Kere N̄kpọ Nte Enende—Nam N̄kpọ ye Eti Ibuot
KERE ban̄a n̄kpọntịbe emi: Jesus Christ ke etịn̄ nte mme asua ẹdide mbon ido ukpono ke Jerusalem ẹditụhọrede ndien ekem ẹwot imọ. Apostle Peter emi edide n̄kpet n̄kpet ufan esie inyịmeke ndinịm emi ke akpanikọ. Ke nditịm ntịn̄, enye ada Jesus esịk akada nsannsan onyụn̄ asua ọnọ enye. Eyịghe idụhe nte ke Peter enyene ata edikere mban̄a ye esịt akpanikọ. Edi didie ke Jesus ese ekikere Peter? Jesus ọdọhọ ete: “Da ke edem Mi, Satan. Afo edi n̄kpọ iduọ ọnọ Mi; koro afo ukereke n̄kpọ Abasi, edi ekere n̄kpọ owo.”—Matthew 16:21-23.
Oro akakpa Peter idem didie ntem! Utu ke ndidi un̄wam ye ibetedem, ke idaha emi enye ekedi “n̄kpọ iduọ” ọnọ edima Eteufọk esie. Emi akasan̄a didie edi ntem? Ekeme ndidi Peter ama anam ndudue oro mme owo ẹsinamde ke ido ukere n̄kpọ mmọ—edinịm sụk se mmọ ẹyomde ndinịm ke akpanikọ.
Kûbuọt Idem ke Idemfo Ukaha
N̄kpọ oro ekemede ndifịna ukeme nnyịn ndikere n̄kpọ nte enende edi ntụhọ edibuọt idem ke idem nnyịn n̄kaha. Apostle Paul ama odụri ekemmọ mme Christian ke Corinth eset utọn̄ ete: “Yak owo eke esede ete imọ imọsọn̄ọ ida ekpeme mbak enye ediduọ.” (1 Corinth 10:12) Ntak emi Paul eketịn̄de emi-e? Nte an̄wan̄ade, koro enye ama ọfiọk nte edide mmemmem ekikere owo ndikwan̄a—idem ekikere mme Christian ‘ndibiara anamde mmọ ẹtre ndinyene esịt akpanikọ ye eti ido ye Christ.’—2 Corinth 11:3.
Emi ama etịbe ọnọ ofụri emana mme ete ete Paul. Ke ini oro, Jehovah ama ọdọhọ mmọ ete: “Koro mme ekikere mbufo mîdịghe mme ekikere mi, mme usụn̄ mbufo mînyụn̄ idịghe usụn̄ mi.” (Isaiah 55:8) Mmọ ẹma ẹkabade ‘ẹse idem mmọ ke mbon eti ibuot,’ ndien emi ama ada mme afanikọn̄ edi. Do, ke akpanikọ, owụt eti ibuot ndidụn̄ọde mfiọk nte nnyịn ikemede ndikere n̄kpọ nte enende ndien ke ntem ibọhọde utọ afanikọn̄ oro.
Kpeme Idem Biọn̄ọ Ekikere Obụkidem
Ekikere obụkidem ama enen̄ede otụk ndusụk owo ke Corinth. (1 Corinth 3:1-3) Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdori nsọn̄uyo ke mme ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo ẹkan nte ẹkedoride ke Ikọ Abasi. Nte eyịghe mîdụhe, mme ekere n̄kpọ owo ini oro emi ẹketode Greece ẹma ẹnen̄ede ẹfiọk n̄kpọ. Edi, mmọ ekedi ndisịme ke enyịn Abasi. Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹwet ntem ẹte, Nyabiat ifiọk mbon eti ibuot, nyonyụn̄ nsịn ọniọn̄ mbon ọniọn̄. Enye owo eti ibuot? Enye andiwet n̄wed? Enye eneni eneni eyo emi? Nte Abasi ikanamke ifiọk mbon ererimbot emi akabade edi ndisịme?” (1 Corinth 1:19, 20) “Spirit ererimbot emi” akakara utọ mbon ọniọn̄ oro, idịghe spirit Abasi. (1 Corinth 2:12) Mme ukpepn̄kpọ ye ekikere akwaifiọk mmọ ikodụhe ke n̄kemuyo ye ekikere Jehovah.
Satan kpa Devil, kpa enye emi akadade urụkikọt abian̄a Eve, edi akpan ebiet emi utọ ekikere obụkidem oro otode. (Genesis 3:1-6; 2 Corinth 11:3) Ndi enye ke osụk ededi n̄kpọndịk ọnọ nnyịn? Ih! Nte Ikọ Abasi ọdọhọde, Satan ‘amanam ikike mme owo ẹkịm’ ekesịm udomo oro enye ‘abian̄ade ofụri ererimbot’ idahaemi. (2 Corinth 4:4; Ediyarade 12:9) Edi akpan n̄kpọ didie ntem ndikpeme idem ke mme n̄kari esie!—2 Corinth 2:11.
