“Jesus Christ Edi Ọbọn̄”—Didie Ndien Ini Ewe?
“ỌBỌN̄ ọdọhọ ye Ọbọn̄ mi ete, Tie mi ke ubọk nnasia, tutu nnam mme asua fo ẹdi udorukot fo.” Emi edi edikabade eke Psalm 110:1 nte ekemde ye King James Version. Anie edi “ỌBỌN̄” mi, ndien enye etịn̄ ikọ ọnọ anie?
Ata nnennen edikabade itien̄wed usem Hebrew emi ọsọsọp ọbọrọ akpa mbụme oro. “Se Jehovah ọdọhọde Ọbọn̄ mi edi: . . . ” Ntem, “OBỌN̄” oro ke ikpọ abisi edi ata ọkpọsọn̄ Abasi, Jehovah ke idemesie. Okposụkedi King James Version onyịmede enyịn̄ Abasi ebe ke ndisịn “ỌBỌN̄” utu ke “Ọbọn̄,” idịghe enye edi akpa ndisịn ndutịme emi ke mme udorienyịn̄ emi, koro Greek Septuagint eke eset, emi ẹkekabarede ẹto usem Hebrew, akada “Ọbọn̄” ndida nnọ Jehovah ke mme edikabade esie eke ukperedem. Ntak-a? Koro ẹkeda udorienyịn̄ oro “Ọbọn̄” ẹkpụhọ ye enyịn̄ Abasi, kpa Tetragrammaton (יהוה). Eyen ukpepn̄kpọ oro, A. E. Garvie ọdọhọ ete: “Edida udorienyịn̄ oro Ọbọn̄ [kyʹri·os] otịm edi mmemmem onyụn̄ ekeme ndidi se ẹnamde an̄wan̄a oto nte ẹkesidade udorienyịn̄ oro ẹnam n̄kpọ ke synagogue mme Jew utu ke enyịn̄ ediomi oro Yahveh [Jehovah], ke ini ẹkesikotde N̄wed Abasi.”
Bible owụt Jehovah nte “Ọbọn̄ Andikara.” (Genesis 15:2, 8; Utom 4:24; Ediyarade 6:10, NW) Ẹkot enye n̄ko “ata Ọbọn̄” ye “Ọbọn̄ ofụri isọn̄.” (Exodus 23:17; Joshua 3:13; Ediyarade 11:4, NW) Anie, ndien, edi “Ọbọn̄” enyeeken ke Psalm 110:1, ndien didie ke Jehovah ọdiọn̄ọ enye nte “Ọbọn̄”?
Jesus Christ nte “Ọbọn̄”
Ẹtịn̄ ẹban̄a Jesus nte “Ọbọn̄” ke Gospel inan̄, awakde akan ke Luke ye John. Ke akpa isua ikie E.N., udorienyịn̄ oro ekedi kiet oro owụtde ukpono ye eti edu, edide ukem nte “Ete.” (John 12:21; 20:15, Kingdom Interlinear) Ke Gospel eke Mark ẹda ikọ oro “Andikpep,” m̀mê Rab·boʹni ndien ndien nditịn̄ mban̄a Jesus. (Men Mark 10:51 domo ye Luke 18:41.) Idem mbụme oro Saul okobụpde ke usụn̄ Damascus ete, “Afo edi anie, Ọbọn̄?” enyene ukem eti edu ubụp mbụme emi. (Utom 9:5) Edi nte mme anditiene Jesus ẹkedide edidiọn̄ọ Etubom mmọ, ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mmọ ndida udorienyịn̄ oro “Ọbọn̄” owụt se ikande ikpîkpu ediwụt ukpono.
Ke etienede n̄kpa ye ediset ke n̄kpa esie edi mbemiso enye ọdọkde ke heaven, Jesus ama owụt mme mbet esie idem onyụn̄ ọnọ aduai-owo idem ntọt emi: “Ẹnọ Mi ofụri odudu ke heaven ye ke isọn̄.” (Matthew 28:18) Ekem, ke usen Pentecost, ke idak odudu edisana spirit oro ẹken̄wan̄ade ẹduọk, Peter ama etịn̄ otụk Psalm 110:1 onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mmọdo yak ofụri ufọk Israel ẹtịm ẹfiọk ẹte, Abasi ama anam Enye edi Ọbọn̄ ye Christ, kpa Jesus emi mbufo ẹkewotde.” (Utom 2:34-36) Ke ntak edinam akpanikọ esie tutu osịm n̄kpa esuene ke eto ndutụhọ, ẹma ẹnam Jesus eset ẹnyụn̄ ẹnọ enye utịp oro okponde akan. Enye ndien ama odụk itie ọbọn̄ esie ke mme heaven.
