Watchtower LIBRARY EKE INTANET
Watchtower
LIBRARY EKE INTANET
Efịk
Ẹ,Ê,Ị,Ọ,Ụ,Û,N̄
  • Ẹ
  • ẹ
  • Ê
  • ê
  • Ị
  • ị
  • Ọ
  • ọ
  • Ụ
  • ụ
  • Û
  • û
  • N̄
  • n̄
  • BIBLE
  • MME N̄WED
  • MBONO ESOP
  • w92 4/15 p. 12-17
  • Ndutịm Jehovah, “Mbon Oro Ẹyakde Ẹnọ”

Vidio ndomokiet idụhe mi.

Kûyat esịt, n̄kpọ anam vidio emi okûbre.

  • Ndutịm Jehovah, “Mbon Oro Ẹyakde Ẹnọ”
  • Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1992
  • N̄kpri Ibuotikọ
  • Ukem Ibuot Nneme
  • Nditọ Israel Ẹwọrọ ke Babylon
  • Mbon Ẹmi Mîdịghe Nditọ Israel Ẹwọrọ N̄ko
  • Mbiet N̄kpọ ke Eyomfịn
  • Ẹyak Ẹnọ Kaban̄a Akpan Utom
  • Ndinọ Idem Nnyịn Mfịn
  • Ntọt
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1992
  • Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode N̄wed Ezra
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—2006
  • “Israel Abasi” ye “Akwa Otuowo”
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1995
  • Mme Andidụn̄ Ọtọkiet ke “Obio” Emi Ẹfiakde Ẹwụk
    Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1995
Se En̄wen En̄wen
Enyọn̄-Ukpeme Ọnọ Ntọt Obio Ubọn̄ Jehovah—1992
w92 4/15 p. 12-17

Ndutịm Jehovah, “Mbon Oro Ẹyakde Ẹnọ”

“Isenowo ẹyeda ẹbọk n̄kpri ufene mbufo.”—ISAIAH 61:5.

1. Ntak emi ikọ oro “andinọ” ekemede nditi nnyịn mban̄a Jehovah?

NSO atatubọk andinọ ke Abasi edi ntem! Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “[Jehovah] ọnọ kpukpru owo uwem, ye ibifịk, ye kpukpru n̄kpọ.” (Utom 17:25) Nnyịn owo kiet kiet imekeme ndibọ ufọn nto editie n̄kere ediwak ‘nti edinọ ye kpukpru enọ eke ẹfọnde ẹma’ oro nnyịn ibọde ito Abasi.—James 1:5, 17; Psalm 29:11; Matthew 7:7; 10:19; 13:12; 21:43.

2, 3. (a) Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ iban̄a mme ẹnọ Abasi? (b) Ke nso usụn̄ifiọk ke mme Levite ẹkedi “mbon oro ẹyakde ẹnọ”?

2 Ye eti ntak andiwet psalm ama eyịk nte imọ idisan̄ade inọ Jehovah usiene. (Psalm 116:12) Andibot nnyịn inen̄ekede iyom baba n̄kpọ kiet oro mme owo ẹkemede ndinyene m̀mê ẹkemede ndinọ. (Psalm 50:10, 12) Jehovah owụt, nte ededi, ete ke esinem imọ esịt ke ini mme owo ke usụn̄ ediwụt esịtekọm ẹyakde idemmọ ẹnọ ke utuakibuot akpanikọ. (Men Mme Hebrew 10:5-7 domo.) Kpukpru owo ẹkpenyene ndinọ idemmọ ke ndiyak idem nnọ Andibot mmọ emi, n̄ko, ekemede ndinọ mmọ mme ifetutom efen efen, nte akanamde ye mme Levite eset. Okposụkedi kpukpru nditọ Israel ẹkeyakde idem ẹnọ Abasi, enye ekemek mme Levite ẹtode ubon Aaron nte mme oku ndiwa uwa ke ataya ye ke temple. Nso kaban̄a mme Levite eken?

