Leta Emi Ekemede Ndin̄wam Nnyịn Iyọ Isịm Akpatre

1-2. (a) N̄kpọ eketie didie ke Judea ini apostle Paul ekewetde leta ọnọ mme Christian do? (b) Nso ikanam leta emi Abasi ọkọnọde enye spirit Esie ewet do edi ekemini?

KE JESUS ama akakpa, uwem ke Jerusalem ye Judea ikememke ye mme Jew emi ẹkekabarede ẹdi Christian. Ekpri ini ke ẹma ẹketọn̄ọ esop Christian, ukọbọ emi ekesịmde mmọ ekedi ikan̄ ikan̄ ntem. (Utom 8:1) Ekem ke n̄kpọ nte isua 20 ama ekebe, n̄kpọ ama ọsọn̄ etieti ye mme mbet Christ. Etie nte akan̄ emi okomụmde isọn̄ mbemiso ini oro ekedi ntak. (Utom 11:27-30) Edi ke n̄kpọ nte isua 61 C.E., mmọ ẹma ẹnyene emem ekpri. Itịn̄ ntre sia se iditịbede ke oro ebede oyowụt ke mmọ ikwe n̄kpọ ndomokiet kan̄a. Ini emem oro ke mmọ ẹkebọ leta emi Abasi ọkọnọde apostle Paul spirit esie ewet. Leta oro ekedi ekemini.

² Leta emi ẹkenọde ẹsọk mme Jew oro ekedi ekemini sia emem emi mmọ ẹkenyenede do ididịghe ke nsinsi. Paul ama ọnọ nti item emi ẹdin̄wamde mmọ ẹyọ ukụt emi akanade esịm mmọ ekpri ini ke iso. Nsobo Jerusalem ye temple esie emi Jesus eketịn̄de ke akawat edi. (Luke 21:20) Paul ikọdiọn̄ọke ata akpan ini nsobo oro edidide, mme Christian ke Judea ikonyụn̄ idiọn̄ọke. Edi mme Christian oro ẹma ẹkeme ndida ini emi okosụhọde ntịm idem. Ntịmidem oro ekedi mmọ ndinen̄ede mbuọt idem ye Abasi, ndikpep ndiyọ n̄kpọ, ndinyụn̄ nnyene mme edu en̄wen ntre.​—Heb. 10:25; 12:1, 2.

3. Nso inam n̄wed Mme Hebrew edi n̄wed Bible emi mme Christian mfịn ẹkpenen̄erede ẹsịn enyịn?

³ Ibịghike, ukụt emi edisịmde nnyịn ayakan se ikesịmde mme Jew emi ẹkekabarede Christian do. Eke mmọ oro ekedi mben. (Matt. 24:21; Edi. 16:14, 16) Ke ntak oro, ẹyak ineme ndusụk nti item emi Jehovah ọkọnọde mmọ, emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn n̄ko.

“ẸYAK NNYỊN ISỊN IFỊK IKỌRI ISỊM ỌYỌHỌ IDAHA”

