Jehovah Omodot Ndibọ Nsinsi Itoro
“Nyekọm fi ke kpukpru usen; nnyụn̄ ntoro enyịn̄ fo ke nsinsi nsinsi.”—PSALM 145:2.
1. Ntak emi David ekenyenede ediwak ntak nditoro Jehovah?
DAVID, anam-akpanikọ asan̄utom Jehovah ama enyene ediwak ntak nditoro Abasi. Edidem Israel eset oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ mi ama ọfiọk aban̄a akwa idaha ye eti ido Jehovah onyụn̄ ọdiọn̄ọ ete ke itie edidem Esie edi ke nsinsi. Ata Edikon̄ omodot ndibọ itoro ke ntak oyụhọde udọn̄ kpukpru odu-uwem n̄kpọ ye ke ntak atuade mme anam-akpanikọ asan̄autom esie mbọm.
2. (a) Ẹtịm Psalm 145 didie? (b) Mme mbụme ewe ke nnyịn idineme iban̄a?
2 David ama ọnọ Abasi utọ itoro oro ke ọyọhọ Psalm 145. Ufan̄ikọ kiet kiet ke psalm uto emi ọtọn̄ọ ye abc Hebrew ke adiana ke adiana, okposụkedi ẹkesiode ikọ kiet (nun) ẹduọk. Ekeme ndidi nte ẹketịmde enye ke ido uto ama an̄wam nditi enye. Psalm 145 omotoro Jehovah, nte mme ikọ ẹmi ẹwụtde ẹte: “Nyekọm fi ke kpukpru usen; nnyụn̄ ntoro enyịn̄ fo ke nsinsi nsinsi.” (Psalm 145:2) Edi didie ke psalm emi ekeme nditụk nnyịn? Nso ke enye ekeme ndinam nnọ itie ebuana nnyịn ye Abasi? Man idụn̄ọde ikụt, ẹyak nnyịn ibemiso ineme iban̄a ufan̄ikọ 1 osịm 10.
Owo Ikemeke Ndidụn̄ọde Akwa Idaha Jehovah
3. Ukem nte David, nso isọn ke nnyịn ikama ‘Abasi nnyịn, kpa Edidem,’ ndien ntak-a?
3 David ekedi edidem, edi enye ama onyịme ukara Jehovah oro enye ekesịnede ke idak, ọdọhọde ete: “Nyekpono fi, O Abasi mi, edidem; nnyụn̄ n̄kọm enyịn̄ fo ke nsinsi.” (Psalm 145:1) Ye ukem ukpono oro, Mme Ntiense Jehovah ẹmemenede enyịn̄ Abasi ke enyọn̄ ẹnyụn̄ ẹtoro enye ke ofụri isọn̄. Ẹfori uwem nnyịn nte nnyịn ibuanade ke utọ utom oro. Ukem nte David, nnyịn imakama Jehovah isọn n̄kopitem ye nsụkibuot nte ‘Abasi nnyịn, kpa Edidem.’ Ndien ntak ikamade-e? Enye edi ‘nsinsi Edidem.’ (Ediyarade 15:3) Akande oro, Akamba David, Jesus Christ, emi etiede ke Obot Zion eke heaven akara toto ke 1914, ọmọnọ nnyịn ata eti uwụtn̄kpọ nsụkibuot nnọ Jehovah, kpa Nsinsi Edidem.
4. Didie ke nnyịn ikeme ‘nditoro enyịn Abasi’?
4 David ọkọdọhọ ke imọ ‘iyetoro enyịn̄ Abasi.’ Didie ke emi edi mmemmem n̄kpọ ọnọ ikpîkpu owo? Ọfọn, ke otu n̄kpọ eken, nditoro owo ọwọrọ nditịn̄ se ifọnde mban̄a enye. Editoro enyịn̄ Abasi owụt nte ke nnyịn imenyene ọkpọsọn̄ ima inọ enye ye edisana enyịn̄ esie, Jehovah. Nnyịn idehedei isụk Abasi uyo, idehedei ikụt ndudue inọ enye, ididehedei ifan̄a mfan̄a iban̄a eti ido esie. Ibọhọke ke ima ikenyene edu oro, iyak idem inọ Jehovah, inyụn̄ imụm nsọn̄ọnda ikama nte Mme Ntiense esie oro inade baptism, ke nnyịn ikeme nditịn̄ ye David nte ke nnyịn ‘iyetoro enyịn̄ Abasi ke nsinsi.’ Edieke inịmde idem nnyịn ke ima Abasi, nnyịn iyebọ enọ nsinsi uwem ndien ke ntre inyene ukeme nditoro Jehovah ke nsinsi.—Jude 20, 21.