3 Jehovah ama ọdọhọ Moses ete: “Da esien Levi di ken . . . Mmọ ẹdinyụn̄ ẹkpeme kpukpru n̄kpọ efe esop . . . Da ndien mme Levite nọ Aaron, ye nditọ esie: ẹda mmọ [“mbon oro ẹyakde ẹnọ,” New World Translation] [Hebrew, nethu·nimʹ] ke otu nditọ Israel ẹnọ enye.” (Numbers 3:6, 8, 9, 41) Ẹkeyak mme Levite “ẹnọ” Aaron ndinam utom ke ataya, ntre Abasi ama ekeme ndidọhọ ete: “Ẹmesio mmọ ke otu nditọ Israel ẹnọ mi.” (Numbers 8:16, 19; 18:6) Ndusụk Levite ẹkenam mfefere utom; mbon eken ẹma ẹbọ ata ikpọ ifetutom, utọ nte edinọ ukpep ke mme ibet Abasi. (Numbers 1:50, 51; 1 Chronicles 6:48; 23:3, 4, 24-32; 2 Chronicles 35:3-5) Ẹyak nnyịn idahaemi iwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnyịn inọ mbon efen oro “ẹyakde ẹnọ” ye mbiet n̄kpọ ke eyomfịn.

Nditọ Israel Ẹwọrọ ke Babylon

4, 5. (a) Ewe nditọ Israel ẹketo ke ntan̄mfep ke Babylon ẹnyọn̄ ẹdi? (b) Ke eyomfịn, nso ibiet edifiak nnyọn̄ oro nditọ Israel ẹkefiakde ẹnyọn̄ ke ntan̄mfep?

4 Ezra ye Nehemiah ẹbụk nte nsụhọ nditọ Israel, ke idak ndausụn̄ Zerubbabel Andikara, ẹkewọrọde ke Babylon ẹka isọn̄ mmọ, ndifiak n̄kowụk utuakibuot akpanikọ. Mbụk mbiba ẹmi ẹtọt nte ke ofụri ibat mme andifiak nnyọn̄ ẹmi ẹkedi 42,360. Ediwak tọsịn ke otu ibat emi ẹkedi “irenowo mbio Israel.” Mbụk emi akaiso asiak udịm mme oku. Ekem asiak n̄kpọ nte mme Levite 350, esịnede mme ọkwọ ikwọ ye mme ekpeme inuaotop ẹdide mme Levite. Ezra ye Nehemiah ẹwet n̄ko ẹban̄a ediwak tọsịn mmọ efen oro ẹtiede nte ẹkedi nditọ Israel, iso-ọfọn ẹkam ẹdide mme oku, edi emi mîkekemeke ndidiọn̄ọ udịm ubon mmọ.—Ezra 1:1, 2; 2:2-42, 59-64; Nehemiah 7:7-45, 61-66.

5 Nsụhọ Israel emi ẹketan̄de ẹka ntan̄mfep mi, ẹmi ke ukperedem ẹkenyụn̄ ẹfiakde ẹnyọn̄ Jerusalem ye Judah ẹma ẹtuak ibuot ke n̄wọrọnda usụn̄ ẹnọ Abasi ẹnyụn̄ ẹsịn idem ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ke utuakibuot akpanikọ. Nte ima ikọfiọk, nnyịn imokụt mbiet n̄kpọ oro odotde ke eyomfịn ke nsụhọ Israel eke spirit ẹmi ẹkewọrọde ke ufụn Akwa Babylon ke 1919.

6. Didie ke Abasi ada nditọ Israel eke spirit anam n̄kpọ ke eyo nnyịn?

6 Tọn̄ọ nte ẹkesana mmọ ẹyak ke 1919, nsụhọ nditọete Christ ẹmi ẹyetde aran ẹmesan̄a ifịk ifịk ẹkaiso ke utuakibuot akpanikọ. Jehovah ọdiọn̄ ukeme oro mmọ ẹsịnde ke nditan̄ akpatre mbon oro ẹdude ke otu 144,000 ẹmi ẹnamde “Israel Abasi” mbok. (Galatia 6:16; Ediyarade 7:3, 4) Nte otu, nsụhọ emi ẹyetde aran anam otu “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄” emi ẹdade ke ndinọ uwak ọnọ-uwem udia eke spirit, emi mmọ ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ndisuan ke ofụri isọn̄.—Matthew 24:45-47.

