Edifọp Incense—Nte Enye Enyene Itie ke Utuakibuot Akpanikọ?

“MME abasi ẹma mme ufuọn̄.” Ufiet Egypt eset ekedi oro. Mmọ ẹkenen̄ede ẹda edifọp incense nte ubak utuakibuot mmimọ. Sia mmọ ẹkenịmde ẹte ke mme abasi ẹdu ẹkpere, mbon Egypt ẹma ẹsifọp incense kpukpru usen ke mme temple mmọ ye ke mme itieuwa ke ufọk mmọ, ye idem ke ini ẹnamde mbubehe. Mme idụt efen ẹma ẹnyene mme ukem ido edinam oro.

Nso ke incense edi? Ikọ oro ekeme ndida mban̄a nsụn̄ikan̄ m̀mê n̄kpọ oro ẹfọpde. Ẹda edifuọn̄ mbabak ye imịn eto, utọ nte frankincense ye balsam, ẹnam enye. Ẹkọk mme n̄kpọ emi tutu mmọ ẹkabade ntọn̄ ẹnyụn̄ ẹbuak mmọ ye mme utọ n̄kpọ nte ufuọn̄n̄kpọ, ikpọk eto, ye mme flawa man ẹnyene orụk ufuọn̄ oro ẹyomde kaban̄a akpan n̄kpọ oro ẹdidade enye ẹnam.

Incense ekedi n̄kpọ oro ẹnen̄erede ẹma onyụn̄ ọsọn̄de urua ke eset tutu mme n̄kpatan̄a n̄kpọ emi ẹdade ẹnam enye ẹma ẹkabade ẹdi mme akpan n̄kpọ mbubịne. Mbonurua ẹsan̄ade ke mme usụn̄ mbonurua ẹma ẹsibiom mme n̄kpọ emi ẹto mme anyan idụt ẹdi. Afo emekeme nditi nte ke ẹkenyam ekpri Joseph eyen Jacob ẹnọ mbonurua Ishmaelite emi ‘ẹketode ke Gilead ẹdi ye mme camel mmọ, ẹbiomde ufuọn̄-n̄kpọ, ye balm, ye myrrh, ẹsan̄a ẹte isụhọde ika Egypt.’ (Genesis 37:25) Ẹma ẹnen̄ede ẹyom incense tutu usụn̄ urua frankincense, emi nte eyịghe mîdụhe edide mme anyam incense ẹkesiak, ama eberede usụn̄ uka isan̄ ke ufọt Asia ye Europe.

Ẹsụk ẹfọfọp incense ke mme usọrọ ye mme edinam ediwak ido ukpono mfịn. Adianade do, ata ediwak owo ẹma ndifọp incense ke ufọk mmọ man ẹkop edinem ufuọn̄ esie. Didie ke mme Christian ẹkpese edifọp incense? Ndi Abasi enyịme enye ke utuakibuot? Ẹyak nnyịn idụn̄ọde se Bible etịn̄de aban̄a n̄kpọ emi.

“Edisana N̄kpọ Jehovah”

Edifọp incense ekedi ata akpan n̄kpọ ke utom oro mme oku Israel eset ẹkesinamde ke ataya. Cyclopedia eke McClintock ye Strong ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ, etie nte mme Hebrew ẹkenen̄ede ẹda edifọp incense nte edinam utuakibuot m̀mê edisana n̄kpọ tutu nnyịn ikotke nte mmọ ẹkefọpde enye ke edinam en̄wen ibọhọke ke edinam ido ukpono.”

Jehovah Abasi ọkọdọhọ ẹbuak n̄kpatan̄a n̄kpọ inan̄ ẹda ẹfọp ke ataya: “Da ufuọn̄-n̄kpọ ke idem fo, stacte, ye onycha, ye galbanum; ufụn̄-n̄kpọ emi, ye ata frankincense; kpukpru ẹdidi ukem-ukem: nyụn̄ da enye nam incense, mbuaha ke ubọk-usọ abuak-ufuọn̄-n̄kpọ, sịn inụn̄, nam enye ata eti ye edisana. Ndien wobi esisịt kọk emem, nyụn̄ diọk enye ke iso n̄kpọ ntiense, ke tent esop.” (Exodus 30:34-36) Nditọ ukpepn̄kpọ ẹnọ ekikere ẹte ke nte ini akakade mme andikpep mme Jew ẹma ẹdian mme n̄kpatan̄a n̄kpọ en̄wen man ẹda ẹfọp ke temple.

