“Yak Enye Eke Okotde N̄wed Etịm Ọfiọk”

“Ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde n̄kpọ mbubiam nsobo . . . nte adade ke edisana ebiet, . . . adan̄aoro yak mmọ eke ẹdude ke Judæa ẹfen̄e ẹka ikpọ obot.”—MATTHEW 24:15, 16.

1. Ntọt oro Jesus ọkọnọde nte ẹkụtde ke Luke 19:43, 44 ekenyene nso utịp?

NDINAM nnyịn idu ke edidemede iban̄a nsobo oro ekperede ekeme ndinam nnyịn ifep enye. (Mme N̄ke 22:3) Ntre kere ban̄a idaha mme Christian ke Jerusalem ke en̄wan mbon Rome ama okokụre ke 66 E.N. Jesus ama ọtọt ete ke ẹyekan obio oro ẹkụk ẹnyụn̄ ẹsobo enye. (Luke 19:43, 44) Ata ediwak mme Jew ẹma ẹfụmi Jesus. Edi mme mbet esie ẹma ẹkop item esie. Nte utịp, mmọ ẹma ẹbọhọ nsobo eke 70 E.N.

2, 3. Ntak emi nnyịn ikpenyenede udọn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus ẹwetde ke Matthew 24:15-21?

² Ke ntịn̄nnịm ikọ oro enyenede se ọwọrọde ọnọ nnyịn mfịn, Jesus ama owụt ntan̄ndian idiọn̄ọ oro ekesịnede ekọn̄, unana udia, unyekisọn̄, idiọk udọn̄ọ, ye edikọbọ mme Christian oro ẹkwọrọde ẹban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. (Matthew 24:4-14; Luke 21:10-19) Jesus n̄ko ama ọnọ ekikere oro edin̄wamde mme mbet esie ẹfiọk nte ke utịt ama ekpere—‘n̄kpọ mbubiam nsobo adade ke edisana ebiet.’ (Matthew 24:15) Ẹyak nnyịn idụn̄ọde mme ikọ oro ẹnyenede se ẹwọrọde do man ikụt nte mmọ ẹkemede nditụk uwem nnyịn idahaemi ye ke ini iso.

³ Ke ama eketịn̄ idiọn̄ọ oro, Jesus ama ọdọhọ ete: “Ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde n̄kpọ mbubiam nsobo, emi prophet Daniel eketịn̄de aban̄a, nte adade ke edisana ebiet (yak enye eke okotde n̄wed etịm ọfiọk), adan̄aoro yak mmọ eke ẹdude ke Judæa ẹfen̄e ẹka ikpọ obot; yak owo eke odude ke enyọn̄ ufọk okûsụhọde okosio n̄kpọ eke ẹdude ke ufọk esie: yak owo eke odude ke in̄wan̄ n̄ko okûfiak edem ekemen ekụra esie. Edi mbọm mmọ ẹmi ẹyomode, ye mmọ ẹmi ẹnọde nditọ eba ke mme usen oro. Edi mbufo ẹkpe ubọk ẹte, itọk mme imọ okûdi ke ini ukwọ m̀mê ke sabbath: koro ke ini oro akwa ukụt oyodu, orụk eke akanam mîdụhe toto ke editọn̄ọ ererimbot tutu esịm emi, eke mîdinyụn̄ idụhe aba.”—Matthew 24:15-21.

