Nte Ẹmi Ẹnen̄ede Ẹdi Mme Ukperedem Ini?

AFO etie ke iso ubom nte enye ọwọrọde odụk mmọn̄ oro okponde ebiọk. Ikpọ itiat ẹwọrọ ẹda ke udiọn̄ efot ye ntiam mmọn̄. Afo ke an̄wana ndifep mmọ. Akpana owo emi etiede fi ke edem an̄wam fi ndikọt iso ubom oro, edi enye enyene esisịt ifiọk. Ke ọdiọkde akan, afo unyeneke n̄wed ndise usụn̄inyan̄, ntre afo udiọn̄ọke m̀mê usọp mmọn̄ oro editre ke utụn̄ọ mmọn̄ emi anade sụn̄-n̄ m̀mê ke aya.

Idịghe inem inem n̄kpọntịbe, nte edi? Ntre ẹyak nnyịn inam ukpụhọde ke enye. Yak idọhọ ke adausụn̄ emi enyenede ifiọk odu ye afo, owo emi ọfiọkde kpukpru itiat ye inụk ke akpa emi. Enye ama ebebem iso ọfiọk ke efot mmọn̄ emi ke ewet edi, enye ọfiọk nte enye editrede, enye n̄ko ọfiọk nte enye ekemede ndiwat mbe enye. Nte afo udunyeneke ata akamba ifụre?

Ke akpanikọ, kpukpru nnyịn idu ke ukem idiọk idaha oro. Okposụkedi mîtoho nnyịn, nnyịn imọfiọhọ idem nnyịn ke ini afanikọn̄ ke mbụk owo. Ata ediwak owo inyeneke ifiọk ndomokiet iban̄a m̀mê mme n̄kpọ ẹdika iso ntem ẹbịghi adan̄a didie, m̀mê mme idaha ẹyefọn ẹkan, mîdịghe m̀mê ewe edi mfọnn̄kan usụn̄ ndibọhọ kemi. Edi inaha nnyịn iduọk idotenyịn m̀mê ndikere ke un̄wam idụhe. Andibot nnyịn ama ọnọ nnyịn ndausụn̄—enyeoro ekebemde iso etịn̄ aban̄a ini afanikọn̄ emi ke mbụk, ebem iso etịn̄ nte enye edisịmde utịt, onyụn̄ ọnọ nnyịn ndausụn̄ oro nnyịn iyomde man ibọhọ. Ndausụn̄ oro edi n̄wed, kpa Bible. Andiwet enye, Jehovah Abasi, okot idemesie Akwa Anditeme, ndien ebede ke Isaiah enye etịn̄ ye ọyọhọ nsọn̄ọ ete: “Utọn̄ fo ẹyekop uyo ke edem fo, ete, ‘Emi edi ọkpọusụn̄, mbufo ẹsan̄a ke esịt,’ ke mbufo ẹdiwọn̄ọrede ẹka nnasia, m̀mê ẹnyụn̄ ẹka ufien.” (Isaiah 30:20, 21) Nte afo ayama utọ ndausụn̄ oro? Ndien ẹyak nnyịn idụn̄ọde ise m̀mê Bible ama ebem iso etịn̄ nte eyo nnyịn editiede.

Mme Anditiene Jesus Ẹbụp Eti Mbụme

Anaedi mme anditiene Jesus ẹma ẹkop n̄kpaidem. Ndondo oro ke Jesus osụk asian mmọ, ata in̄wan̄în̄wan̄, ete ke ẹyewụri ndiye ufọk temple Jerusalem ofụri ofụri! Utọ ntịn̄nnịm ikọ oro ekedi se ikpade owo idem. Esisịt ini ke oro ebede, nte mmọ ẹketiede ke Obot Olive, inan̄ ke otu mme mbet ẹma ẹbụp Jesus ete: “Sian nnyịn ini eke mme n̄kpọ ẹmi ẹdidide; nso idinyụn̄ idi idiọn̄ọ [edidu, NW] Fo, ye eke akpatre ini eyo emi?” (Matthew 24:3; Mark 13:1-4) Edide mmọ ẹma ẹfiọk m̀mê ikọfiọkke, ibọrọ Jesus ama abuana ediwak n̄kpọ.

