Mmọ ‘Ẹma Ẹnam Kpa Ntre’

“Ndima Abasi edi emi, ete nnyịn inịm mbet Esie.”—1 JOHN 5:3.

1. Nso ke ẹkeme ndidọhọ mban̄a udomo nte ima Abasi okponde?

“ABASI EDI IMA.” Kpukpru mbon oro ẹdide ẹdifiọk Abasi ẹnyụn̄ ẹnịmde mbet esie ẹsinyene ntotụn̄ọ ifiọk ẹban̄a nte ima oro otụn̄ọde. “Ima odu ke orụk usụn̄ emi, itoho ke emi nnyịn ikamade Abasi, edi oto ke emi Abasi akamade nnyịn, onyụn̄ osiode Eyen Esie ọdọn̄, ete, edidi usio-isop mme idiọk-n̄kpọ nnyịn.” Nte nnyịn iwụtde mbuọtidem ke ọsọn̄urua uwa ufak Jesus, nnyịn ‘idụn̄ ke ima Abasi.’ (1 John 4:8-10, 16) Ntem nnyịn imekeme ndidara akpakịp edidiọn̄ eke spirit idahaemi ye nsinsi uwem, ke editịm n̄kpọ emi edide.—John 17:3; 1 John 2:15, 17.

2. Didie ke edinịm mbet Abasi ekenyene ufọn ọnọ mme asan̄autom esie?

² Mbụk Bible ọyọhọ ye mme uwụtn̄kpọ mbon ẹmi ẹkenịmde mbet Abasi ẹnyụn̄ ẹbọde akpakịp edidiọn̄ nte utịp. Mmọemi ẹsịne mme ntiense ẹkedude mbemiso eyo mme Christian, emi apostle Paul ekewetde aban̄a ndusụk mmọ ete: “Mmọ emi kpukpru ẹkpan̄a ke mbuọtidem; mmọ ibọhọ se ẹken̄wọn̄ọde ẹnọ mmọ, edi ẹda nsan-nsan ẹkụt, ẹnyụn̄ ẹdara mme un̄wọn̄ọ oro, ẹnyụn̄ ẹnyịme ẹte mme imọ idi isenowo ye odudụn̄ ke isọn̄.” (Mme Hebrew 11:13) Ekem, mme asan̄autom Abasi ẹdide Christian ẹmi ẹkeyakde idem ẹnọ ẹma ẹbọ ufọn ẹto ‘mfọn ye akpanikọ emi Jesus Christ akadade edi.’ (John 1:17) Ke ofụri n̄kpọ nte isua 6,000 ke mbụk owo, Jehovah ọmọnọ mme anam-akpanikọ ntiense ẹmi ẹnịmde mbet esie, emi ke akpanikọ ‘mîbiakke owo idem,’ utịp.—1 John 5:2, 3.

Ke Eyo Noah

3. Ke mme usụn̄ ewe ke Noah akanam “ntem”?

³ Mbụk Bible ọdọhọ ete: “Oto mbuọtidem Noah, sia Abasi ọnọde enye ntọt aban̄a se enyịn mîkwe kan̄a, ke uten̄e Abasi, ọkọn̄ ubom ndida nnyan̄a ufọk esie; ndien ke edinam emi enye obiom ererimbot ikpe, onyụn̄ akabade edi andinyene edinen ido eke asan̄ade ye mbuọtidem.” Nte “ọkwọrọ edinen ido,” Noah ama okop uyo Abasi ọyọhọ ọyọhọ, ọtọtde ererimbot afai oro okodude mbemiso Ukwọ aban̄a ubiereikpe Abasi oro ekekperede. (Mme Hebrew 11:7; 2 Peter 2:5) Ke ndikọbọp ubom oro, enye ama etiene ndausụn̄ oro Abasi ọkọnọde ye ntịn̄enyịn. Ekem enye ama ada mme unam oro ẹkesiakde ye mme udia edidọn̄. “Noah anam kpukpru se Abasi eketemede enye, ntem ke enye anam.”—Genesis 6:22.

4, 5. (a) Didie ke idiọk odudu otụk ubonowo osịm usen mfịn? (b) Ntak emi nnyịn ikpanamde “kpa ntre” ke ndikop uyo nnọ mme item Abasi?