4. Nso iwụt nte ke Matthew 24:15 ama osu ke akpa isua ikie?

⁴ Mme mbụk Mark ye Luke ẹnọ mme udiana ọyọhọ ntọt. Ke ebiet emi Matthew adade ikọ oro “adade ke edisana ebiet,” Mark 13:14 ọdọhọ “ke ọtọ eke mîkpadaha.” Luke 21:20 adian mme ikọ Jesus ẹmi: “Ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde nte mbon-ekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, ẹfiọk ndien ẹte, n̄wụre esie ke ekpere.” Emi an̄wam nnyịn ndifiọk nte ke akpa edisu ama abuana mbon Rome ndin̄wana ye Jerusalem ye temple esie—ebiet ekedide edisana ọnọ mme Jew edi mîkedịghe aba edisana ebiet inọ Jehovah—emi ọkọtọn̄ọde ke 66 E.N. Ọyọhọ ọyọhọ nsobo akada itie ke ini mbon Rome ẹkesobode obio oro ye temple esie ke 70 E.N. Nso ikedi “n̄kpọ mbubiam” ini oro? Ndien didie ke enye ‘akada ke edisana ebiet’? Mme ibọrọ mbụme ẹmi ẹyen̄wam nnyịn ndifiọk edisu eke eyomfịn.

5, 6. (a) Ntak emi ediyomde mme andikot Daniel ibuot 9 ẹtịm ẹfiọk? (b) Didie ke ntịn̄nnịm ikọ Jesus aban̄ade “n̄kpọ mbubiam” okosu?

⁵ Jesus eketeme mme andikot n̄wed ete ẹtịm ẹfiọk. Mme andikot ewe n̄wed? Eyedi Daniel ibuot 9. Do nnyịn ikụt ntịn̄nnịm ikọ emi owụtde ini emi Messiah ediwụtde idem onyụn̄ ebem iso etịn̄ ete ke “ẹyesịbe” enye “ẹfep” ke isua ita ye ubak ẹbede. Ntịn̄nnịm ikọ oro ọdọhọ ete: “Andisobo oyodoro ke ibuot n̄kpọ mbubiam: tutu ẹnyụn̄ ẹda se ẹnamde ẹma ẹnyụn̄ ẹwụkde, ẹn̄wan̄a andisobo ke idem.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.)—Daniel 9:26, 27; se n̄ko Daniel 11:31; 12:11.

⁶ Mme Jew ẹkekere ke emi ekenyene ebuana ye Antiochus IV ndisabade temple ke n̄kpọ nte isua 200 ke mbemiso. Nte ededi, Jesus okowụt n̄kpọ en̄wen, ọdọhọde ẹtịm ẹfiọk koro “n̄kpọ mbubiam” ikowụtke idem kan̄a inyụn̄ idaha ke “edisana ebiet.” Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke Jesus eketịn̄ aban̄a udịmekọn̄ Rome oro ẹkesan̄ade ye san̄asan̄a ọfọn̄ etakubom ẹdi ke 66 E.N. Mme utọ ọfọn̄ etakubom oro, ẹmi ẹma ẹkedada ẹnam n̄kpọ ke anyan ini, ẹkedi ndisọi n̄kpọ ndien ẹkedi mbubiam n̄kpọ ẹnọ mme Jew.a Nte ededi, ini ewe ke mmọ ‘ẹkeda ke edisana ebiet’? Oro eketịbe ke ini udịmekọn̄ Rome, ẹsan̄ade ye mme ọfọn̄ etakubom mmọ, ẹken̄wanade ye Jerusalem ye temple esie, emi mme Jew ẹkedade nte edisana. Mbon Rome ẹma ẹkam ẹtọn̄ọ ndisiak usụn̄ mbe ke ibibene ikpehe temple. Ke akpanikọ, n̄kpọ emi ekedide mbubiam ke anyan ini akada idahaemi ke edisana ebiet!—Isaiah 52:1; Matthew 4:5; 27:53; Utom 6:13.

“N̄kpọ Mbubiam” Eyomfịn

7. Ewe ntịn̄nnịm ikọ Jesus osu ke eyo nnyịn?

⁷ Toto ke Ekọn̄ Ererimbot I, nnyịn imokụt n̄kponn̄kan edisu idiọn̄ọ Jesus ẹwetde ke Matthew ibuot 24. Edi, ti mme ikọ esie: “Ke adan̄aemi mbufo ẹdikụtde n̄kpọ mbubiam nsobo . . . nte adade ke edisana ebiet . . . adan̄aoro yak mmọ eke ẹdude ke Judæa ẹfen̄e ẹka ikpọ obot.” (Matthew 24:15, 16) Ana ikpehe ntịn̄nnịm ikọ emi osu ke eyo nnyịn n̄ko.

