edi akamba idụt, nnyụn̄ ndiọn̄ fi, nnyụn̄ nnam enyịn̄ fo okpon; afo oyonyụn̄ edi se ẹdiọn̄de: nyonyụn̄ ndiọn̄ mmọ eke ẹdidiọn̄de fi, nnyụn̄ nsụn̄i mmọ eke ẹdidiọkde ye afo: ndien oto fi kpukpru orụk ererimbot ẹyekụt mfọn.” Ekem, ke Abraham ama ekebe odụk Canaan, Jehovah ama adian ete: “Nyemen isọn̄ emi nnọ [mfri, NW] fo.”—Genesis 12:2, 3, 7.

5. Ẹyịri un̄wọn̄ọ emi Jehovah akanamde ọnọ Abraham ye ewe onịm-mbụk prọfesi?

⁵ Un̄wọn̄ọ ẹkenamde ẹnọ Abraham ama enyene ebuana ye mme un̄wọn̄ọ Jehovah efen. Ke akpanikọ, enye ama anam Abraham edi ọwọrọiso owo ke mbụk ubonowo, enyenede ebuana ke edisu akpa prọfesi emi akanam ẹwetde ẹnịm. Ke Adam ye Eve ẹma ẹkenam idiọkn̄kpọ ke in̄wan̄ Eden, Jehovah ama ebiere ikpe ọnọ mmọ mbiba, ndien kpa ke idaha oro, enye ama ọdọhọ Satan, emi akabian̄ade Eve, ete: “Nyonyụn̄ nsịn usua ke ufọt fo ye n̄wan, ye ke ufọt [mfri, NW] fo ye [mfri, NW] esie; enye ayanuak fi ibuot, afo oyonyụn̄ anuak enye nditịn̄-ikpat.” (Genesis 3:15) Ediomi Jehovah ye Abraham ama owụt nte ke Mfri emi ẹdibiatde utom Satan ebe ke enye ediwọrọ ke udịm ubon ete ekpụk oro.

6. (a) Ẹdisu un̄wọn̄ọ emi Jehovah akanamde ọnọ Abraham ebe ke anie? (b) Nso idi ediomi Abraham?

⁶ Sia un̄wọn̄ọ Jehovah ekenyenede ebuana ye mfri, Abraham ama oyom eyen emi Mfri oro editode ke enye ọwọrọ. Edi enye ye Sarah ẹma ẹkọri ẹsọn̄ edi ikosụk inyeneke eyen. Nte ededi, ke akpatre, Jehovah ama ọdiọn̄ mmọ, afiakde edemede odudu ubon eyen mmọ ke utịbe utịbe usụn̄, ndien Sarah ama aman eyeneren, Isaac, ọnọ Abraham, ke ntem anamde un̄wọn̄ọ aban̄ade mfri oro akaiso enyene uwem. (Genesis 17:15-17; 21:1-7) Ediwak isua ke ukperedem, ke ama okodomo mbuọtidem Abraham—idem tutu ekesịm enye ndinyịme ndiwa edima eyen esie, Isaac, ke uwa—Jehovah ama afiak anam un̄wọn̄ọ esie ọnọ Abraham ete: “Nyọdiọn̄ fi akamba, nyonyụn̄ nnam [mfri, NW] fo ẹwak etieti nte ntantaọfiọn̄ enyọn̄, ye ntan emi odude ke mben inyan̄; [mfri, NW] fo ẹyenyụn̄ ẹnyene enyịnusụn̄ mme asua mmọ: kpukpru mme idut ke ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt mfọn eke otode ke [mfri, NW] fo, koro afo ama okokop uyo mi.” (Genesis 22:15-18) Ẹsiwak ndikot ntatara un̄wọn̄ọ emi ediomi Abraham, ndien obufa ediomi eke ukperedem eyenyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye enye.