4. Nso ikedi n̄kpọ mfịna inọ mme Jew emi ẹkekabarede ẹdi Christian? (Se ndise n̄ko.)

⁴ Enyene se ikenen̄erede idi n̄kpọ mfịna inọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian. Mme Jew ẹkesidi ndimek ikọt Jehovah. Ndidem emi ẹkesikarade ẹnọ Jehovah ẹkesitie ke Jerusalem ẹkara, ndien temple ekedi ebiet emi ẹkesikade ẹketuak ibuot ẹnọ Jehovah. Kpukpru mme Jew emi ẹkenamde n̄kpọ ẹnọ Jehovah ẹkesinịm Ibet Moses. Nte ikpọ owo ido ukpono mmọ ẹkesinamde Ibet oro an̄wan̄a ke mmọ ẹkenyụn̄ ẹtiene. Ibet oro ama etịn̄ se mmọ ẹkpediade ye se mmọ mîkpadiaha, etịn̄ ke ana mmọ ẹna mbobi, onyụn̄ etịn̄ nte mmọ ẹkpedade mme Gentile. Edi ke Jesus ama akakpa, ẹma ẹbiat Ibet Moses ẹfep, ufọn ikonyụn̄ idụhe aba ndiwa mme uwa ke temple. Oro ekedi n̄kpọ mfịna ọnọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian sia ama emehe mmọ ndisinam se Ibet Moses eketịn̄de. (Heb. 10:1, 4, 10) Ama ọsọn̄ idem mme Christian emi ẹkesọn̄de idem ke esop, utọ nte apostle Peter, nditre ndinam ndusụk se Ibet ọkọdọhọde ẹsinam. (Utom 10:9-14; Gal. 2:11-14) Ke ntak obufa usụn̄ emi mme Jew emi ẹkekabarede ẹdi Christian ẹketọn̄ọde ndikpono Abasi, ikpọ owo ido ukpono mme Jew ẹma ẹkọbọ mmọ.

5. Ntak emi akanade mme Christian oro ẹkpeme idem?

⁵ Ukọbọ okoto iso ye edem esịm mme Jew emi ẹkekabarede Christian. Akpa okoto ikpọ owo ido ukpono mme Jew emi ẹkedade mmọ nte mbon emi ẹma ẹkekpọn̄ Abasi. Ọyọhọ iba okoto ndusụk nditọete emi ẹkekọn̄de ẹyịre ẹte ke ana mme Christian ẹka iso ẹnịm Ibet Moses. Etie nte mbon enye oro ẹkenam ntre man mme Jew emi mîdịghe Christian idikọbọ mmọ. (Gal. 6:12) Nso idin̄wam mme Christian emi ẹkesọn̄ọde ẹda ye Jehovah ẹkûkpọn̄ esop?

6. Paul ọkọdọhọ nditọete esie ẹnam nso? (Mme Hebrew 5:14–6:1)

⁶ Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian, Paul ama ọdọhọ nditọete esie oro yak mmọ ẹnen̄ede ẹkot Ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹtie ẹkere se mmọ ẹkotde. (Kot Mme Hebrew 5:14–6:1.) Paul ama ada se idude ke N̄wed Abasi Usem Hebrew owụt nditọete esie ke nte mme Christian ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah enen̄ede ọfọn akan nte mme Jew ẹtuakde.a Paul ama ọdiọn̄ọ ke mme Christian oro ẹkpenen̄ede ẹdiọn̄ọ N̄wed Abasi, akpanikọ onyụn̄ enen̄ede an̄wan̄a mmọ, ke mmọ ẹyediọn̄ọ se idide nsunsu ukpepn̄kpọ inyụn̄ ikpan̄ke utọn̄ ikop man owo idida oro itụn mmọ usụn̄.

7. Mme mfịna ewe ẹsịm nnyịn mfịn?

⁷ Mfịn, imesikop inyụn̄ ikụt mme n̄kpọ emi ẹsan̄ade isio ye nte Jehovah ọdọhọde inam n̄kpọ. Nte okonyụn̄ edide ye mme Jew emi ẹkekabarede Christian edi oro. Mme asua nnyịn ẹsidọhọ ke se ikpepde iban̄a idan̄ inenke; ke nnyịn imọsọn̄ esịt ikan n̄kpa; owo akpananam n̄kpọ yak okpụhọde ye se iyomde, nnyịn inyịmeke. Nte ererimbot ẹkerede ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ idahaemi edi eyo esiere, enen̄ede okpụhọde ọkpọn̄ eke Jehovah. (N̄ke 17:15) Ntre, ana inen̄ede ikpep ndidiọn̄ọ mme n̄kpọ emi mînenke emi mme asua nnyịn ẹyomde ndida nnam idem emem nnyịn m̀mê ndida ntụn nnyịn usụn̄, inyụn̄ isịn mme n̄kpọ oro.​—Heb. 13:9.

