Ibuot Itiaba
Nam N̄kpọ Jehovah Nte Ekemde ye Mme N̄kokon̄ Idaha Oro Enye Enịmde
1. Ke eyo Zephaniah, didie ke mbon Jerusalem ẹkese mme idaha oro Jehovah ekenịmde?
“JEHOVAH idinamke eti idinyụn̄ inamke idiọk.” Se mbon Jerusalem ẹkekerede edi oro ke eyo Zephaniah. Mmọ ẹkekere ke Jehovah inịmke akpan idaha ekededi inọ mmimọ ndida ndu uwem. Zephaniah ọkọdọhọ ete ke mmọ “[ẹketie] nte mmịn emi ntak eden̄ide ọdiọhọ” ke idak n̄kpọ oro ẹdọn̄de enye. Ikọ esie ọkọwọrọ ke mbon oro ẹkeyom ndidu uwem ke usụn̄ oro enemde mmọ, ifịnake idem ye etop ekededi oro aban̄ade nte Abasi edinamde n̄kpọ ye mmimọ. Edi Abasi ama ọdọhọ mme Jew oro ke imọ ‘iyada utuenikan̄ itịm idụn̄ọde Jerusalem’ inyụn̄ ‘itịn̄ enyịn ise’ mbon oro ẹfụmide mme idaha oro imọ inịmde. Ke akpanikọ, enyene mme idaha oro Jehovah enịmde, ndien nte ikọt esie ẹsede mme idaha oro ebehe enye.—Zephaniah 1:12.
2. Ke ebiet oro afo odụn̄de, didie ke mme owo ẹse mme idaha oro ẹnịmde?
2 Mfịn n̄ko, ediwak owo imaha ekikere edidu uwem ntiene mme idaha oro ẹnịmde. Afo emekeme ndikop mmọ ẹdọhọde, “Nam se amade!” Ndusụk owo ẹkeme ndikere, ‘Edieke mmenyeneke okụk n̄kem m̀mê mmen̄kemeke ndinam se idọn̄de mi, n̄kereke ke ọdiọk ndinam se n̄kekeme man n̄kpọ ọfọn ye ami.’ Mmọ isidọn̄ke enyịn ke se Abasi ekerede m̀mê se enye oyomde oto mmọ. Afo ekere didie? Ndi amama nte Andibot enịmde mme idaha?
3, 4. Ntak emi afo amade ẹnịm mme idaha ẹnọ mme n̄kpọ?
3 Ediwak owo oro mîmaha ndidu uwem nte ekemde ye mme idaha oro Abasi ẹnịmde ẹsinyịme mme idaha oro mme owo ẹnịmde ẹnọ nsio nsio n̄kpọ ke uwem. Da idaha oro ẹnịmde ẹban̄a mmọn̄ ke uwụtn̄kpọ. Ata ediwak ukara ẹsinịm mme idaha ẹban̄a utọ mmọn̄ oro mmọ ẹyomde odu. Edi nso edieke idaha oro ẹnịmde osụhọrede akaha? Oro ekeme ndinam mme owo ẹdọn̄ọ utọrọ ye mme udọn̄ọ eken oro ẹsitode mmọn̄, emi ẹsifịnade nditọwọn̄ akan. Edi anaedi afo ọmọbọ ufọn oto n̄kokon̄ idaha oro ẹnịmde ẹban̄a edin̄wọn̄ mmọn̄. Esop Ofụri Ererimbot Oro Esinịmde Mme Idaha ọdọhọ ete: “Edieke mme idaha mîkpodụhe, nnyịn ikpọsọsọp ifiọk. Nnyịn isifiọkke ufọn oro odude ke mme idaha oro ẹnịmde man ẹnyene n̄kpọ oro ẹfọnde uduot, man mme n̄kpọ ẹkûnọ owo unan, ẹsọn̄ idem, ẹkeme ndida mmọ nnam se ẹkenamde mmọ ẹnọ, ẹnyụn̄ ẹdi se ẹkemede ndida n̄kpụhọ ye n̄kpọ efen—ọkọrọ ye ndinyene kpukpru ufọn emi ke usụhọde ekọmurua.”
4 Edieke afo enyịmede ke ọfọn ẹnịm mme idaha ẹnọ nsio nsio n̄kpọ ke uwem, ndi iwụtke eti ibuot ndidori enyịn Abasi ndinịm mme n̄kokon̄ idaha nnọ mbon oro ẹkerede enyịn̄ ẹdian enye?—Utom 15:14.
NDI MME IDAHA ORO ABASI ENỊMDE ẸWỤT ETI IBUOT?