⁴ Noah ye ubon esie ẹkenyene ndin̄wana ye idiọk odudu mme otụtutọn̄ angel. Nditọ Abasi ẹmi ẹma ẹmen idem eke owo ẹsịne ẹnyụn̄ ẹdidụn̄ ye iban, ẹnyenede mme okopodudu nditọ mbuaha uduot ẹmi ẹkesifiomode ubonowo. “Ererimbot etie oburobụt ke iso Abasi, afai onyụn̄ ọyọhọ ke ererimbot.” Jehovah ama ọdọn̄ Ukwọ edisobo idiọk emana oro efep. (Genesis 6:4, 11-17; 7:1) Toto ke eyo Noah owo iyakke mme angel ẹdide demon ẹmen idem eke owo ẹsịne. Edi, ‘ofụri ererimbot akaiso odu ke ubọk andidiọk,’ Satan kpa Devil. (1 John 5:19; Ediyarade 12:9) Ke prọfesi, Jesus ama emen ọsọn̄ibuot emana usen Noah oro odomo ye emana ubonowo emi ekesịnde enye toto nte idiọn̄ọ ‘edidu’ esie ọkọtọn̄ọ ndiwụt idem ke 1914.—Matthew 24:3, 34, 37-39; Luke 17:26, 27.

⁵ Mfịn, ukem nte ekedide ke eyo Noah, Satan ke odomo ndisobo ubonowo ye ekondo nnyịn. (Ediyarade 11:15-18) Ntem edi usọp usọp n̄kpọ ọnọ nnyịn ndinam ewụhọ eke odudu spirit oro: “Ẹsịne ofụri n̄kpọ-ekọn̄ Abasi, man mbufo ẹdikeme ndin̄wana ye mme n̄kari n̄kari edinam Satan.” (Ephesus 6:11, ikọ idakisọn̄, NW) Ke emi, ẹsọn̄ọ nnyịn idem ebe ke ndikpep Ikọ Abasi ye edida enye nsịn ke edinam ke uwem nnyịn. N̄ko-n̄ko, nnyịn imenyene esop Jehovah emi owụtde edikere mban̄a, ye “asan̄autom [esie] emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ye ima ima mbiowo esie, ndibọk nnyịn ke ime ke usụn̄ oro ikpasan̄ade. Nnyịn imenyene utom ukwọrọikọ ofụri ekondo ndinam. (Matthew 24:14, 45-47) Nte Noah, emi okotịmde onịm mme item Abasi, nnyịn ikpakam inam “kpa ntre” kpukpru ini.

Moses—Ata Sụn̄sụn̄ Owo ke Otu Kpukpru Owo

6, 7. (a) Nso edimek oro enyenede udori ke Moses akanam? (b) Nso uwụtn̄kpọ oro owụtde uko ke Moses okonịm ọnọ nnyịn?

⁶ Kere ban̄a owo mbuọtidem en̄wen—Moses. Enye okpokodu uwem ndiyụhọ udọn̄ idemesie ke ufọt ọkpọmiọk uwem Egypt. Edi enye ama emek ‘ndibiom ukụt ye ikọt Abasi, akan ndidia inemesịt idiọk-n̄kpọ.’ Nte asan̄autom Jehovah emi ẹkenọde utom ndinam, ‘enye okowụk enyịn ke utịp oro ẹdinọde enye onyụn̄ akaiso ọsọn̄ọ ada nte n̄kpọ eke okụtde Enyeemi enyịn owo mîkwe.’—Mme Hebrew 11:23-28.

⁷ Ke Numbers 12:3, nnyịn ikot ite: “Moses oro edi ata sụn̄sụn̄ owo, akan kpukpru owo ẹmi ẹdude ke iso ererimbot.” Ke edide isio, Pharaoh eke Egypt akanam n̄kpọ nte enyeemi atan̄de idem akan kpukpru owo. Ke ini Jehovah okowụkde Moses ye Aaron ete ẹtan̄a ubiereikpe esie ẹnọ Pharaoh, didie ke mmọ ẹkenam n̄kpọ? Ẹsian nnyịn ẹte: “Moses ye Aaron ẹnam kpa nte emi Jehovah eketemede mmọ, ntem ke mmọ ẹnam.” (Exodus 7:4-7) Nso uko uko uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ nnyịn ẹmi itan̄ade ubiereikpe Abasi mfịn!

