Ndi Emeben̄e Idem Ọnọ Akwa Ukụt?

1. Ntak emi ọfọnde isitịm idem iben̄e afanikọn̄?

EDIEKE idiọn̄ọde ke n̄kpọ ọmọn̄ etịbe ndien nnyịn itịm idem iben̄e n̄kpọ oro, imekeme ndinyan̄a itọn̄ uwem nnyịn. Afanikọn̄ isiwakke ndida mbon emi ẹketịmde idem ibuot. Mmọ ẹsikam ẹkeme ndin̄wam mbon en̄wen. N̄ka Europe kiet emi ẹsin̄wamde mme owo ke ini afanikọn̄ ẹdọhọ: “Mme owo ẹkpetịm idem ọfọn, mmọ ẹkeme ndinyan̄a idemmọ ye mbon en̄wen.”

2. Ntak emi ikpetịmde idem iben̄e akwa ukụt? (Matthew 24:44)

² “Akwa ukụt” editịbe inikiet inikiet, iditọtke owo ndomokiet kan̄a. (Matt. 24:21) Se inamde enye okpụhọde ye mme afanikọn̄ eken edi ke imọdiọn̄ọ ke enye ke edi. N̄kpọ nte isua 2,000 emi ekebede, Jesus ama odụri mme mbet esie utọn̄ ete ẹtịm idem ẹben̄e usen oro. (Kot Matthew 24:44.) Edieke itịmde idem, ayafiak emem nnyịn utom ndiyọ, iyonyụn̄ ikeme ndin̄wam mbon efen ẹyọ.​—Luke 21:36.

3. Didie ke ndiyọ n̄kpọ, ndikop mbon efen mbọm, ye ima ẹdin̄wam nnyịn iben̄e idem inọ akwa ukụt?

³ Ẹyak ise edu ita emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn iben̄e idem inọ akwa ukụt. Ẹkpedọhọ ikwọrọ etop ubiomikpe emi editọde mme owo nte edịm itiat ndien mme asua ẹkọbọ nnyịn ke ntak oro, idinam didie? (Edi. 16:21) Eyedi se iyọde man ikeme ndinam se Jehovah ọdọn̄de nnyịn, inyụn̄ inịm ke enye eyekpeme nnyịn. Edieke ndusụk m̀mê kpukpru se nditọete nnyịn ẹnyenede ẹtakde mmọ, idinam n̄kpọ didie? (Hab. 3:17, 18) Nnyịn ndikop mmọ mbọm ayanam inọ mmọ se mmọ ẹdidade idu uwem. Edieke mme idụt ẹdiande ubọk ẹdi en̄wan ye nnyịn ndien enye edi se idụn̄de ọkọm kiet ye ata ediwak nditọete nnyịn, mîdịghe idụn̄ inen̄ede ikpere kiet eken, idinam n̄kpọ didie? (Ezek. 38:10-12) Ata ima ayanam in̄wam mmọ kpa ye emi mîdimemke ini oro.

4. Didie ke Bible owụt ke ana ika iso ikpep ndiyọ n̄kpọ, ndikop mbon en̄wen mbọm, ndinyụn̄ mma mmọ?

⁴ Ikọ Abasi ọdọhọ ika iso ikpep ndiyọ n̄kpọ, ikop mbon en̄wen mbọm, inyụn̄ ima mmọ. Luke 21:19 ọdọhọ: “Mbufo ẹdibọ ukpọn̄ mbufo ẹnyene ebe ke ndiyọ.” Colossae 3:12 ọdọhọ: “Ẹmen . . . mbọm ẹsịne.” 1 Thessalonica 4:9, 10 ọdọhọ: “Abasi ekpep mbufo ndima kiet eken . . . edi nnyịn iteme mbufo, nditọete, ite ẹka iso ẹnam emi ata ọyọhọ ọyọhọ.” Ẹkewet mme itie oro ẹnọ nditọete emi ẹma ẹkesiyọyọ n̄kpọ, ẹkop mbon en̄wen mbọm, ẹnyụn̄ ẹma mbon en̄wen. Edi akana mmọ ẹka iso ẹnyene mme edu emi. Ana inam ukem oro n̄ko. Imọn̄ ineme nte mme Christian eyo mme apostle ẹkewụtde ke imenyene mme edu emi kiet kiet. Enye oro ayan̄wam nnyịn. Ekem iyeneme nte ikemede ndikpebe mmọ, inyụn̄ iwụt ke imeben̄e idem inọ akwa ukụt.