5. Didie ke Jehovah akada Amos owụt ufọn edidu uwem nte ekemde ye mme idaha oro Enye enịmde?
5 Ke ini afo ọbọpde ufọk, oyom afo etiene mme idaha oro ẹnịmde. Edieke ibibene kiet mîdaha nnennen, ofụri ufọk oro ekeme nditụhọ n̄ka n̄kan̄ kiet. Mîdịghe edieke nsiaha ẹdude ke ibibene ufọk oro, owo idikemeke ndidụn̄ ke esịt. Se n̄kukụt Amos emi eketịn̄de ntịn̄nnịm ikọ ke n̄kpọ nte isua 2,900 emi ẹkebede aban̄a esien Israel duop ọkọwọrọde edi oro. Enye ama okụt Jehovah adade ke ibibene, “urụk udomon̄kpọ onyụn̄ odu enye ke ubọk.” Abasi ọkọdọhọ ete: “Sese, mmọn̄ nda urụk udomon̄kpọ ndomo ikọt mi Israel. Ndifenke mmọ aba.” (Amos 7:7, 8) Urụk udomon̄kpọ edi urụk emi ẹyịride itiat; ẹsida enye ẹdomo n̄kpọ ẹse m̀mê n̄kpọ oro ada nnennen. ‘Ẹkeda urụk udomon̄kpọ ẹdomo’ ndamban̄a ibibene oro Amos okokụtde nte Jehovah adade. Ibibene oro akada ata nnennen. Edi ke eyo Amos, nditọ Israel ikadaha aba nnennen ke n̄kan̄ eke spirit—mmọ ẹketie nte ibibene oro otụhọde, emi oyomde ẹwụri ẹduọk mbemiso enye ọduọde.
6. (a) Nso akpan n̄kpọ ke prọfet 12 oro ẹkewet ẹban̄a? (b) Nso inam afo ekere ke mme idaha oro Abasi enịmde ẹwụt eti ibuot?
6 Nte afo odụn̄ọrede uwetn̄kpọ prọfet 12 oro, afo oyokụt akpan n̄kpọ emi ndien ndien: Enen̄ede ọfọn ndidu uwem ekekem ye mme idaha oro Abasi enịmde. Etop oro ọdọn̄ọde ke mme n̄wed emi idịghe sụk ubiomikpe mbon oro mîkodụhe uwem nte ekemde ye mme n̄kokon̄ idaha oro Abasi enịmde. Ndusụk ini, ke ini Jehovah okodụn̄ọrede ikọt esie, enye ama okụt ke mmọ ẹma ẹda mme idaha oro enye enịmde ẹdu uwem. Mmọ ndikekeme ndinam ntre owụt ke mme idaha oro Abasi enịmde ẹwụt eti ibuot; mme anana-mfọnmma owo nte nnyịn ẹkeme ndidu uwem ekekem ye mme idaha oro. Kere uwụtn̄kpọ emi.
7. Didie ke Zechariah an̄wam nnyịn ifiọk ke mme anana-mfọnmma owo ẹkeme ndinam n̄kpọ ekekem ye mme idaha oro Jehovah enịmde?
7 Ke mme Jew oro ẹkenyọn̄de ntan̄mfep ẹdi ẹma ẹkesịn itiat idakisọn̄ temple, utom ubọpn̄kpọ ama etre. Ntre Abasi ama ọdọn̄ prọfet Haggai ye Zechariah ẹkesịn udọn̄ ẹnọ mmọ ẹfiak ẹtọn̄ọ utom oro. Ke n̄kukụt kiet oro Zechariah okokụtde, Jehovah ọkọdọhọ ke Zerubbabel emi ekedide andikara Judah akakama “urụk udomon̄kpọ ke ubọk” ke ini enye ekesịnde akpan itiatufọk oro ẹkedade ẹkụre utom edibọp temple oro. Ẹkebọp temple oro ẹtiene idaha oro Abasi ekenịmde. (Zechariah 4:10) Edi kere inem inem n̄kpọ oro ẹketịn̄de mi ẹban̄a temple oro ẹkebọpde ẹma do: “Mbitiaba emi ẹdi enyịn Jehovah. Mmọ ke ẹse ẹkanade ofụri isọn̄.” Abasi ama okụt ini emi Zerubbabel ekesịnde akpan itiatufọk oro, ndien sia Enye ekemede ndikụt kpukpru n̄kpọ, Enye ama odụn̄ọde temple oro ẹkefiakde ẹbọp do onyụn̄ okụt ke ekem ye mme idaha oro Enye ekenịmde! Akpan n̄kpọ edi nte ke idem okposụkedi emi mme idaha oro Jehovah enịmde ẹkon̄de, mme owo ẹkeme ndidu uwem ekekem ye mme idaha oro. Nsịnudọn̄ oro Haggai ye Zechariah ẹkenọde ama anam Zerubbabel ye ikọt esie ẹnam n̄kpọ nte ekemde ye mme n̄kokon̄ idaha oro Jehovah ekenịmde. Ukem nte Zerubbabel, afo n̄ko emekeme ndinam se Abasi oyomde. Nso nsịnudọn̄ ke edi ntem ndifiọk emi!