8. Didie ke ẹkeyom nditọ Israel ẹnam “kpa ntre,” ndien didie ke idara oro okosụn̄ọde edinyene mbiet ke n̄kpet n̄kpet ini iso?

⁸ Nte nditọ Israel ke edinam akpanikọ ẹma ẹnọ Moses ibetedem? Ke Jehovah ama ọkọnọmọ Egypt ye ufen usụkkiet ke otu ufen duop, enye ama ọnọ Israel item ọyọhọ ọyọhọ ke nte edinịmde Passover. “Ndien kpukpru owo ẹtụk ibuot, ẹnyụn̄ ẹnụhọ. Ndien nditọ Israel ẹnyọn̄, ẹkenam kpa nte Jehovah eketemede Moses ye Aaron; ntem ke mmọ ẹnam.” (Exodus 12:27, 28) Ke ufọt okoneyo usen akpan edinam oro, Nisan 14, 1513 M.E.N., angel Abasi ama akaiso ndiwot kpukpru mme akpan Egypt edi asan̄a ebe mme ufọk nditọ Israel. Ntak emi ẹkenyan̄ade mme akpan nditọ Israel? Koro mmọ ẹkekụtde ukpeme ke iyịp eyenerọn̄ Passover, emi ẹkesịmede ke enyịnusụn̄ mmọ. Mmọ ẹma ẹnam kpa nte Jehovah eketemede Moses ye Aaron. Ih, ‘mmọ ẹma ẹnam kpa ntre.’ (Exodus 12:50, 51) Ke Ididuot Inyan̄, Jehovah ama anam n̄kaiso utịben̄kpọ ke ndinyan̄a mme okopitem ikọt esie ke adan̄aemi osobode Pharaoh ye okopodudu udịmekọn̄ esie. Nditọ Israel ẹkekop idatesịt didie ntem! Kpasụk ntre mfịn, ediwak mbon ẹmi ẹnịmde mbet Jehovah ẹyekop idatesịt ndikụt enye owụtde unen esie ke Armageddon.—Exodus 15:1, 2; Ediyarade 15:3, 4.

9. Nditọ Israel ndikanam “kpa ntre” ke ebuana ye efe esop akada aban̄a mme ewe ifetutom eyomfịn?

⁹ Ke ini Jehovah okowụkde nditọ Israel ete ẹtịp etịbe ẹbọp efe esop ke wilderness, mme owo ke ntatubọk ẹma ẹnọ ọyọhọ ibetedem. Ekem, Moses ye mbonutom unyịmesịt esie ẹma ẹtiene n̄wed ubọpufọk oro Jehovah ọkọnọde, idem tutu osịm ata akpatre mben̄e ntọt. “Ntem ke mmọ ẹma ofụri utom ebiet-idụn̄ efe esop: nditọ Israel ẹnyụn̄ ẹnam kpukpru se Jehovah okowụkde Moses, ntem ke mmọ ẹnam.” Ukem ntre, ke ini ediyet mme oku aran, “Moses anam: kpa nte Jehovah eketemede enye kpukpru n̄kpọ, kpa ntre ke enye anam.” (Exodus 39:32; 40:16) Ke eyomfịn, nnyịn imenyene ifet ndinọ ibetedem ofụri esịt ke utom ukwọrọikọ ye mme ndutịm kaban̄a editat Obio Ubọn̄. Edi ifet nnyịn ke ntre ndidiana ke ndinam “kpa ntre.”

Joshua—Ọsọn̄ Ubọk Onyụn̄ Ọsọn̄ Esịt Etieti

10, 11. (a) Nso ikotịm Joshua idem ndikụt unen? (b) Didie ke nnyịn ikeme ndibọ nsịnudọn̄ ndiyọ mme idomo eyomfịn?

¹⁰ Ke ini Moses ọkọdọn̄de Joshua ete ada nditọ Israel usụn̄ odụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, eyedi Ikọ Jehovah eke odudu spirit oro ẹwetde-wet okodu n̄kukụre ke n̄wed ition oro Moses ekewetde, n̄wed psalm kiet m̀mê iba, ye n̄wed Job. Moses ama eteme Joshua ete obon mme owo ọtọkiet ke ini ẹsịmde Isọn̄ Un̄wọn̄ọ onyụn̄ ‘okot mbet emi ke iso ofụri Israel esịn mmọ ke utọn̄.’ (Deuteronomy 31:10-12) Akan oro, Jehovah ke idemesie ama owụk Joshua ete: “Kûyak n̄wed mbet emi ọwọrọ ọkpọn̄ inua fo; edi kere enye ke uwemeyo ye ke okoneyo, man afo ekpeme ndinam kpukpru se ẹwetde ke esịt: koro ntem ke afo edikụt unen ke usụn̄ fo, onyụn̄ otịm anam.”—Joshua 1:8.