8. Ke ediwak isua, didie ke Mme Ntiense Jehovah ẹdiọn̄ọ “n̄kpọ mbubiam” ke eyomfịn?

⁸ Ke ndiwụt mbuọtidem oro mme asan̄autom Jehovah ẹnyenede nte ke ntịn̄nnịm ikọ emi oyosu, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke January 1, 1921, ama owụk ntịn̄enyịn ke enye ke ebuana ye mme n̄kpọntịbe Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn. Nte ini akakade, ke nsiondi esie eke December 15, 1929, ke page 374, Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) ama etịn̄ ye iwụk ete: “Ofụri uduak Esop Ediomi Mme Idụt edi ndiwọn̄ọde mme owo n̄kpọn̄ Abasi ye Christ, ndien ke ntre enye edi n̄kpọ eke akamade nsobo, n̄kpọutom Satan, ye n̄kpọ mbubiam ke enyịn Abasi.” Ntre ke 1919 “n̄kpọ mbubiam” ama owụt idem. Nte ini akakade, Esop Ediomi oro ama ayak ufan̄ ọnọ Edidiana Mme Idụt. Mme Ntiense Jehovah ke anyan ini ẹmeyarade mme esop emem mme owo ẹmi nte n̄kpọ mbubiam ke enyịn Abasi.

9, 10. Didie ke akpa ifiọk aban̄ade akwa ukụt okotụk ekikere nnyịn kaban̄a ini emi “n̄kpọ mbubiam” edidade ke edisana ebiet?

⁹ Ibuotikọ oro ekebemde iso ama ada ibio ibio usụn̄ anam ekese se idude ke Matthew ibuot 24 ye 25 an̄wan̄a ke obufa usụn̄. Ndi ndusụk n̄kpọ ẹdu oro oyomde ẹnam an̄wan̄a kaban̄a ‘n̄kpọ mbubiam nsobo ndida ke edisana ebiet’? Nte an̄wan̄ade odu. Ntịn̄nnịm ikọ Jesus enen̄ede abuan ‘edida ke edisana ebiet’ ye ntọn̄ọ “ukụt” oro ẹkebemde iso ẹtịn̄. Ntem, idem okposụkedi “n̄kpọ mbubiam” ama okodu ke anyan ini, ebuana ke ufọt enye ‘ndida ke edisana ebiet’ ye akwa ukụt ekpenyene nditụk ekikere nnyịn. Didie ke edi ntre?

¹⁰ Akan̄wan̄a ikọt Abasi inikiet ko nte ke akpa ntọn̄ọ akwa ukụt oro ọkọtọn̄ọ ke 1914 ye nte ke akpatre ikpehe edidi ke ekọn̄ Armageddon. (Ediyarade 16:14, 16; men Enyọn̄-Ukpeme [Ikọmbakara], April 1, 1939, page 110 domo.) Ntre ekeme ndin̄wan̄a nnyịn ntak emi inikiet ko ẹkekerede ke anaedi ukperedem “n̄kpọ mbubiam” ama ada ke edisana ebiet esisịt ini ke Ekọn̄ Ererimbot I ama okokụre.

11, 12. Ke 1969, nso ukpụhọde ekikere aban̄ade akwa ukụt ke ẹkenọ?