KPEP NDINEN̄EDE NYỌ N̄KPỌ

5. Didie ke mme Christian eyo mme apostle ẹkeyọ se ikọwọrọde mmọ?

⁵ Akana mme Christian eyo mme apostle ẹyọ se ikọwọrọde mmọ. (Heb. 10:36) Se ikọwọrọde kpukpru owo ini oro ama etiene ọwọrọ mmọ. Edi sia mmọ ẹkedide mme Christian, mfịna efen ama adiana. Idịghe ikpọ owo ido ukpono mme Jew ye mbon ukara Rome kpọt ẹkekọbọ ediwak mmọ, mbonubon mmọ ẹma ẹtiene ẹkọbọ mmọ. (Matt. 10:21) Ke esịt esop, akana mmọ ẹkụt ẹte ke mmimọ itieneke nsu emi mbon mfiakedem ẹkekpepde ẹdomo ndida nsuan esop. (Utom 20:29, 30) Kpa ye kpukpru oro, nditọete oro ẹma ẹyọ. (Edi. 2:3) Nso ikan̄wam mmọ? Mmọ ẹma ẹtie ẹkere uwụtn̄kpọ mme owo ke Bible emi ẹkeyọde, utọ nte Job. (Jas. 5:10, 11) Mmọ ẹma ẹbọn̄ akam ẹdọhọ Jehovah ọsọn̄ọ mmimọ idem. (Utom 4:29-31) Mmọ ikonyụn̄ ifreke ke enye ọyọdiọn̄ mmimọ edieke isọn̄ọde ida iyọ.​—Utom 5:41.

6. Se Sista Merita akanamde man ekeme ndiyọ ini ẹkekọbọde enye ekpep fi nso?

⁶ Mbụk mme owo emi ẹkeyọde mmọdo ke Bible ye ke mme n̄wed esop Abasi. Ikpesiwak ndikpep mban̄a mmọ inyụn̄ itie ikere uwụtn̄kpọ mmọ, imekeme n̄ko ndiyọ. Se ikan̄wamde Sista Merita ke Albania ọyọ ini mbonubon mmọ ẹkekọbọde enye n̄kpa n̄kpa ekedi oro. Enye ọdọhọ ete: “Mma n̄kpep mban̄a mbụk Job ke Bible, mbụk esie ama onyụn̄ ọsọn̄ọ mi idem tutu. Job ama ọbọ ufen etieti, ikonyụn̄ idiọn̄ọke owo emi ekedide ntak. Kpa ye oro, enye ama ọdọhọ ete: ‘Tutu n̄kpa, ndiduọkke nsọn̄ọnda mi!’ (Job 27:5) Mma mmen se ikọwọrọde mi ndomo ye eke Job, nnyụn̄ n̄kụt ke okịm ikpetke-kpet eke esie. Job ikọdiọn̄ọke owo emi akanamde kpukpru mfịna oro ẹsịm enye, edi mma ndiọn̄ọ okịm.”