5. Udọn̄ editoro Jehovah “ke kpukpru usen” ekpenyene nso odudu ke idem nnyịn?
5 Edieke nnyịn ke akpanikọ imade Andinọ nnyịn uwem, nnyịn iyetiene David itịn̄ ite: “Nyekọm fi ke kpukpru usen; nnyụn̄ ntoro enyịn̄ fo ke nsinsi nsinsi.” (Psalm 145:2) Usen ọkpọdiọk didie ntem edieke nnyịn mîkotoroke Abasi! Yak nnyịn ikûdedei inana ini ikaha m̀mê ndinen̄ede ntịmede esịt mban̄a mme n̄kpọ obụkidem tutu eyedi se nnyịn itrede nditịn̄ se ifọnde mban̄a Ete nnyịn eke heaven m̀mê ndibọn̄ akam nnọ enye ke usen ke usen. Ikọ Jesus ọkọwọrọ nte ke nnyịn ikpenyene ndibọn̄ akam kpukpru usen ke ini enye ọkọdọhọde ke akam uwụtn̄kpọ ete: “Nọ nnyịn udia eke ekemde nnyịn ke usen ke usen.” (Luke 11:3) Ediwak owo oro ẹdude ke utom uyọhọ-ini ẹsitoro Abasi ke usen ke usen nte mmọ ẹnamde utom Christian. Edi se ededi mme idaha nnyịn, esịt nnyịn ekpenyene ndidemede nnyịn nditoro Abasi ke ndusụk usụn̄ ke usen kiet kiet. Ndien kam kere! Nte Mme Ntiense Jehovah oro iyakde idem inọ inyụn̄ inyenede idotenyịn nsinsi uwem, nnyịn imenyene akwa idotenyịn editoro enyịn̄ esie ke nsinsi.—John 17:3.
6. Ntak emi Jehovah odotde “nte ẹtorode . . . etieti”?
6 Nnyịn ke akpanikọ imenyene ntak nditoro Abasi ke kpukpru usen, koro David ama adian do ete: “Jehovah omokpon, onyụn̄ odot nte ẹtorode enye etieti; inyụn̄ idịghe nte ẹtịmde ẹdụn̄ọde ubọn̄ esie.” (Psalm 145:3) Jehovah okpon etieti tutu eyedi se enye mînyeneke mbiet, ndien ukara esie edi ọyọhọ ọyọhọ ukara. Nebuchadnezzar, edidem Babylon ekenyene ndinyịme ete: “Baba owo kiet eke edituakde [Abasi] ubọk, onyụn̄ ọdọhọde enye, ete, Afo ananam nso? idụhe.” (Daniel 4: 34, 35) Jehovah “enyene uten̄e akan kpukpru abasi.” (Psalm 96:4) Eyịghe idụhe enye odotde “nte ẹtorode enye etieti.” Kamse, idụhe ikọ itoro ndomokiet oro okon̄de akaha ke ini ẹtorode Jehovah! Enye omodot ndibọ nsinsi itoro oro mînyeneke adan̄a.
7. Nso isọn̄ọ nte ke “inyụn̄ idịghe nte ẹtịmde ẹdụn̄ọde ubọn̄” Jehovah?
7 “Inyụn̄ idịghe nte ẹtịmde ẹdụn̄ọde ubọn̄” Jehovah. Inamke n̄kpọ m̀mê enye okpon idem didie, akwa idaha esie ọkọn̄ọ ke utọ Abasi oro enye edide. Ih, mme n̄kpọ oro enye okobotde ẹnyene ndyọ ẹkaha ẹnọ nnyịn ndifiọk, ndien nnyịn ke idem nnyịn idi se ‘ẹkenamde ke ndyọ ndyọ usụn̄.’ (Psalm 139:14; Job 9:10; 37:5) Akande oro, didie ke enye akama idemesie ediye ediye ntem! Enye ke edinam akpanikọ amanam mme un̄wọn̄ọ esie onyụn̄ ayarade mme uduak esie ke ima. Edi, nnyịn tutu amama ididiọn̄ọke kpukpru n̄kpọ iban̄a Abasi. Ke ofụri emana, nnyịn iyekeme ndikọri ke ifiọk oro inyenede iban̄a enye, se enye obotde, ye mme uduak esie.—Rome 11: 33-36.
