Ediyarade Mme Idiọkn̄kpọ—Ido Owo M̀mê Eke Abasi

KE OTU mbon Catholic, ediyarade ndudue omokpụhọde akamba akamba ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede. Ke mme ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua Ufọkederi Catholic, ẹkesiyom ediyarade ndudue ye edinọ ufen ke akwa idiọkn̄kpọ ikpọn̄îkpọn̄. Kaban̄a emi, n̄wed oro Religion in the Medieval West ọdọhọ ete: “Tutu ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie itiokiet ndutịm editua n̄kpọfiọk ama edi nsọn̄ido nsọn̄ido akaha: ẹkesikeme ndinam en̄wọn̄ọ edinam akpanikọ inikiet kpọt ke eyouwem, ediyarade ndudue ekesidi an̄wan̄wa, ufen ama esibịghi onyụn̄ okpon.”

Didie ke utọ ufen oro ekesikpon? Ke 1052 ẹma ẹyom owo kiet oro akatuade n̄kpọfiọk asan̄a ukpọkikpat oto Bruges ke Belgium aka Jerusalem! Christianity in the West 1400-1700 ọdọhọ ete, “ẹma ẹkam ẹkeme ndikụt mbon Catholic ke 1700 ke ndisana obube mmọn̄ ye idịm, ẹtọn̄ọde edọn̄ ẹnụk ibuot mmọ ẹsịn ke mmọn̄ oro ebịtde nte ice ndibọn̄ akam utua n̄kpọfiọk mmọ.” Ọtọn̄ọde ke ini oro ẹma esimụm edifen mme idiọkn̄kpọ ẹkama tutu ufen oro ama okokụre, ediwak ẹma ẹsimụm ediyarade ndudue mmọ ẹkama tutu ke n̄kpa osịmde mmọ.

Ini ewe ke edinam uyarade ndudue eyomfịn ọkọtọn̄ọ? Religion in the Medieval West ọdọhọ ete: “Mbon n̄ka ido ukpono Celt ẹma ẹtọn̄ọ obufa ido unọ ufen ke France ke utịt utịt ọyọhọ isua itiokiet. . . . Emi ekedi ndedịbe ediyarade ndudue, emi atua n̄kpọfiọk ayarade mme idiọkn̄kpọ esie ke ndịbe ọnọ oku, ndien emi ekedi ido emi n̄ka ido ukpono akadade ọnọ ntụnọ ke n̄kan̄ eke spirit.” Nte ekemde ye mbịghi n̄kan edinam n̄ka ido ukpono, mbon n̄ka ido ukpono ẹma ẹsiyarade mme idiọkn̄kpọ mmọ ẹnọ kiet eken man ẹnyene un̄wam eke spirit ndikan mme mmeme mmọ. Ke obufa obufa ndedịbe ediyarade ndudue, nte ededi, ufọkederi ọdọhọ ke oku enyene ata n̄kpon n̄kan “odudu m̀mê ukeme ndifen mme idiọkn̄kpọ.”—New Catholic Encyclopedia.

Nte Jesus ke akpanikọ ama ọnọ mme anditiene enye utọ odudu oro? Nso ke enye eketịn̄ oro adade ndusụk owo okosịm ubiere emi?

“Mme Ukpọhọde Obio Ubọn̄”

Ke idaha kiet, Jesus Christ ama ọdọhọ apostle Peter ete: “Nyenọ fi mme ukpọhọde obio ubọn̄ heaven: sededi eke afo ọbọpde ke isọn̄ ke edibọp ke heaven; sededi eke afo atatde ke isọn̄ ke editat ke heaven.” (Matthew 16:19, The Jerusalem Bible) Ikọ Jesus ọkọwọrọ nso ke ndidọhọ “mme ukpọhọde obio ubọn̄”? Nnyịn imekeme ndifiọk emi ọfọn akan edieke nnyịn ikerede iban̄a idaha efen emi Jesus akadade ikọ oro “ukpọhọde.”