Ediwụri temple Jerusalem ye utịt editịm n̄kpọ mme Jew ikedịghe ukem ye ini edidu Christ ye eke utịt editịm n̄kpọ ofụri ererimbot. Kpa ye oro, ke anyan ibọrọ esie, Jesus ke usọ ama abuan kpukpru ikpehe mbụme ẹmi. Enye ama asian mmọ nte mme n̄kpọ ẹditiede mbemiso nsobo Jerusalem; enye n̄ko ama asian mmọ nte ẹkpedoride enyịn ererimbot nditie ke ini edidu esie, ke ini enye edikarade nte Edidem ke heaven edinyụn̄ ekperede ndida utịt nsọk ofụri editịm n̄kpọ ererimbot emi.

Utịt Jerusalem

Bem iso kere se Jesus eketịn̄de aban̄a Jerusalem ye temple esie. Ke se ibede isua 30 ke mbemiso, enye ama ebem iso etịn̄ aban̄a ini enyene-ndịk nsọn̄ọn̄kpọ oro edisịmde kiet ke otu ata akpan obio ke ererimbot. Tịm fiọk akpan akpan mme ikọ esie oro ẹwetde ke Luke 21:20, 21: “Ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde nte mbonekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, ẹfiọk ndien ẹte, n̄wụre esie ke ekpere. Ke ini oro yak mmọ eke ẹdude ke Judea ẹfen̄e ẹka ikpọ obot; yak mmọ eke ẹdude ke esịt obio ẹwọn̄ọ ẹnyọn̄; yak mmọ eke ẹdude ke in̄wan̄ ẹkûnyụn̄ ẹdụk obio.” Edieke akanade udịmekọn̄ oro ẹkenamde nna do ẹkan Jerusalem ẹkụk, “mmọ eke ẹdude ke esịt obio” ẹkpekeme didie ‘ndiwọn̄ọ nnyọn̄,’ nte Jesus okowụkde? Nte an̄wan̄ade, ikọ Jesus ọkọwọrọ ete ke ifet eyeberede. Nte enye ama eberede?

Ke 66 E.N., ke idak ndausụn̄ Cestius Gallus udịmekọn̄ Rome ama ebịn ọsọn̄ibuot udịmekọn̄ mme Jew ẹfiak ẹnyọn̄ Jerusalem onyụn̄ okụk mmọ ọdọn̄ ke esịt obio. Mbon Rome ẹma ẹkam ẹtara ẹdụk esịt obio ẹnyụn̄ ẹbe ẹkesịm ibibene temple. Edi Gallus ama ọnọ udịmekọn̄ esie uyo ete ẹnam n̄kpọ oro ekenen̄erede akpa owo idem. Enye ama ọnọ mmọ uyo ete ẹfiak edem! Mme okohode-idem mbonekọn̄ mme Jew ẹma ẹwọn̄ọ ẹbịne ẹnyụn̄ ẹnọ mme asua mbon Rome oro ẹkefen̄ede unan. Ntem, ifet oro Jesus ekebemde iso etịn̄ ama eberede. Mme ata Christian ẹma ẹnam item esie ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọ ke Jerusalem. Emi ekedi edinam oro owụtde ọniọn̄, koro isua inan̄ kpọt ke ukperedem, udịmekọn̄ Rome ama afiak edi, ye Etubom Titus adade mmọ usụn̄. Isan̄ enyeemi owo ikekemeke ndibọhọ.

Udịmekọn̄ Rome ama afiak akan Jerusalem okụk; mmọ ẹma ẹbọp ibombom ẹkan enye ẹkụk. Jesus ama etịn̄ prọfesi aban̄a Jerusalem ete: “Mme usen ẹyesịm fi eke mme asua fo ẹdibotde ibombom ẹkanade fi, ẹkan fi ẹkụk, ẹnyụn̄ ẹbaha fi ke kpukpru n̄kan̄.”a (Luke 19:43) Ikebịghike, ẹma ẹkan Jerusalem; ẹma ẹsụhọde ubọn̄ ubọn̄ temple esie ẹkenịm ke ntọn̄ nsobo. Mme ikọ Jesus ẹma ẹsu ọyọhọ ọyọhọ!