¹¹ Edikot “n̄wed” Jehovah ke usen ke usen ama otịm Joshua idem ndiyọ mme idomo oro ẹkedide ke iso, kpa nte edikot Ikọ Jehovah, kpa Bible, ke usen ke usen esisọn̄ọde Mme Ntiense Esie eke eyomfịn idem ndiyọ mme idomo ke mme “ukperedem ini” ẹmi. (2 Timothy 3:1) Ke idide se ererimbot afai emi akande okụk, ẹyak nnyịn n̄ko inam item emi Abasi ọkọnọde Joshua ete: “Sọn̄ ubọk, nyụn̄ sọn̄ esịt; kûdịghe, kûnyụn̄ uyak esịt ọduọ fi: koro Jehovah Abasi fo odude ye afo ke kpukpru n̄kpọ eke afo akade.” (Joshua 1:9) Ke ẹma ẹkekan Canaan, esien Israel ẹma ẹbọ utịp akamba akamba ke ini mmọ ẹkedụn̄de ke isọn̄ udeme mmọ. “Kpa nte Jehovah eketemede Moses, ntre ke nditọ Israel [ẹkenam].” (Joshua 14:5) Ukem utịp oro ana ebet kpukpru nnyịn ẹmi ikotde Ikọ Abasi mfịn inyụn̄ idade enye isịn ke edinam ke uwem nnyịn, inamde “kpa ntre” ke n̄kopitem.

Ndidem—Ẹnam Akpanikọ Ẹnyụn̄ Ẹtụt Utọn̄

12. (a) Nso ewụhọ ke ẹkenọ ndidem ke Israel? (b) Edidem nditre ndinam oro okosụn̄ọ ke nso?

¹² Nso kaban̄a ndidem ke Israel? Jehovah ama oyom n̄kpọ emi oto edidem: “Ke adan̄aemi enye editiede ke ebekpo ubọn̄ esie, yak enye akan̄a n̄wed-ibet emi ke idem esie esịn ke n̄wed efen, asan̄a ye n̄wed emi odude ke iso mme oku, mme Levite: ndien n̄wed oro eyedu enye ke ubọk, enye onyụn̄ okot n̄wed kpukpru usen uwem esie: kpan̄ enye ekpekpep ndibak Jehovah Abasi esie, nnyụn̄ nnịm kpukpru ikọ n̄wed-ibet emi, ye mme ewụhọ ẹmi, man enye anam mmọ.” (Deuteronomy 17:18, 19) Nte ndidem Israel ẹma ẹnịm ewụhọ oro? Ke ediwak idaha, mmọ ẹma ẹkpu idiọk idiọk, tutu mmọ ẹsobo mme idiọkn̄kpọ oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Deuteronomy 28:15-68. Ke akpatre, ẹma ẹsuan Israel “ọtọn̄ọde ke utịt ererimbot oko, tutu osịm ke utịt ererimbot eken.”

13. Didie ke nnyịn ikeme ndibọ ufọn, ukem nte David, ke ndiwụt ima nnọ Ikọ Jehovah?

¹³ Nte ededi, David—akpa anam-akpanikọ edidem ekedide owo ke Israel—ama owụt san̄asan̄a uyakidem ọnọ Jehovah. Enye ama ayarade owụt nte idide ‘abak eyen lion ke Judah,’ adade aban̄a Christ Jesus, “Lion emi otode ke esien Judah, kpa Orụn̄ David.” (Genesis 49:8, 9; Ediyarade 5:5) Ke m̀mọ̀n̄ ke odudu David ọkọkọn̄ọ? Enye ama enyene ntotụn̄ọ esịtekọm ọnọ Ikọ Jehovah oro ẹwetde-wet onyụn̄ ada enye odu uwem. Ke Psalm 19, “psalm David,” nnyịn ikot ite: “Ido Jehovah ẹfọn ẹma.” Ke ama eketịn̄ aban̄a item, ewụhọ, ibet, ye mme ikpe Jehovah, David akaiso ndidọhọ ete: “Mmọ ẹdi se owo ẹkpeyomde ẹkan gold ye ata ediwak eti gold, ẹnyụn̄ ẹnịn̄e ẹkan aran-ọkwọk eke mbukpa ọtọide. Ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹteme owo fo; akamba udori oto ke edinịm mmọ.” (Psalm 19:7-11) Edieke edikot Ikọ Jehovah ke usen ke usen ye editie n̄kere ẹkenyenede udori ke isua 3,000 ẹmi ẹkebede, didie ke emi edi ntre akan mfịn!—Psalm 1:1-3; 13:6; 119:72, 97, 111.