Incense oro ẹkefọpde ke ataya ekedi edisana, ẹkeda enye ke utuakibuot nnọ Abasi kpọt. Jehovah okowụk ete: “Ama edi incense emi afo edinamde, mbufo ẹkûnam orụk mbuaha oro ẹnọ idem mbufo; bat enye ke edisana n̄kpọ Jehovah. Owo anam se ibietde enye ete in̄wụne enye, yak ẹsịbe enye ẹfep ke otu mbio-obio mmọ.” (Exodus 30:37, 38) Mme oku ẹma ẹsifọp incense ikaba ke usen ke itieuwa oro ẹkemekde. (2 Chronicles 13:11) Ndien ke Usen Usio-Isop, akwa oku ama esifọp incense ke Ata Edisana.—Leviticus 16:12, 13.

Idịghe kpukpru incense oro ẹkefọpde ke Abasi ekenyịme. Enye ama ọnọ mbon oro mîkedịghe oku ufen ke ndikọsọn̄ enyịn mfọp incense nte n̄kpọ eke mmọ ẹkedide mme oku. (Numbers 16:16-18, 35-40; 2 Chronicles 26:16-20) Incense oro idụt Jew ẹkesifọpde ekedi n̄kpọ itekesịt ọnọ Jehovah koro mmọ ẹkesịnde idem ke mme edinam nsunsu utuakibuot, iyịp okonyụn̄ ọyọhọde mmọ ke ubọk. Mbubịk ido mmọ ama anam Jehovah ọdọhọ ete: “Mmese incense ke n̄kpọ mbubiam.” (Isaiah 1:13, 15) Nditọ Israel ẹma ẹfụmi utuakibuot Jehovah tutu mmọ ẹberi temple ẹnyụn̄ ẹsifọp incense ke mme itieuwa en̄wen. (2 Chronicles 28:24, 25) Ediwak isua ke ukperedem, ẹma ẹsikam ẹfọp edisana incense ke oburobụt utuakibuot mme nsunsu abasi. Mme utọ edinam oro ẹkedi edisọn̄ ibuot ye Jehovah.—Ezekiel 16:2, 17, 18.

Incense ye Akpa Mme Christian

Ibet ediomi, esịnede ewụhọ oro ẹkenọde mme oku ndifọp incense, ama etre ke ini Christ ọkọtọn̄ọde Obufa ediomi ke 33 E.N. (Colossae 2:14) N̄wetnnịm n̄kpọ ndomokiet idụhe nte ke akpa mme Christian ẹma ẹsifọp incense ke ntak ido ukpono. Kaban̄a emi, Cyclopedia eke McClintock ye Strong ọdọhọ ete: “Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke [akpa mme Christian] ikadaha incense inam n̄kpọ. Ke akpanikọ, edida enye nnam n̄kpọ ekedi idiọn̄ọ ukpono ndem . . . N̄kpasịp incense ifan̄ oro okpono ndem okotomode obon ke itieuwa ẹkedi edinam utuakibuot.”

Akpa mme Christian n̄ko ẹma ẹsịn ndifọp incense ndida nnyịme ke akwa edidem Rome ekedi “abasi,” idem okposụkedi ẹkekemede ndiwot mmọ ke ntak oro. (Luke 4:8; 1 Corinth 10:14, 20) Ke ikerede iban̄a nte ẹkedade incense ẹkpono ndem ke eyo oro, ikpaha owo idem nte ke akpa mme Christian ikakam inamke mbubịne incense.

Edifọp Incense Mfịn

Ẹda incense ẹnam n̄kpọ didie mfịn? Ẹsifọp incense ke mme usọrọ ye ke mme edinam utuakibuot ke ediwak ufọkabasi Christendom. Ediwak ubon ke Asia ẹsifọp incense ke mme temple m̀mê ke iso itieuwa ubon ndikpono mme abasi mmọ nnyụn̄ n̄kpeme mme akpan̄kpa. Ẹmeda incense ẹnam n̄kpọ ke nsio nsio edinam ido ukpono ndinam ufọk ọfuọn̄, n̄kọk udọn̄ọ, nnam n̄kpọ asana, nnyụn̄ nnọ ukpeme.