8. Nso idin̄wam nnyịn isịn ifịk ikọri isịm ọyọhọ idaha?

⁸ Paul ọkọdọhọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian yak ẹsịn ifịk ẹkọri ẹsịm ọyọhọ idaha. Ọfọn nnyịn n̄ko inam item oro. Oro esịne nnyịn ndinen̄ede ndiọn̄ọ akpanikọ nnyụn̄ nda n̄kpọ nte Jehovah adade. Ana ika iso inam ntre idem ke ima ikayak idem inọ Abasi inyụn̄ ina baptism. Inamke n̄kpọ m̀mê ibịghi didie ke esop, ana kpukpru nnyịn isikot Ikọ Abasi kpukpru ini inyụn̄ ikpekpep. (Ps. 1:2) Nnyịn ndisikpep Ikọ Abasi ayan̄wam nnyịn inen̄ede inyene mbuọtidem. Ke leta emi Paul ekewetde ọnọ mme Jew oro, edu oro ke enye ọkọdọhọ ke ana mmọ ẹnyene.​—Heb. 11:1, 6.

‘ẸNYENE MBUỌTIDEM TUTU ẸSỊM EDINYAN̄A UKPỌN̄’

9. Ntak emi akanade mme Jew emi ẹkekabarede Christian ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem?

⁹ Akana mme Jew emi ẹkekabarede Christian ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem sia oro edinịm mmọ uwem ke ini ukụt emi akanade esịm Judea. (Heb. 10:37-39) Jesus ama ododụri mme mbet esie utọn̄ ete mmọ ẹma ẹkụt nte mbonekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, yak mmọ ẹfehe ẹka ikpọ obot. Item oro ekebehe kpukpru mme Christian, edide mmọ ẹkedụn̄ ke Jerusalem m̀mê ke mme obio en̄wen ke Judea. (Luke 21:20-24) Ini oro, mbonekọn̄ ẹkpemen en̄wan ẹdi, mme owo ẹkesifehe ẹdụk obio emi ọkọ akande okụk utọ nte Jerusalem. Ntre ndifehe n̄ka ikpọ obot editie nte owo idiọn̄ọke idem. Owo mînyụn̄ inen̄ekede inyene mbuọtidem, idikemeke ndinam se Jesus eketịn̄de.

10. Mme Christian ẹkpenen̄ede ẹnyene mbuọtdem, oro edinam mmọ ẹnam nso? (Mme Hebrew 13:17)

¹⁰ Akana mme Jew emi ẹkekabarede Christian do ẹnịm se mbon emi Jesus akadade ada esop usụn̄ ẹketịn̄de. Anaedi mbon emi ẹkedade ikọt Abasi usụn̄ ini oro ẹma ẹma ẹn̄wam kpukpru esop ẹnam se Jesus eketịn̄de, ẹdọhọ mmọ ini emi ẹkpefehede ye nte mmọ ẹdisan̄ade ifehe. (Kot Mme Hebrew 13:17.) Ikọ Greek oro ẹkabarede nte “ẹkop uyo” ke Mme Hebrew 13:17 owụt ke owo emi anamde se ẹdọhọde enye anam enịm ke owo emi etemede imọ se ikpanamde iditọhọ imọ edem ke isọn̄. Oro ọwọrọ n̄ko ke enye inyụn̄ inamke se ẹdọhọde enye sia enye ekerede ke owo emi ọdọhọde imọ inam ntre enyene unen ndidọhọ imọ ‘nam emi, kûnam oko.’ Ntre akana mme Jew emi ẹkedide Christian do ẹkpep ndinịm se mbon emi ẹdade usụn̄ ke esop ẹtịn̄de mbemiso ukụt emi ẹketịn̄de edisịm. Ekpedi mmọ ẹma ẹsisụhọde idem ẹnam se mbon emi ẹdade usụn̄ ẹtịn̄de ini emem okodude, ayafiak emem mmọ utom ndinam ntre ke ini afanikọn̄.