¹¹ Nte ededi, ke mme ukperedem isua nnyịn ima idikụt mme n̄kpọ ke isio isio usụn̄. Ke Thursday, July 10, 1969, ke Mbono “Emem ke Isọn̄” eke Mme Idụt ke New York City, F. W. Franz, ini oro ekedide udiana etieibuot Watch Tower Bible and Tract Society, ama ọnọ ata aduai-owo-idem utịn̄ikọ. Ke ndidụn̄ọde akani ifiọk aban̄ade ntịn̄nnịm ikọ Jesus, Brọda Franz ọkọdọhọ ete: “Ẹkenam an̄wan̄a nte ke ‘akwa ukụt’ ama ọtọn̄ọ ke 1914 E.N. ye nte ke owo ikayakke enye anam utom esie ama ini oro edi ke Abasi ama etre Ekọn̄ Ererimbot I ke November 1918. Ọtọn̄ọde ke ini oro Abasi akayak ufan̄ ọnọ utom nsụhọ Christian esie oro ẹmekde ẹmi ẹyetde aran mbemiso enye ayakde akpatre ikpehe ‘akwa ukụt’ ọtọn̄ọ ke ekọn̄ Armageddon.”

¹² Ekem ẹma ẹnọ edinam an̄wan̄a oro ẹkenamde ata akamba edinen̄ede: “Man asan̄a ekekem ye mme n̄kpọntịbe akpa isua ikie, . . . mbiet ‘akwa ukụt’ ikọtọn̄ọke ke 1914 E.N. Utu ke oro, se iketịbede inọ mbiet Jerusalem eyomfịn ke 1914-1918 ekedi sụk ‘ntọn̄ọ ubiak-uman’ . . . ‘Akwa ukụt,’ orụk eke mîdidụhe aba odu ke iso, koro enye ọwọrọ nsobo ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono (esịnede Christendom) emi ‘ekọn̄ akwa usen Abasi, Andikara kpukpru n̄kpọ’ ke Armageddon editienede.” Emi ọkọwọrọ ete ke ofụri akwa ukụt okodu ke iso.

13. Ntak owụtde ifiọk ndidọhọ nte ke “n̄kpọ mbubiam” ‘ndida ke edisana ebiet’ oyodu ke ini iso?

¹³ Emi enyene nnennen ebuana ke ndifiọk ini emi “n̄kpọ mbubiam” adade ke edisana ebiet. Ti se iketịbede ke akpa isua ikie. Mbon Rome ẹma ẹn̄wana ye Jerusalem ke 66 E.N., edi mmọ ẹma ẹfiak edem inikiet inikiet, emi akanamde Christian edide “owo” ọbọhọ. (Matthew 24:22) Nte ekemde, nnyịn imodori enyịn akwa ukụt nditọn̄ọ ke mîbịghike, edi ẹyesịbe enye omụhọ ke ntak ndimek ikọt Abasi. Tịm fiọk ọkpọ ikọ emi: Ke idaha eke eset, ẹkebuan ‘n̄kpọ mbubiam adade ke edisana ebiet’ ye en̄wan mbon Rome ke idak Etubom Gallus ke 66 E.N. Mbiet en̄wan oro eke eyomfịn—ntọn̄ọ akwa ukụt—osụk odu ke iso. Ntre “n̄kpọ mbubiam nsobo,” emi ama okododu toto ke 1919, nte an̄wan̄ade idaha kan̄a ke edisana ebiet.b Didie ke emi editịbe? Ndien didie ke ekeme ndibehe nnyịn?

En̄wan Ini Iso

14, 15. Didie ke Ediyarade ibuot 17 an̄wam nnyịn ndifiọk mme n̄kpọntịbe ẹmi ẹdidade ẹkesịm Armageddon?

¹⁴ N̄wed Ediyarade obụk akama-nsobo en̄wan oro ẹdin̄wanade ye nsunsu ido ukpono. Ibuot 17 owụt ikpe oro Abasi ebierede ọnọ “Akwa Babylon! eka mme akpara”—kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. Christendom enyene akwa udeme onyụn̄ ọdọhọ ke imọ idu ke itie ebuana ediomi ye Abasi. (Men Jeremiah 7:4 domo.) Mme nsunsu ido ukpono, esịnede Christendom, toto ke anyan ini ko ẹmenyene oburobụt ebuana ye “ndidem isọn̄,” edi emi eyetre ke nsobo mme ido ukpono oro. (Ediyarade 17:2, 5) Ke ubọk anie?