Jesus inikiet ama ọdọhọ mme adaiso ido ukpono mme Jew ẹmi ẹmehede ye Ibet Moses ete: “Mbọm mbufo mme ọfiọkibet emi ẹmende ukpọhọde ifiọk ẹfep! Mbufo ibehe idụk ke idem mbufo, ẹmenyụn̄ ẹbiọn̄ọ mmọ efen ẹmi ẹyomde ndibe ndụk.” (Luke 11:52, JB) ‘Ẹbiọn̄ọ mmọ efen ndibe ndụk’ m̀mọ̀n̄? Jesus asian nnyịn ke Matthew 23:13 ete: “Mbọm mbufo, mme scribe ye mme Pharisee, mbufo mbon mbubịk! Mbufo ẹmi ẹberide usụn̄ obio ubọn̄ heaven ẹbaha owo, mbufo ke idem mbufo ibehe idụk inyụn̄ iyakke mmọ efen ẹmi ẹyomde ndịbe ndụk ẹbe ẹdụk.” (JB) Mme ọkwọrọ ederi mme Jew ẹmi ẹma ẹberi usụn̄ ẹbaha ediwak owo, yak idọhọ, ke ndibọ mmọ ifet edidu ye Jesus Christ ke heaven nduọk. “Ukpọhọde” oro mme adaiso ido ukpono oro ‘ẹkemende ẹfep’ ikenyeneke n̄kpọ ndomokiet ndinam ye edifen mme idiọkn̄kpọ. Enye ekedi ukpọhọde edinyene ifiọk oro Abasi ọnọde.

Ukem ntre, “mme ukpọhọde obio ubọn̄” oro ẹkenọde Peter ikadaha iban̄a odudu ndinam heaven ọfiọk mme idiọkn̄kpọ owo oro ẹkpefende m̀mê oro ẹkpeyakde ada. Utu ke oro, mmọ ẹkeda ẹban̄a akwa ifet oro Peter ekenyenede ke ndiberede usụn̄ oro adade osịm heaven ke ndisuan ifiọk oro Abasi ọnọde ebe ke ukwọrọikọ esie. Enye ekebemiso anam emi ọnọ mme Jew ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew, ekem ye mbon Samaria, ndien ke akpatre ye mme Gentile.—Utom 2:1-41; 8:14-17; 10:1-48.

“Sededi eke Mbufo Ẹbọpde ke Isọn̄”

Ke ukperedem, ẹma ẹfiak ẹtịn̄ se Jesus eketịn̄de ọnọ Peter ẹnọ mme mbet eken. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ke akpanikọ ke ndọhọ mbufo, sededi eke mbufo ẹbọpde ke isọn̄ ke edibọp ke heaven; sededi eke mbufo ẹtatde ke isọn̄ ke editat ke heaven.” (Matthew 18:18, JB) Nso odudu ke Christ mi akayak ọnọ mme mbet? Udọn̄ikọ owụt nte ke enye eketịn̄ aban̄a edibiere mme mfịna ke ufọn mme andinịm ke akpanikọ kiet kiet nnyụn̄ nnịm esop asana ọbọhọ mme anamidiọk oro mîkabakede esịt.—Matthew 18:15-17.

Ke mme n̄kpọ ẹbuanade akwa edibiat ibet Abasi, irenowo oro ẹbiomde mbiomo ke esop ẹkpenyene ndikpe nnyụn̄ mbiere m̀mê akpana ‘ẹbọp’ anamidiọk (ẹbiom ikpe) m̀mê ‘ẹtat’ (ẹtebe ikpe). Ndi emi ọkọwọrọ ke heaven editiene ubiere owo? Baba. Nte eyen ukpepn̄kpọ oro Robert Young owụtde, ubiere ekededi oro mme mbet ẹnamde ẹkpetiene ubiere eke heaven, idịghe ndibe enye iso. Enye ọdọhọ ke Mt 18 ufan̄ikọ 18 okpokot ke ata ata usụn̄ ntem: Se mbufo ẹbọpde ke isọn̄ “edidi se ẹma ẹkebọbọp (ẹma)” ke heaven.

Ke akpanikọ, iwụtke ifiọk ndikere ke anana mfọnmma owo ekededi ekpekeme ndinam ubiere ẹmi ẹkpebọpde mbon oro ẹdude ke mme esopikpe eke heaven. Otịm owụt ifiọk akan ndidọhọ ke mme andida ke ibuot Christ oro ẹmekde ẹkpetiene ndausụn̄ esie man ẹnịm esop esie asana. Mmọ ẹkpenam emi ke ndinam ubiere oro ọkọn̄ọde ke mme edumbet oro ẹma ẹkenenịm ke heaven. Jesus ke idemesie akpada mmọ usụn̄ ke ndinam emi.—Matthew 18:20.

