Bible Bedell Anam Ikọ Abasi Enen̄ede An̄wan̄a Owo

KE INI William Bedell, eyen England emi ekedide oku ufọkabasi akakade Ireland ke 1627, enye ama okụt n̄kpọ emi akakpade enye idem etieti. Okposụkedi emi mbon Catholic ẹkewakde etieti ke Ireland, Britain emi ẹkedide mbon Protestant ẹkekara mmọ. Mbon Protestant ẹma ẹkabade Bible ẹsịn ke nsio nsio usem oro ẹsemde ke Europe, edi ikakabakede ke usem Irish.

Bedell ọkọdọhọ ke ifọnke nte ẹfrede ẹban̄a mbon Ireland ke ntak emi mmọ mîdiọn̄ọke Ikọmbakara. Enye ama ebiere ndikabade Bible ke usem Irish. Edi ẹma ẹkọbọ enye ata idiọk idiọk, akpan akpan mbon Protestant. Ntak emi ẹkekọbọde enye?

ẸKPAN USEM IRISH

Bedell ama ọtọn̄ọ ndikpep usem Irish. Ke ini enye akakabarede edi etubom Trinity College ke Dublin ye ke ini enye okonyụn̄ edide bishop Kilmore, enye ama ọdọhọ nditọ ufọkn̄wed esie ẹsisem usem Irish. Ke nditịm ntịn̄, ke ini Queen Elizabeth I (Ọbọn̄-an̄wan England) akasiakde Trinity College, enye okoyom ufọkn̄wed emi osion̄o mme ọkwọrọikọ emi ẹdikemede ndikpep mme owo Bible ke usem Irish. Se Bedell okonyụn̄ oyomde edi oro.

Ke Kilmore, ata ediwak owo ẹkesem Irish. Ntre, Bedell ọkọdọhọ yak ikpọ owo ẹnyịme mme ọkwọrọikọ emi ẹdude ke idak esie ẹsisem Irish. Se Bible etịn̄de ke 1 Corinth 14:19 akanam enye anam emi. Apostle Paul ọkọdọhọ ke itien̄wed oro ete: “Ke esop n̄kpama nditịn̄ ikọ ition ke ekikere, man n̄kpeteme mbon en̄wen, akan nditịn̄ ikọ tọsịn duop ke usem,” oro edi, usem emi mîn̄wan̄ake mme owo.

Edi ikpọ owo ẹma ẹnam ofụri se mmọ ẹkekeme man ẹtre Bedell ndinam mme owo ẹsem Irish. Mme ewetmbụk eset ẹdọhọ ke ndusụk mmọ ẹkekere ke ndisem Irish “idifọnke ye ukara,” ke ndiyak mbon Ireland ẹka iso ẹsem usem mmọ ẹnyụn̄ ẹfiọk se ikade iso ke ukara ye ke ufọkabasi edikam ibabiat n̄kpọ inọ mbon England. Ntre, ẹma ẹnịm ibet ẹte mbon Ireland ẹkûsem usem mmọ aba ẹkûnyụn̄ ẹnam n̄kpọ aba nte mmọ ẹsinamde, edi yak mmọ ẹkpep Ikọmbakara ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ nte mbon England ẹsinamde.

BEDELL ỌTỌN̄Ọ NDIKABADE BIBLE

Bedell ikayakke se ikpọ owo ukara ẹnamde emem enye idem. Ke 1630 ama ekebe, enye ama ọtọn̄ọ ndikabade Bible Ikọmbakara emi okodude ini oro—oro edi, King James Version eke 1611—nsịn ke usem Irish. Enye okoyom ndisio Bible emi edin̄wan̄ade ata ediwak owo. Enye ọkọdọhọ ke edieke owo mîkabakede Bible ke usem emi mme ubuene ẹdiọn̄ọde, ke mmọ idikemeke ndikpep Bible nnyụn̄ ndiọn̄ọ se mmọ ẹkpenamde man ẹnyene nsinsi uwem.—John 17:3.

Idịghe Bedell ekedi akpa owo emi ọkọdiọn̄ọde emi. N̄kpọ nte isua 30 ke edem, bishop emi ekekerede William Daniel ama okụt ke owo ikemeke ndikpep Ikọ Abasi ke usem emi enye mîdiọn̄ọke. Ntre, Daniel ama akabade N̄wed Abasi Usem Greek esịn ke usem Irish. Bedell ndien ama ọtọn̄ọ ndikabade N̄wed Abasi Usem Hebrew. Se ẹdiọn̄ọde idahaemi nte Bible Bedell esịne se William Daniel ye Bedell ẹkekabarede. Bible Bedell—akpa Bible usem Irish emi esịnede Genesis esịm Ediyarade—ekedi n̄kukụre Bible usem Irish emi ẹkekamade ke ofụri isua 300.