¹⁵ Ediyarade owụt “ididuot unam” emi odude ke esisịt ini, osop, ndien ekem afiak edi. (Ediyarade 17:3, 8) Mme andikara ererimbot ẹnọ unam emi ibetedem. Ọyọhọ ntọt oro ẹnọde ke ntịn̄nnịm ikọ emi an̄wam nnyịn ndifiọk ndamban̄a unam emi nte esop emem oro ekedide edidu ke 1919 nte Esop Ediomi Mme Idụt (“n̄kpọ mbubiam”) emi idahaemi edide Edidiana Mme Idụt. Ediyarade 17:16, 17 owụt ete ke Abasi eyesịn ke esịt ndusụk andikara ẹdide mme ọwọrọiso ke “unam” emi man ẹsobo ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono. En̄wan oro edi ntọn̄ọ akwa ukụt.

16. Mme n̄wọrọnda n̄kpọntịbe ewe ẹmi ẹbuanade ido ukpono ẹda itie?

¹⁶ Sia ntọn̄ọ akwa ukụt odude ke iso, ndi ‘edida ke edisana ebiet’ osụk odu ke iso? Nte an̄wan̄ade edi ntre. Ke adan̄aemi “n̄kpọ mbubiam” ọkọwọrọde owụt idem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua ikie emi ndien ke ntem odude ke ediwak iduọk isua, enye ayada idaha ke n̄wọrọnda usụn̄ “ke edisana ebiet” ke n̄kpet n̄kpet ini iso. Nte anade edi mme anditiene Christ eke akpa isua ikie ẹma ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme man ẹkụt nte ‘edida ke edisana ebiet’ akadade itie, ntre ke ana mme Christian eyomfịn ẹtịn̄ enyịn ẹkpeme. Nte ẹnyịmede, oyom nnyịn ibet ikụt nte enye enen̄erede osu man ifiọk ofụri ọyọhọ ntọt. Edi, oyom ẹtịm ẹfiọk nte ke edibebiere n̄kpọ nnọ ido ukpono ye n̄kaiso edisua enye omododu ke ndusụk idụt. Ndusụk ikpehe ukaraidem, ẹdude ke ediomi ye n̄kani Christian ẹmi ẹma ẹkewọn̄ọde ẹkpọn̄ ido ukpono akpanikọ, ke ẹsịn udọn̄ ẹnọ usua ido ukpono ke ofụri ofụri ye mme ata Christian akpan akpan. (Psalm 94:20, 21; 1 Timothy 6:20, 21) Mmọdo, idem idahaemi mme ukara ukaraidem ke ‘ẹn̄wana ekọn̄ ye Eyen-erọn̄,’ ndien nte Ediyarade 17:14 owụtde, ekọn̄ emi ọyọsọn̄ ubọk. Ke adan̄aemi mmọ mîkemeke ndinen̄ede mmụm Eyenerọn̄ Abasi—Jesus Christ ke n̄kokon̄ idaha esie oro ẹnọde ubọn̄—mmọ ẹyeka iso ẹbiọn̄ọ mme ata andituak ibuot nnọ Abasi, akpan akpan “ndisana ikọt” esie. (Daniel 7:25; men Rome 8:27; Colossae 1:2; Ediyarade 12:17 domo.) Nnyịn imenyene nsọn̄ọ otode Abasi nte ke Eyenerọn̄ ye mmọ oro ẹdude ye enye ẹyekan.—Ediyarade 19:11-21.