11. Ntak emi anade mme Christian mfịn ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem?

¹¹ Akana mbon emi ẹkebemde iso ẹbọ leta Paul oro ẹnen̄ede ẹnyene mbuọtidem. Ana nnyịn n̄ko inyene utọ mbuọtidem oro. Ini emi idude uwem mi, n̄wakn̄kan owo ke ererimbot inịmke se Bible etịn̄de ete ke utịt ererimbot ke edi-o. Mmọ ẹkam ẹkama nnyịn emi inịmde ẹnam n̄kpọ imam. (2 Pet. 3:3, 4) N̄kpọ en̄wen edi, ke kpa ye emi edide Bible etịn̄ ediwak se iditịbede ke ini akwa ukụt, se nnyịn mîdiọn̄ọke iban̄a ini oro osụk awawak. Ọfọn inen̄ede inịm ke utịt ererimbot emi eyedi ke nnennen ini emi Jehovah ekenịmde; ke enye eyese aban̄a nnyịn ini oro.​—Hab. 2:3.

12. Nso idin̄wam nnyịn ibọhọ akwa ukụt?

¹² N̄kpọ en̄wen emi anade inam edi nnyịn ndinen̄ede nnịm ke “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ke Jehovah ada ada nnyịn usụn̄ mfịn. (Matt. 24:45) Akwa ukụt ama ọtọn̄ọ, mmọ ẹkeme nditeme nnyịn se idinamde man ẹnyan̄a nnyịn. Etie nte ukem se ẹkenamde ẹnọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian ekedi oro ini mbon Rome ẹkedide ẹdikan Jerusalem ẹkụk. Idahaemi ke ana inen̄ede iberi edem ke mbon emi Jehovah adade ada esop esie usụn̄ inyụn̄ inen̄ede inịm ke se mmọ ẹdọhọde inam enen. Edieke ọsọn̄de nnyịn ndinam se mmọ ẹtịn̄de idahaemi, idimemke inọ nnyịn ndinam se mmọ ẹditịn̄de ke ini akwa ukụt.

13. Nso ikanam item emi odude Mme Hebrew 13:5 edi ata eti item?

¹³ Ini emi mme Jew emi ẹkekabarede Christian ẹkesụk ẹbetde yak ẹdọhọ mmọ ini emi mmọ ẹkpefehede, akana mmọ ẹkpọn̄ ndiyom enyọn̄ ye isọn̄, ẹkûnyụn̄ ẹdi mme ama okụk. (Kot Mme Hebrew 13:5.) Ndusụk mmọ ẹma ẹkụt akan̄ ẹnyụn̄ ẹdi ubuene. (Heb. 10:32-34) Kpa ye edide enyene ini emi mmọ ẹkenyịmede ndiyọ nsọn̄ọn̄kpọ ke ntak eti mbụk, ekeme ndidi ndusụk mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndidomo ndinyene n̄kpọ man oro ekpeme mmọ, mmọ idinyụn̄ ifiak ibuene. Edi idụhe udomo okụk ndomokiet emi mmọ ẹkpekenyenede, emi ekpekekpemede mmọ ke nsobo emi okosụk edide. (Jas. 5:3) Se idude edi ke edikam inenen̄ede isọn̄ owo emi ekenyenede ediwak n̄kpọ ndifehe n̄kpọn̄ ufọk ye inyene esie.