Apostle Paul ama ọsọn̄ọ mme ikọ Peter ẹmi ke ini enye ekewetde nte ke Abasi ama anam “Enye [Christ] etie ke ubọk nnasia Esie ke mme itie heaven, okon̄ akan kpukpru mme andikara ye mme enyene-nsọn̄-uyo ye mme enyene-odudu ye mme enyene-ubọn̄, ye kpukpru enyịn̄ eke ẹdisasiak, idịghe ke eyo emi ikpọn̄, edi ke eyo eke edidide n̄ko.” (Ephesus 1:20, 21) Itie ọbọn̄ Jesus Christ okon̄ akan itie ọbọn̄ kpukpru mbon efen, ndien enye eyekaiso tutu ebe odụk obufa ererimbot. (1 Timothy 6:15) Ẹma ẹmenede enye ẹnọ ‘itie oro okon̄de akan’ ẹnyụn̄ ẹnọ ‘enyịn̄ oro akande kpukpru enyịn̄’ man kpukpru owo ẹkpefiọk ẹte “ke Jesus Christ edi Ọbọn̄, ẹnọ Abasi Ete ubọn̄.” (Philippi 2:9-11) Akpa ikpehe eke Psalm 110:1 ama osu ke ntre, ndien ẹma ẹnam “mme angel ye mme andikara ye mme odudu” ẹdu ke idak itie ubọn̄ Jesus.—1 Peter 3:22; Mme Hebrew 8:1.
Ke N̄wed Abasi Usem Hebrew, ikọ oro “Ọbọn̄ mme mbọn̄” etịn̄ aban̄a Jehovah ikpọn̄îkpọn̄. (Deuteronomy 10:17; Psalm 136:2, 3) Edi Peter ke idak ndausụn̄ odudu spirit ama etịn̄ aban̄a Christ Jesus ete: “Enyeemi edi Ọbọn̄ kpukpru mmọ eken [m̀mê, “Ọbọn̄ kpukpru nnyịn,” Goodspeed].” (Utom 10:36) Enye ke akpanikọ edi “Ọbọn̄ mme oduuwem ye mme akpa n̄kpa.” (Rome 14:8, 9) Mme Christian ye unana mfịna ẹtịm ẹdiọn̄ọ Jesus Christ nte Ọbọn̄ ye Andinyene mmọ ẹnyụn̄ ẹnyịme ndikop uyo esie nte mme andidu ke idak esie, emi ẹkedepde ke ata ọsọn̄urua iyịp esie. Ndien Jesus Christ amakara esop esie nte Edidem ndidem ye Ọbọn̄ mbọn̄ toto ke Pentecost eke 33 E.N. Edi idahaemi, toto ke 1914, ẹma ẹnọ enye odudu nte edidem ndikara ke itieutom oro ye mme asua esie oro ẹnịmde nte ‘udorukot esie.’ Ini ama ekem kemi ọnọ enye ‘ndiwọrọ n̄kakan ke ufọt mmọ,’ kpukpru emi ke edisu eke Psalm 110:1, 2. Mme Hebrew 2:5-8; Ediyarade 17:14; 19:16.
Didie, ndien, ke mme ikọ Jesus oro “Ete Mi amayak kpukpru n̄kpọ ọnọ Mi,” emi enye eketịn̄de mbemiso n̄kpa ye ediset ke n̄kpa esie akpan̄wan̄a owo? (Matthew 11:25-27; Luke 10:21, 22) Emi idịghe ikọ oro enyenede se ọwọrọde ntatara ntatara nte enyeoro ima ikeneneme. Ke Matthew ye Luke, udọn̄ikọ oro owụt nte ke Jesus eketịn̄ aban̄a ifiọk oro odịbede mbon ọniọn̄ ererimbot edi emi ẹyararede ebe ke enye koro enye ‘enen̄ede ọfiọk’ Ete. Ke ini enye akanade baptism ke mmọn̄ onyụn̄ edide se ẹbonde nte Eyen Abasi eke spirit, Jesus ama ekeme nditi uwem esie ke heaven mbemiso edide owo ye kpukpru ifiọk oro akasan̄ade ye oro, edi emi ekedi isio ye ukperedem itie ọbọn̄ esie.—John 3:34, 35.