Toro Mme Utom Jehovah
8. (a) Didie ke “ofụri emana” ẹtoro mme utom Jehovah? (b) Edieke ikpepde nditọ nnyịn mme utom ye edinam Jehovah, mmọ ẹdise utuakibuot esie didie? (c) Nte idara ndara “emana,” nso ke nsụhọ oro ẹyetde aran ẹnam?
8 Ẹkeme nditịn̄ ata ekese ke nditoro akwa Abasi nnyịn oro owo mîkemeke ndidụn̄ọde, tutu eyedi se emi okonụkde David ndidọhọ ete: “Ofụri emana ẹyetoro se afo anamde, ẹnyụn̄ ẹtan̄a ese fo.” (Psalm 145:4) Mme emana ubonowo ke adiana ke adiana ẹma ẹtoro mme utom Jehovah ẹnyụn̄ ẹbụk n̄kpọsọn̄ edinam esie. Nso ifet ke edi ntem ndibụk mme n̄kpọ ẹmi nnọ mbon oro nnyịn inịmde ukpepn̄kpọ Bible ye mmọ! Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn imekeme nditịn̄ nnọ mmọ nte ke edi Abasi okobot kpukpru n̄kpọ. (Genesis 1:1-2:25; Ediyarade 4:10) Nnyịn imekeme nditịn̄ mban̄a n̄kpọsọn̄ edinam esie ke ini enye akanyan̄ade nditọ Israel osio ke ufụn nditọ Egypt, an̄wam mmọ ndikan mme asua mbon Canaan, anyan̄a mmọ osio ke nsobo ofụri idụt ke Persia eset, ye ekese eken. (Exodus 13:8-10; Judges 4:15; Esther 9:15-17) Ndien nte inụkke nnyịn nditịn̄ mme utom ye edinam Jehovah nnọ nditọ nnyịn? Edieke nnyịn inọde nditọ nnyịn utọ item ntre, mmọ ẹnyụn̄ ẹkụtde nte nnyịn inamde n̄kpọ Abasi idara idara, etie nte mmọ ẹyese utuakibuot nnọ enye nte edide n̄kpọ idara ẹnyụn̄ ẹkọri ẹwọrọ owo ye ‘idatesịt Jehovah oro edide odudu mmọ.’ (Nehemiah 8:10; Psalm 78:1-4) Nsụhọ oro ẹyetde aran ẹdi idara idara “emana” kiet eke Mme Ntiense Jehovah ẹmi ẹtịn̄de mme utom Abasi ẹnọ “akwa otuowo,” kpa ubak emana oro ẹdidade Paradise isọn̄ ẹnyene.—Ediyarade 7:9.
9. Nte nnyịn itiede ikere mme utom ye n̄kpọsọn̄ edinam Abasi, nso ke nnyịn ikeme nditịm mfiọk?
9 Nte nnyịn itiede ikere mme utom ye n̄kpọsọn̄ edinam Abasi, nnyịn imakam inen̄ede inịm ke akpanikọ ite ke “Jehovah [idikpọn̄ke] ikọt esie kaban̄a akamba enyịn̄ esiemọ.” (1 Samuel 12:22; Psalm 94:14) Ke ini nnyịn isobode idomo, nsọn̄ọn̄kpọ, ye ukọbọ, nnyịn imekeme nditie sụn̄-n̄ inyụn̄ inyene mbuọtidem ite ke “emem Abasi” eyekpeme nnyịn esịt ye ekikere. (Philippi 4:6, 7) Ntre odot didie ntem nnyịn nditịn̄ nnọ mbon en̄wen mban̄a ima ima Ete ukpeme nnyịn eke heaven!