NTAK EMI IKPENYỊMEDE MME IDAHA ORO JEHOVAH ENỊMDE?
8, 9. (a) Ntak emi odotde Jehovah ndinịm mme idaha nnọ owo? (b) Ntak emi okodotde Jehovah ndidọhọ nditọ Israel ẹnịm mme ewụhọ esie?
8 Sia Abasi edide Andibot, enye enyene unen ndinịm mme idaha nnọ ubonowo nnyụn̄ nyom nnyịn inam n̄kpọ nte ekemde ye mme idaha oro. (Ediyarade 4:11) Iyomke Jehovah etetịn̄ kpukpru se anade ẹnam, koro enye ama ọnọ owo ubieresịt nte eti n̄kpọ ndausụn̄. (Rome 2:14, 15) Abasi ama ọdọhọ akpa owo iba oro ete mmọ ẹkûdia “eto ifiọk eti ye idiọk,” oro akadade aban̄a unen oro Abasi enyenede ndinịm idaha kaban̄a se idide eti ye idiọk. Afo ọmọfiọk se iketịbede. (Genesis 2:17; 3:1-19) Ke ini Hosea eketịn̄de aban̄a idiọk ubiere oro Adam akanamde, enye ekewet ete: “[Nditọ Israel], ukem nte owo (oro edi, “Adam,” NW Ref. Bi., ikọ idakisọn̄), ẹmebiat ediomi mi.” (Hosea 6:7) Ntem Hosea owụt ke nditọ Israel ẹkekokoi ẹnam idiọkn̄kpọ.
9 Nso idiọkn̄kpọ ke mmọ ẹkenam? Mmọ ‘ẹma ẹbiat Ibet ediomi.’ Abasi ndikanyan̄a ikọt esie nsio ke Egypt ama anam Enye akabade edi andinyene mmọ, onyụn̄ enen̄ede enyene unen ndinịm idaha nnọ mmọ. Nditọ Israel ẹma ẹnyịme ndidụk ediomi oro ye Jehovah, ke ntre ẹnyịmede ndidu uwem ekekem ye mme idaha esie. (Exodus 24:3; Isaiah 54:5) Edi ediwak mmọ ikenịmke Ibet oro. Mmọ ẹma ẹduọk iyịp, ẹwot owo, ẹnyụn̄ ẹnam use.—Hosea 6:8-10.
10. Didie ke Abasi okodomo ndin̄wam mbon oro mîketieneke mme idaha oro enye ekenịmde?
10 Jehovah ama ọdọn̄ utọ mme prọfet nte Hosea ẹken̄wam ikọt Esie oro ẹma ẹkeyak idem ẹnọ. Hosea ekewet ke utịt n̄wed ntịn̄nnịm ikọ esie, ete: “Anie enyene ọniọn̄, man etịm ọfiọk mme n̄kpọ emi? Anie enyene ọniọn̄, man ọdiọn̄ọ mmọ? Koro mme usụn̄ Jehovah ẹnende, ndien ndinen owo ẹyesan̄a ke esịt; edi mme abiatibet ẹyetuak ukot ẹduọn̄ọ ke esịt.” (Hosea 14:9) Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ Hosea ibuot 14, nnyịn imokụt ke prọfet emi ama ọsọn̄ọ etịn̄ ntak emi oyomde ẹfiak ẹtiene Jehovah. Mbon oro ẹnyenede ọniọn̄ ẹyefiọk ke Jehovah owụt nnennen usụn̄ oro ikọt esie ẹkpesan̄ade. Nte asan̄autom Abasi emi ama akayak idem ọnọ, eyịghe idụhe nte ke afo emenen̄ede oyom ndika iso nnam se inende, omoyom ndisan̄a ke usụn̄ Jehovah.