17. Ye unana editie uyịre uyịre, nso ke nnyịn ikeme nditịn̄ mban̄a nte “n̄kpọ mbubiam” edidade ke edisana ebiet?

¹⁷ Nnyịn imọfiọk ite ke nsobo ke ana ebet nsunsu ido ukpono. Akwa Babylon ‘ọn̄wọn̄ iyịp nti ikọt Abasi oyụhọ’ onyụn̄ anam n̄kpọ nte ọbọn̄ an̄wan, edi nsobo esie enyene ndidi. Ndedehe odudu oro enye enyenede ke idem ndidem isọn̄ oyokpụhọde inikiet inikiet nte itie ebuana oro akabarede edi eke afai afai usua ke n̄kan̄ ‘nnụk duop ye unam oro.’ (Ediyarade 17:6, 16; 18:7, 8) Ke ini “ididuot unam” oro an̄wanade ye akpara ido ukpono oro, “n̄kpọ mbubiam” edida ke enyene-ndịk usụn̄ ke inua-okot edisana ebiet Christendom.c Ntre nsobo editọn̄ọ ke anana-mbuọtidem Christendom, emi owụtde idemesie nte edisana.

“Ẹfen̄e”—Didie?

18, 19. Mme ntak ewe ke ẹnọ ndiwụt nte ke ‘ndifen̄e n̄ka ikpọ obot’ idiwọrọke ndikpụhọ ido ukpono?

¹⁸ Ke ama eke ekebem iso etịn̄ aban̄a ‘n̄kpọ mbubiam ndida ke edisana ebiet,’ Jesus ama ọtọt mbon oro ẹnyenede ifiọk ete ẹnam n̄kpọ. Ndi ikọ esie ọkọwọrọ ete ke idiọk ini oro—ke ini “n̄kpọ mbubiam” “adade ke edisana ebiet”—ke ediwak owo ẹyefen̄e ẹkpọn̄ nsunsu ido ukpono ẹnyụn̄ ẹnyịme utuakibuot akpanikọ? Ọsọsọn̄. Kere ban̄a akpa edisu. Jesus ọkọdọhọ ete: “Yak mmọ ẹmi ẹdude ke Judæa ẹfen̄e ẹka ikpọ obot; yak owo eke odude ke enyọn̄ ufọk okûsụhọde odụk ekemen n̄kpọ ekededi eke odude ke ufọk esie; yak owo eke odude ke in̄wan̄ okûnyụn̄ afiak aka ufọk ekemen ekụra esie. Edi mbọm mmọ ẹmi ẹyomode ye mmọ ẹmi ẹnọde nditọ eba ke mme usen oro. Edi ẹkpe ubọk ẹte okûdi ke ini ukwọ.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.)—Mark 13:14-18.

¹⁹ Jesus ikọdọhọke ite ke mbon oro ẹdude ke Jerusalem kpọt ẹkenyene ndifen̄e, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke ikọ esie ọkọwọrọ ke okoyom mmọ ẹwọn̄ọ ẹkpọn̄ iwụk ebiet utuakibuot mme Jew; ntọt esie ikonyụn̄ itịn̄ke iban̄a edikpụhọ ido ukpono—ndifehe n̄kpọn̄ nsunsu ido ukpono nnyụn̄ ndụk eke akpanikọ. Mme mbet Jesus ke akpanikọ ikoyomke ntọt kaban̄a edifehe n̄kpọn̄ ido ukpono kiet n̄ka en̄wen; mmọ ẹma ẹkakabade ẹdi mme ata Christian. Ndien en̄wan eke 66 E.N. ikonụkke mme andikodu ke Ido Ukpono Mme Jew ke Jerusalem ye ke ofụri Judea ndikpọn̄ ido ukpono oro nnyụn̄ nnyịme Ido Ukpono Christ. Prọfesọ Heinrich Graetz ọdọhọ ete ke mbon oro ẹkebịnede mbon Rome oro ẹkefen̄ede ẹma ẹfiak ẹdi obio oro: “Mbon Idiọk Ifiopesịt, ẹkwọde mme ikwọ ekọn̄, ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem (ọyọhọ usen 8 ke October), esịt mmọ ọyọhọde ye idara idara idotenyịn ubọhọ ye nda-ke-idem. . . . Nte Abasi ikan̄wamke mmọ ke mbọm nte Enye akan̄wamde mme ete ete mmọ? Mbon Idiọk Ifiopesịt ẹmi ikokopke ndịk iban̄a ini iso.”