10. ‘Mme utịbe utịbe utom’ Jehovah ẹsịne nso, ndien didie ke nnyịn inyene ufọn ito editie n̄kere mmọ?
10 Nnyịn ikpenyene ndida ini ntie n̄kere uku ye mme utom Jehovah, koro David ama adian do ete: “Nyetie n̄kere uyai ubọn̄ ubom fo, ye ikọ mme utịben̄kpọ fo.” (Psalm 145:5) Uku Abasi enyene ndịk onyụn̄ anana mbiet. (Job 37:22; Psalm 148:13) Ntre, David ama etie ekere uyai ubọn̄ ubom Jehovah. Andiwet psalm n̄ko ama etie ekere mme n̄kpọ ẹban̄ade ‘mme utịbe utom’ Abasi. Mmọemi ẹsịne ediwụt unenikpe Abasi ke ndisobo mme anamidiọk nnyụn̄ nnịm mbon uten̄e Abasi uwem, nte ekedide ke Ukwọ oro. (Genesis 7:20-24; 2 Peter 2:9) Nditie n̄kere mme utọ n̄kpọ oro esisọn̄ọ itie ebuana nnyịn ye Jehovah onyụn̄ anam nnyịn itịn̄ ubom ye mme ndyọ ndyọ utom esie inọ mbon en̄wen. Ke usen 40 ke wilderness, ẹma ẹsọn̄ọ Jesus idem ndikan idomo ke nditie n̄kere mme n̄kpọ ẹmi enyọn̄ oro ekeberede akanamde enye ọfiọk. (Matthew 3:13-4:11) Enye ke oro ebede ama etịn̄ ubom ye mme ndyọ ndyọ utom Jehovah ọnọ mbon en̄wen.
11. (a) Ntak emi ndịk akanamde mbio obio Jericho? (b) Ye nso edu ke Mme Ntiense Jehovah ẹsitịn̄ ẹban̄a mme “n̄kpọndịk” Abasi ye “ubom” esie?
11 Ke ini nnyịn itịn̄de iban̄a ubom ye mme utom Abasi, nnyịn imesinam mbon en̄wen ẹtịn̄ ẹbana mme n̄kpọ ẹmi. David ọkọdọhọ ete: “Ndien mmọ ẹyedọhọ ẹban̄a odudu n̄kpọndịk fo: ndien amaedi ubom fo, nyebụk enye.” (Psalm 145:6) Rahab ama etịn̄ aban̄a ndịk oro akanamde mbio obio Jericho ke ini mmọ ẹkekopde nte Jehovah akanyan̄ade nditọ Israel ke Ididuot Inyan̄ onyụn̄ anamde mmọ ẹkan ndidem Amorite mbiba. Anaedi ẹma ẹtịn̄ ekese ẹban̄a mme utọ “n̄kpọndịk” oro ke Jericho. (Joshua 2:9-11) Ndien ke akpanikọ “akwa ukụt” oro asan̄ade ekpere edidi n̄kpọndịk. (Matthew 24:21) Edi mme n̄kpọ oro ẹdide ata n̄kpọndịk ọnọ mbon oro ẹdianarede ẹkpọn̄ Abasi anam esịt nti owo enyene ‘ndịk Jehovah,’ kpa eti ndịk ẹnyenede ẹban̄a enye. (Mme N̄ke 1:7) Ye utọ edu ukpono oro, Mme Ntiense Jehovah ẹsitịn̄ ẹban̄a mme uyarade odudu Abasi. Kamse, akwa Anamutom N̄kpaidem edi akpan ibuotikọ nneme ke ufọt mbon oro ẹyetde aran ye mme nsan̄a mmọ eke isọn̄! Ndien idem ukọbọ isikpanke mmọ nditịn̄ mme n̄kpọ ẹmi ye “ubom” Jehovah nnọ mbon en̄wen.—Utom 4: 18-31; 5:29.