Nte ededi, Jesus ama enyene ekese ke ekikere akan nsobo Jerusalem oro. Mme mbet esie ẹma ẹbụp enye n̄ko ẹban̄a idiọn̄ọ edidu esie. Mmọ ikọfiọkke ini oro, edi emi akaban̄a ini oro ẹdidoride enye ke ebekpo ndikara nte Edidem ke heaven. Nso ke enye ekebem iso etịn̄?

Ekọn̄ ke Ukperedem Ini

Edieke afo okotde Matthew ibuot 24 ye 25, Mark ibuot 13, ye Luke ibuot 21, afo oyokụt in̄wan̄în̄wan̄ uyarade nte ke Jesus eketịn̄ aban̄a eyo nnyịn. Enye ama ebem iso etịn̄ aban̄a ini ekọn̄—idịghe sụk mme “ekọn̄ ye etop ekọn̄” ẹmi ẹbiatde mbụk owo kpukpru ini edi mme ekọn̄ ẹbuanade ‘idụt ndidaha n̄n̄wana ye idụt ye obio edidem ndidaha n̄n̄wana ye obio edidem’—ih, ikpọ ekọn̄ ofụri ererimbot.—Matthew 24:6-8.

Tuak da esisịt kere nte ekọn̄ okpụhọrede ke mme isua ikie nnyịn emi. Ke ini ekọn̄ ekedide sụk ntuaha ke ufọt mme udịmekọn̄ ẹmi ẹdade ẹnọ idụt iba oro ẹn̄wanade ye kiet eken, ndikpi kiet eken ke ofụt m̀mê idem nditop kiet eken ke an̄waekọn̄, oro ama enyene ndịk ekem. Edi ke 1914 Akwa Ekọn̄ ama etịbe. Idụt ama etiene idụt odụk ekọn̄ ke adiana ke adiana—kpa akpa ekọn̄ ererimbot. Ẹma ẹdiọn̄ mme otop-idem-ikpọn̄ n̄kpọekọn̄ ndida n̄wot akpakịp owo ye ke mme ata nsannsan ebiet. Mme otop-idem-ikpọn̄ ikan̄ ẹma ẹsuan itiatikan̄ odudu odudu; aran ufọp owo n̄wot ama ata, otụhọde, obiomo mme owo ndo, onyụn̄ owot mbonekọn̄ ke mme itie tọsịn; mme moto ekọn̄ ẹma ẹwat idat idat ẹdụk otu mme asua, ẹn̄wan̄ade mme okopodudu ikan̄ mmọ ẹduọk. Ẹma ẹda ubomofụm ye nsụn̄ikan̄ un̄wana ekọn̄ ẹnam n̄kpọ n̄ko—kpa mme ebeiso n̄kpọ ke se mmọ ẹdikabarede ẹdi.

Ekọn̄ Ererimbot II ama enịm mbụk—enye ama enen̄ede okpon akan enyeoro ekebemde enye iso, owotde ediwak miliọn owo. Ikpọ nsụn̄ikan̄ umen ubomofụm, ẹbietde ikpọ obio ẹfiọrọde ke mmọn̄, ẹma ẹwat ke mme inyan̄ ẹnyụn̄ ẹsuan mme ubomofụm ekọn̄ man ẹda ke enyọn̄ ẹn̄wan̄a bọmb ẹduọk mme asua oro ẹyomde ndiwot. Nsụn̄ikan̄ ekọn̄ ẹma ẹbiat ẹnyụn̄ ẹnam mme nsụn̄ikan̄ mme asua ẹsịp. Ẹma ẹtop mme bọmb atọm, ẹmi ẹkedade uwem ediwak tọsịn owo ke ini kiet oro ẹtopde! Kpa nte Jesus eketịn̄de ke prọfesi, ke akpanikọ “n̄kpọndịk” ẹdu ndinịm eyo ekọn̄ emi idiọn̄ọ.—Luke 21:11.