Ndiwụt Jesus Christ San̄asan̄a Nte Ọbọn̄
Ndusụk edikabade eke N̄wed Abasi Christian Usem Greek ẹsinyene mfịna ke ini ẹkabarede utịn̄ikọ emi nte an̄wan̄ade etịn̄de aban̄a “ỌBỌN̄,” kpa Jehovah Abasi ke N̄wed Abasi Usem Hebrew. Ke uwụtn̄kpọ, men Luke 4:19 domo ye Isaiah 61:2 edide ke King James Version m̀mê The New Jerusalem Bible. Ndusụk owo ẹdọhọ ẹte ke Jesus ọkọbọ Jehovah udorienyịn̄ oro “Ọbọn̄” ye nte ke Jesus ke ini okodude ke ikpọkidem ekenen̄ede edi Jehovah, edi emi edi mfan̄a oro mînyeneke nsọn̄ọ ke N̄wed Abasi. Jehovah Abasi ye Eyen esie, Jesus Christ, ẹdi se ẹtịn̄de enyịn ẹwụt nte edide san̄asan̄a ye kiet eken kpukpru ini ke N̄wed Abasi. Jesus ama anam ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Ete esie onyụn̄ ada ke ibuot esie.—John 5:36, 37.
Ke mme uwụtn̄kpọ ẹtienede mi, tịm se mme ikọ oro ẹkotde ẹto N̄wed Abasi Usem Hebrew nte mmọ ẹdude ke N̄wed Abasi Usem Greek. Ẹsiak Jehovah Abasi ye Enyeemi Ẹyetde Aran, m̀mê Messiah esie, ke Utom 4:24-27 (NW), emi ẹkotde ẹto Psalm 2:1, 2. Udọn̄ikọ oro ke N̄wed Mbon Rome 11:33, 34 etịn̄ aban̄a Abasi in̄wan̄în̄wan̄, Ntọn̄ọ kpukpru ọniọn̄ ye ifiọk, ye ikọ ẹkotde ẹto Isaiah 40:13, 14. Ke ewetde n̄wed ọnọ ẹsọk esop Corinth, Paul ama afiak etịn̄ ikọ oro, “Anie owo ọfiọk ekikere Jehovah?” ndien adian do ete: “Edi nnyịn imenyene ekikere Christ.” Ọbọn̄ Jesus ama ayarade ekikere Jehovah ọnọ mme anditiene enye ke ata ekese akpan n̄kpọ.—1 Corinth 2:16, NW.
Ndusụk ini itien̄wed ke N̄wed Abasi Usem Hebrew esitịn̄ aban̄a Jehovah, edi ke ntak edinọ oro Enye ayakde odudu ọnọ, enye esisu ke idem Jesus Christ. Psalm 34:8, ke uwụtn̄kpọ, ọdọhọ nnyịn ete ‘itabi inyụn̄ ise nte Jehovah ọfọnde.’ Edi Peter ada emi etịn̄ aban̄a Ọbọn̄ Jesus Christ ke ini enye ọdọhọde ete: “Edieke mbufo ẹma ẹketabi ẹfiọk ẹte Ọbọn̄ ọfọn ido.” (1 Peter 2:3) Peter ada edumbet onyụn̄ owụt nte emi n̄ko edide akpanikọ aban̄ade Jesus Christ. Ebede ke ndinyene ifiọk aban̄ade Jehovah Abasi ye Jesus Christ nnyụn̄ nnam n̄kpọ mban̄a enye, mme Christian ẹkeme ndidara uwak edidiọn̄ ẹtode Ete ye Eyen esie. (John 17:3) Peter ndida ikọ oro n̄kabuan inamke Ọbọn̄ Andikara Jehovah edi owo kiet ye Ọbọn̄ Jesus Christ.—Se ikọ idakisọn̄ ke 1 Peter 2:3, NW.
