Kpebe Mbuọtidem Mmọ

Enye Ama An̄wan̄a Esịt Esie Ọnọ Abasi ke Akam

HANNAH ke etịm idem ndika isan̄, ke onyụn̄ ekere mme mfịna esie. Ini emi ekpedi ini inemesịt; Elkanah ebe esie esida ofụri ubon mmọ kpukpru isua aka akatuak ibuot ọnọ Abasi ke tent utuakibuot ke Shiloh. Jehovah okoyom utọ usọrọ oro edi ini idatesịt. (Deuteronomy 16:15) Eyịghe idụhe ke Hannah ama esima ndika mme usọrọ emi toto ke ini uyen esie. Edi ke mme isua ndondo emi, n̄kpọ itiehe aba ye enye nte ekesitiede.

Enye ama ọfọn iso ndinyene ebe emi amade enye. Edi Elkanah ebe esie ama ọdọ n̄wan en̄wen. Enye ekekere Peninnah, ndien etie nte enye ama ebiere ndinam uwem odorode Hannah. Peninnah ama enyene usụn̄ ndinam esịt enen̄ede ọdiọk Hannah ke mme ini usọrọ eke isua ke isua emi. Nso ke enye ekesinam? Akan oro, didie ke mbuọtidem oro Hannah ekenyenede ke Jehovah akan̄wam enye ọyọ idaha oro eketiede nte ọsọn̄ akaha mi? Edieke osobode mme mfịna oro mîyakke esịt adat fi, mbụk Hannah ekeme ndinen̄ede n̄n̄wam fi.

“Nsinam Esịt Ọdiọkde Fi?”

Bible owụt ikpọ mfịna iba oro Hannah ekenyenede. Enye ikenen̄ekede inyene se ekekemede ndinam mban̄a akpa mfịna, ikonyụn̄ ikemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet mban̄a ọyọhọ iba. Akpa kan̄a, ebe esie ọkọdọ iban iba, ndien n̄wan ufụp esie ikamaha enye. Ọyọhọ n̄kpọ iba edi ke enye ekedi ada. Mfịna mbiba emi ẹnanam uwem ọsọn̄ ye n̄wan ekededi oro oyomde ndinyene nditọ, ndien ke eyo Hannah ye ido obio mmọ, mfịna emi ama anam owo enen̄ede ofụhọ. Ubon kiet kiet okodori enyịn ke nditọ ẹyenam ubon mmimọ aka iso odu. Owo ndidi ada ekedi akwa n̄kpọ o-bụt ye esuene.

Ekeme ndidi Hannah ekpekekeme ndiyọ mfịna esie ke mîkpekedịghe Peninnah. Akananam udọ uwak iban ifọnke. Enye esiwak ndida ndomoidem, utọk, ye iduọesịt ndi. Edinam emi ekedi isio ye edumbet oro Abasi ekenịmde ke In̄wan̄ Eden ete owo ọdọ n̄wan kiet m̀mê ebe kiet kpọt.a (Genesis 2:24) Ntem, Bible owụt afanikọn̄ oro asan̄ade ye udọ uwak iban, ndien nte n̄kpọ eketiede ke ufọk Elkanah owụt nte enye enen̄erede ọdiọk.

Elkanah akama Hannah akan. Mbụk mme Jew ọdọhọ ke enye ekebem iso ọdọ Hannah mbemiso Peninnah ke isua ifan̄ ẹma ẹkebe. M̀mê ekedi ntre m̀mê idịghe, Peninnah ama enen̄ede efịbe Hannah onyụn̄ oyom ediwak usụn̄ nditụhọde n̄wan ufụp esie. Se Peninnah akadade akan Hannah ekedi ke enye ama enyene nditọ. Peninnah ama aman ediwak nditọ, ndien adan̄a nte nditọ esie ẹkewakde ntre ke enye ọkọtọn̄ọ ndida idem ke n̄kpọ. Utu ke Peninnah nditua Hannah mbọm nnyụn̄ ndọn̄ enye esịt, Peninnah ama ada oro anam esịt ayat enye. Bible ọdọhọ ke Peninnah akanam esịt ayat Hannah man “anam esịt etịmede enye.” (1 Samuel 1:6, NW) Peninnah okokokoi anam. Enye okoyom abiak Hannah, ama onyụn̄ abiak Hannah.