11. Ntak emi afo ekpenịmde mme ewụhọ Abasi?
11 N̄wed Hosea 14:9 etịn̄ n̄ko mme ufọn oro ẹkemede ndibọ ke ini ẹnamde se inende. Mme edidiọn̄ ye ufọn ẹdu ke ndinam se Abasi oyomde. Sia enye edide Andibot, enye ọfiọk nte nnyịn itiede. Se enye oyomde oto nnyịn edi ke ufọn nnyịn. Ke ndinọ uwụtn̄kpọ oro edinamde itie ufan nnyịn ye Abasi an̄wan̄a, kere ban̄a ubomisọn̄ ye andikanam enye. Andikanam ubomisọn̄ ọfiọk nte ẹketịmde ẹnyụn̄ ẹbọpde ubomisọn̄ oro. Enye ọfiọk ke ubomisọn̄ oro oyom ẹsikpụhọ aran ke ubọk ke ubọk. Nso iditịbe edieke afo ofụmide idaha oro ẹkenịmde do, ekerede ke ubomisọn̄ oro ke awat nte ọfọnde? Engine ubomisọn̄ oro ekeme ndisọsọp mbiara n̄kan nte akpanade abiara, ekem isan̄ake-san̄a aba. Ukem oro ke edi ye owo. Andibot nnyịn ọnọ nnyịn mme ewụhọ. Ndinịm mmọ edi ke ufọn nnyịn. (Isaiah 48:17, 18) Ndifiọk ke mme idaha Abasi ẹdi ke ufọn nnyịn ọnọ nnyịn ntak efen ndidu uwem nte ekemde ye mme idaha oro enye enịmde, nnyụn̄ nnịm mme ewụhọ esie.—Psalm 112:1.
12. Didie ke nnyịn ndisan̄a ke enyịn̄ Abasi ekeme ndinam nnyịn itetịm isọn̄ọ itie ufan nnyịn ye enye?
12 N̄kponn̄kan utịp emi inyenede ke ndinịm mme ewụhọ Abasi edi ndinen̄ede nsọn̄ọ itie ufan nnyịn ye enye. Ke ini nnyịn idude uwem ekekem ye mme idaha oro enye enịmde inyụn̄ ikụtde nte mmọ ẹwụtde eti ibuot ẹnyụn̄ ẹnyenede ufọn, emi ayanam nnyịn idọdiọn̄ ima Andinịm mme idaha emi. Prọfet Micah ama etịn̄ inem inem aban̄a n̄kpet n̄kpet itie ufan oro ete: “Kpukpru owo ẹyesan̄a ke enyịn̄ abasi mmọ; edi nnyịn idisan̄a ke enyịn̄ Jehovah Abasi nnyịn ke nsinsi nsinsi.” (Micah 4:5) Nso akwa ifet ke nnyịn inyene ntem ndisan̄a ke enyịn̄ Jehovah, nnam ẹfiọk eti enyịn̄ esie nnyụn̄ nnyịme enye akara nnyịn! Edi ndammana n̄kpọ nnyịn ndiyom ndikpebe mme edu esie. Ẹyak nnyịn owo kiet kiet inam n̄kpọ ndinen̄ede nsọn̄ọ itie ufan nnyịn ye Abasi.—Psalm 9:10.
13. Ntak emi ndibak enyịn̄ Abasi mîwọrọke ndikop ndịk mban̄a enyịn̄ esie?
13 Mbon oro ẹdude uwem ekekem ye mme idaha oro Abasi enịmde ẹnyụn̄ ẹsan̄ade ke enyịn̄ Abasi ẹdi mbon oro ẹdọhọde nte ẹbakde enyịn̄ Abasi. Emi idịghe ndikop ndịk mban̄a enyịn̄ Abasi. Koro Jehovah ọn̄wọn̄ọ ọnọ utọ mbon oro ete: “Utịn edinen ido ayasiaha ọnọ mbufo emi ẹbakde enyịn̄ mi, se ikọkde udọn̄ọ oyodu enye ke mba; ndien mbufo ẹyewọn̄ọ ẹkefrọ nte nditọ enan̄ eke ẹnyenede isek.” (Malachi 4:2) Ke edisu ntịn̄nnịm ikọ emi, Jesus Christ edi “utịn edinen ido.” (Ediyarade 1:16) Enye ke ayama idahaemi, ọkọk mme owo udọn̄ọ eke spirit, ndien nte ini akade, enye ayayama ọkọk mme owo ata ata udọn̄ọ. Idatesịt mbon oro ẹkọkde udọn̄ọ mmọ ebiet nditọ enan̄ emi ẹnyenede isek, oro ‘ẹwọn̄ọde ẹkefrọ,’ ẹkop nduaidem ye idatesịt ke ifụre oro mmọ ẹnyenede. Nte afo unyeneke utọ akwa ifụre oro?—John 8:32.