14. Ikpenen̄ede inyene mbuọtidem, didie ke oro edin̄wam nnyịn idahaemi idiọn̄ọ nte idade inyene?

¹⁴ Ikpenen̄ede inịm ke utịt ererimbot esesịm ama, oro ayan̄wam nnyịn ikûkere ke okụk ye inyene ẹdi akpan n̄kpọ akan. Ke ini akwa ukụt, okụk idinyeneke ufọn ndomokiet. Bible ọdọhọ ke mme owo “ẹyetomo silver mmọ ẹduọn̄ọ ke efak” sia mmọ ẹyedikụt ẹte ke “silver mmọ m̀mê gold mmọ idikemeke ndinyan̄a mmọ ke usen ifụtesịt Jehovah.” (Ezek. 7:19) Utu ke ndisịn ekikere ke nte ikpodomode ndinyene okụk nte ikpekekeme, ana ibiere ndinam mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde nnyịn inyene ekpri se ikemede ndida nse mban̄a idem nnyịn ye mbonubon nnyịn, inyụn̄ ikeme ndika iso nnam n̄kpọ Abasi. Oro esịne nnyịn nditre ndikama isọn emi mîkpanaha ikama m̀mê ndinyene ediwak n̄kpọ emi ẹdiyomde ini se ẹdade ẹse ẹban̄a. Ana ikpeme n̄ko mbak nnyịn idisịn ekikere ikaha ke se inyenede. (Matt. 6:19, 24) Nte utịt ererimbot emi osụk ekperede, eyedi se imekde m̀mê inen̄ede iberi edem ke Jehovah m̀mê iberi ke se inyenede.

“OYOM MBUFO ẸYỌ”

15. Ntak emi akanade mme Jew emi ẹkekabarede Christian ẹnen̄ede ẹkpep ndiyọ n̄kpọ?

¹⁵ Nte n̄kpọ ọkọdiọkde aka ke Judea, akana mme Jew emi ẹkekabarede Christian ẹyọ nsio nsio n̄kpọ emi okodomode mbuọtidem mmọ. (Heb. 10:36) Kpa ye edide ndusụk mmọ ẹma ẹkokụt ikan̄ ikan̄ ukọbọ mbemiso ini oro, ediwak mbon eken ẹkedụk esop ke ukọbọ ama eketre. Paul ama ọdọhọ mmọ ke kpa ye edide mmọ ẹma ẹyọyọ ikpọ mfịna emi ẹkedomode mbuọtidem mmọ ẹse, ke mmọ ikọbọhọ kan̄a utọ ufen emi Jesus ọkọbọde, oro edi, ke eke mmọ ikesịmke n̄kpa kan̄a. (Heb. 12:4) Nte esop Christian akatarade aka, ntre ke mme Jew emi ẹkekọbọde nditọete oro ẹkenen̄ede ẹyat esịt ẹnyụn̄ ẹsịn ntịme ye mmọ. Isua ifan̄ mbemiso Paul ekewetde leta oro, mbon ntịme ẹma ẹtọn̄ọ ntịme ye Paul ini ẹkekụtde enye ke Jerusalem. Se ibede mme Jew 40 ẹma “ẹda un̄wọn̄ọ ẹwụk idemmọ, ẹte mmimọ ididiaha udia idinyụn̄ in̄wọn̄ke n̄kpọ tutu mmimọ iwot Paul.” (Utom 22:22; 23:12-14) Kpa ye edide ẹyesua mme Christian oro ẹnyụn̄ ẹkọbọ mmọ ntre, akana mmọ ẹka iso ẹsop idem kiet ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi, ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mme owo, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi.

16. Didie ke leta emi ẹkewetde ẹnọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian ekeme ndin̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpadade ukọbọ? (Mme Hebrew 12:7)

¹⁶ Nso idin̄wam mme Jew emi ẹkekabarede Christian ẹyọ ukọbọ emi ekesịmde mmọ? Paul ama ọdiọn̄ọ ke ọyọfọn mmọ ẹdiọn̄ọ nte mmọ ẹkpedade ukọbọ emi ekesịmde mmọ. Oro akanam enye anam an̄wan̄a mmọ ke Abasi ekeme ndiyak ẹdomo mbuọtidem mmọ, onyụn̄ ada oro ekpep mmọ n̄kpọ. (Kot Mme Hebrew 12:7.) Utọ ukpep oro ekeme ndin̄wam owo enyene mme edu emi akpanade Christian enyene, emi enye mîkenyeneke kan̄a. Mîdịghe anam enye emi enye ama ekenyenyene enen̄ede ọfọn akan se ekedide. Mme Jew emi ẹkekabarede Christian do ẹkpesịn ekikere ke ufọn emi idomo oro edinamde inọ mmọ, ayafiak emem mmọ utom ndiyọ.​—Heb. 12:11.