Toro Jehovah ke Ntak Eti Ido Esie
12. Didie ke eti ido Jehovah anam nnyịn ‘ineme nneme’?
12 Abasi omodot ndibọ itoro idịghe ke ntak akwa idaha esie kpọt, edi n̄ko ke ntak eti ido ye edinen ido esie. Ntre David ọkọdọhọ ete: “Mmọ ẹneme ẹban̄a nte ẹtide akwa ufọn fo, ẹnyụn̄ ẹkwọ eti ido fo.” (Psalm 145:7) Eti ido Jehovah okpon etieti tutu eyedi se nnyịn ‘inemede’ ye idara idara ikọ iban̄a enye. Ke usem Hebrew, n̄kpọ emi ọnọ ekikere aban̄a mmọn̄ oro otopde ọwọrọ ke obube mmọn̄. Ntre ẹyak nnyịn inam itoro esịtekọm otop ọwọrọ osịm Abasi, ukem nte akpammọn̄. (Mme N̄ke 18:4) Israel ama efre eti ido Jehovah, ẹnyụn̄ ẹda akwa unan eke spirit ẹnọ idemmọ. (Psalm 106:13-43) Edi ẹyak esịt nnyịn ọyọhọ ye utọ ekọm oro nte ke mbon en̄wen ẹsikabade esịt ke mmọ ẹma ẹkefiọk nte Jehovah ọfọnde ido ye Mme Ntiense esie oro ẹyakde idem ẹnọ.—Rome 2:4.
13. Mme uyarade unenikpe Abasi ye edinen ido ẹkpenyene nso odudu ke idem nnyịn?
13 Mme uyarade unenikpe Abasi ye edinen ido ẹkpekam ẹdemede nnyịn esịt n̄ko ndikwọ idara idara. Edieke etiede nnyịn ntem ke idem, nnyịn idibemke iso iyom Obio Ubọn̄ Abasi ikpọn̄îkpọn̄ edi iyeyom edinen ido esie n̄ko. Nnyịn kpukpru ini iyeyom edu uwem nnyịn ada itoro ọsọk Jehovah. Ih, nnyịn iyedi mmọ oro ẹkwọrọde Obio Ubọn̄ kpukpru ini, inyenede ekese ndinam ke utom Abasi. Itoro oro inọde Jehovah tutu amama ididịghe se ẹbụkde ke ndobo udi.—Matthew 6:33; 1 Corinth 15:58; Mme Hebrew 10:23.
Jehovah Enyene Esịtmbọm
14. Nso uyarade idu nte ke “Jehovah enyene esịt ufọn ye mbọm”?
14 Ke asiakde mme edu Abasi efen oro odotde itoro, David ọkọdọhọ ete: “Jehovah enyene esịt ufọn ye mbọm: isọpke iyatesịt, edi okpon ima.” (Psalm 145:8) Abasi edi Abasi mfọn koro enye ọfọnde uwem ke kpukpru usụn̄ onyụn̄ atat ubọk. (Matthew 19:17; James 1:5) Enye amanam nti n̄kpọ ọnọ idem mbon oro mînamke n̄kpọ esie. (Utom 14:14-17) Jehovah enyene esịtmbọm n̄ko, atua owo mbọm, “emeti ete ke nnyịn idi ntan.” Enye isịnke edinuaha esịt ke ndek m̀mê ndinam n̄kpọ ye nnyịn nte ekemde ye mme idiọkn̄kpọ nnyịn edi enye owụt mbọm ata etieti akan ete eke owo oro otịmde enyene ima. (Psalm 51:17; 103:10-14) Kamse, ke akakan edinam uwụt mbọm, enye ama ọnọ edima Eyen esie edikpa ke ibuot nnyịn man nnyịn ikpafiak ikodu ke emem ye Abasi inyụn̄ inen̄ede itabi mfọnido esie ise!—Rome 5:6-11.
15. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke Jehovah Abasi “isọpke iyatesịt” onyụn̄ “okpon ima”?