7. Mmanie ẹbuana ye mbon oro ẹyetde aran ke utuakibuot akpanikọ?

7 Nte ibuotikọ emi ekebemde iso okowụtde, ikọt Jehovah idahaemi esịne ediwak miliọn “erọn̄ en̄wen,” ẹmi ẹnyenede idotenyịn emi Abasi ọnọde ndibe akwa ukụt emi edidide ke mîbịghike. Mmọ ẹyom ndinam n̄kpọ Jehovah ke nsinsi ke isọn̄, emi mmọ mîdikopke biọn̄ ye nsatitọn̄ aba mmọn̄eyet otode mfụhọ mîdinyụn̄ idụhe aba. (John 10:16; Ediyarade 7:9-17; 21:3-5) Nte nnyịn imokụt mbiet n̄kpọ ekededi oro ekemde ye utọ mbon oro ke mbụk aban̄ade mbon ẹmi ẹkewọrọde ke Babylon? Ih!

Mbon Ẹmi Mîdịghe Nditọ Israel Ẹwọrọ N̄ko

8. Mmanie ẹketiene nditọ Israel oro ẹketode ke Babylon ẹnyọn̄ ẹdi?

8 Ke ini ẹkenọde uyo ẹte yak mme andima Jehovah ke Babylon ẹfiak ẹnyọn̄ Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, ediwak tọsịn mbon ẹmi mîkedịghe nditọ Israel ẹma ẹyere ikot. Ke mme udịm enyịn̄ emi Ezra ye Nehemiah ẹnọde, nnyịn imokot iban̄a mme “Nethinim” (emi ọwọrọde, “Mbon Oro Ẹyakde Ẹnọ”) ye “nditọ ikọt Solomon,” ẹmi ntan̄ndian ibat mmọ ekedide 392. Mbụk emi asiak se iwakde ibe owo 7,500 efen: ‘ifụn iren ye ifụn iban,’ ọkọrọ ye “mme ọkwọ ikwọ iren ye iban” ẹmi mîkedịghe mme Levite. (Ezra 2:43-58, 65; Nehemiah 7:46-60, 67) Nso ikonụk adan̄a ediwak mbon ẹmi mîdịghe nditọ Israel mi ndifiak nnyọn̄?

9. Didie ke spirit Abasi ekenyene ebuana ke edifiak oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ ke ntan̄mfep?

9 Ezra 1:5 etịn̄ aban̄a “kpukpru mmọ eke Abasi edemerede esịt mmọ, ẹdaha ke enyọn̄, ẹte idọk ikọbọp ufọk Jehovah.” Ih, Jehovah okonụk kpukpru mmọ oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ ẹdi. Enye ekedemede spirit mmọ, oro edi, ekikere emi ekenyịkde mmọ ndinam n̄kpọ. Abasi ekeme nditie idem ke heaven nnam emi ebe ke ndida edisana spirit esie, kpa anamutom odudu esie. Ntem, ‘spirit [Abasi]’ ama an̄wam kpukpru mbon oro ẹkedahade “ke enyọn̄, ẹte idọk ikọbọp ufọk Jehovah.”—Zechariah 4:1, 6; Haggai 1:14.

Mbiet N̄kpọ ke Eyomfịn

10, 11. Nso mbiet n̄kpọ ke ẹkeme ndikụt kaban̄a mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹmi ẹketode ke Babylon ẹnyọn̄ ẹdi?

10 Mmanie ke mme andifiak nnyọn̄ ndi oro mîkedịghe nditọ Israel do ẹkeda ẹban̄a? Ediwak Christian ẹkeme ndibọrọ ẹte: ‘Mme Nethinim ẹda ẹban̄a “mme erọn̄ en̄wen” mfịn.’ Edi akpanikọ, edi idịghe sụk mme Nethinim ikpọn̄; koro kpukpru mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹmi ẹkefiakde ẹnyọn̄ ẹdi ẹda ẹban̄a mme Christian mfịn ẹmi mîdụhe ke otu Israel eke spirit.