Kpeme Idem Biọn̄ọ “N̄kari Owo”
Apostle Paul ama odụri owo utọn̄ n̄ko aban̄a “n̄kari owo.” (Ephesus 4:14) Enye ama osobo ye “mme anam-utom n̄kari” oro ẹkenamde nte itịn̄ akpanikọ edi emi ẹkenen̄erede ẹyụrọde akpanikọ. (2 Corinth 11:12-15) Man ẹnam uduak mmọ, mme utọ owo oro ẹkeme ndibiere ndisasat mme uyarade oro mmọ ẹdade, nditịn̄ mme ikọ oro ẹtụkde owo, nditịn̄ ubak ubak akpanikọ oro ẹtụnde owo usụn̄, nditịn̄ ikọ oro mîtịmke in̄wan̄a owo, ye ndikam nsu ata ata nsu.
Mbon abian̄a ẹsiwak ndida ikọ oro “n̄ka” ntịn̄ ikọ mbiat mbon en̄wen. Ẹma ẹtoro ẹnọ Mbono Ufọkmbet eke Esop Europe ẹte ke ọkpọfọn mbon ukara “ẹtre ndida enyịn̄ oro” ke ini ẹdụn̄ọrede mbufa otu ido ukpono. Ntak-a? Ẹkedọhọ ke ikọ oro “n̄ka” edi ata idiọk ikọ. Enye ama aka iso ọdọhọ ete: “Ke ekikere ediwak owo mfịn, n̄ka edi ikọ oro enen̄erede ọdiọk m̀mê enyenede ndịk.” Ke ukem usụn̄ oro, mme ọfiọkn̄kpọ ẹdide mbon Greece ẹma ẹdori apostle Paul ikọ ẹte ke enye edi “abrak inua” (NW), m̀mê ke ata ata usụn̄ “atan̄ n̄kpasịp.” Ẹkeyom etie nte ke enye ekedi ikpîkpu owo n̄ken̄ inua oro akananade ubọkutom, owo emi ọkọkọbọde ke nditịn̄ mbubek ifiọk kpọt. Ke akpanikọ, Paul ‘ọkọkwọrọ Jesus ye ediset ke n̄kpa.’—Utom 17:18.
Nte usụn̄ unam n̄kpọ mbon abian̄a emi esikụt unen? Ih. Mmọ ẹnen̄ede ẹda usua eke ekpụk ye eke ido ukpono ẹdi ebe ke ndinam mme owo ẹnyene ukwan̄ ekikere ẹban̄a mme idụt ye mme ido ukpono eken. Ediwak owo ẹmeda emi ẹsụhọde mbon oro mîwọrọke etop, itie. Adolf Hitler ama ada mme utọ usụn̄ unam n̄kpọ oro anam n̄kpọ uforo uforo ke ini enye ọkọdọhọde ke mme Jew ye mbon eken edi “oburobụt,” “idiọk,” ye “n̄kpọndịk” ẹnọ Obio. Kûdede uyak utọ n̄kari emi abiat fi ekikere.—Utom 28:19-22.
Kûbian̄a Idem
Edi mmemmem n̄ko ndibian̄a idem. Ke akpanikọ, ekeme ndisọn̄ ndisịn m̀mê ndikam nyịk mme ekikere oro inen̄erede ima. Ntak-a? Koro nnyịn imesinen̄ede ima mme ekikere nnyịn. Ekem nnyịn imekeme ndibian̄a idem ebe ke ndidomo ndiwụt ke imenen—ke ndision̄o mme ekikere ndi man ikụt unen inọ se itịmde ikwan̄a ye mme edinịm ke akpanikọ oro ẹtụnde owo usụn̄.
Emi ama etịbe ọnọ ndusụk Christian akpa isua ikie. Mmọ ẹma ẹfiọk Ikọ Abasi, edi mmọ ikayakke enye akara ekikere mmọ. Ke akpatre mmọ ẹma “ẹbian̄a idem.” (James 1:22, 26) N̄kpọ kiet oro ekemede ndiwụt nte ke nnyịn imabian̄a idem ke usụn̄ emi edi edieke nnyịn iyatde esịt ke ini ẹfan̄ade se nnyịn inịmde ke akpanikọ. Utu ke ndiyat esịt, oyowụt eti ibuot ndinyene in̄wan̄-in̄wan̄ esịt nnyụn̄ ntịm n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop se mbon en̄wen ẹtịn̄de—idem ke ini enen̄erede etie nnyịn nte ke ekikere nnyịn enen—Mme N̄ke 18:17.
Yom “Ifiọk Abasi”
Nso ke nnyịn ikeme ndinam man ikere n̄kpọ nte enende? Ediwak un̄wam ẹdu, edi ana nnyịn inyịme ndida mme un̄wam oro nnam n̄kpọ. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Eyen mi, afo ama ọbọ ikọ mi, onyụn̄ enịm mbet mi ke idem fo; onyụn̄ akpan̄ utọn̄ fo ke eti ibuot, onyụn̄ esịn esịt fo ke mbufiọk; ama ofiori okot asian, emenede uyo fo ọnọ mbufiọk; ama oyom enye nte silver, onyụn̄ odụn̄ọde enye nte n̄kpọ-uto eke edịbede; ndien afo eyetịm ọfiọk uten̄e Jehovah, onyụn̄ esịme ifiọk Abasi.” (Mme N̄ke 2:1-5) Ih, edieke nnyịn idomode ndida akpanikọ Ikọ Abasi nyọhọ ekikere ye esịt nnyịn, nnyịn iyenyene ata eti ibuot, mbufiọk, ye asian. Ke nditịm ntịn̄, nnyịn idiyom mme n̄kpọ oro ẹnen̄erede ẹsọn̄ urua ẹkan silver m̀mê n̄kpọuto en̄wen ekededi.—Mme N̄ke 3:13-15.