Nte owo ndomokiet ekeme “ndida ke ibuot Christ nte eti ebiereikpe” tutu okosịm udomo edibiere nsinsi ini iso ekemmọ andituak ibuot? (New Catholic Encyclopedia) Mme oku oro ẹyararede ndudue ẹnọ kpukpru ini ẹsinọ edifen, idem okposụkedi “etiede nte odu edinịm ke akpanikọ oro owo mîsioho itịn̄ [ke otu mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono Catholic] nte ke iwakke owo oro enen̄erede ofụhọ aban̄a mme idiọkn̄kpọ esie.” (The New Encyclopœdia Britannica) Ke akpanikọ, ini ewe ke afo okokop akpatre nte oku esịnde ndinọ edifen nnọ m̀mê nditebe anamidiọk ikpe? Eyedi, emi edi koro oku kiet kiet ikereke ke imenyene ukeme ndibiere m̀mê anamidiọk akabade esịt m̀mê ikabakede. Edi edieke emi edide ntre, ntak emi enye ọdọhọde ke imenyene odudu ndifen nnọ?

Kere ban̄a esopibet emi ebiereikpe emi enyenede esịtmbọm esitebede mme anamidiọk ikpe kpukpru ini, idem mme uyịre uyịre abiatibet, sia mmọ ẹtienede ido edinam edinyịme mme ubiatibet mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọde ẹte ke mmimọ imatua n̄kpọfiọk. Ke adan̄aemi emi ekemede ndinọ mme anamidiọk oro uyụhọ, utọ ukwan̄ ukwan̄ edikama mbọm oro okposụhọde ukpono oro ẹnyenede ẹnọ unenikpe itie. Ndi ekpekeme ndidi nte ke usụn̄ ẹnamde ediyarade ndudue ke Ufọkederi Catholic ọsọn̄ mme owo esịt ke usụn̄ unam idiọkn̄kpọ?—Ecclesiastes 8:11.

“Ediyarade ndudue isioho ntụhọ edidomo nditre idiọkn̄kpọ ke ini iso ndomokiet idi,” ntre ke Ramona ọdọhọ, ọkọn̄ọde ke ifiọk n̄kpọntịbe esie aban̄ade ediyarade ndudue nte owo Catholic ọtọn̄ọde ke ini enye ekedide isua itiaba ke emana. Enye adian do ete: “Ediyarade ndudue ọkọri ekikere oro nte ke Abasi efefen kpukpru n̄kpọ ye nte ke sededi anana mfọnmma ikpọkidem fo esịnde fi anam enye eyefen. Enye ikọrike ntotụn̄ọ udọn̄ ndinam se inende.”a

Edi nso kaban̄a ikọ Jesus emi ẹwetde ke John 20:22, 23? Do enye ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Ẹbọ Edisana Spirit. Koro mbon oro mbufo ẹfende mme idiọkn̄kpọ mmọ, ẹmefen mmọ; koro mbon oro mbufo ẹyakde idiọkn̄kpọ mmọ ada; ẹmeyak mmọ ẹda.” (JB) Ndi Jesus mi in̄wan̄în̄wan̄ ikọnọhọ mme mbet esie odudu ndifen mme idiọkn̄kpọ?

Ke ẹdade enye ikpọn̄, ufan̄ikọ Bible emi ekeme nditie nte etịn̄ ntre. Nte ededi, ke ini ekerede ẹban̄a ikọ ẹmi adianade ye uwetn̄kpọ ke Matthew 18:15-18 ye kpukpru n̄kpọ efen ekededi oro Bible ekpepde aban̄a ediyarade ndudue ye edifen nnọ, nso ke ana nnyịn ibiere? Nte ke John 20:22, 23, Jesus ọkọnọ mme mbet esie odudu ndisio owo oro akadade-kaiso anam akwa idiọkn̄kpọ ye unana edikabade esịt mfep ke esop. Ke ukem ini oro, Christ ama ọnọ mme anditiene enye odudu ndiwụt mbọm nnyụn̄ mfen mme anamidiọk oro ẹkabarede esịt. Ke akpanikọ Jesus ikọdọhọke nte ke mme mbet esie ẹkpenyene ndiyarade kpukpru idiọkn̄kpọ nnọ oku.

Ẹma ẹnọ mbon oro ẹkamade ifet ke esop odudu ke ntem ndibiere nte ẹkemede ndinam n̄kpọ ye mbon oro ẹnamde akwa idiọkn̄kpọ. Ẹdinam mme utọ ubiere oro ke idak ndausụn̄ edisana spirit Abasi ye ke n̄kemuyo ye ndausụn̄ Abasi oro ẹnọde ebe ke Jesus Christ ye Edisana N̄wed Abasi. (Men Utom 5:1-5; 1 Corinth 5:1-5, 11-13 domo.) Irenowo ẹmi ẹkamade ifet mi ke ntre ẹditiene ndausụn̄ oro otode heaven, idorike heaven ubiere mmọ.