14, 15. Mme ufọn ewe ke afo ọbọ ke nditiene mme idaha oro Jehovah enịmde?
14 Ufọn efen oro afo ekemede ndibọ ke ndidu uwem nte ekemde ye mme idaha oro Abasi enịmde edi eti itie ufan ye mme owo. Habakkuk ama etịn̄ utịm ikotion ete ke mbon oro ẹtienede mi ẹnyene mbọm m̀mê ke nnama eyesịm mmọ—mbon oro ẹsịnde esịt ke n̄kpọ owo, mbon oro ẹkọde idiọk udori, mbon oro ẹduọkde iyịp, mbon oro ẹdiomide ndinam oburobụt ido idan̄, ye mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ ndisọi mbiet. (Habakkuk 2:6-19) Jehovah ndiketịn̄ ke mbon emi ẹnyene mbọm owụt in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke enye enịm mme idaha oro nnyịn ikpadade idu uwem. Edi fiọk akpan n̄kpọ emi: Inan̄ ke otu mme idiọkn̄kpọ oro ẹsiakde ẹnyene n̄kpọ ndinam ye nte nnyịn inamde n̄kpọ ye ekemmọ owo. Edieke nnyịn isede n̄kpọ nte Abasi esede, nnyịn idinamke mbọhọidụn̄ nnyịn idiọk. Edi ufan nnyịn ye ata ediwak mmọ eyenen̄ede ọfọn.
15 Ọyọhọ ufọn ita oro nnyịn ibọde edi ndinyene inemesịt ke ubon. Mfịn, mme owo ẹwak ndida usiondọ nte n̄kukụre usụn̄ ndikọk mfịna ndọ. Edi Jehovah ama ada prọfet Malachi etịn̄ ete ke ‘imọ isasua usiondọ.’ (Malachi 2:16) Nnyịn iyeneme Malachi 2:16 ọyọhọ ọyọhọ nte ini akade, edi kan̄a ke emi, fiọk ete ke itie N̄wed Abasi emi owụt ke Abasi ada ọniọn̄ enịm mme idaha oro anade mbonubon ẹtiene; ndien edieke mmọ ẹsịnde ukeme ẹtiene mme idaha emi, emem oyodu ke ubon. (Ephesus 5:28, 33; 6:1-4) Edi akpanikọ nte ke kpukpru nnyịn idi mme anana-mfọnmma owo, ke ntre mme mfịna ẹyedu. Edi ke n̄wed Hosea, Enye “emi osiode kpukpru ubon ke heaven ye ke isọn̄ enyịn̄” ama ọnọ eti uwụtn̄kpọ ke nte ẹkemede ndikọk idem ata ikpọ mfịna ke ndọ. Nnyịn iyeneme oro n̄ko nte ini akade ke ibuot kiet ke n̄wed emi. (Ephesus 3:15) Idahaemi, ẹyak ineme n̄kpọ efen oro esịnede ke nditiene mme idaha oro Abasi enịmde.
“ẸSUA SE IDIỌKDE ẸNYỤN̄ ẸMA SE IFỌNDE”
16. Nso ebuana ke Amos 5:15 enyene ye mme idaha oro Abasi enịmde?
16 Adam, akpa owo oro, ama anam ndisịme ubiere ke ini enye ekenyenede ndimek m̀mê idaha eti ye idiọk anie ọfọn akan. Ndi nnyịn iyanam ubiere oro owụtde ọniọn̄? Amos eteme nnyịn ete inen̄ede ikere n̄kpọ mi, ọdọhọde ete: “Ẹsua se idiọkde ẹnyụn̄ ẹma se ifọnde.” (Amos 5:15) Prọfesọ William Rainey Harper, oro ama akakpa, emi ekesikpepde n̄kpọ aban̄a mme usem ye mme n̄wed Ufọt Ufọt N̄kan̄ Edem Usoputịn ke University of Chicago ọkọdọhọ ntem aban̄a ufan̄ikọ emi: “Idaha eti ye idiọk oro [Amos] ekenyenede ke ekikere ekedi ndidu uwem nte ekemde ye uduak Yahweh.” Emi edi akpan n̄kpọ oro nnyịn ikemede ndikpep nto prọfet 12 oro. Ndi nnyịn imenyịme nditiene idaha eti ye idiọk oro Jehovah enịmde? Ẹyarade mme n̄kokon̄ idaha oro ẹnọ nnyịn ke Bible, ndien mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹnyụn̄ ẹnyenede mbufiọk, emi ẹdiọn̄ọde nte “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” ẹnam mme n̄kpọ emi ẹn̄wan̄a.—Matthew 24:45-47.