7. Didie ke mfri Abraham ọkọtọn̄ọ nditọt ke ibat, ndien nso mme idaha ẹkeda mmọ ẹsịm edidi mme andidụn̄ ke Egypt?

⁷ Nte ini akakade, Isaac ama enyene amana-iba nditọiren, Esau ye Jacob. Jehovah ama emek Jacob ndidi ete ete Mfri Un̄wọn̄ọ oro. (Genesis 28:10-15; Rome 9:10-13) Jacob ekenyene nditọiren 12. Nte an̄wan̄ade, ama ekem ini ọnọ mfri Abraham nditọt. Ke ini nditọ Jacob ẹkekponide, ediwak ẹnyenede mme ubon idemmọ, akan̄ ama enyịk kpukpru mmọ ndiwọrọ n̄ka Egypt emi, ke idak ndausụn̄ Abasi, Joseph eyen Jacob ọkọdiọn̄de usụn̄ enịm. (Genesis 45:5-13; 46:26, 27) Ke isua ifan̄ ẹma ẹkebe, akan̄ ama osụhọde ubọk ke Canaan. Edi ubon Jacob ẹma ẹdụn̄ ke Egypt—akpa kan̄a nte isenowo edi ekem nte ifịn. Ekedi ke 1513 M.E.N., isua 430 ke Abraham ama ekebe Euphrates, ke Moses akada mme andito ubon Jacob ọwọrọ ufụn ke Egypt. (Exodus 1:8-14; 12:40, 41; Galatia 3:16, 17) Jehovah ke emi ama ọnọ ediomi esie ye Abraham akpan ntịn̄enyịn.—Exodus 2:24; 6:2-5.

“Akani Ediomi”

8. Nso ke Jehovah okodiomi ye nditọ Jacob ke Sinai, ndien nso ke emi ekenyene ndinam ye ediomi Abraham?

⁸ Ke ini Jacob ye nditọ esie ẹma ẹkewọrọ ẹka Egypt, mmọ ẹkedi ntatara ubon, edi mme andito ubon mmọ ẹkekpọn̄ Egypt nte akamba otu uwak ekpụk. (Exodus 1:5-7; 12:37, 38) Mbemiso Jehovah akadade mmọ odụk Canaan, enye ama ada mmọ aka usụk usụk ekesịm mben obot oro ẹkekotde Horeb (m̀mê, Sinai) ke Arabia. Do, enye ama anam ediomi ye mmọ. Emi edi se ẹkekotde “akani ediomi” ke ebuana ye “Obufa Ediomi.” (2 Corinth 3:14) Ebede ke akani ediomi, Jehovah ama anam ediomi esie ye Abraham osu ke ndamban̄a usụn̄.

9. (a) Nso n̄kpọ inan̄ ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ebe ke ediomi Abraham? (b) Nso n̄kaiso idotenyịn ke ediomi Jehovah ye Israel ekeberede, ndien ke nso idaha?

⁹ Jehovah ama anam se ibuanade ke ediomi emi an̄wan̄a Israel: “Edieke mbufo mîditreke ndikop uyo mi, nnyụn̄ nnịm ediomi mi, mbufo ẹyedi akpan inyene mi ẹkan kpukpru obio: koro ofụri ererimbot edide okịm. Mbufo ẹyenyụn̄ ẹnyene mi nte obio oku, ye edisana idụt.” (Exodus 19:5, 6) Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ete ke mfri Abraham (1) ayakabade edi akamba idụt, (2) ayakan mme asua mmọ, (3) ayada isọn̄ Canaan enyene, onyụn̄ (4) edi usụn̄ mme edidiọn̄ ọnọ mme idụt. Idahaemi enye ama ayarade nte ke mmọ ke idemmọ ẹkeme ndida mme edidiọn̄ ẹmi nnyene nte san̄asan̄a ikọt esie, Israel, “obio oku ye edisana idụt,” edieke mmọ ẹdinamde mme ewụhọ esie. Ndi nditọ Israel ẹma ẹnyịme ndidụk ediomi emi? Mmọ ẹma ẹbọrọ nte owo kiet ẹte: “Iyanam kpukpru se Jehovah ọdọhọde.”—Exodus 19:8.

10. Didie ke Jehovah eketịm nditọ Israel esịn ke idụt, ndien nso ke enye okodori enyịn oto mmọ?

¹⁰ Ntem, Jehovah ama etịm nditọ Israel esịn ke idụt. Enye ama ọnọ mmọ mbet oro ẹkekarade utuakibuot ye uwem mbio obio. Enye n̄ko ama ọnọ ataya (ekem, temple ke Jerusalem) ye itie oku ndinam edisana utom ke ataya oro. Ndinịm ediomi oro ọkọwọrọ edinịm mbet Jehovah ye, akpan akpan, edituak ibuot nnọ enye ikpọn̄îkpọn̄. Akpa ke otu Ibet Duop emi ekedide iwụk mbet oro ekedi: “Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kosiode fi ke isọn̄ Egypt, ke ufọk ufụn mfep. Kûnyene Abasi efen ukọrọ ye ami.”—Exodus 20:2, 3.