20. Didie ke mme akpa mbet ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a ntọt Jesus ndifen̄e n̄ka ikpọ obot?

²⁰ Didie, ndien, ke esisịt ibat ndimek ikọt ke ini oro ẹkeda item Jesus ẹsịn ke edinam? Ebede ke ndikpọn̄ Judea nnyụn̄ mfen̄e n̄ka ikpọ obot ke edem Jordan oko, mmọ ẹma ẹwụt ẹte ke mmimọ ikedịghe ubak editịm n̄kpọ mme Jew, ke n̄kan̄ ukaraidem m̀mê eke ido ukpono. Mmọ ẹma ẹkpọn̄ in̄wan̄ ye ufọk, ikam itan̄ke mme n̄kpọ ke ufọk mmọ. Ke ẹnyenede mbuọtidem ke ukpeme ye ibetedem oro Jehovah ọnọde, mmọ ẹma ẹnam utuakibuot esie edi ebeiso ọnọ kpukpru n̄kpọ en̄wen ekededi oro ẹkpetiede nte akpan n̄kpọ.—Mark 10:29, 30; Luke 9:57-62.

21. Nso ke mîyomke nnyịn idori enyịn iban̄a ke ini “n̄kpọ mbubiam” ọtọn̄ọde en̄wan?

²¹ Idahaemi, kere ban̄a n̄kponn̄kan edisu. Nnyịn imakpak mme owo ke ediwak iduọk isua ite ẹkpọn̄ nsunsu ido ukpono ẹnyụn̄ ẹdụk ido ukpono akpanikọ. (Ediyarade 18:4, 5) Ediwak miliọn owo ẹmenam ntre. Ntịn̄nnịm ikọ Jesus iwụtke ite ke ndondo oro akwa ukụt ọtọn̄ọde, ediwak owo ẹyebụn̄ọ ẹdụk edisana utuakibuot; ke akpanikọ, akpakịp mme Jew ikakabakede esịt ke 66 E.N. Edi, mme ata Christian ẹyenyene akwa ntak ndinam ntọt Jesus nnyụn̄ mfen̄e.

22. Nnyịn ndinam item Jesus aban̄ade edifehe n̄ka ikpọ obot ekeme ndibuana nso?

²² Nnyịn ikemeke ndinyene ọyọhọ ntọt idahaemi mban̄a akwa ukụt, edi nnyịn nte owụtde ifiọk imekeme ndibiere nte ke itọk oro Jesus eketịn̄de aban̄a ididịghe ke usụn̄ifiọk eke edifehe n̄ka akpan ikpehe isọn̄. Ikọt Abasi ẹdodu ke ofụri ekondo, ekperede ndidi ke kpukpru inụk. Nte ededi, nnyịn imekeme nditịm mfiọk nte ke ini oyomde ẹfen̄e, mme Christian ẹyeka iso ndiwụt in̄wan̄în̄wan̄ ukpụhọde ke ufọt mmọ ye mme esop nsunsu ido ukpono. Edi n̄wọrọnda n̄kpọ n̄ko nte ke Jesus ama odụri owo utọn̄ ete ẹkûfiak ẹka ufọk ẹkemen ekụra m̀mê mme n̄kpọ en̄wen. (Matthew 24:17, 18) Ntre mme idomo ẹkeme ndidu ke ini iso aban̄a nte nnyịn isede mme n̄kpọ obụkidem; nte mmọ ẹdi akpan n̄kpọ ẹkan, mîdịghe ndi edinyan̄a oro kpukpru mbon oro ẹdude ke n̄kan̄ Abasi ẹdinyenede enen̄ede edi akpan n̄kpọ? Ih, itọk nnyịn ekeme ndibuana ndusụk nsọn̄ọn̄kpọ ye unana. Nnyịn idinyene ndidu ke mben̄eidem ndinam n̄kpọ ekededi oro oyomde, nte mme nsan̄a nnyịn eke akpa isua ikie ẹmi ẹkefen̄ede ẹkpọn̄ Judea ẹka Perea, ke edem Jordan oko.