Eti ibuot ye ifiọk ẹnen̄ede ẹdi akpan n̄kpọ ke ndikere n̄kpọ nte enende. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Koro eti ibuot oyodụk fi ke esịt, ifiọk oyonyụn̄ enem ukpọn̄ fo; ekikere eyetie ekpeme fi, mbufiọk eyenịm fi, Man osio fi ke idiọk usụn̄ efep, ke ubọk owo eke etịn̄de n̄kwan̄a; emi ẹkpọn̄de usụn̄ emi enende, ẹkesan̄a ke usụn̄ ekịm.”—Mme N̄ke 2:10-13.
Enen̄ede edi akpan n̄kpọ ndiyak mme ekikere Abasi ẹda ekikere nnyịn usụn̄ ke mme ini mfịghe ye afanikọn̄. N̄kpọsọn̄ ntụk nte iyatesịt m̀mê ndịk ẹkeme ndinam ọsọn̄ ndikere n̄kpọ nte enende. Solomon ọdọhọ ete: ‘Ufịk anam enyene-ibuot owo akabade edi ndisịme.’ (Ecclesiastes 7:7) Owo akam ekeme ‘ndiyat esịt ye Jehovah.’ (Mme N̄ke 19:3) Didie? Ebe ke ndiduọhọ Abasi mban̄a mme mfịna nnyịn ndinyụn̄ nda mme mfịna oro n̄wụt ke enen ndinam mme n̄kpọ oro mîdụhe ke n̄kemuyo ye mme ibet ye mme edumbet Esie. Utu ke ndikere kpukpru ini nte ke nnyịn imọfiọk n̄kpọ ikaha, nnyịn ikpakam isụhọde idem ikpan̄ utọn̄ inọ nti mme ọnọ-item oro ẹyomde ndida N̄wed Abasi n̄n̄wam nnyịn. Ndien edieke oyomde, ẹyak nnyịn iben̄e idem ndikpọn̄ mme ekikere oro ikọsọn̄ọde iyịre ke ini anade in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke mme ekikere oro inenke.—Mme N̄ke 1:1-5; 15:22.
‘Ben̄e Abasi’
Nnyịn idu uwem ke ntịme ntịme ini oro akamade ndịk. Ndibọn̄ akam ofụri ini mben̄e ndausụn̄ Jehovah edi akpan n̄kpọ edieke anade nnyịn inam nti ubiere inyụn̄ inam n̄kpọ ye eti ibuot. Paul ewet ete: “Ẹkûtịmede esịt ke baba n̄kpọ kiet, edi ke kpukpru n̄kpọ, ẹsan̄a ye akam ye n̄kpe-ubọk ye ekọm, ẹsian Abasi se mbufo ẹyomde. Ndien emem Abasi, emi ayan̄ade ifiọk owo, eyekpeme mbufo esịt ye ekikere ke Christ Jesus.” (Philippi 4:6, 7) Edieke nnyịn inanade eti ibuot ndikọk n̄kpọsọn̄ mfịna m̀mê ndiyọ idomo, oyom nnyịn ‘iben̄e Abasi, emi ọnọde kpukpru n̄kpọ ke ntatubọk, mînyụn̄ itọhọke owo.’—James 1:5-8.
Apostle Peter ama oyom ‘ndidemede ediden̄i esịt’ ekemmọ mme Christian sia enye ọkọfiọkde ete ke ama oyom mmọ ẹnyene eti ibuot. Enye okoyom mmọ “ẹti ikọ emi ndisana prophet ẹkebemde iso ẹtịn̄, ye item Ọbọn̄ ye Andinyan̄a,” Jesus Christ. (2 Peter 3:1, 2) Edieke nnyịn inamde emi inyụn̄ iyakde ekikere nnyịn odu ke n̄kemuyo ye Ikọ Jehovah, nnyịn iyekere n̄kpọ nte enende inyụn̄ inam n̄kpọ ye eti ibuot.
[Mme ndise ke page 21]
Akpa mme Christian ẹkeyak ọniọn̄ Abasi, idịghe ekikere akwaifiọk owo, akara ekikere mmọ
[Mme Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Mbon akwaifiọk ọtọn̄ọde ke ufien aka nnasia: Epicurus: ẹbọ ndise ẹto itie ubon n̄kpọeset Britain; Cicero: Ẹsio ẹto The Lives of the Twelve Caesars; Plato: Roma, Musei Capitolini
[Mme ndise ke page 23]
Akam ye edikpep Ikọ Abasi ẹdi akpan n̄kpọ