Mme Edidiọn̄ eke Ibet Ediomi

11, 12. Ke nso mme usụn̄ ke ẹkesu un̄wọn̄ọ ke akani ediomi ke idem Israel?

¹¹ Ndi ẹma ẹsu mme un̄wọn̄ọ ẹmi ẹkedude ke Ibet ediomi ẹnọ Israel? Ndi Israel ama akabade edi “edisana idụt”? Nte mme andito ubon Adam, nditọ Israel ẹkedi mme anamidiọk. (Rome 5:12) Kpa ye oro, ke idak Ibet, ẹma ẹsiwa mme uwa ndifụk idiọkn̄kpọ mmọ. Kaban̄a mme uwa ẹmi ẹkesiwade ke Usen Usio-Isop eke isua ke isua, Jehovah ama ọdọhọ ete: “Ke usen emi ke enye (oku) edisio isop inọ mbufo, man anam mbufo ẹsana, onyụn̄ ofụmede kpukpru mme idiọkido mbufo efep, anam mbufo ẹsana ke iso Jehovah.” (Leviticus 16:30) Ke ntre, ke ini akanamde akpanikọ, Israel ekedi edisana idụt, ẹnamde asana kaban̄a utom Jehovah. Edi edisana idaha emi ọkọkọn̄ọ ke mmọ ndinịm Ibet oro nnyụn̄ n̄kaiso ndiwa uwa.

¹² Ndi Israel ama akabade edi “obio oku”? Toto ke ntọn̄ọ, enye ekedi obio ubọn̄, ye Jehovah nte Edidem eke heaven. (Isaiah 33:22) Ke adianade do, Ibet ediomi ama esịne ndutịm itie edidem edide owo, man ke ukperedem ndidem oro ẹdade ke ibuot Jehovah ẹkpekara ke Jerusalem. (Deuteronomy 17:14-18) Edi nte Israel ama edi obio oku? Ọfọn, enye ama enyene itie oku emi ẹkesinamde edisana utom ke ataya. Ataya (ekem, temple) ekedi iwụk ebiet edisana utuakibuot ọnọ nditọ Israel ọkọrọ ye mbon ẹmi mîkedịghe nditọ Israel. Ndien idụt oro ekedi n̄kukụre usụn̄ oro ẹkedade ẹyarade akpanikọ ẹnọ ubonowo. (2 Chronicles 6:32, 33; Rome 3:1, 2) Kpukpru mme anam-akpanikọ nditọ Israel, idighe mme oku ẹkedide mme Levi kpọt, ẹkedi mme “ntiense” Jehovah. Israel ekedi “asan̄autom” Jehovah, ẹkebotde ‘ndibụk itoro esie.’ (Isaiah 43:10, 21, NW) Ediwak mme osụhọde idem isenowo ẹma ẹkụt odudu Jehovah ke ibuot ikọt esie edisana utuakibuot ama onyụn̄ odụri mmọ ada. Mmọ ẹma ẹkabade ẹdi mme okpono Abasi ke ido mme Jew. (Joshua 2:9-13) Edi esien kiet kpọt ekenen̄ede anam utom nte mme oku oro ẹkeyetde aran.

Mme Okpono Abasi ke Ido Mme Jew ke Israel

13, 14. (a) Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke mme okpono Abasi ke ido mme Jew ikedịghe mme andibuana ke Ibet ediomi? (b) Didie ke mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹkedidu ke idak Ibet ediomi?

¹³ Nso ikedi idaha utọ mme okpono Abasi ke ido mme Jew oro? Ke ini Jehovah akanamde ediomi esie, ekedi ye Israel kpọt; owo ikokotke mbon “mbuaha udịm owo,” okposụkedi ẹkedude do, ete ẹdi mme anditiene mbuana. (Exodus 12:38; 19:3, 7, 8) Mme akpan mmọ ikesịneke ke ini ẹkebatde ekọmurua ufak mme akpan Israel. (Numbers 3:44-51) Ke mme iduọk isua duop oro ẹketienede ke ini ẹkebaharede isọn̄ Canaan ẹnọ mme esien Israel, owo ikosioho n̄kpọ ndomokiet inịm inọ mme andinịm ke akpanikọ ẹmi mîkedịghe nditọ Israel. (Genesis 12:7; Joshua 13:1-14) Ntak-a? Koro owo ikanamke Ibet ediomi ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew. Edi ẹma ẹnịm iren mme okpono Abasi ke ido mme Jew mbobi ke n̄kopitem nnọ Ibet. Mmọ ẹma ẹnịm mme ewụhọ esie ẹnyụn̄ ẹbọ ufọn ẹto ndutịm esie. Mme okpono Abasi ke ido mme Jew ọkọrọ ye nditọ Israel ẹma ẹdidu ke idak Ibet ediomi oro.—Exodus 12:48, 49; Numbers 15:14-16; Rome 3:19.