11 N̄wed oro You May Survive Armageddon Into God’s New Worlda ọkọdọhọ ete: “Nsụhọ nditọ Israel 42,360 ikedịghe n̄kukụre mbon ẹmi ẹkekpọn̄de Babylon ye Zerubbabel andikara . . . Ediwak tọsịn mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹma ẹdu . . . Ke ẹsiode mme Nethinim ẹfep ama odu mbon efen oro mîkedịghe nditọ Israel, ifụn, nta mbon ikwọ iren ye iban ye mme andito ubon ikọt Edidem Solomon.” N̄wed oro ama anam an̄wan̄a ete: “Mme Nethinim, ifụn, mbon ikwọ ye nditọ ikọt Solomon, kpukpru mbon ẹmi mîkedịghe nditọ Israel, ẹma ẹkpọn̄ idụt ntan̄mfep ẹnyụn̄ ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdi ye nsụhọ nditọ Israel . . . Ntre nte enen ndikere nte ke mfịn mme owo ẹmi ẹtode nsio nsio idụt ẹmi mîdịghe nditọ Israel eke spirit ẹyedian idemmọ ye nsuhọ Israel eke spirit ẹnyụn̄ ẹmenede utuakibuot Jehovah Abasi ke enyọn̄ ye mmọ? Ih.” Utọ mbon oro ‘ẹkabade ẹdi ndamban̄a Nethinim, mbon ikwọ, ye nditọ ikọt Solomon eke eyomfịn.’

12. Didie ke Abasi ada spirit esie anam n̄kpọ ke san̄asan̄a usụn̄ kaban̄a nditọ Israel eke spirit, edi ntak emi nnyịn ikemede nditịm mfiọk nte ke enye odu ọnọ kpukpru mme andituak ibuot nnọ enye?

12 Nte ekedide ke uwụtn̄kpọ eke eset emi, Abasi ọnọ n̄ko mbon oro ẹdoride enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke isọn̄ spirit esie. Edi akpanikọ, mmọ imanake obufa. Owo kiet kiet ke otu 144,000 emi enyene ndifiak mmana obufa ini kiet kpọt nte eyen Abasi emi ẹbonde ke spirit ẹnyụn̄ ẹyetde aran ke spirit. (John 3:3, 5; Rome 8:16; Ephesus 1:13, 14) Nte ededi, ediyet aran oro edi anana-mbiet ediyarade spirit Abasi n̄wụt ke ibuot ekpri otuerọn̄. Edi oyom spirit Abasi n̄ko man ẹnam uduak esie. Ntem, Jesus ọkọdọhọ ete: ‘Ete mbufo ke heaven ediyak edisana spirit ọnọ mmọemi ẹben̄ede Enye.’ (Luke 11:13) Edide andiben̄e enyene idotenyịn eke heaven m̀mê edi eke erọn̄ en̄wen, spirit Jehovah odu barasuene man ẹnam uduak Esie.

13. Didie ke spirit ekeme ndinam utom ke idem kpukpru asan̄autom Abasi?

13 Spirit Abasi okonụk nditọ Israel ye mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ndifiak nnyọn̄ Jerusalem, ndien enye ọsọn̄ọ onyụn̄ an̄wam kpukpru mme anam-akpanikọ ikọt esie mfịn. Edide Christian enyene idotenyịn uwem oro Abasi ọnọde ke heaven m̀mê ke isọn̄, ana enye ọkwọrọ eti mbụk, ndien edisana spirit an̄wam enye ndinam akpanikọ ke oro. Nnyịn owo kiet kiet—sededi oro idotenyịn nnyịn edide—inyene ndikọri mbun̄wụm spirit, emi edide se kpukpru nnyịn iyomde ke ọyọhọ udomo.—Galatia 5:22-26.

Ẹyak Ẹnọ Kaban̄a Akpan Utom

14, 15. (a) Ke otu mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹmi ẹkefiakde ẹnyọn̄ ẹdi, ewe otu iba ke ẹkesio ẹwụt san̄asan̄a? (b) Mmanie ẹkedi mme Nethinim, ndien nso ke mmọ ẹkenam?

14 Ke otu ediwak tọsịn mbon oro mîkedịghe nditọ Israel oro spirit okonụkde ndifiak nnyọn̄ ekedi n̄kpri otu iba oro Ikọ Abasi okosiode owụt san̄asan̄a—mme Nethinim ye nditọ ikọt Solomon. Mmanie ke mmọ ẹkedi? Nso ke mmọ ẹkenam? Ndien nso ke emi ekeme ndiwọrọ mfịn?