17, 18. (a) Ntak emi oyomde ẹsua se idiọkde? (b) Nọ uwụtn̄kpọ ban̄a nte nnyịn ikemede ndinen̄ede nsua se idiọkde.
17 Nnyịn ndisua se idiọkde an̄wam nnyịn ifep ndinam se iyatde Abasi esịt. Ke uwụtn̄kpọ, owo ekeme ndifiọk mfịna oro edise ndise idan̄ ke Intanet akamade onyụn̄ odomo nditre ndise enye. Edi nso ke ‘esịt’ esie ekere aban̄a edise ndise idan̄ ke Intanet? (Ephesus 3:16) Edieke enye anamde item oro Abasi ọnọde ke Amos 5:15, eyemem enye utom ndisua se idiọkde. Ntem, enye ekeme ndikan ke en̄wan editre ndinam se iyatde Abasi esịt.
18 Kere uwụtn̄kpọ efen. Ndi afo akpatuak ibuot ọnọ ndisọi n̄kpọ oro ẹbotde ke mbiet ndido idan̄? Ndikam n̄kekere utọ n̄kpọ oro edi n̄kpọ itekesịt, ndi idịghe ntre? Edi, Hosea ama etịn̄ aban̄a mme ete ete nditọ Israel nte ẹnamde oburobụt ido ke iso Baal Peor. (Numbers 25:1-3; Hosea 9:10) Etie nte Hosea eketịn̄ n̄kpọ emi sia edituak ibuot nnọ Baal ekedide akpan idiọkn̄kpọ oro mbon obio ubọn̄ esien Israel duop ẹkesinamde. (2 Ndidem 17:16-18; Hosea 2:8, 13) Kere utọ ndek ndek n̄kpọ oro ẹkenamde: Nditọ Israel ke ẹkenụhọ ẹtuak ibuot ẹnọ ndisọi n̄kpọ ke ini idat idat usọrọ idan̄. Nnyịn ndifiọk ke Abasi enen̄ede asua utọ n̄kpọ oro ekeme ndin̄wam nnyịn owo kiet kiet ifep afia oro Satan adade Intanet ọkọk. Mfịn, ediwak owo ke ẹkpono ndiye iban ye ndiye irenowo oro ẹsikụtde ke mme ọwọrọetop edinam unọ idem inemesịt. Edi nnyịn eken emi ikpepde n̄kpọ ito ntọt oro mme prọfet emi ẹnọde ẹban̄a ukpono ndem inam n̄kpọ ata isio isio.
NYENE IKỌ ABASI KE EKIKERE
19. Nso ke afo ekeme ndikpep nto se Jonah akanamde ke ini enye okodude ke idịbi akamba iyak?
19 Nte afo odomode ndidu uwem ekekem ye n̄kokon̄ idaha Abasi ke ini osobode mme idomo ye nsọn̄ọn̄kpọ, emekeme ndikere ndusụk ini nte ke ukemeke ndinam se akpanamde mîdịghe ke ufiọkke se akpanamde. Edieke mûkemeke ndikere n̄kpọ ọfọn m̀mê idem ememde fi, didie ke afo edikeme ndinam n̄kpọ nte ọfọnde ke ini osobode ata ọkpọsọn̄ idaha? (Mme N̄ke 24:10) Enyene se ikemede ndikpep nto Jonah emi nnyịn ifiọkde ke ekedi anana-mfọnmma owo oro ekesinamde ndudue. Ti se enye akanamde ke ini okodude ke idịbi akamba iyak. Enye ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah. Fiọk se enye eketịn̄de ke akam esie.