Nte ekọn̄ osụhọde ubọk tọn̄ọde ke ini Ekọn̄ Ererimbot II? Isụhọkede. Ndusụk ini ediwak ekọn̄ ẹsisiaha ke isua kiet—idem ke mme iduọk isua 1990 emi—ẹwotde ediwak miliọn owo. Ndien ukpụhọde odu kaban̄a mbon oro ekọn̄ owotde akpan akpan. Mme andikpan̄a idịghe aba mbonekọn̄ akpan akpan. Mfịn, ata ediwak mme andikpan̄a ke ekọn̄—ke nditịm ntịn̄, se ibede mbahade 90 eke ikie ke otu mmọ—ẹdi mbio obio.

Mme Ikpehe Eken ke Idiọn̄ọ Oro

Ekọn̄ edi ikpehe kiet kpọt ke idiọn̄ọ oro Jesus akasiakde. Enye n̄ko ama ọtọt ete ke “akan̄” oyodu. (Matthew 24:7) Ndien enye odu, okposụkedi ke edide isio ye oro isọn̄ osion̄o udia awakde akan se ẹyomde man ẹda ẹbọk ofụri ubonowo, okposụkedi ifiọk utọ in̄wan̄ ọkọride akan nte akanam edide ke mbụk owo, okposụkedi n̄kpọisan̄ oro ẹsọpde ẹnyụn̄ ẹfọnde ẹkan ẹdude ndida mmen udia n̄ka ebiet ekededi ke ererimbot. Kpa ye kpukpru oro, n̄kpọ nte mbahade kiet ke itie ition ke otu mme andidụn̄ ke ererimbot esitie biọn̄ kpukpru usen.

Jesus n̄ko ama ebemiso etịn̄ ete ke “mme idiọk udọn̄ọ” ẹyedu ke “nsio nsio ebiet.” (Luke 21:11) N̄ko-n̄ko, eyo nnyịn okụt esen n̄kpọ oro edide isio—ibọkusọbọ oro ọfọnde akan nte akanam edide, mme n̄kọri ke ifiọk ubotn̄kpọ, mme n̄kpinsịn ndibiọn̄ọ ediwak ọsọ udọn̄ọ; kpa ye oro mme idiọk udọn̄ọ ẹkọri ke anana-mbiet udomo n̄ko. Udọn̄ọ Efiomnsa ama etiene Ekọn̄ Ererimbot I usọp usọp onyụn̄ owot ediwak owo akan nte ekọn̄ okowotde. Udọn̄ọ emi ekedi se ibede owo tutu ke ndusụk obio nte New York, ẹma ẹsidia owo isop mîdịghe ẹkọbi owo ke ndisia isia kpọt! Mfịn, kansa ye udọn̄ọ esịt ẹda uwem ediwak miliọn owo kpukpru isua—ata udọn̄ọ. Ndien AIDS ke aka iso ndisobo uwem, akpan akpan kemi ifiọk ibọkusọbọ mîfiọkke usọbọ.

Ke adan̄aemi Jesus eketịn̄de aban̄a ukperedem ini akpan akpan ke ntatara usụn̄ifiọk aban̄ade mbụk ye ndutịm ukara, apostle Paul okowụk ntịn̄enyịn akpan akpan ke mme mfịna n̄kaowo ye mme edu oro ẹtarade ẹsuana. Enye ekewet, ke ubak ubak, ete: “Fiọk emi, ete ndiọkeyo ẹyedu ke ukperedem ini. Koro mme owo ẹyedi mme ama idem, . . . ẹnana uten̄e Abasi, ẹnana ima uduot owo; ẹnyụn̄ ẹbiat un̄wọn̄ọ; . . . ẹyak idiọkitọn̄ akan mmọ ubọk, ẹtie obom obom, ẹnyụn̄ ẹsua se ifọnde; mmọ ẹdi mme ada owo nnọ mme asua, ye mbon idiọk iwụk, ye mbon n̄kohodeidem; mmọ ẹma mbre ẹkan Abasi.”—2 Timothy 3:1-5.