Bedell emi ekedide ataifiọk ke usem Hebrew, ama anam iren iba emi ẹdide amanaisọn̄ nditọ Ireland ẹn̄wam enye ẹkabade Bible ke Ikọmbakara ẹsịn ke usem Irish. Nte mmọ ẹkesụk ẹnamde emi, Bedell ye owo kiet m̀mê iba en̄wen, ẹma ẹtịn̄ enyịn ẹdụn̄ọde ufan̄ikọ kiet kiet man ẹse m̀mê se ẹkabarede enen, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede mme ebiet emi anade ẹnen̄ede. Mmọ ẹma ẹsise nte ẹkekabarede ndusụk n̄kpọ ke mme Bible en̄wen, utọ nte Septuagint usem Greek, akani Bible usem Hebrew, ye Bible usem Italian emi Giovanni Diodati eyen Switzerland akakabarede.

Ukem nte mbon oro ẹkekabarede King James Version (anaedi Bedell ama ọdiọn̄ọ ediwak mmọ), mbon oro ẹkekabarede Bible Bedell ẹma ẹdọn̄ enyịn̄ Abasi ke ediwak itie ke Bible mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke Exodus 6:3, mmọ ẹkekabade enyịn̄ Abasi “Iehovah.” Ata akpa Bible oro Bedell akakabarede odu ke Marsh’s Library emi odude ke Dublin ke Ireland.—Se ekebe emi “Ẹti Bedell Ẹnyụn̄ Ẹtoro Enye.”

ẸMỊN̄ BIBLE BEDELL KE AKPATRE

Bedell ama akabade Bible esie ama ke 1640. Edi enye ikekemeke ndimịn̄ Bible emi. Ntak-a? Ntak kiet edi ke ẹkesụk ẹkọkọbọ enye idiọk idiọk. Mme asua ẹma ẹtịn̄ ikọ ẹbiat akpan owo emi eketienede Bedell akabade Bible emi. Mmọ ẹkenam emi man ẹwụt ke utom mmọ iwọrọke n̄kpọ. Mmọ ẹma ẹdọk ubi tutu ẹmụm enye ẹkekọbi. N̄ko, mbon Ireland ẹma ẹtọn̄ọ ntịme ye mbon England ke 1641, ndien ẹma ẹwot ediwak owo. Kpa ye oro Bedell okotode England, mbon Ireland ikayakke ẹnam enye n̄kpọ sia mmọ ẹma ẹkụt ke enye ẹnen̄ede oyom ndin̄wam mmimọ. Edi nte ini akade, mbon ntịme ẹma ẹmụm enye ẹkekọbi ke ata idiọk ufọk-n̄kpọkọbi. Enye ama akpa ke 1642. Anaedi ufen emi enye ọkọbọde ke ufọk-n̄kpọkọbi akanam enye ọsọp akpa ntre. Enye ikodụhe uwem ikụt nte ẹmịn̄de Bible esie.

Akayak ata esisịt, utom Bedell akpakatak ofụri ofụri ke ini ẹkedụkde ẹsuan kpukpru n̄kpọ ke ufọk esie ẹnyụn̄ ẹwụri enye ẹduọk. Edi edima ufan esie ama odụk okosion̄o Bible emi Bedell akakabarede obon. Nte ini akakade, ẹma ẹda mmọ ẹsọk Narcissus Marsh, emi akakabarede edi akwa bishop ke Armagh ye ke Ufọkabasi Ireland. Ataifiọk emi ekerede Robert Boyle ama adian okụk ọnọ enye ndien enye ama emịn̄ Bible Bedell emi ke 1685.

IWỌRỌKE ETOP EDI ANAM IKỌ ABASI AN̄WAN̄A OWO

Bible Bedell ikọwọrọke etop ke ofụri ererimbot. Kpa ye oro, enye ama anam Ikọ Abasi enen̄ede an̄wan̄a mme owo, akpan akpan mbon oro ẹsemde usem Irish ke Ireland, Scotland, ye ke mme ebiet en̄wen. Idahaemi mmọ ẹma ẹkenyene Ikọ Abasi mi ke usem mmọ, mmọ ẹma ẹkeme ndikpep n̄kpọ mban̄a Abasi.—Matthew 5:3, 6.

Bible Bedell aka iso an̄wam mbon oro ẹmade akpanikọ mfịn ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Abasi. Owo Ireland kiet emi ekekpepde akpanikọ emi odude ke Bible ndondo emi ọdọhọ ete: “Ke ini ikotde Bible Bedell, imesikop Ikọ Abasi ke usem emana nnyịn. Emi ama enen̄ede an̄wam mi ye ubon mi ifiọk akpanikọ emi odude ke N̄wed Abasi.”