Etie nte ifet oro Peninnah akamade akan ekedi ini uka usọrọ ke Shiloh kpukpru isua. Elkanah ama ọnọ nditọ Peninnah kiet kiet—“kpukpru nditọ esie iren ye iban”—udeme uwa oro ẹkewade ẹnọ Jehovah. Edi enye ọkọnọ Hannah oro mîkenyeneke eyen udeme kiet kpọt. Peninnah ama ada oro odori Hannah ubọk ke ibuot onyụn̄ eti enye ke enye edi ada tutu Hannah edida ke nditatua, inyụn̄ ikemeke ndidia n̄kpọ. Elkanah ama okụt ke esịt ikenemke Hannah edima an̄wan esie, ye nte ke enye ikadiaha n̄kpọ, ntre enye ama odomo ndidọn̄ enye esịt. Enye ama obụp ete, “Hannah, nsinam afo atuade eyet? Nsinam afo onyụn̄ etrede ndidia n̄kpọ? Nsinam esịt ọdiọkde fi ntre n̄ko n̄ko? N̄kọm ami mmọfọn ye afo n̄kan nditọ duop.”—1 Samuel 1:4-8.

Ama ọfọn sia Elkanah ama ọfiọk ke esịt ọkọdiọk Hannah ke ntak emi enye ekedide ada. Ndien Hannah ama ama ndinem ikọ ima esie.b Edi Elkanah iketịn̄ke iban̄a usua Peninnah, ndien mbụk emi inyụn̄ iwụtke ke Hannah ama asian enye. Ekeme ndidi enye ama ọfiọk ke ndisian ebe imọ se Peninnah anamde edikam inam n̄kpọ ọdọdiọn̄ ọsọn̄ ye imọ. Ndi Elkanah ekeme nditre mfịna emi? Nte emi idinamke Peninnah ọdọdiọn̄ asua Hannah, ndien ndi nditọ ye nditọufọk an̄wan udu emi iditieneke isua enye? Emi n̄kukụre edikam inanam ẹnen̄ede ẹsua Hannah ke ufọk esie.

Edide Elkanah ama ọfiọk kpukpru n̄kpri n̄kpọ oro Peninnah ekesinamde man ayat Hannah esịt m̀mê ikọfiọkke, Jehovah Abasi ama okụt kpukpru se iketịbede. Ikọ esie etịn̄ kpukpru se iketịbede, ndien emi edi ntọt ọnọ owo ekededi oro efịbede n̄kpri ufụp m̀mê asuade owo en̄wen. Ke n̄kan̄ eken, owo oro mîduehe, emi onyụn̄ etiede emem emem, nte Hannah, ekeme ndibọ ndọn̄esịt ke ndifiọk nte ke Abasi edinen ikpe esinen̄ede kpukpru se ikwan̄ade ke ini esie ye ke usụn̄ esie. (Deuteronomy 32:4) Anaedi Hannah ama ọfiọk emi n̄ko, ntak edi oro enye akakade ebịne Jehovah okoyom un̄wam.

“Iso Ifụhọke Aba Enye”

Ke tụhi-tụhi usenubọk, kpukpru owo ke ubon ke etịme. Kpukpru owo, idem ye nditọwọn̄, ke ẹben̄e idem ndika isan̄. Akamba ubon oro ekenyene ndisan̄a se ikande kilomita 30 mbe Ephraim emi etiede obot obot n̄ka Shiloh.c Ke ini ẹsan̄ade ke ukot, isan̄ oro edida usen kiet m̀mê iba. Hannah ama ọfiọk nte n̄wan ufụp esie edinamde n̄kpọ. Edi Hannah ikafiakke itie ke ufọk. Ntem enye ama enịm n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ ọnọ mme andituak ibuot nnọ Abasi tutu esịm eyo nnyịn. Ifọnke iyak ndiọi edu mbon en̄wen ẹnam nnyịn itre ndituak ibuot nnọ Abasi. Edieke ikpayakde oro etịbe, nnyịn ikpataba mme edidiọn̄ emi ẹkam ẹkemede ndin̄wam nnyịn iyọ.

Ke akamba ubon oro ẹma ẹkesan̄a ofụri usen kiet ke obot obot usụn̄ oro etiede n̄wọn̄ọde n̄wọn̄ọde, mmọ ẹma ẹdikpere Shiloh. Obio oro okodoro ke ekpri obot oro ikpọ obot ẹkekperede ndikan n̄kụk. Nte mmọ ẹkesan̄ade ẹkpere, anaedi Hannah ama enen̄ede ekere se enye editịn̄de ke akam ọnọ Jehovah. Ubon oro ẹma ẹdia udia ke ndondo oro mmọ ẹsịmde. Hannah ama ọsọsọp ọkpọn̄ mmọ aka tent utuakibuot Jehovah. Eli Akwa Oku do eketie ekpere obubọk enyịnusụn̄ temple. Edi ekikere Hannah okowụhọ ke Abasi esie. Enye ama enen̄ede enịm ke Abasi oyokop akam imọ do ke tent utuakibuot. Idem edieke owo en̄wen mîfiọkke mfịna esie, Ete esie eke heaven ọfiọk. Mfụhọ esie ama anam enye ọtọn̄ọ nditua.