15 Ete nnyịn eke heaven isọpke iyatesịt. Enye isiwụtke nnan nnan ifụtesịt. Jehovah n̄ko “okpon ima.” Mi ikọ Hebrew oro ada aban̄a mfọnido oro otode ima onyụn̄ adian idemesie ke n̄kpọ. Enye anam ntre tutu uduak esie kaban̄a n̄kpọ oro osu. Ikọ efen oro ẹkemede ndida nte ukpụhọ edi ‘ima akpanikọ.’ Ke otu n̄kpọ eken, ẹwụt ima mfọnido Abasi, m̀mê ima akpanikọ ke mme edinam edinyan̄a, edinịm uwem, edikpeme, edisio mfep ke mme mfịna, ye edibọhọ idiọkn̄kpọ ebe ke ufak. (Psalm 6:4; 25:7; 81:16; 21; 40:11; 61:7; 119:88, 159; 143:12; John 3:16) Sia Jehovah mîkadaha Armageddon idi ndondo oro ‘ekọn̄ okotịbede ke heaven’ amanam ediwak owo ẹnyene edinyan̄a, kpa akwa uyarade ima mfọnido Abasi.—Ediyarade 12:7-12; 2 Peter 3:15.
16. Didie ke Jehovah “[ọfọn] ye kpukpru [owo]”?
16 Ke ẹkerede ẹban̄a mbọm Abasi, ẹkeme ndidọhọ ke enye enyene akamba esịt. David ọkọdọhọ ete: “Jehovah ọfọfọn ye kpukpru [owo]: esịtmbọm esie onyụn̄ ofụk kpukpru se enye anamde.” (Psalm 145:9) Ih, Abasi ama ọfọn ye nditọ Israel. Ke ntak oro, “enye [anam] utịn Esie asiaha ọnọ mme idiọkowo ye nti owo, onyụn̄ [anam] edịm edep ọnọ ndinen owo ye mme anam-ukwan̄ido.” (Matthew 5:43-45) Ke Eden, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ndinọ ‘mfri’ oro edidide edidiọn̄. Nte ini akade enye ama ọdọhọ Abraham ete: “Kpukpru mme idụt ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt mfọn eke otode ke ubon [“mfri,” NW] fo.” (Genesis 3:15; 22:18) Ndien eti ido Abasi omokpon etieti ke “utịt ini” emi tutu eyedi se owo ekededi ekemede ndidi ‘ndibọ mmọn̄ uwem ke ikpîkpu.’ (Daniel 12:4; Ediyarade 22:17) Jehovah onyịme ndinam se ifọnde nnọ kpukpru enyene-ifiọk edibotn̄kpọ, ndien eti ido esie ekpenyene ndikaka iso ndụri nnyịn n̄kpere enye.
17. Ke nso usụn̄ ke ‘mbọm Jehovah otụk kpukpru se enye anamde’?
17 “Esịtmbọm [Jehovah] . . . ofụk kpukpru se enye anamde” koro enye anamde ekese n̄kpọ ẹdu ẹnọ mme owo ye unam. Enye “ọnọnọ ofụri obụkidem udia.” (Psalm 136:25; 147:9) Abasi ikponoke mbon inyene inyụn̄ isịn mbon oro ẹfịkde ke ndek, imenekede mbon iseri ke enyọn̄ inyụn̄ isua mbon nsụhọdeidem, imenekede mbon ndisịme ke enyọn̄ inyụn̄ isụhọde mbon ọniọn̄ inịm ke isọn̄. Mme anamidiọk ẹsinam ntre edi idịghe enyene-esịtmbọm Ete nnyịn eke heaven. (Psalm 102:17; Zephaniah 3:11, 12; Ecclesiastes 10:5-7) Ndien mbọm, eti ido, ye ima mfọnido Abasi ẹkpon didie ntem ke ndinam edinyan̄a ekeme ndidi ebe ke uwa ufak edima Eyen esie!—1 John 4: 9, 10.
Mbonima Ẹtoro Jehovah
18. (a) Didie ke mme utom Abasi “ẹkọm” enye? (b) Ini ewe ke ẹkpenụk nnyịn ndikọm Jehovah?