7. Ekpededi nnyịn inyeneke afanikọn̄ emi obụn̄de nnyịn n̄kan̄ idahaemi, nso ke ikpekpep ndinam?

⁷ N̄kpọ en̄wen emi edin̄wamde nnyịn inen̄ede iyọ edi nnyịn ndisiwak ndibọn̄ akam ke ofụri esịt ntịn̄ se ifịnade nnyịn nnọ Jehovah. (Phil. 4:6; 1 Thess. 5:17) Ekeme ndidi unyeneke mfịna emi obụn̄de fi n̄kan̄ idahaemi. Edi ndi emesidi esịt akpayat fi, n̄kpọ afịna fi, mîdịghe udiọn̄ọke se akpanamde, afo ọdọhọ Jehovah an̄wam fi? Edieke esiwakde ndidọhọ Jehovah an̄wam fi ke n̄kpri mfịna eke usen ke usen, ama enyene akamba mfịna ke ini iso idisọn̄ke fi ndika mbịne enye. Oyonyụn̄ enịm ke enye ọdiọn̄ọ nnennen ini emi enye akpan̄wamde fi ye nnennen n̄kpọ emi enye akpanamde an̄wam fi.​—Ps. 27:1, 3.

8. Didie ke uwụtn̄kpọ Sista Mira owụt ke ndiyọ mfịna nnyịn idahaemi ekeme ndin̄wam nnyịn iyọ se ididide ke iso? (James 1:2-4) (Se ndise n̄ko.)

⁸ Ikpọsọn̄ọ ida iyọ kpukpru se iwọrọde nnyịn mfịn, imenịm ke iyekeme ndiyọ akwa ukụt emi osụk edide. (Rome 5:3) Ntak idọhọde ntre? Ediwak nditọete nnyịn ẹkụt ke ndisọn̄ọ nda nyọ se ikọwọrọde mmọ esin̄wam mmọ ẹyọ obufa mfịna emi edide. Oro esin̄wam mmọ ẹtetịm ẹnịm ke Jehovah eben̄e idem ndin̄wam mmimọ, ke onyụn̄ ọdọn̄ enye ndin̄wam. Mbuọtidem oro esin̄wam mmọ ẹyọ se ididide ke iso. (Kot James 1:2-4.) Sista Mira emi edide asiakusụn̄ ke Albania okụt ke nte imọ ikọsọn̄ọde ida iyọ se iketịbede inọ imọ ke ini edem an̄wam imọ ika iso iyọ se itịbede inọ imọ idahaemi. Enye ọdọhọ ke ndusụk ini esitie imọ nte ke imọ kpọt ke nsio nsio orụk mfịna ẹsịm. Edi ama etie enye ntre, enye esiti kpukpru se Jehovah anamde an̄wam enye ofụri isua 20 emi ebede, onyụn̄ ọdọhọ idemesie ete: ‘Kûkpọn̄ Jehovah. Kûyak kpukpru se anamde ofụri isua emi ye kpukpru mfịna emi Jehovah an̄wamde fi akan ofụri isua emi ẹtak.’ Afo n̄ko emekeme nditie n̄kere mme usụn̄ emi Jehovah ama akan̄wan̄wam fi. Nịm ete ke enye okụt kpukpru ini emi ọyọde se iwọrọde fi, ke enye oyonyụn̄ ọdiọn̄ fi. (Matt. 5:10-12) Akwa ukụt ama ọtọn̄ọ, oyokụt ke ama ememehe fi ndisiyọ n̄kpọ, oyonyụn̄ ebiere ndika iso nyọ.

KOP MBON EN̄WEN MBỌM

9. Didie ke nditọete ke esop Antioch ke Syria ẹkewụt ke imokop mbon en̄wen mbọm?

⁹ Kop se iketịbede ini akan̄ emi ọkọsọn̄de ubọk ekesịmde mme Christian ke Judea. Etop akan̄ oro ama esịm nditọete ke esop Antioch ke Syria. Mbọm nditọete ke Judea ama onyụn̄ anam mmọ, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnanam n̄kpọ ẹn̄wam nditọete oro. Mmọ ẹma “ẹbiere, owo mmọ kiet kiet nte ekemde ye se owo enyenede, ndinọ n̄kpọ un̄wam ẹsọk nditọete emi ẹdụn̄de ke Judea.” (Utom 11:27-30) Kpa ye emi nditọete emi akan̄ ekesịmde ẹkedude ke ebiet emi oyomde usụn̄ etieti, nditọete ke Antioch ẹma ẹbiere ndin̄wam mmọ.​—1 John 3:17, 18.