20. Didie ke afo ekeme nditịm idem man anam se Jonah akanamde?
20 Ke ini Jonah okodude “ke idịbi Udi” ọbọn̄ akam ọnọ Abasi, enye akada ikọ emi enye ekemehede, ikọ emi odude ke mme psalm. (Jonah 2:2) Enye ama enen̄ede ofụhọ onyụn̄ ekpe Jehovah ubọk ete atua imọ mbọm, edi enye eketịn̄ ikọ oro David ekewetde. Ke uwụtn̄kpọ, men ikọ oro odude ke Jonah 2:3, 5 domo ye eke Psalm 69:1, 2.a Nte inaha in̄wan̄-in̄wan̄ ke Jonah ama etịm emehe ye se idude ke psalm David oro okodude ke eyo esie? Jonah ama eti ikọ psalm oro ẹkedade odudu spirit ẹwet mi. Ikọ Abasi eke odudu spirit ama ‘odu enye ke ọwọn̄esịt.’ (Psalm 40:8) Ke ini afo osobode idaha oro anamde idem emem fi, ndi emekeme nditi ndusụk ikọ Abasi emi odotde ke utọ idaha oro? Afo nditịm mmehe ye Ikọ Abasi idahaemi ekeme ndinen̄ede n̄n̄wam fi ke ini iso nte afo adade mme idaha oro Abasi enịmde anam ubiere onyụn̄ ọkọk mme mfịna.
NEN̄EDE BAK ABASI
21. Nso ke oyom man afo enen̄ede etiene mme idaha oro Abasi enịmde?
21 Nte ededi, ndikokot Ikọ Abasi ndọn̄ ke ibuot idịghe n̄kukụre se idinamde fi enen̄ede etiene mme idaha oro Jehovah enịmde. Prọfet Micah ama etịn̄ n̄kpọ efen oro ẹyomde man afo ekeme ndida Ikọ Abasi nsịn ke edinam: “Owo emi enyenede ata ọniọn̄ ayabak enyịn̄ fo.” (Micah 6:9) Man owo enyene ata ọniọn̄, oro edi, ekeme ndinanam se enye ọfiọkde, ana enye ekpep ndibak enyịn̄ Abasi.
22, 23. (a) Ntak emi Jehovah ọkọdọn̄de Haggai utom ọnọ mme Jew oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ọ obio mmọ? (b) Ntak emi afo enịmde ke afo eyekeme nditiene mme idaha oro Abasi enịmde?
22 Didie ke afo ekeme ndikpep ndibak enyịn̄ Abasi? Kot se prọfet Haggai ekewetde ke ẹma ẹkenyọn̄ọ ntan̄mfep ẹdi. Enye asiak enyịn̄ Jehovah utịm ike-35 ke ibio ibio n̄wed esie oro enyenede ufan̄ikọ 38 kpọt! Ke ini Jehovah ọkọdọn̄de Haggai etịn̄ ntịn̄nnịm ikọ ke isua 520 M.E.N., isua 16 ẹma ẹbe tọn̄ọ nte ẹketọn̄ọ ndifiak mbọp temple Jerusalem, edi owo ikakaha anyan ke utom oro. Ikọt Abasi ẹma ẹkop mmemidem ke ntak oro mme asua ẹkebiọn̄ọde mmọ. (Ezra 4:4, 5) Mmọ ẹkekere ke ini ikekemke kan̄a ndifiak mbọp temple oro. Jehovah ama ọnọ mmọ item ete: “Mbufo ẹtịm ẹkere usụn̄ mbufo. . . . Ẹbọp ufọk emi, man esịt enem mi, man ẹnyụn̄ ẹnọ mi ubọn̄.”—Haggai 1:2-8.
23 Zerubbabel Andikara, Joshua Akwa Oku, ye “kpukpru mmọ emi ẹsụhọde ẹkop uyo Jehovah Abasi mmọ, . . . ndien kpukpru owo ẹkop ndịk ke ntak Jehovah.” Ndien Abasi ama ọdọhọ mmọ ete: “Ami ndodu ye mbufo.” Nso nsịnudọn̄ ke emi ekedi ntem! Spirit Abasi ama anam mmọ “ẹdụk ẹkenam utom ke ufọk Jehovah.” (Haggai 1:12-14) Ndinen̄ede mbak ndiyat Abasi esịt ama anam mme owo oro ẹkekopde ndịk do ẹnam n̄kpọ kpa ye ubiọn̄ọ.
24, 25. Da mme akpan uwụtn̄kpọ neme nte afo ekemede ndida mme edumbet oro ẹdude ke ibuot emi nnam n̄kpọ.