15 Mme Nethinim ẹkedi otu oro mîkotoho idụt Israel ẹmi ẹkenyụn̄ ẹnyenede ifet ndinam utom ye mme Levite. Ti mbon Canaan oro ẹtode Gibeon ẹmi ẹkekabarede ẹdi “mme asiak-ifia, ye mme okoi-mmọn̄ [ẹnọ] mbon esop ye itie uwa Jehovah.” (Joshua 9:27) Iso-ọfọn ndusụk mme andito ubon mmọ ẹma ẹdu ke otu mme Nethinim ẹmi ẹkewọrọde ke Babylon, ọkọrọ ye mbon eken ẹmi ẹkedade ẹdisịn nte mme Nethinim ke ini ukara David ye ke mme ini eken. (Ezra 8:20) Nso ke mme Nethinim ẹkenam? Ẹkeyak mme Levite ẹnọ ndin̄wam mme oku, ndien ke oro ebede ẹma ẹyak mme Nethinim ẹnọ ndin̄wam mme Levite. Idem ye isenowo oro ẹkenade mbobi, emi ekedi ifetutom.

16. Didie ke idaha mme Nethinim okokpụhọde nte ini akakade?

16 Ke ini otu emi ọkọwọrọde ke Babylon, ekpri ibat mme Levite ẹkesịne, ke ẹmende ẹdomo ye mme oku m̀mê mme Nethinim ye “nditọ ikọt Solomon.” (Ezra 8:15-20) Dictionary of the Bible, eke Dr. James Hastings ọdọhọ ete: “Ke ndusụk ini ama ekebe nnyịn imokụt nte ẹwụkde [mme Nethinim] ata ọyọhọ ọyọhọ nte otu mme anam edisana utom, tutu eyedi se ẹnọde mmọ mme ifetutom.” N̄wedmbụk ufọkn̄wed oro Vetus Testamentum etịn̄ ete: “Ukpụhọde ama ada itie. Ke Ẹma Ẹkewọrọ ke Ntan̄mfep, owo ikesehe [isenowo] ẹmi aba nte ifụn Temple, edi nte mme asan̄autom ke enye, ẹnyenede idaha ebietde eke otu mbon eken, oro ẹkenamde utom ke Temple.” Se ekebe oro “Ukpụhọde Idaha.”

17. Ntak emi mme Nethinim ẹkebọde ekese utom ndinam, ndien nso uyarade odu ke Bible kaban̄a emi?

17 Nte ededi, mme Nethinim ikakabakede idi ukem ye mme oku ye mme Levite. Mme oku ye mme Levite ẹkedi nditọ Israel, emi Jehovah ke idemesie ekemekde ndien mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ikenyeneke ndida itie mmọ. Edi, se Bible owụtde ẹdi nte ke sia edide esisịt ibat mme Levite ẹkedu, ẹma ẹnọ mme Nethinim ekese ndinam ke utom Abasi. Ẹma ẹnọ mmọ ebietidụn̄ ndidụn̄ n̄kpere temple. Ke eyo Nehemiah mmọ ẹkenam utom ye mme oku ke ndidiọn̄ mme ibibene ẹmi ẹkperede temple. (Nehemiah 3:22-26) Ndien edidem Persia ama ọnọ uyo ete ẹsio mme Nethinim ẹfep ke ukpe tax, kpasụk nte ẹkesiode mme Levite ẹfep ke ntak utom temple mmọ. (Ezra 7:24) Emi owụt adan̄a nte “mbon oro ẹyakde ẹnọ” (mme Levite ye mme Nethinim) ẹmi ndien ẹkenyenede ata n̄kpet n̄kpet ebuana ke mme n̄kpọ eke spirit ye nte utom mme Nethinim ọkọkọride nte asan̄ade ekekem ye se ẹkeyomde, nte ededi owo ikedehede ibat ke mmọ ẹkedi mme Levite. Ke ini Ezra ke ukperedem akatan̄de mbon ntan̄mfep obon ndifiak nnyọn̄, baba Levite kiet ikodụhe ye mmọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ. Ntre enye ama esịn ọkpọsọn̄ ukeme nditan̄ ndusụk mmọ mbok. Oro ama osụn̄ọ ke mme Levite 38 ye mme Nethinim 220 ẹmi ẹkefiakde ẹnyọn̄ man ẹkenam utom nte “mme anam-n̄kpọ ufọk Abasi nnyịn.”—Ezra 8:15-20.