Hannah ama etịn̄ ikọ ke ofụri esịt ọnọ Jehovah ke adan̄aemi osụk en̄wekde eyet. N̄kpọkinua esie ama enyek nte enye etịn̄de mfịna esie ke esịt ọnọ Jehovah. Ndien enye ama ọbọn̄ akam emi ebịghi, an̄wan̄a ofụri esịt esie ọnọ Ete esie. Edi idịghe eyen emi enye okoyomde ke mbrenyịn kpọt ke enye ekeben̄e Abasi. Ama enen̄ede ọdọn̄ Hannah ndibọ edidiọn̄ Abasi nnyụn̄ nnọ Abasi se enye ekemede. Ntre, enye ama ọn̄wọn̄ọ ke edieke imọ inyenede eyeneren, ke imọ iyayak eyen oro inọ man ada ofụri uwem esie anam n̄kpọ Abasi.—1 Samuel 1:9-11.

Ntem, Hannah ama enịm uwụtn̄kpọ ọnọ kpukpru mme asan̄autom Abasi ke nte ẹkpebọn̄de akam. Jehovah ọfọn ido ọdọhọ ikọt esie ẹnyene ifụre ẹtịn̄ ikọ ẹnọ imọ in̄wan̄-in̄wan̄, ẹtịn̄ ofụri mfịna mmọ ẹnọ imọ nte emi eyen oro enyenede mbuọtidem ke edima ete m̀mê eka esie, eben̄ede enye n̄kpọ. (Psalm 62:8; 1 Thessalonica 5:17) Ẹma ẹnọ apostle Peter odudu spirit ewet nsịnudọn̄ emi aban̄a edibọn̄ akam nnọ Jehovah: “[Ẹtop] kpukpru editịmede esịt mbufo ẹdori enye ke idem, koro enye ekerede aban̄a mbufo.”—1 Peter 5:7.

Edi mme owo ikereke iban̄a mbon en̄wen inyụn̄ ituaha owo mbọm nte Jehovah. Uyo ama esịn Hannah edịghe ke ini enye okosụk atuade ọbọn̄ akam. Ekedi uyo Eli, akwa oku, emi okosụk esede enye. Eli ọkọdọhọ enye ete: “Adan̄a didie ke afo edikpa mmịn? Sio idemfo ke wine fo fep.” Eli ama okụt nte n̄kpọkinua Hannah enyekde, nte enye en̄wekde eyet, onyụn̄ ofụhọde. Utu ke Eli ndibụp se itịbede, enye ama ọsọsọp ebiere ke Hannah akpa mmịn.—1 Samuel 1:12-14.

Edori ikọ oro—emi owo oro ẹkenen̄erede ẹkpono okodoride Hannah ke ini emi esịt eketịmerede enye—ama enen̄ede abiak Hannah! Kpa ye oro, enye ama afiak enịm n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ mbuọtidem. Enye ikayakke unana mfọnmma owo ọbiọn̄ọ enye ndituak ibuot nnọ Jehovah. Enye ama ọbọrọ Eli ukpono ukpono onyụn̄ etịn̄ mfịna esie. Ke ini Eli ọkọfiọkde ke ima idue, etie nte enye ọkọbọrọ ke sụn̄sụn̄ uyo ete: “Nyọn̄ ke ifụre: ndien Abasi Israel osụk ọnọ fi eben̄e emi afo ekeben̄ede enye.”—1 Samuel 1:15-17.

Nso ikedi utịp ke ini Hannah akan̄wan̄ade esịt esie ọnọ Jehovah onyụn̄ atuakde ibuot ọnọ enye do ke tent utuakibuot? Mbụk oro ọdọhọ ete: “Ntre ke n̄wan oro ọnyọn̄ esiemmọ, onyụn̄ adia n̄kpọ, ndien iso ifụhọke aba enye.” (1 Samuel 1:18) Esịt ama ofụre Hannah. Eketie nte enye okobiomode ndodobi mbiomo esie odori ke afara oro enen̄erede atara onyụn̄ okopde odudu, kpa eke Ete esie eke heaven. (Psalm 55:22) Ndi odu mfịna oro odobide akan enye? Baba, ikodụhe ini oro, idụhe idahaemi, idinyụn̄ idụhe tutu amama!