10. Afanikọn̄ ama esịm nditọete nnyịn, mme usụn̄ ewe ke ikeme ndiwụt ke mbọm mmọ anam nnyịn? (Se ndise n̄ko.)

¹⁰ Edieke ikopde ke afanikọn̄ esịm nditọete nnyịn, nnyịn n̄ko imekeme ndiwụt ke mbọm mmọ anam nnyịn. Nnyịn ididaha ibiat ini. Imekeme ndibụp mbiowo m̀mê imekeme nditiene n̄n̄wam ke utom emi ẹyomde ndinam. Imekeme nditịp okụk nnọ ẹda ẹnam utom Abasi ke ofụri ererimbot, m̀mê ndibọn̄ akam nnọ nditọete nnyịn emi afanikọn̄ esịmde.b (N̄ke 17:17) Ke uwụtn̄kpọ ke 2020, mme Kọmiti Unọ Un̄wam emi ẹkemekde yak ẹn̄wam mme owo ke ini COVID-19 ẹma ẹbe 950 ke ofụri ererimbot. Imenen̄ede ikọm nditọete emi ẹsin̄wamde ke mme kọmiti oro. Mbọm nditọete mmọ anam mmọ ẹmen se nditọete oro ẹyomde ẹsọk mmọ, ẹda Ikọ Abasi ẹdọn̄ mmọ esịt, ndien ndusụk ini ẹn̄wam ẹdiọn̄ mîdịghe ẹfiak ẹbọp ufọk mme owo, mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ye mme Itie Mbono.​—Men 2 Corinth 8:1-4 domo.

11. Didie ke se inamde inọ nditọete ke ntak mbọm anam mbon en̄wen ẹkpono Ete nnyịn eke heaven?

¹¹ Ke ini mbọm anamde in̄wam mbon emi afanikọn̄ abiatde n̄kpọ mmọ, mbon en̄wen ẹsikụt se inamde. Ke uwụtn̄kpọ ke 2019, idiọk oyobio emi ekerede Hurricane Dorian ama abiat Ufọkmbono Obio Ubọn̄ kiet ke Bahamas. Ini nditọete nnyịn ẹfiakde ẹbọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro, enyene utom emi mmọ ẹkeyomde ndikpe owo emi mîdịghe Ntiense Jehovah. Mmọ ẹma ẹdọhọ owo oro yak enye etịn̄ m̀mê edidụk okụk ifan̄. Ọbọn̄ oro ama ọdọhọ mmọ ete: ‘Ndibọhọ okụk ke mme masịn, mbonutom, ye mme n̄kpọ emi ẹyomde ndida nnam utom emi. Nyom ndinọ ido ukpono mbufo kpukpru oro ke mfọn. Enem mi etieti ndikụt nte mbufo ẹmade ẹnyụn̄ ẹn̄wamde mme ufan mbufo.’ N̄wakn̄kan owo ke ererimbot emi idiọn̄ọke Jehovah. Edi ediwak mmọ ke ẹkama enyịn ẹkụt se Mme Ntiense Jehovah ẹnamde. Enem nnyịn ndidiọn̄ọ ke se inamde inọ mbon en̄wen ke ntak mbọm ke anam ẹdiọn̄ọ Jehovah emi “awakde mbọm”!​—Eph. 2:4.

12. Didie ke nnyịn ndikpep ndikop mbon en̄wen mbọm idahaemi etịm nnyịn idem eben̄e akwa ukụt? (Ediyarade 13:16, 17)

¹² Ntak emi ediyomde ikop mbon en̄wen mbọm ke ini akwa ukụt? Bible owụt ke nsio nsio mfịna ẹyesịm mbon emi mîdaha ye ukara ererimbot emi. Mfịna eyesịm mmọ idahaemi ye ke ini akwa ukụt. (Kot Ediyarade 13:16, 17.) Ekeme ndidi eyedi se in̄wamde nditọete nnyịn ẹnyene se mmọ ẹdade ẹdu uwem. Ini Christ Jesus Edidem nnyịn edidide ndibiere ikpe nnọ ererimbot emi, mbọk yak enye edikụt nte ikopde mbon efen mbọm, man enye ekeme ndidọhọ nnyịn ‘ida obio ubọn̄ inyene.’​—Matt. 25:34-40.