¹⁴ Ke uwụtn̄kpọ, edieke okpono Abasi ke ido mme Jew okpowotde owo ke ndudue, enye ama ekeme, ukem nte eyen Israel, ndifehe n̄ka obio ubọhọ. (Numbers 35:15, 22-25; Joshua 20:9) Ke Usen Usio-Isop ẹkesiwa uwa ke ibuot “ofụri esop Israel.” Nte ubak esop oro, mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹma ẹbuana ke mme edinam oro ndien uwa oro ama ofụk mmọ. (Leviticus 16:7-10, 15, 17, 29; Deuteronomy 23:7, 8) Mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹma ẹnen̄ede ẹnyene n̄kpet n̄kpet ebuana ye Israel ke idak Ibet tutu ke Pentecost 33 E.N. ke ini ẹkedade akpa ‘ukpọhọde obio ubọn̄’ ẹnam n̄kpọ ke ufọn mme Jew, mme okpono Abasi ke ido mme Jew n̄ko ẹma ẹtiene ẹnyene ufọn. Nte utịp, “Nicolas, owo Antioch emi anamde n̄kpọ ọnọ Abasi ke ido mme Jew,” ama akabade edi Christian onyụn̄ edi kiet ke otu “owo itiaba ẹmi ẹnyenede eti enyịn̄” emi ẹkemekde ndise mban̄a mme udọn̄ esop Jerusalem.—Matthew 16:19; Utom 2:5-10; 6:3-6; 8:26-39.

Jehovah Ọdiọn̄ Mfri Abraham

15, 16. Didie ke ẹkesu ediomi emi Jehovah akanamde ọnọ Abraham ke idak Ibet ediomi?

¹⁵ Ke etịmde mme andito ubon Abraham nte idụt ke idak Ibet, Jehovah ama ọdiọn̄ mmọ nte ekemde ye un̄wọn̄ọ esie emi enye akanamde ọnọ ete ekpụk oro. Ke 1473 M.E.N., Joshua, andida itie Moses, ama ada Israel odụk Canaan. Edibahade isọn̄ oro akadade itie ke otu mme esien ama osu un̄wọn̄ọ Jehovah ndinọ mfri Abraham isọn̄ oro. Ke ini Israel akanamde akpanikọ, Jehovah ama osu un̄wọn̄ọ esie ndinam mmọ ẹkan mme asua mmọ. Emi ekenen̄ede edi akpanikọ ke ini ukara Edidem David. Ke ini Solomon eyen David, ọyọhọ ikpehe ita ke un̄wọn̄ọ oro ẹkenamde ẹnọ Abraham ama osu. “Judah ye Israel ẹkewak, nte ntan emi odude ke mben inyan̄ ke uwak, ke ẹdia n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄, ẹnyụn̄ ẹdat esịt.”—1 Ndidem 4:20.

¹⁶ Nte ededi, didie ke mme idụt ẹdikụt mfọn emi otode Israel, mfri Abraham? Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, Israel ekedi san̄asan̄a ikọt Jehovah, andida ke ibuot esie ke otu mme idụt. Esisịt ini mbemiso Israel okodụkde Canaan, Moses ama ọdọhọ ete: “Mbufo mme idụt, ẹtiene ikọt esie ẹsion̄o n̄kpo idara.” (Deuteronomy 32:43) Ediwak isenowo ẹma ẹyere ikot. “Mbuaha udịm owo” ẹma ẹtetiene Israel ẹwọrọ ke Egypt, ẹkụt odudu Jehovah ke wilderness, ẹnyụn̄ ẹkop ikot Moses nte ẹdara. (Exodus 12:37, 38) Ekem, Ruth eyen Moab ama ọdọ Boaz eyen Israel onyụn̄ akabade edi eka ete Messiah. (Ruth 4:13-22) Jehonadab eke Kenite ye mme andito ubon esie ye Ebed-melech owo Ethiopia ẹma ẹnịm idemmọ san̄asan̄a ebe ke ndisọn̄ọ nyịre ke ndinen edumbet ke ini ediwak nditọ Israel eke obụk mîkanamke akpanikọ. (2 Ndidem 10:15-17; Jeremiah 35:1-19; 38:7-13) Ke idak Obio Ukara Persia, ediwak isenowo ẹma ẹkabade ẹdi mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹnyụn̄ ẹdiana ye Israel ẹn̄wana ye mme asua esie.—Esther 8:17, ikọ idakisọn̄, NW.