Ke ndondo emi, ẹfiak ẹtọn̄ọ ndida incense nnam n̄kpọ ntatara ntatara, idem ke otu mbon oro mînyeneke ido ukpono. Ndusụk owo ẹsifọp incense ke ini ẹtiede ẹkere n̄kpọ. N̄wed kiet ọnọ ekikere aban̄a edida incense nsịm “idaha ifiọk oro ayan̄ade owo” ye “odudu” oro akande n̄kpọ oro enyịn ekemede ndikụt. N̄wed oro eteme n̄ko mme ido ufọp incense oro ẹbuanade edinyene ebuana ye “mme owo oro ẹnyenede odudu oro akande ukeme owo” man ẹnyene usọbọ ẹnọ mme mfịna uwem. Nte mme Christian ẹkpenam mme utọ n̄kpọ oro?

Jehovah ọsọn̄ọ asua ọnọ mbon oro ẹdomode ndibuak mme edinam nsunsu ido ukpono ye edisana utuakibuot. Apostle Paul ama okot ntịn̄nnịm ikọ Isaiah onyụn̄ ada akabuan ye mme Christian, akpakde mmọ ete ẹfep idem ye ndedehe odudu nsunsu ido ukpono. Enye ekewet ete: “Jehovah ọnọ uyo ete, Ẹwọn̄ọ ke otu mmọ, ẹnyụn̄ ẹdianade ẹda. Ẹkûnyụn̄ ẹtụk n̄kpọ ndek baba kiet; ndien nyadara mbufo.” (2 Corinth 6:17; Isaiah 52:11) Mme Christian akpanikọ ẹnen̄ede ẹkụt ẹte ke mmimọ imefep n̄kpọ ekededi oro enyenede ebuana ye nsunsu utuakibuot m̀mê ndedịbe odudu.—John 4:24.

Ndi edifọp incense ke mme edinam ido ukpono ye ke ubụpekpo ọwọrọ ke kpukpru edifọp incense ẹkwan̄a? Inen̄ekede idi ntre. Owo ekeme ndima ndifọp incense ke ufọk esie man okop edinem ufuọn̄ esie. (Mme N̄ke 27:9) Kpa ye oro, Christian ekpenyene ndikere mban̄a ndusụk n̄kpọ mbemiso ebierede ndifọp incense. Nte mme owo ke n̄kann̄kụk emi afo odụn̄de ẹdibuan edifọp incense ye edinam nsunsu ido ukpono? Ke obio mbufo, ndi ẹsiwak ndibuan incense ye mme edinam ubụpekpo? Mîdịghe ndi ẹsiwak ndifọp enye ke mme edinam oro mîdịghe eke ido ukpono?

Edieke owo emekde ndifọp incense, enye ekpenyene ndikere mban̄a ubieresịt esie ye se mbon en̄wen ẹkerede. (1 Corinth 10:29) Se apostle Paul eketịn̄de ọnọ mbon Rome enyene ebuana mi. Enye ekewet ete: “Ẹyak nnyịn ibịne ido eke ẹnamde emem odu, ye ido eke nnyịn ikemede ndida nnam kiet eken ọkọri ke uwem Abasi. Ẹkûbiat ubọk-utom Abasi ke ntak udia. Ke akpanikọ kpukpru n̄kpọ ẹdi edisana, edi ifọnke owo ndiwọrọ ndi n̄kpọ-iduọ ke ntak udia eke enye adiade. Ọfọn nditre ndita unam nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ wine, nnyụn̄ nnam n̄kpọ ekededi eke esịnde eyen-ete fo atuak ukot ọduọ.”—Rome 14:19-21.

Akam Oro ‘Adade nte Incense’

Incense oro nditọ Israel ẹkesifọpde ẹkedi idiọn̄ọ oro odotde ndida mban̄a akam oro Abasi okopde. Ntem, David andiwet psalm ama ọkwọ ọnọ Jehovah ete: “Yak akam mi ada ke iso fo nte incense.”—Psalm 141:2.

Mme anam-akpanikọ nditọ Israel ikesehe edifọp incense nte ikpîkpu edinam. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹtịn̄ enyịn ẹfọp incense ke usụn̄ oro Jehovah eketemede. Utu ke ndida ata ata incense, mfịn mme Christian ẹsibọn̄ akam oro owụtde ntotụn̄ọ esịtekọm ye ukpono oro inyenede inọ Ete nnyịn eke heaven. Ukem nte edinem ufuọn̄ incense oro mme oku ẹkesifọpde ke temple, Ikọ Abasi ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Akam mbon eti ido enem enye esịt.”—Mme N̄ke 15:8.

[Mme ndise ke page 29]

Incense oro ẹkesifọpde ke ataya ye ke temple ekedi edisana

[Ndise ke page 30]

Ndi edifọp incense ke ebuana ye editie n̄kere n̄kpọ odot ye mme Christian?