18 Abasi omodot ndibọ itoro ke kpukpru ebiet. Nte David esịnde enye ete: “O Jehovah, kpukpru se afo anamde ẹkọm fi: mbonima fo ẹnyụn̄ ẹtoro fi.” (Psalm 145:10) Mme utom obot Abasi “ẹkọm” enye, idem kpa nte ufọk oro ẹtịmde ẹbọp edide n̄kpọ itoro ọnọ andibọp enye, ediye eso a-flawa onyụn̄ edide n̄kpọ itoro ọnọ andibot enye oro enyenede usọ. (Men Mme Hebrew 3:4; Isaiah 29:16; 64:8 domo.) Mme utom obot Jehovah ẹnyene ndyọ etieti tutu eyedi se mmọ ẹnụkde mme angel ye owo nditoro enye. Nditọ Abasi ẹdide mme angel ẹma ẹfiori idara idara ke ini enye okobotde isọn̄. (Job 38:4-7) David ọkọdọhọ ete ke “mme heaven ke ẹbụk ubọn̄ Abasi, ikpaenyọn̄ onyụn̄ etịn̄ se ubọk esie anamde.” (Psalm 19: 1-6) Nnyịn imekeme ndinen̄ede n̄kọm Jehovah ke ini nnyịn ikụtde nte mbukpo efede ọdọk ke ikpaenyọn̄ m̀mê edop oro ọfrọde ke obot awawa mbiet. (Job 39:26; Ikwọ Solomon 2:17) Itoro edi se idotde ke ini idọkde mbun̄wụm m̀mê ikopde inem udia ye mme ufan. (Psalm 72:16; Mme N̄ke 15:17) Idem nnyịn oro ẹnamde ke utịbe utịbe usụn̄ mi ekeme n̄ko ndinam nnyịn itịn̄ itoro esịtekọm inọ Abasi.—Psalm 139:14-16.
19. Mmanie ẹdi “mbonima,” ndien nso ke mmọ ẹnam?
19 Mfịn, “mbonima” Jehovah oro ẹyetde aran ke spirit ke isọn̄ ẹmetoro enye. Mmọ ẹtịn̄ se ifọnde ẹban̄a enye ẹnyụn̄ ẹnyene udọn̄ ndikụt nte ẹnamde uduak esie ke isọn̄ kpa nte ẹnamde ke heaven. (Matthew 6:9, 10) Nte mbon oro ẹyetde aran ẹsiande mbon en̄wen ẹban̄a mme utịbe utom Abasi, akwa otuowo ẹyere ikot ke ibat oro ọdiọn̄de-diọn̄ ọkọri. Ke ẹsan̄ade ye mbonima oro ẹyetde aran mi, mmọ ẹnam utom ifịk ifịk nte mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄. Ndi esịtekọm ke onụk fi ndibuana kpukpru ini ke utom emi man ada itoro ọsọk Abasi?
20. (a) Didie ke ẹdinam enyịn Jehovah asana? (b) Kaban̄a Psalm 145, mme mbụme ewe isụhọ ndikere mban̄a?
20 Nte Mme Ntiense Jehovah, nnyịn ibiet David ke ndinọ Abasi itoro. Ye nnyịn, edinam edisana enyịn̄ Jehovah asana ye editoro enyịn̄ emi edi n̄kpọ oro otịmde ebehe nnyịn. Sia Obio Ubọn̄ Abasi edinamde enyịn̄ Abasi asana, ukpepn̄kpọ a-Bible aban̄ade Obio Ubọn̄ mi edi akpan ikpehe eti mbụk oro nnyịn itan̄ade. Ndi Psalm 145 ọmọnọ un̄wana eke spirit ke afan̄ emi? Nso ke nneme nnyịn ke nyọhọ nsụhọ psalm emi ediyarade? Ewe mme usụn̄ en̄wen ke enye ọsọn̄ọ nte ke Jehovah omodot ndibọ nsinsi itoro?
Nso Idi Ibọrọ Fo?
◻ Didie ke nnyịn ikeme nditoro enyịn̄ Jehovah?
◻ Nso idi ndusụk utom Abasi oro odotde ẹtoro?
◻ Nnyịn idinam n̄kpọ didie edieke iwụtde esịtekọm inọ eti ido Jehovah?
◻ Ke mme usụn̄ ewe ke ẹwụt mbọm Abasi?
[Ndise ke page 12]
Nte afo emesitịn̄ n̄kpọsọn̄ utom Jehovah ọnọ nditọ fo, nte mme ete ye eka oro ẹten̄ede Abasi ẹkenamde ke Israel eset?
[Ndise ke page 15]
Nte ufọk oro ẹtịmde ẹbọp adade itoro ọsọk andibọp enye, ntre mme utom obot Jehovah ẹmeda itoro ẹsọk Enye