Ẹma Ẹyom Obufa Ediomi

17. (a) Ntak emi Jehovah ekesịnde obio ubọn̄ edem edere ye edem usụk Israel? (b) Nso ikada ikesịm edisịn mme Jew ke akpatre?

¹⁷ Edi, man ẹbọ ọyọhọ edisu un̄wọn̄ọ Abasi, san̄asan̄a idụt Abasi ekenyene ndinam akpanikọ. Edi enye ikanamke. Edi akpanikọ, ama odu nditọ Israel oro ẹkenyenede n̄wọrọnda mbuọtidem. (Mme Hebrew 11:32–12:1) Kpa ye oro, ke ediwak idaha idụt oro ama ọwọn̄ọde etiene mme abasi mme okpono ndem, odoride enyịn ke mme ufọn n̄kpọ obụkidem. (Jeremiah 34:8-16; 44:15-18) Mme owo ẹma ẹyụrọde Ibet mîdịghe ẹkam ẹfụmi enye. (Nehemiah 5:1-5; Isaiah 59:2-8; Malachi 1:12-14) Ke Solomon ama akakpa, ẹma ẹbahade Israel ẹsịn ke obio ubọn̄ edem edere ye edem usụk. Ke ini obio ubọn̄ edem edere ekenen̄erede ọsọn̄ ibuot, Jehovah ama ọtọt ete: “Koro afo ọduọkde ifiọk, ami n̄ko nyonyụn̄ nduọk fi, nte okûdi oku ọnọ mi.” (Hosea 4:6) Ẹma ẹnyụn̄ ẹmia obio ubọn̄ edem usụk ọkpọsọn̄ ufen koro enye mîkanamke akpanikọ inọ ediomi oro. (Jeremiah 5:29-31) Ke ini mme Jew ẹkesịnde Jesus nte Messiah, Jehovah ukem ntre ama esịn mmọ. (Utom 3:13-15; Rome 9:31–10:4) Ke akpatre, Jehovah ama anam obufa ndutịm ndinam ediomi Abraham osu ọyọhọ ọyọhọ.—Rome 3:20.

18, 19. Nso obufa ndutịm ke Jehovah akanam man ekpekeme ndisu ediomi Abraham ke ọyọhọ ọyọhọ usụn̄?

¹⁸ Obufa ndutịm oro ekedi obufa ediomi. Jehovah ama ebem iso etịn̄ aban̄a emi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Sese! mme usen ke ẹdi eke ndinamde obufa ediomi ye ufọk Israel, ye ufọk Judah . . . koro emi edide ediomi eke ndidiomide ye ufọk Israel, ke mme usen oro ẹma ẹbe, Jehovah ọdọhọ: nyesịn mmọ mbet mi ke esịt, nnyụn̄ n̄wet mmọ ke ọwọn̄esịt; nyonyụn̄ ndi Abasi mmọ, ndien mmọ ẹyedi ikọt mi.”—Jeremiah 31:31-33.

¹⁹ Emi edi obufa ediomi oro Jesus eketịn̄de aban̄a ke Nisan 14, 33 E.N. Ke idaha oro, enye ama ayarade nte ke ẹmọn̄ ẹnam ediomi oro ẹken̄wọn̄ọde ke ufọt mbet esie ye Jehovah, ye Jesus nte esịne-ufọt. (1 Corinth 11:25; 1 Timothy 2:5; Mme Hebrew 12:24) Ebede ke obufa ediomi emi, un̄wọn̄ọ oro Jehovah akanamde ọnọ Abraham ekenyene ndinyene ubọn̄ ubọn̄ ye nsinsi edisu, nte idikụtde ke ibuotikọ oro etienede.

Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?

◻ Nso ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ke ediomi Abraham?

◻ Didie ke Jehovah akanam ediomi Abraham osu ọnọ Israel eke obụk?

◻ Didie ke mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹkebọ ufọn ẹto akani ediomi?

◻ Ntak ẹkeyomde obufa ediomi?

[Ndise ke page 9]

Ebede ke Ibet ediomi, Jehovah ama anam ediomi Abraham osu nte uwụtn̄kpọ