18. Enyene ndidi nditọ ikọt Solomon ẹkenam nso utom?

18 Ọyọhọ otu iba oro mîkedịghe nditọ Israel oro ẹkesiode ẹnịm san̄asan̄a ekedi nditọ ikọt Solomon. Bible ọnọ esisịt mbụk aban̄a mmọ. Ndusụk mmọ ẹkedi “nditọiren Sophereth.” Ezra adian ikọ oro asiakde ataata n̄kpọ ke enyịn̄ oro, anamde enye edi Has·so·pheʹreth, emi iso-ọfọn ọwọrọde “mme ewetn̄wed.” (Ezra 2:55, NW; Nehemiah 7:57) Ekeme ndidi mmọ ke ntem ẹkenam utom nte mme ewetn̄wed m̀mê mme osion̄o n̄wed, iso-ọfọn mme ewetn̄wed temple m̀mê eke ndutịm utom. Okposụkedi ẹketode esenidụt, nditọ ikọt Solomon ẹmi ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah ke ndikpọn̄ Babylon nnyụn̄ mfiak nnyọn̄ man ẹkebuana ke ndifiak n̄wụk utuakibuot Esie.

Ndinọ Idem Nnyịn Mfịn

19. Nso itie ebuana odu ke ufọt mbon oro ẹyetde aran mfịn ye mme erọn̄ en̄wen?

19 Ke eyo nnyịn, Abasi amada nsụhọ oro ẹyetde aran ke n̄wọrọnda usụn̄ ndida iso ke utuakibuot akpanikọ ye edikwọrọ eti mbụk. (Mark 13:10) Mmọemi ẹdat esịt didie ntem ndikụt ediwak tọsịn owo ke mme itie duop, ediwak tọsịn owo ke mme itie ikie, ndien ekem ediwak miliọn erọn̄ en̄wen ẹdianade ye mmọ ke utuakibuot! Ndien nso inem inem edidianakiet odu ntem ke ufọt nsụhọ ye mme erọn̄ en̄wen!—John 10:16.

20. Ewe obufa ifiọk edi nnennen ke se iban̄ade mbiet oro odude kaban̄a mme Nethinim ye nditọ ikọt Solomon? (Mme N̄ke 4:18)

20 Kpukpru mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹmi ẹkewọn̄ọde ke ntan̄mfep ke Babylon eset ẹda ẹban̄a mme erọn̄ en̄wen oro idahaemi ẹnamde utom ye nsụhọ Israel eke spirit. Nso, ndien, kaban̄a akpanikọ oro nte ke Bible osio mme Nethinim ye nditọ ikọt Solomon owụt san̄asan̄a? Ke uwụtn̄kpọ emi ẹma ẹnọ mme Nethinim ye nditọ ikọt Solomon mme ifetutom oro ẹkponide ẹkan eke mbon eken oro mîkedịghe nditọ Israel oro ẹketienede ẹnyọn̄ ẹdi. Emi nte enende ekeme ndida mban̄a nte ke Abasi atat mme ifetutom ye mme utom efen efen ọnọ ndusụk owo ke otu erọn̄ en̄wen oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹnyụn̄ ẹnyịmede.