17. Ukọbọ emi Paul ọkọyọde ekekpep enye nso?

¹⁷ Paul ama ọdọhọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian yak ẹyọ ukọbọ uko uko ẹkûnyụn̄ ẹyak idem emem mmọ. Enye ekedi nnennen owo emi ekekemede ndinọ mmọ utọ item oro sia mbemiso enye okodụkde esop, enye ama esikọbọ mme Christian. Ntre, enye ama ọdiọn̄ọ se ikanade ibet mmọ. Paul ama onyụn̄ ọdiọn̄ọ nte owo ọkpọyọde ukọbọ. Idem n̄kpọ, n̄kọ enye ke idemesie ama ọyọ nsio nsio ukọbọ ke enye ama akakabade Christian. (2 Cor. 11:23-25) Ntre, Paul ama enen̄ede ọdiọn̄ọ se akanade ẹnam man ẹyọ ukọbọ. Enye ama eti mme Christian oro ete mmọ ẹma ẹyọ ukọbọ, yak mmọ ẹkûberi edem ke idemmọ, yak ẹberi ke Jehovah. Paul ama etịn̄ uko uko ete: “Jehovah edi andin̄wam mi; ndifeheke ndịk.”​—Heb. 13:6.

18. Nso iditịbe inọ kpukpru nnyịn ke ini iso? Didie ke ikeme nditịm idem mben̄e oro?

¹⁸ Ke ẹkọbọ ndusụk nditọete nnyịn idahaemi. Usụn̄ kiet emi ikemede ndiwụt ke imama mmọ edi ndisịn mmọ ke akam, ndien ikpọdiọn̄ọ se mmọ ẹyomde, nnyịn inọ mmọ. (Heb. 10:33) Bible ọdọhọ ke “kpukpru owo eke ẹyomde ndidu uwem uten̄e Abasi ke Christ Jesus ẹyesobo ukọbọ n̄ko.” Owo idịpke-dịp inua ke ikọ oro. (2 Tim. 3:12) Ke ntak oro, ana kpukpru nnyịn itịm idem idahaemi iben̄e se idide ke iso. Ẹyak ika iso inen̄ede ibuọt idem ke Jehovah inyụn̄ inịm ke enye ayan̄wam nnyịn iyọ se ededi emi edisịmde nnyịn. Ini ama ekem, Jehovah ayanyan̄a kpukpru mbon emi ẹsọn̄ọde ẹda ye enye.​—2 Thess. 1:7, 8.

19. Nso ye nso ke ikeme ndinam idahaemi ntịm idem mben̄e akwa ukụt? (Se ndise n̄ko.)

¹⁹ Imokụt ke leta emi Paul ekewetde ọnọ mme Jew emi ẹkekabarede Christian ama an̄wam mmọ ẹtịm idem ẹben̄e ukụt emi akanade esịm mmọ. Paul ama ọdọhọ nditọete esie yak mmọ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ Ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnam se idude do enen̄ede an̄wan̄a mmọ. Oro edin̄wam mmọ ẹdiọn̄ọ ukpepn̄kpọ emi ekemede ndinam mmọ ẹkûnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi aba, ẹnyụn̄ ẹsịn utọ ukpepn̄kpọ oro. Enye ama ọdọhọ mmọ ẹnam se idin̄wamde mmọ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi, man mmọ ẹkeme ndisọsọp nnam se Jesus ye mbon emi ẹkedade usụn̄ ke esop ẹkedọhọde. Paul ama onyụn̄ an̄wam mmọ ẹdiọn̄ọ nnennen usụn̄ emi mmọ ẹkpedade ukọbọ emi ekesịmde mmọ, ẹnyụn̄ ẹda enye nte ifet emi edima Ete mmọ ke heaven okoyomde ndida n̄kpep mmọ n̄kpọ man oro an̄wam mmọ ẹkpep ndiyọ n̄kpọ. Eyak nnyịn n̄ko inam item emi Abasi ọkọnọde Paul spirit Esie ewet do. Ima inam ntre iyekeme ndika iso nyọ nsịm utịt.​—Heb. 3:14.