14. Ke nso usụn̄ ke edinam Solomon owụt ufọn edinyene se ikande ifiọk?

¹⁴ Kpa ye oro, ikpîkpu edinyene ifiọk ikemke. Edi n̄ko akpan n̄kpọ mme asan̄autom Abasi ndida ifiọk oro nnam n̄kpọ, ndida enye nsịn ke edinam nte ekemde ye uduak Abasi—ih, ndinam “kpa ntre.” Ẹkeme ndinam emi an̄wan̄a ke idaha aban̄ade Solomon eyen David, emi Jehovah ekemekde ete “etie ke ebekpo ubọn̄ Jehovah akan Israel.” Solomon ama ọbọ utom edibọp temple, akamade n̄wed ubọpufọk oro David ọkọbọde nte “spirit eketemede.” (1 Chronicles 28:5, 11-13) Didie ke Solomon ekekeme ndinam akwa utom emi? Ke ibọrọ akam oro ọkọbọn̄de, Jehovah ama ọnọ enye ọniọn̄ ye ifiọk. Ye ẹmi, n̄ko oto ke nditiene n̄wed ndutịm oro Abasi ọkọnọde, Solomon ama ekeme ndibọp ediye ufọk oro, emi ekedide ediyọhọ ye ubọn̄ Jehovah. (2 Chronicles 7:2, 3) Nte ededi, Solomon ama edinyene edikpu ke ukperedem. Ke ewe usụn̄? Ibet Jehovah ọkọdọhọ aban̄a edidem ke Israel ete: “Enye okûnyụn̄ ọdọ ediwak iban, mbak esịt esie edikabade.” (Deuteronomy 17:17) Kpa ye oro, Solomon ama “edinyene iban eke ẹdide nditọ mbọn̄ ikie itiaba, ye iban esa ikie ita: ndien iban esie . . . ẹyụt enye esịt, ẹsịn enye akabade etiene abasi efen.” Ke mme ukperedem isua esie, Solomon ama ọwọn̄ọde ọkpọn̄ edinam “kpa ntre.”—1 Ndidem 11:3, 4; Nehemiah 13:26.

15. Didie ke Josiah akanam “kpa ntre”?

¹⁵ Ibat ibat ndidem ẹmi ẹkekopde item ẹma ẹdu ke Judah, akpatre ke otu mmọ ekedi Josiah. Ke isua 648 M.E.N., enye ama ọtọn̄ọ ndisio ukpono ndem ke idụt oro mfep onyụn̄ afiak ọdiọn̄ temple Jehovah. Edi do ke akwa oku okokụt “n̄wed ewụhọ Jehovah emi okotode Moses ke ubọk.” Nso ke Josiah akanam aban̄a emi? “Edidem onyụn̄ ọdọk ke ufọk Jehovah, ye kpukpru mbio Judah, ye mme andidụn̄ Jerusalem, ye mme oku, ye mme Levite, ye kpukpru owo, ikpọ ye n̄kpri: ndien enye emen kpukpru ikọ n̄wed ediomi emi ẹkụtde ke ufọk Jehovah etịn̄ ke utọn̄ mmọ. Edidem onyụn̄ ada ke ọtọ esie, onyụn̄ anam ediomi ke iso Jehovah, ete iyesan̄a itiene Jehovah, inyụn̄ inịm mbet esie, ye mme item esie, ye mme ewụhọ esie, ke ofụri esịt esie, ye ke ofụri ukpọn̄ esie, inyụn̄ inam ikọ ediomi eke ẹkewetde ke n̄wed emi.” (2 Chronicles 34:14, 30, 31) Ih, Josiah ‘ama anam kpa ntre.’ Nte utịp usụn̄ edinam akpanikọ esie, owo ikebiereke ikpe Jehovah inọ mbon Judah oro mîkanamke akpanikọ tutu ke eyo mme ọsọn̄ibuot nditọ esie.