24 Nso kaban̄a fi? Edieke afo ọfiọkde mme idaha oro Abasi enịmde emi enyenede n̄kpọ ndinam ye mfịna oro afo osobode, ndi afo eyenyene uko ndibak Jehovah utu ke ndibak owo? Yak idọhọ ke afo edi n̄kaiferi, ndien ke itieutom mbufo, odu eren emi mîdiọn̄ọke mme edumbet Abasi oro afo ọdiọn̄ọde. Edi enye ọfọn ido onyụn̄ enen̄ede ọnọ fi ntịn̄enyịn. Ndi eyeti itie N̄wed Abasi oro aban̄ade mme idaha oro Jehovah enịmde ye mme mfịna oro afo edisobode edieke ofụmide mme idaha oro? Ke uwụtn̄kpọ, ndi eyeti Hosea 4:11, emi ọdọhọde ete: “Use ye wine ye edinem wine ẹbọ mmọ ifiọk?” Ke adianade ye itien̄wed emi, ndi mbak Abasi ayanam fi ọsọn̄ọ etiene mme idaha oro Abasi enịmde onyụn̄ esịn nditiene owo oro n̄wọrọ edieke enye ọdọhọde fi edi iwọrọ? Edieke enye ọtọn̄ọde ndibre mbre ima ye afo ke mbubru, mbak oro afo enyenede ndiyat edima Abasi fo esịt ekeme ndinam fi “efehe.”—Genesis 39:12; Jeremiah 17:9.
25 Idahaemi, ẹyak ifiak ibịne uwụtn̄kpọ owo oro odomode ndikan idomo edise mme ndise idan̄ ke Intanet. Ndi enye eyeti ikọ Psalm 119:37 emi etiede nte akam? “Nam enyịn mi ọwọn̄ọde ọkpọn̄ ndikụt obukpo n̄kpọ.” Ndi enye eyeti ikọ oro Jesus eketịn̄de ke Ukwọrọikọ Oro ke Obot? “Owo ekededi eke owụkde enyịn ese n̄wan tutu udọn̄ idan̄ edemede enye, enye esesịn efịbe ye enye ama ke esịt esie.” (Matthew 5:28) Ndinyene mbak Jehovah ye udọn̄ ndidu uwem nte ekemde ye mme idaha esie ekpenyene ndinam Christian ọwọn̄ọde ọkpọn̄ se ededi oro ọdiọkde. Ini ekededi oro afo osobode idomo ndikere m̀mê ndinam se ituahade ye mme idaha Abasi, domo ndinen̄ede nnyene mbak Abasi. Ndien ti se Jehovah adade Haggai etịn̄ ọnọ fi, ete: ‘Ami ndodu ye afo.’
26. Nso efen ke nnyịn idineme?
26 Ih, afo emekeme ndida mme n̄kokon̄ idaha oro Jehovah enịmde nnam n̄kpọ nnyụn̄ mbọ ufọn. Nte afo akade iso ndidụn̄ọde mme n̄wed oro prọfet 12 oro ẹkewetde, mme idaha oro Abasi enịmde, m̀mê se enye oyomde oto nnyịn owo kiet kiet, ẹyetetịm ẹn̄wan̄a fi. Ikpehe efen oro etienede ke n̄wed emi eyeneme akpan ikpehe ita oro Jehovah enịmde nti idaha: edu uwem nnyịn, nte nnyịn inamde n̄kpọ ye mbon efen, ye uwem ubon nnyịn.
[Ikọ Idakisọn̄]
a Men n̄ko Jonah 2:2, 4-9 domo ye Psalm 18:6; 31:22; 30:3; 142:3; 31:6, ke adiana ke adiana, etiene ini oro Jonah eketịn̄de ikọ emi.
DIDIE KE AFO ỌKPỌBỌRỌ?
• Didie ke afo nditiene, m̀mê nditre nditiene mme idaha oro Jehovah enịmde ekeme nditụk enye?—Amos 7:7-9.
• Ntak emi afo ekerede ke mme idaha oro Jehovah enịmde ẹwụt eti ibuot?—Zechariah 4:10.
• Ntak emi afo enyịmede nditiene mme idaha oro Abasi enịmde?—Micah 4:5; Malachi 4:2; 2 Corinth 5:15; Ediyarade 4:11.
DIDIE KE SE ITIENEDE EMI EKEME NDIN̄WAM FI ADA MME IDAHA ORO ABASI ENỊMDE ODU UWEM?
• Ndisua se idiọkde—Amos 5:15.
• Ndikot Ikọ Abasi ndọn̄ ke ibuot—Jonah 2:4-9.
• Ndikpep ndibak Jehovah—Haggai 1:12-14.
[Ndise ke page 87]
Ntak emi afo etienede idaha oro andinam n̄kpọ enịmde onyụn̄ ọdọhọde ẹtiene?
[Ndise ke page 90]
Didie ke ndinam item oro prọfet 12 oro ẹkenọde ekeme ndin̄wam owo efep edise mme ndise idan̄?
[Ndise ke page 95]
Didie ke mbak Abasi ekeme ndin̄wam owo ke utọ idaha emi?