Apostle Paul anam itie ebuana oro Jehovah Abasi ye Eyen esie, Jesus Christ, ẹnyenede, an̄wan̄a ke ini enye ọdọhọde ete: “Imenyene Abasi kiet kpọt, emi edide Ete, emi kpukpru n̄kpọ ẹtode Enye ẹwọn̄ọ, emi nnyịn inyụn̄ idude uwem inọ Enye: imonyụn̄ inyene Ọbọn̄ kiet, kpa Jesus Christ, emi otode Enye ke kpukpru n̄kpọ ẹdu, onyụn̄ otode Enye ke nnyịn idu.” (1 Corinth 8:6; 12:5, 6) Ke ewetde n̄wed ọnọ esop Christian ke Ephesus, Paul ama anam ẹdiọn̄ọ “Ọbọn̄ kiet” oro, Jesus Christ, nte edide ata san̄asan̄a ye “Abasi kiet . . . kpa Ete kpukpru owo.”—Ephesus 4:5, 6.
Jehovah Enen̄ede Okon̄ Akan Kpukpru Owo
Toto ke isua 1914, mme ikọ eke Ediyarade 11:15 ẹmesu: “Obio ubọn̄ ererimbot emi amakabade edi Obio Ubọn̄ Ọbọn̄ nnyịn [Jehovah Abasi] ye Christ Esie. Enye eyenyụn̄ ada ubọn̄ ke nsinsi nsinsi.” The New International Dictionary of New Testament Theology (Eboho 2, page 514) ọdọhọ ete: “Ke ini Christ ama akakan kpukpru odudu (1 Cor. 15:25), enye eyesụhọde idem ọnọ Abasi kpa Ete. Ntre itie ọbọn̄ Jesus eyenam uduak esie ndien Abasi eyedi kpukpru n̄kpọ ọnọ kpukpru owo (1 Cor. 15:28).” Ke utịt Ukara Tọsịn Isua esie, Christ Jesus eyefiak ayak odudu ye ubọn̄, oro ẹkenọde enye ke mbemiso, ọnọ Ete esie, kpa Ata Ọkpọsọn̄ Abasi. Ntem, ẹyenọ Jehovah, “Abasi Ọbọn̄ nnyịn̄ Jesus Christ,” kpukpru ubọn̄ ye utuakibuot nte enende.—Ephesus 1:17.
Okposụkedi Jesus idahaemi edide Ọbọn̄ mbọn̄, akananam owo ikotke enye Abasi mme abasi. Jehovah osụk edi Ata edikon̄ ọnọ kpukpru. Ke usụn̄ emi, Jehovah eyedi “kpukpru n̄kpọ ọnọ kpukpru owo.” (1 Corinth 15:28) Itie ọbọn̄ Jesus ọnọ enye nnennen itie esie nte Ibuot esop Christian. Okposụkedi nnyịn ikemede ndikụt ediwak mme okopodudu “mbọn̄” ke ikpọ itie ke ererimbot emi, nnyịn inyene mbuọtidem ke enyeemi edide Ọbọn̄ mbọn̄. Edi, Jesus Christ, ke n̄kokon̄ itie esie oro emenerede ke enyọn̄, osụk odu ke idak Ete esie, “man Abasi akpakara kpukpru n̄kpọ.” (1 Corinth 15:28, The Translator’s New Testament) Nso eti uwụtn̄kpọ nsụhọdeidem ke Jesus onịm ntem ọnọ mme mbet esie nditiene, idem kpa nte oro ẹdiọn̄ọde enye nte Ọbọn̄ mmọ!
[Ekebe ke page 30]
“Ke ini mme andiwet Obufa Testament ẹtịn̄de ẹban̄a Abasi mmọ ẹtịn̄ ẹban̄a Abasi ye Ete Obọn̄ nnyịn Jesus Christ. Ke ini mmọ ẹtịn̄de ẹban̄a Jesus Christ, mmọ itịn̄ke iban̄a enye, m̀mê ndikere mban̄a enye nte Abasi. Enye edi Christ Abasi, Eyen Abasi, Ọniọn̄ Abasi, Ikọ Abasi. Idem Mbemiso Ikọ St. John, oro enen̄erede ekpere nditie nte Ukpepn̄kpọ Nicene, enyene ndidi se ẹkotde ye ekikere edidu ke usụhọde itie emi edide in̄wan̄în̄wan̄ ke ofụri ofụri Gospel; ndien Mbemiso Ikọ oro inen̄ekede in̄wan̄a ke usem Greek emi ẹdade ikọenyịn̄ oro, [the·osʹ], ye unana n̄kpọ emi asiakde ataata n̄kpọ nte enye edide ke Ikọmbakara.”—“The Divinity of Jesus Christ,” eke John Martin Creed.