21. Didie ke ndusụk nditọete oro ẹnyenede idotenyịn uwem ke isọn̄ ẹbọ mme utom ye mme ifetutom efen efen?

21 Mme ifetutom efen efen oro ẹkenọde mme Nethinim ẹma ẹnyene ebuana nnennen nnennen ye mme utom eke spirit. Etie nte nditọ ikọt Solomon ẹma ẹbọ mme mbiomo ndutịm utom. Ukem ntre mfịn, Jehovah ọmọdiọn̄ ikọt esie ndien “ọnọ owo enọ” man ẹse ẹban̄a se inanade mmọ. (Ephesus 4:8, 11, 12) Se isịnede ke ndutịm emi ẹdi ediwak nditọete irenowo ke mme itie ikie ẹmi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha, ẹnyenede ifiọk ke uwem ẹmi ẹbuanade ke ‘ndibọk otuerọn̄,’ ẹnamde utom nte mme esenyịn circuit ye district ye ke Mme Kọmiti N̄kọk Itieutom ke mme n̄kọk itieutom Watch Tower Society 98. (Isaiah 61:5) Ke ibuot itieutom N̄ka eke ofụri ererimbot, ke idak ndausụn̄ “akama ukpọhọde” ye Otu Ukara esie, irenowo ẹmi ẹdotde ẹbọ ukpep man ẹn̄wam ke nditịm udia eke spirit. (Luke 12:42) Ẹma ẹnọ mme anam utom unyịmesịt eken oro ẹyakde idem ẹnọ, oro ẹma ẹkenam utom ẹbịghi ukpep ke nte ẹkamade mme ufọkidụn̄ Bethel ye mme ufọk umịn̄n̄wed ndinyụn̄ nse enyịn ke mme ndutịm ubọp mbufa n̄kọk itieutom ke ofụri ererimbot ye mme ufọkmbono kaban̄a utuakibuot Christian. Mmọ ẹkụt unen ke ndinam utom nte mme n̄kpet n̄kpet andin̄wam nsụhọ oro ẹyetde aran, ẹmi ẹnamde ubak ubon oku.—Men 1 Corinth 4:17; 14:40; 1 Peter 2:9 domo.

22. Ntak emi odotde ete ẹnọ ndusụk ke otu mme erọn̄ en̄wen ndodobi mbiomo idahaemi, ndien didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ iban̄a emi?

22 Ke eyo eset, mme oku ye mme Levite ẹma ẹkaiso ndinam utom ke otu mme Jew. (John 1:19) Mfịn, nte ededi, ana nsụhọ Israel eke spirit oro odude ke isọn̄ akaiso ndikpekpri ke ibat. (Wụt nte edide isio ye John 3:30.) Ke akpatre, ke ẹma ẹkesobo Akwa Babylon ẹfep, kpukpru owo 144,000 ‘ẹmi ẹfịkde idiọn̄ọ’ ẹdidu ke heaven kaban̄a ndọ Eyenerọn̄. (Ediyarade 7:1-3; 19:1-8) Edi idahaemi ana mme erọn̄ en̄wen ẹkakaiso ndikọri ke ibat. Akpanikọ oro nte ke idahaemi ke ẹnọ ndusụk mmọ, ke ẹmende ẹdomo ye mme Nethinim ye nditọ ikọt Solomon, ndodobi mbiomo ke idak edise enyịn eke nsụhọ oro ẹyetde aran inamke mmọ ẹkohode idem m̀mê ndibat idem ke akpan n̄kpọ n̄kaha. (Rome 12:3) Emi ọnọ nnyịn nsọn̄ọ nte ke nte ikọt Abasi ‘ẹtode ke akwa ukụt ẹwọn̄ọ,’ ke irenowo oro ẹnyenede ifiọk ke uwem ẹyedu—“mbọn̄”—oro ẹtịmde idem man ẹnọ ndausụn̄ ke otu mme erọn̄ en̄wen.—Ediyarade 7:14; Isaiah 32:1; men Utom Mme Apostle 6:2-7 domo.

23. Ntak emi anade kpukpru nnyịn ikọri edu unọ enọ kaban̄a utom Abasi?

23 Kpukpru mbon oro ẹketode Babylon ẹnyọn̄ ẹdi ẹma ẹnyịme ndinam utom ọkpọsọn̄ nnyụn̄ n̄wụt nte ke utuakibuot Jehovah edi akpan n̄kpọ akan ke ekikere ye esịt mmimọ. Kpasụk ntre ke edi mfịn. Adianade ye nsụhọ oro ẹyetde aran, “isenowo . . . ẹbọk n̄kpri ufene.” (Isaiah 61:5) Ntre inamke n̄kpọ m̀mê ewe idotenyịn oro Abasi ọnọde ke nnyịn inyene, inyụn̄ inamke n̄kpọ m̀mê mme ifetutom ewe ẹdibederede ẹnọ mbiowo oro ẹmekde ke spirit mbemiso usen ediwụt unen Jehovah ke Armageddon, ẹyak kpukpru nnyịn ikọri anana-ibụk, eti edu unọ enọ. Idem okposụkedi emi nnyịn tutu amama mîdikemeke ndinọ Jehovah usiene kaban̄a kpukpru nti enọ esie, nnyịn ikpakam inam sededi oro inamde ke esịt esop esie ke ofụri ukpọn̄. (Psalm 116:12-14; Colossae 3:23) Ntem kpukpru nnyịn imekeme ndinọ idem nnyịn kaban̄a utuakibuot akpanikọ, nte mme erọn̄ en̄wen ẹnamde utom ọtọkiet ye mbon oro ẹyetde aran, ẹmi ẹmekde ẹnịm man “ẹda ubọn̄ ke isọn̄.”—Ediyarade 5:9, 10.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