Nte afo ememehe ye mme ikọ oro? Kere ban̄a ikpehe mbiara kiet ke ererimbot mfịn—n̄wụre ubon. Akpakịp n̄wụre ubon, mme nsan̄andọ oro ẹbọde umia kpukpru ini, edisabade nditọwọn̄, ye edikama mme ete ye eka oro ẹma ẹkesọn̄ ke idiọk usụn̄—mmọemi ẹwụt didie ntem nte ke mme owo ‘ẹnana ima uduot owo,’ “ẹtie obom-obom,” ẹnyụn̄ ẹkam ‘ẹda owo ẹnọ mme asua,’ “ẹsua se ifọnde”! Ih, nnyịn imokụt edu emi ke ntatara udomo mfịn.

Nte Emana Nnyịn Edi Enyeoro Ẹkebemde Iso Ẹtịn̄ Ẹban̄a?

Nte ededi, afo emekeme ndiyịk ete, ‘Nte mme idaha ẹmi isifịnake ubonowo kpukpru ini? Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke emana nnyịn emi edi enyeoro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a ke mme prọfesi eke eset ẹmi?’ Ẹyak nnyịn ikere iban̄a uyarade ita oro ẹwụtde ke Jesus eketịn̄ aban̄a ini nnyịn.

Akpa, ke adan̄aemi ubak ubak, akpa edisu okodude ke edisobo Jerusalem ye temple esie, mme ikọ Jesus ẹkenen̄ede ẹnyan ubọk ẹwụt ini iso oro akade anyan akan ini oro. N̄kpọ nte isua 30 ke n̄kpọntịbe oro okosobode Jerusalem ama ekebe, Jesus ama owụt akanieren apostle John n̄kukụt owụtde nte ke mme idaha oro ẹketịn̄de prọfesi ẹban̄a—ekọn̄, akan̄, udọn̄ọ, ye n̄kpa osụn̄ọde oto do—ẹkenyene ndidu ke ofụri ererimbot ke ini iso. Ih, nnanenyịn ẹmi ididụhe ke n̄kann̄kụk kiet edi oyotụk ofụri “isọn̄.”—Ediyarade 6:2-8.

Ọyọhọ iba, ke isua ikie emi ndusụk ikpehe ke idiọn̄ọ Jesus ke ẹsu ke udomo oro nnyịn ikemede ndikot n̄kponn̄kan udomo. Ke uwụtn̄kpọ, nte usụn̄ ekededi odu nte ke mme ekọn̄ ẹyetetịm ẹdiọk ẹkan nte mmọ ẹdide tọn̄ọde ke 1914? Edieke Ekọn̄ Ererimbot III akpan̄wanade, ye kpukpru idụt oro ẹbotde n̄kpọekọn̄ nuclear mfịn ẹsion̄ode n̄kpọekọn̄ mmọ ẹdi, anaedi utịp ekọn̄ oro akpanam isọn̄ akabade ata ikan̄—ndien ubonowo okposop ofụri ofụri. Kpasụk ntre, Ediyarade 11:18 ama ebem iso etịn̄ ete ke ini emi mme idụt ‘ẹyatde esịt,’ ubonowo ‘oyosobo isọn̄.’ Ke akpa ini ke mbụk, usabaden̄kpọ ye edibiat n̄kann̄kụk anam edidụn̄ ke isọn̄ edi n̄kpọndịk! Ntre ikpehe enyeemi n̄ko ke okụt edisu ke n̄kponn̄kan udomo m̀mê nte ekperede n̄kponn̄kan udomo esie. Nte ekọn̄ ye usabaden̄kpọ ẹyeka iso ndidiọk n̄kan tutu owo osobo idemesie ye ekondo emi? Baba; koro Bible ke idemesie etịn̄ ete ke isọn̄ edibịghi ke nsinsi, ye mme owo oro ẹnyenede eti esịt ẹdụn̄de ke esịt esie.—Psalm 37:29; Matthew 5:5.