“Ẹyarade Idiọkn̄kpọ Mbufo Ẹnọ Kiet Eken”

Ntre, ndien, ini ewe odot mme Christian ndiyarade idiọkn̄kpọ mmọ nnọ kiet eken? Ke idaha aban̄ade akwa idiọkn̄kpọ (idịghe kpukpru n̄kpri ndudue), owo oro akpayarade ndudue ọnọ mme esenyịn oro ẹbiomde mbiowo ke esop. Idem edieke idiọkn̄kpọ oro mîkponke edi ubieresịt anamidiọk oro afịnade enye ebe nde, akwa ufọn odu ndiyarade ndudue nnyụn̄ nnyom un̄wam eke spirit.

Ke afan̄ emi James andiwet Bible ọdọhọ ete: “Edieke owo kiet ke otu mbufo ọdọn̄ọde [ke n̄kan̄ eke spirit], enye ekpenyene ndidọn̄ ẹkot mbiowo ufọkabasi, ndien mmọ ẹnyene ndida aran nnyet enye ke enyịn̄ Ọbọn̄ ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹnọ enye. Akam mbuọtidem eyenyan̄a owo udọn̄ọ oro Ọbọn̄ eyenyụn̄ anam enye ọtọn̄ọ ntak adaha ada; ndien edieke enye akanamde idiọkn̄kpọ ekededi, ẹyefen enye. Ntre ẹyarade idiọkn̄kpọ mbufo ẹnọ kiet eken, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹban̄a kiet eken.”—James 5:14-16, JB.

Ke ikọ ẹmi, ekikere an̄wan̄wa, ido edinam, ndedịbe ediyarade ndudue ndomokiet idụhe. Utu ke oro, ke ini idiọkn̄kpọ efịkde Christian tutu enye ekere ke imọ ikemeke ndibọn̄ akam, enye ekpenyene ndikot mbiowo, m̀mê mme esenyịn oro ẹmekde ke esop, ndien mmọ ẹyebọn̄ akam ye enye. Man ẹn̄wam enye afiak okop nsọn̄idem ke n̄kan̄ eke spirit, mmọ n̄ko ẹyeyet enye aran Ikọ Abasi.—Psalm 141:5; men Luke 5:31, 32; Ediyarade 3:18 domo.

Otịmde odot edi item John Andinịm owo baptism oro, “ẹsion̄o nan̄a mfri eke ekemde ye edikabade esịt.” (Matthew 38; men Utom 26:20 domo.) Anamidiọk oro akabarede esịt ke akpanikọ ọkpọn̄ usụn̄ unam idiọk esie. Ukem nte Edidem David eke Israel eset, anamidiọk oro akabarede esịt emi ayararede ndudue esie ọnọ Abasi eyebọ edifen. David ekewet ete: “Nyesian fi ndudue mi, ndien n̄kofụkke mme ukwan̄n̄kpọ mi. N̄kọdọhọ nte, Nyetịn̄ mme idiọkido mi nnọ Jehovah; ndien afo efen ukwan̄n̄kpọ ye ndudue mi.”—Psalm 32:5.

Edinam utua n̄kpọfiọk ikemeke ndinọ utọ edifen nnọ oro. Abasi ikpọn̄îkpọn̄ ekeme ndinọ enye. Enye ada se mfọnmma unenikpe oyomde esịn ke edinam, edi enye ndifen nnọ owụt ima oro enye enyenede ọnọ ubonowo. Enye ndifen nnọ edi n̄ko uyarade mfọnido oro owo mîdotke oro ọkọn̄ọde ke uwa ufak Jesus Christ ndien enye odu akpan akpan ọnọ mme anamidiọk oro ẹkabade esịt ẹmi ẹwọn̄ọrede ẹkpọn̄ se ikwan̄ade ke enyịn Abasi. (Psalm 51:7; Isaiah 1:18; John 3:16; Rome 3:23-26) Mbon oro Jehovah Abasi efende ikpọn̄îkpọn̄ edinyene nsinsi uwem. Ndien man ẹbọ utọ edifen nnọ oro, ana nnyịn inam ediyarade ndudue ke ido Abasi idịghe ke eke owo.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 7]

David ama ayarade ndudue ọnọ Jehovah emi ekefende enye