KPEP NDINEN̄EDE MMA NDITỌETE

13. Rome 15:7 owụt ke nso ikan̄wam mme Christian eyo mme apostle ẹtetịm ẹma kiet eken?

¹³ Kpukpru owo ẹma ẹdiọn̄ọ ke mme Christian eyo mme apostle ẹma kiet eken. Edi ndi ama esimem mmọ utom ndima kiet eken ntre? Kere nte esop ke Rome eketiede. Ndusụk nditọete ẹkedi mme Jew emi ẹkekpepde mmọ toto ke nsek ndinịm Ibet Moses, ndusụk ẹdi mbon idụt en̄wen emi ẹkenyenede ata isio isio ido. Etie nte ndusụk mme Christian ẹkedi ifịn, ndusụk ẹdi ifịn emi ẹma ẹkewọrọ ufụn. Onyụn̄ ekeme ndidi ndusụk nditọete do ẹma ẹnyene ifịn. Nso ikan̄wam mmọ ẹka iso ẹma kiet eken kpa ye kpukpru oro? Apostle Paul ama ọdọhọ mmọ “ẹdara kiet eken.” (Kot Rome 15:7.) Ikọ esie ọkọwọrọ nso? Ikọ emi ẹkabarede nte “ẹdara” ọwọrọ ndifọn ido ye owo. Usụn̄ kiet edi ndimen owo oro nsịn ke ufọk m̀mê ndida enye nsịn ke otu mme ufan fo. Se uwụtn̄kpọ mi. Paul ama eteme Philemon nte enye akpadade Onesimus ofụn esie emi ekefehede. Paul ọkọdọhọ enye ete: “Dara enye edifọn edifọn.” (Philem. 17) Nte Priscilla ye Aquila ẹkedarade Apollos emi mmọ ẹkediọn̄ọde n̄kpọ ẹban̄a ido ukpono Christ ẹkan ekedi mmọ ‘ndida enye ndian idem.’ (Utom 18:26) Utu ke mme Christian oro ndikayak mme n̄kpọ ntre ẹbahade mmọ, mmọ ẹma ẹkpọnọde mme n̄kpọ oro ẹnịm ẹnyụn̄ ẹdara kiet eken.

14. Didie ke Anna ye ebe esie ẹkewụt ke imama nditọete?

¹⁴ Edieke imende nditọete nnyịn isịn ke otu mme ufan nnyịn, oro oyowụt ke imama mmọ n̄ko, mmọ ẹyenyụn̄ ẹma nnyịn usiene. (2 Cor. 6:11-13) Se nte oro eketịbede ọnọ Anna ye ebe esie mi. Ke mmọ ẹma ẹkesịm obufa itie emi mmọ ẹdidude inam utom isụn̄utom ke West Africa, ibịghike-bịghi udọn̄ọ COVID-19 emi ekesịmde ofụri ererimbot ama ọtọn̄ọ. Sia edide mmọ ndisụk nsịm do ekedi oro, mmọ ikekemeke ndikụt nditọete ke esop mmọ iso ye iso. Didie ke ebe ye n̄wan oro ẹkewụt ke imama nditọete? Mmọ ẹma ẹda Intanet ẹneme nneme ye nditọete ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ọdọn̄ mmimọ etieti ndikpenen̄ede ndiọn̄ọ mmọ. Ama enem nditọete oro nte mme isụn̄utom oro ẹkemade mmọ ntre. Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikot nnyụn̄ nnọ mme isụn̄utom oro etop ke ubọk ke ubọk. Nso ikanam ebe ye n̄wan oro ẹnam se mmọ ẹkenamde oro? Anna ọdọhọ ete: “Mfreke nte nditọete ẹkemade mi ye ubon nnyịn ini n̄kpọ ọkọfọnde ye nnyịn ye ini n̄kpọ ọkọdiọkde. Se mmọ ẹkenamde ẹnọ nnyịn akanam n̄wụt nditọete oro ke mmama mmọ.”