Ọyọhọ ita, idiọn̄ọ ukperedem ini edi se ẹnịmde ke akpanikọ akpan akpan ke ini ẹtan̄de ofụri ofụri ẹdian kiet. Ke ofụri ofụri, ke ini nnyịn ikerede iban̄a mme ikpehe oro Jesus eketịn̄de aban̄a ke Gospel ita oro, mbon oro ẹdude ke mme uwetn̄kpọ Paul, ye mbon oro ẹdude ke Ediyarade, idiọn̄ọ emi enyene ediwak ikpehe. Owo ekeme ndifan̄a mmọ kiet kiet, ọdọhọde ete ke mme emana eken ẹma ẹkụt mme ukem mfịna ẹmi, edi ke ini nnyịn ikerede iban̄a kpukpru mmọ ọtọkiet, mmọ ẹnyan ubọk ye unana ndudue ẹwụt emana kiet kpọt—eke nnyịn.

Nte ededi, nso ke kpukpru emi ọwọrọ? Nte ke Bible n̄kukụre owụt eyo nnyịn nte ini ọkpọsọn̄ editịmede esịt ye unana idotenyịn? Baba-o!

Eti Mbụk

Ẹwet kiet ke otu mme ata n̄wọrọnda idiọn̄ọ eke ukperedem ini emi ke Matthew 24:14: “Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ [eti mbụk, NW] Ubọn̄ Abasi emi ke ofụri ekondo nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt, ndien adan̄aoro ke utịt eyedi.” Ke isua ikie emi, Mme Ntiense Jehovah ẹnam utom oro edide n̄wọrọnda ke mbụk owo. Mmọ ẹnyịme etop Bible aban̄ade Obio Ubọn̄ Jehovah Abasi—se enye edide, nte enye akarade, ye se enye edinamde—ẹnyụn̄ ẹsuan etop oro ke ofụri isọn̄. Mmọ ẹmịn̄ mme n̄wed ke ibuotikọ emi ke usem ẹwakde ẹbe 300 ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹsọk mme owo ke ufọk mmọ m̀mê ke mme efak m̀mê ke mme itie mbubehe mmọ ke se ikperede ndidi ke kpukpru idụt ke isọn̄.

Ke ndinam ntre, mmọ ke ẹsu prọfesi emi. Edi mmọ n̄ko ke ẹnam mme owo ẹnyene idotenyịn. Tịm fiọk ete ke Jesus okokot emi “eti mbụk,” idịghe idiọk mbụk. Didie ke ẹkeme ndinyene oro ke mme ini afanikọn̄ ẹmi? Koro akpan etop Bible idịghe nte mme n̄kpọ ẹdidiọkde ẹketre ke utịt akani ererimbot emi. Akpan etop esie ọkọn̄ọ ke Obio Ubọn̄ Abasi, ndien Obio Ubọn̄ oro ọn̄wọn̄ọ n̄kpọ oro esịt kpukpru owo oro ẹmade emem ẹyomde—ubọhọ.

Ubọhọ oro ededi nso, ndien didie ke enye ekeme ndidi okwo? Mbọk dụn̄ọde mme ibuotikọ ẹtienede mi ke ibuot nneme emi.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 5]

Mme owo ke ẹyom ibọrọ ke mme utọ mbụme oro ẹtịmerede owo esịt nte, Ntak emi mme n̄kpọ ẹdiọkde ntem? Ubonowo asan̄a aka m̀mọ̀n̄?

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 6]

Mfịn, se ibede mbahade 90 eke ikie ke otu mbon oro ẹkpan̄ade ke ekọn̄ ẹdi mbio obio

[Ndise ke page 7]

Prọfesi Jesus akaban̄ade nsobo Jerusalem ama osu ọyọhọ ọyọhọ