Ke ini ikpade mba, etiede nte nnyịn ifiọkke se ikpanamde, m̀mê ke ini mfụhọ akande nnyịn ubọk, ọfọn ikpebe Hannah inyụn̄ itịn̄ ikọ in̄wan̄-in̄wan̄ inọ Enye emi Bible okotde “Andikop akam.” (Psalm 65:2, NW) Edieke ibọn̄de akam ke mbuọtidem, nnyịn n̄ko iyokụt ke “emem Abasi emi akande kpukpru ekikere” ayanam nnyịn ikûfụhọ aba.—Philippi 4:6, 7.

“Baba Itiat Ibietke Abasi Nnyịn”

Ke ndan̄nsiere, Hannah asan̄a ye Elkanah afiak aka tent utuakibuot. Anaedi enye ama asian ebe esie se enye ekeben̄ede ye akan̄a oro enye akakan̄ade, sia Ibet Moses ọkọdọhọ ke ebe enyene unen ndibiat akan̄a ekededi oro n̄wan esie akakan̄ade ke ini mîkasianke enye. (Numbers 30:10-15) Edi anam-akpanikọ eren oro ikanamke utọ n̄kpọ oro. Utu ke oro, enye ye Hannah ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah ọtọkiet ke tent utuakibuot mbemiso ẹkefiakde ẹnyọn̄ ufọk.

Ini ewe ke Peninnah ekedi edifiọk ke imọ ikemeke aba ndinam esịt ayat Hannah? Mbụk oro itịn̄ke, edi ndidọhọ ke ‘iso ikofụhọke aba enye’ owụt ke Hannah ama enen̄ede okop inemesịt ikonyụn̄ ifụhọke aba ọtọn̄ọde ke ini oro. Ikebịghike, Peninnah ama edifiọk ke udu imọ ikanamke esịt ọdiọk Hannah. Bible isiakke enyịn̄ esie aba.

Ke mme ọfiọn̄ oro ẹketienede, ifụre oro Hannah ekenyenede ama anam enye enen̄ede okop inemesịt. Enye ama oyomo! Idatesịt ikanamke Hannah ededei efre ebiet emi edidiọn̄ esie okotode. Ke eyen oro ama akamana, Hannah ama osio enye Samuel, emi ọwọrọde “Enyịn̄ Abasi,” ndien etie nte emi aban̄a ediseme n̄kot Abasi nte enye akanamde. Enye iketieneke Elkanah ye ubon mmọ ika Shiloh isua oro. Enye eketie ke ufọk ye eyen oro ke isua ita tutu osio enye ke eba. Ekem enye eben̄e idem ebet usen oro enye ye edima eyen esie ẹdidian̄arede.

Anaedi ikememke inọ enye ndisana eyen oro nyak. Edi Hannah ama ọfiọk ke ẹyetịm ẹkama Samuel ke Shiloh, ndien eyedi enye ekekere ke ndusụk iban emi ẹnamde utom ke tent utuakibuot ẹdise ẹban̄a enye. Edi Samuel ekedi ata ekpri eyen, ndien idụhe eka emi mîsiyomke eyen odu ye imọ. Kpa ye oro, Hannah ye Elkanah ẹma ẹda eyen mmọ idara idara ẹdi tent utuakibuot, idịghe mmen̄e mmen̄e. Mmọ ẹma ẹfọp uwa do ke ufọk Abasi, ẹnyụn̄ ẹyak Samuel ẹnọ Eli, ẹti enye akan̄a oro Hannah akakan̄ade isua ita oro ẹkebede.

Ekem Hannah ama ọbọn̄ akam oro Abasi okokụtde ke odot ẹsịn ke Ikọ imọ eke odudu spirit. Ke ini okotde ikọ esie oro ẹwetde ke 1 Samuel 2:1-10, afo oyokụt adan̄a mbuọtidem oro enye ekenyenede ke kpukpru udịmikọ. Enye ama otoro Jehovah ke ndida odudu esie nnam mme utịben̄kpọ, oro edi, ndida akwa odudu esie nsụhọde mbon n̄kohodeidem nnịm, ndiọn̄ mbon oro ẹfịkde, nnyụn̄ nsobo m̀mê ndinyan̄a owo. Enye ama otoro Ete esie ke n̄wọrọnda edisana idaha esie, edinen ikpe esie, ye edinam akpanikọ esie. Hannah ama enyene eti ntak ndidọhọ ete: “Baba itiat ibietke Abasi nnyịn.” Jehovah enen̄ede odot se iberede edem, enye ikpụhọkede, onyụn̄ edi ebiet ubọhọ ọnọ kpukpru mbon oro ẹfịkde ẹnyụn̄ ẹtụkde, emi ẹyomde un̄wam esie.