15. Okụt nso ke mbụk Vanessa emi ekpepde fi ke akpana ama kpukpru nditọete? (Se ndise n̄ko.)

¹⁵ Ediwak nnyịn idu esop kiet ye nditọete emi ẹtode nsio nsio itie ẹnyụn̄ ẹnyenede nsio nsio ido. Ikpesịn ekikere ke nti edu mmọ, iyetetịm ima mmọ. Ama esisọn̄ Sista Vanessa ke New Zealand ndikpere ndusụk nditọete ke esop mmọ idem. Edi enye ama ebiere ke utu ke imọ ndisọn mbon emi ido mmọ esiyatde imọ, ke iyesiwak ndidu ye mmọ. Oro ama an̄wam enye okụt se inamde Jehovah ama nditọete oro. Enye ọdọhọ ete: “Tọn̄ọ ebe mi ekedi esenyịn circuit, imosobo ediwak nditọete emi ẹnyenede nsio nsio ido, onyụn̄ emem mi utom ndikpere mmọ. Idahaemi nsio nsio ido nditọete enenem mi. Mmenen̄ede n̄kụt ke enem Jehovah n̄ko sia enye ada nnyịn esịn ke otu ikọt esie emi ẹnyenede nsio nsio ido.” Ima ikpep ndikụt se Jehovah okụtde ke idem mbon en̄wen, oro oyowụt ke imama mmọ.​—2 Cor. 8:24.

16. Ntak emi ediyomde ima nditọete nnyịn ke ini akwa ukụt? (Se ndise n̄ko.)

¹⁶ Oyoyom inen̄ede ima nditọete nnyịn ke ini akwa ukụt. Akwa ukụt ama ọtọn̄ọ, didie ke Jehovah edikpeme nnyịn? Ti se Jehovah ọkọdọhọde ikọt esie ẹnam ini mme asua ẹdin̄wanade ye mbon Babylon. Enye ọkọdọhọ mmọ ete: “Ikọt mi, ẹka ẹkedụk esịt ubet mbufo, ẹnyụn̄ ẹberi usụn̄ ẹbaha idem mbufo. Ẹdịbe ke esisịt ini tutu ifụtesịt ebe.” (Isa. 26:20) Etie nte iyetiene inam item oro ke ini akwa ukụt. “Esịt ubet” ekeme ndida mban̄a mme esop nnyịn kiet kiet. Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndikpeme nnyịn ke ini akwa ukụt edieke ikade iso idiana ye nditọete nnyịn. Ntre, ana isịn idem idahaemi ikpep ndisikpere nditọete inyụn̄ ima mmọ. Ekeme ndidi se idinyan̄ade nnyịn edidi oro-o!

TỊM IDEM IDAHAEMI

17. Ikpetịm idem idahaemi, nso ke idikeme ndinam ke ini akwa ukụt?

¹⁷ Uwem ọyọsọn̄ ye kpukpru owo ke ererimbot emi ke ini “akwa usen Jehovah.” (Zeph. 1:14, 15) Ufen eyesịm ikọt Jehovah n̄ko. Edi edieke itịmde idem idahaemi, esịt ayana nnyịn sụn̄, iyonyụn̄ in̄wam mbon en̄wen. Iyekeme ndiyọ mfịna ekededi emi edidide ini oro. N̄kpọ ama ọsọn̄ ye nditọete nnyịn, iyodomo nte ikekeme ndiwụt ke mbọm mmọ anam nnyịn, inyụn̄ inọ mmọ se ẹdade ẹdu uwem man afiak efere ye mmọ. Edieke ikpepde ndima nditọete idahaemi, iyowụt ke imama mmọ ke ini iso. Ekem Jehovah ayanam idu uwem ke nsinsi, ini emi owo mîditịghi kpukpru afanikọn̄ ye kpukpru mfịna emi ẹdude idahaemi.​—Isa. 65:17.