a Page 142-148; emi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., emịn̄de.

Mme Akpan N̄kpọ Nditi

◻ Ke nso usụn̄ ke mme Levite ẹkedi “mbon oro ẹyakde ẹnọ” ke Israel eset?

◻ Ewe mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹketo ntan̄mfep ẹnyọn̄ ẹdi, ẹdade ẹban̄a mmanie?

◻ Nso ukpụhọde ẹtie nte ama ada itie ye mme Nethinim?

◻ Kaban̄a mme Nethinim ye nditọ ikọt Solomon, nso mbiet n̄kpọ ke ẹkụt idahaemi?

◻ Nso mbuọtidem ke edidianakiet emi odude ke ufọt mbon oro ẹyetde aran ye mme erọn̄ en̄wen edemerede?

[Ekebe ke page 14]

UKPỤHỌDE IDAHA

Ediwak n̄wed ukabadeikọ Bible ye mme n̄wed-ofụri-orụk-ifiọk ẹtịn̄ n̄kpọ ẹban̄a mme ukpụhọde oro ndusụk mbon oro mîkedịghe nditọ Israel oro ẹketode ke ntan̄mfep ẹnyọn̄ ẹdi ẹkekụtde. Ke uwụtn̄kpọ, ke idak ibuotikọ oro “Ukpụhọde ke idaha mmọ,” Encyclopædia Biblica ọdọhọ ete: “Idaha mmọ ke n̄kaowo, nte ẹkebemde iso ẹwụt, edi se ẹkemenerede ke ukem ini oro. [Mme Nethinim] iketiehe aba nte ifụn ke ukem ukem usụn̄ oro ikọ emi ọwọrọde.” (Emi Cheyne ye Black ẹwetde, Eboho III, page 3399) Ke The Cyclopædia of Biblical Literature, John Kitto ewet ete: “Idịghe se ẹkpedoride enyịn nte ke ediwak mmọ [mme Nethinim] ẹkpewọrọ ẹka utọ usụhọde itie emi ke Palestine . . . Ediyak idem nnọ ke unyịmesịt oro mme owo ẹmi ẹkewụtde ama emenede mme Nethinim itie akamba akamba.” (Eboho II, page 417) The International Standard Bible Encyclopedia osio owụt ete: “Ke ẹkerede ẹban̄a ebuana emi ye ifiọk eyouwem mmọ ke eyo Solomon, ẹkeme ndida nte ke ikọt Solomon ẹma ẹnyene mme akpan mbiomo ke udiana temple.”—Emi G. W. Bromiley ewetde, Eboho 4, page 570.

[Ndise ke page 15]

Ke ini nditọ Israel ẹkefiakde ẹnyọn̄ man ẹkebọp Jerusalem, ediwak tọsịn mbon oro mîkedịghe nditọ Israel ẹma ẹtiene mmọ

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Ndise ke page 17]

Kọmiti N̄kọk Itieutom ke Korea. Nte mme Nethinim eset ẹkenamde, irenowo ẹmi ẹdide eke mme erọn̄ en̄wen ẹnyene ndodobi mbiomo ke utuakibuot akpanikọ mfịn

    Mme N̄wed Ikọ Efịk (1982-2025)
    Wọrọ
    Dụk
    • Efịk
    • Share
    • Mek nte amade
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nte Ẹkpedade Ikpehe Intanet Emi Ẹnam N̄kpọ
    • Ediomi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Dụk
    Share