Ke akpanikọ, ekpri Samuel ama ọfọn iso ndinyene eka oro ekenen̄erede ọbuọt idem ye Jehovah. Okposụkedi emi itọn̄ eka esie ekesidọn̄de enye nte enye ọkọkọride okpon, akananam enye ikekereke ke ẹfre imọ. Ke isua ke isua, Hannah ama esidi Shiloh, ada ekpri anana-ubọk ekụra ọsọk enye man esịne anam utom ke tent utuakibuot. Nte enye ekekịmde ọfọn̄ oro ama owụt adan̄a nte enye akamade onyụn̄ ekerede aban̄a eyen esie. (1 Samuel 2:19) Nnyịn imekeme ndikụt ke enyịn ikike nte enye esịnede eyen esie obufa ọfọn̄ oro, enen̄erede enye, adat esịt ndikụt enye onyụn̄ etịn̄ ndinem ikọ nsịnudọn̄ ọnọ eyen esie. Samuel ama adat esịt ndinyene eka eke etiede ntre, ndien enye ama ọkọri akabade edi eyen oro anamde esịt adat ete ye eka esie ye ofụri Israel.

Owo ikonyụn̄ ifreke Hannah. Jehovah ama ọnọ enye nditọ, ndien enye ama aman nditọ ition efen ọnọ Elkanah. (1 Samuel 2:21) Etie nte n̄kponn̄kan edidiọn̄ Hannah ekedi ufan oro enye akanamde ye Jehovah, kpa Ete esie, ndien enye ama ọdọdiọn̄ edi ufan Abasi nte ini akakade. Afo akpakam ekpebe mbuọtidem Hannah onyụn̄ anam ufan ntre ye Jehovah.

[Mme Ikọ Idakisọn̄]

[Ekebe ke page 17]

N̄wọrọnda Akam Iba

Akam iba oro Hannah ọkọbọn̄de, emi ẹwetde ke 1 Samuel 1:11 ye 2:1-10, ẹnyene mme n̄wọrọnda n̄kpọ. Kere ban̄a ibat ibat ke otu emi:

◼ Hannah ọkọbọn̄ akpa ke otu akam iba oro ọnọ “Jehovah mme udịm.” Enye edi akpa owo emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke Bible nte okotde udorienyịn̄ emi. Udorienyịn̄ emi odu utịm ike 285 ke Bible onyụn̄ aban̄a Abasi ndikara ata ediwak mme angel esie.

◼ Fiọk ete ke Hannah ikọbọn̄ke udiana akam esie ke ini emi eyen esie akamanade, edi ọkọbọn̄ ke ini emi enye ye Elkanah ẹkeyakde eyen oro ẹnọ ke Shiloh man anam n̄kpọ Abasi. Ntre, Hannah ikenen̄erede idat Hannah esịt ke ntak emi ẹkekụbide Peninnah, kpa n̄wan ufụp esie, inua, edi akadat ke ntak emi Jehovah ọkọdiọn̄de enye.

◼ Ke ini Hannah ọkọdọhọde ete, “Nnụk mi okon̄ ke Jehovah,” ekeme ndidi enye ekenyene ayaraenan̄ ke ekikere, kpa okopodudu unam mbiomo emi esinen̄erede ada nnụk esie anam n̄kpọ. Ke nditịm ntịn̄, Hannah ọkọdọhọ ete: ‘Jehovah, afo ọsọn̄ọ mi idem.’—1 Samuel 2:1.

◼ Ẹda se Hannah eketịn̄de aban̄a “Messiah” nte ntịn̄nnịm ikọ. Kpa ikọ emi ke ẹkabarede nte “enye emi ẹyetde aran,” ndien Hannah edi akpa owo ke Bible ndikot edidem ini iso oro ẹyetde aran “Messiah.”—1 Samuel 2:10.

◼ Ke n̄kpọ nte isua 1,000 ẹma ẹkebe, Mary eka Jesus ama etiene etịn̄ ndusụk ikọ oro Hannah eketịn̄de ke ini enye okotorode Jehovah.—Luke 1:46-55.

[Ndise ke page 16]

Hannah ndidi ada ama enen̄ede afịna enye, ndien Peninnah ama anam ofụri se enye ekekemede man anam Hannah ayat esịt

[Ndise ke page 16, 17]

Ndi afo emekeme ndikpebe uwụtn̄kpọ Hannah ke nditịn̄ ofụri esịt fo ke akam?

[Ndise ke page 17]

Okposụkedi emi Eli ekeduede etịn̄ se mîfọnke ye Hannah, Hannah ikayatke esịt