Ndida Ikọ Abasi Ndu Uwem

16, 17. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke ana nnyịn itiene nde-ikpat Jesus? (b) Mme ewe asan̄autom Abasi eken ẹnịm uwụtn̄kpọ ẹnọ nnyịn?

¹⁶ Ke otu kpukpru owo oro akanam ẹdude uwem, ata eti uwụtn̄kpọ ke nditie n̄kere Ikọ Abasi nnyụn̄ nda enye ndu uwem ekedi Ọbọn̄ Jesus Christ. Ikọ Abasi ekedi udia ọnọ enye. (John 4:34) Enye ọkọdọhọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ete: “Eyen ikemeke ndinam baba n̄kpọ kiet ke Idem Esie, ke mîbọhọke se okụtde nte Ete anamde; koro n̄kpọ ekededi eke Ete anamde, kpa oro n̄ko ke Eyen onyụn̄ etiene anam.” (John 5:19, 30; 7:28; 8:28, 42) Jesus ‘akanam kpa ntre’ ọdọhọde ete: “Nto ke heaven nsụhọde ndi, idịghe man nnam uduak Idem Mi, edi man nnam uduak Andidọn̄ Mi.” (John 6:38) Ẹnọ nnyịn ẹmi idide Mme Ntiense Jehovah ẹmi ima ikayak idem inọ ikot ndinam “kpa ntre” ebe ke nditiene nde-ikpat Jesus.—Luke 9:23; 14:27; 1 Peter 2:21.

¹⁷ Ndinam uduak Abasi ekedi n̄wọrọnda kpukpru ini ke ekikere Jesus. Enye ama otịm emehe ye Ikọ Abasi ndien ke ntem ama esiben̄e idem ndinọ mme ibọrọ ẹkemde ye N̄wed Abasi. (Matthew 4:1-11; 12:24-31) Ebede ke ndinọ ntịn̄enyịn kpukpru ini ke Ikọ Abasi, nnyịn n̄ko imekeme ndikabade ‘nnyene ọyọhọ ifiọk, inyụn̄ iben̄e idem ke kpukpru nde ndinam eti utom ekededi.’ (2 Timothy 3:16, 17) Ẹyak nnyịn itiene uwụtn̄kpọ mme asan̄autom Jehovah eke usen edem ye eke mme ini oro ẹketienede ndien ke akande kpukpru eke Jesus Christ, Eteufọk nnyịn, emi ọkọdọhọde ete: “Man ererimbot ẹfiọk ẹte mmama Ete, ndien nte Ete ọkọnọde Mi item, kpa ntre ke nnam.” (John 14:31) Akpakam nnyịn n̄ko iwụt ima oro inyenede inọ Abasi ebe ke ndikaiso nnam “kpa ntre.”—Mark 12:29-31.

18. Nso ikpọnọ nnyịn nsịnudọn̄ ‘ndikabade ndi mme anam-ikọ,’ ndien nso en̄wen ke ẹdineme?

¹⁸ Nte nnyịn itiede ikere usụn̄ edinam n̄kopitem eke mme asan̄autom Abasi ke mme ini Bible, nte nnyịn ikopke nsịnudọn̄ ndinam utom esịt akpanikọ ke mme utịt usen idiọk editịm n̄kpọ eke Satan emi? (Rome 15:4-6) Nnyịn ke akpanikọ ikpenyene ndibọ nsịnudọn̄ ‘ndikabade ndi mme anam-ikọ’ ke ọyọhọ usụn̄ifiọk, nte ibuotikọ emi etienede edinemede.—James 1:22.

Nte Afo Emeti?

◻ Nso ke “ima Abasi” ọkpọwọrọ ọnọ nnyịn?

◻ Nso ke nnyịn ikpep ito mme uwụtn̄kpọ Noah, Moses, ye Joshua?

◻ Ke nso udomo ke ndidem ke Israel ẹkenam “ikọ” Abasi?

◻ Didie ke Jesus edi Uwụtn̄kpọ nnyịn ke edinam “kpa ntre”?

[Mme ndise ke page 15]

Noah, Moses, ye Joshua ‘ẹma ẹnam kpa ntre’