23, 24. (a) M̀mọ̀n̄ kpọt ke nnyịn ikeme ndinyene ukpeme? (b) Nso odudu ke ntọt Jesus aban̄ade ‘n̄kpọ mbubiam ndida ke edisana ebiet’ ekpenyene ke idem nnyịn?

²³ Ana nnyịn ikụt ite ke ebiet ubọhọ nnyịn aka iso ndidi Jehovah ye esop esie oro ebietde obot. (2 Samuel 22:2, 3; Psalm 18:2; Daniel 2:35, 44) Oro edi ebiet emi nnyịn idinyenede ukpeme! Nnyịn idikpebeke akpakịp ubonowo ẹmi ẹfen̄ede ẹdụk “mme aba” ẹnyụn̄ ẹdịbede “ke ikpọ itiat ẹmi ẹdude ke ikpọ obot”—mme esop ye mme ndutịm eke owo oro ẹkemede ndidu ke ata esisịt ini ke ẹma ẹkesobo Akwa Babylon. (Ediyarade 6:15; 18:9-11) Edi akpanikọ, n̄kpọ ẹkeme ndinen̄ede nsọn̄—nte ekemede ndidi ama ọsọn̄ ke 66 E.N. ye iban idịbi ẹmi ẹkefen̄ede ẹkpọn̄ Judea m̀mê ye owo ekededi emi ekenyenede ndinam isan̄ ke ini etuep ukwọ edịm. Edi nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke Abasi ayanam ẹkeme ndibọhọ. Ẹyak nnyịn idem idahaemi isọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke Jehovah ye Eyen esie, emi akarade idahaemi nte Edidem Obio Ubọn̄ oro.

²⁴ Ntak idụhe nnyịn ndikop ndịk mban̄a se iditịbede. Jesus ikoyomke mme mbet esie ke ini oro ẹkop ndịk, enye inyụn̄ iyomke nnyịn ikop ndịk, edide idahaemi m̀mê ke mme usen oro ẹdide. Enye ọtọt nnyịn man otodo nnyịn ikeme nditịm esịt ye ekikere nnyịn. Kamse, owo idinọhọ mme Christian oro ẹkopde item ufen ke ini nsobo esịmde nsunsu ido ukpono ye mme ikpehe eken ke idiọk editịm n̄kpọ emi. Mmọ ẹyetịm ẹfiọk ẹnyụn̄ ẹnam item aban̄ade ‘n̄kpọ mbubiam adade ke edisana ebiet.’ Ndien mmọ ẹyenam n̄kpọ ye iwụk ke mbuọtidem mmọ oro mîsehekede. Akpakam nnyịn idehede ifre se Jesus ọkọn̄wọn̄ọde: “Ẹyenyan̄a owo eke edimede ime tutu esịm akpatre.”—Mark 13:13.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

◻ Didie ke “n̄kpọ mbubiam nsobo” okowụt idem ke akpa isua ikie?

◻ Ntak owụtde ifiọk ndikere ke “n̄kpọ mbubiam” eyomfịn ayada ke edisana ebiet ke ini iso?

◻ Nso en̄wan otode “n̄kpọ mbubiam” ke ẹbem iso ẹtịn̄ ke Ediyarade?

◻ Nso orụk ‘edifehe’ ke ẹkeme ndiyom nto nnyịn?

[Mme ndise ke page 16]

Ẹkot Akwa Babylon “eka mme akpara”

[Mme ndise ke page 17]

Ididuot unam eke Ediyarade ibuot 17 edi “n̄kpọ mbubiam” oro Jesus eketịn̄de aban̄a

[Ndise ke page 18]

Ididuot unam oro ayada usụn̄ ke ndida akama-nsobo en̄wan ntiene ido ukpono