Nso ke N̄wed Abasi Etịn̄ Aban̄a “Christ Ndidi Abasi”?
JESUS CHRIST ama enyene odudu ido ukpono ke idem ubonowo. Emi edi ntre sia ediwak miliọn owo ẹdọhọde ke idi mme anditiene enye. Nte ededi, idịghe kpukpru mmọ ẹnyịme se enye edide.
Ndusụk mbon oro ẹdọhọde ke imonyịme ukpepn̄kpọ Jesus ẹda enye nte Eyen Abasi, idịghe nte Andibot ke idemesie. Mmọ efen ẹnịm “Christ ndidi Abasi” ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹkere ẹte ke enye enen̄ede edi Abasi. Mmọ ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke Jesus odudu kpukpru ini ndien ke ama okpon akan owo ke ini enye okodude mi ke isọn̄. Nte mmọ ẹnen ke n̄kpọ emi? Nso ke N̄wed Abasi etịn̄?
Edidu Jesus Mbemiso Edide Owo
Jesus ama owụt ete ke imọ ima idu uwem mbemiso idide owo. Enye ọkọdọhọ ete: “Baba owo kiet ikọdọkke ikodụk ke heaven, ke mîbọhọke Enyeemi okotode ke heaven osụhọde edi, kpa Eyen Owo.” (John 3:13) Jesus ama ọdọhọ n̄ko ete: “Ami ndi odu-uwem uyo emi okotode ke heaven osụhọde: edieke owo ekededi adiade uyo emi, enye eyedu uwem ke nsinsi: ndien uyo emi ndinọde edi obụkidem Mi, man ererimbot odu uwem.”—John 6:51.
Nte ke Jesus ama odu uwem mbemiso edide isọn̄ edi se in̄wan̄ade ke ikọ esie emi: “Ami ndudu ndien Abraham edimana.” (John 8:58) Abraham okodu uwem ọtọn̄ọde ke 2028 osịm 1843 M.E.N., (B.C.E.) ke adan̄aemi uwem Jesus nte owo ọkọtọn̄ọde ke 2 M.E.N. osịm 33 E.N. Esisịt ini mbemiso n̄kpa esie, Jesus ama ọbọn̄ akam ete: “Ete, da ubọn̄, eke n̄kenyenede ye Afo ndien ererimbot edidu, nọ Mi.”—John 17:5.
Mme anditiene Jesus ẹma ẹnọ ukem ikọ ntiense oro. Apostle John ekewet ete: “Ikọ okodu ke editọn̄ọ, Ikọ okonyụn̄ odu ye Abasi, ndien Ikọ ekedi abasi. Kpukpru n̄kpọ ẹkedidu oto ke enye, ndien ke ẹsiode enye ẹfep n̄kpọ ndomokiet ikedịghe ididu. . . . Ntre Ikọ ama akabade edi obụkidem onyụn̄ odụn̄ ye nnyịn, ndien nnyịn ima ikụt ubọn̄ esie, kpa utọ ubọn̄ oro ikpọn̄îkpọn̄ edibon eyen enyenede oto ete; ndien enye ọkọyọhọ ye mfọnido oro owo mîdotke ye akpanikọ.” (John 1:1, 3, 14, NW) Ih, “Ikọ ama akabade edi obụkidem” nte owo, kpa Jesus Christ.
Ke etịn̄de aban̄a uwem Jesus mbemiso edide owo, apostle Paul ama ewet ete: “Ẹnyene orụk esịt emi okodude ke Christ Jesus, emi, okposụkedi okodude ke mbiet Abasi, ikekereke ndiwamade itie ke odudu mbọ, oro edi, nte ke imọ ikpedi n̄ka ye Abasi. Edi, enye ama an̄wan̄a idemesie onyụn̄ ada mbiet ofụn esịne onyụn̄ edidu ke mbiet owo.” (Philippi 2:5-7, NW) Paul okokot Jesus “akpan ke otu kpukpru edibotn̄kpọ; koro ebede ke enye ke ẹkebot kpukpru n̄kpọ.”—Colossae 1:13-16, NW.
Idịghe Abasi ke Isọn̄
N̄wed Abasi anam an̄wan̄a nte ke Jesus ekedi owo ọtọn̄ọde ke emana esie tutu osịm n̄kpa esie. John ikọdọhọke ke Ikọ n̄kukụre ekememen obụkidem esịne. Enye “ama akabade edi obụkidem” ikonyụn̄ idịghe ubak obụkidem ye ubak Abasi. Edieke Jesus ekpekedide owo ye Abasi ke ukem ini oro, owo ikpọkọdọhọke ite ke ‘ẹma ẹnam enye ekpri akan mme angel.’—Mme Hebrew 2:9; Psalm 8:4, 5.
Ke Jesus ekpekedide Abasi ye owo ke ini odude ke isọn̄, ntak emi enye ndien ndien ọkọbọn̄de akam ọnọ Jehovah? Paul ekewet ete: “Ke mme usen emi Enye okodude ke obụkidem Enye ọkọbọn̄ akam onyụn̄ anam n̄kpeubọk ye ọkpọsọn̄ eseme ye mmọn̄eyet ọnọ Abasi emi ekemede ndinyan̄a Enye nsio ke n̄kpa, Abasi onyụn̄ eyere Enye, koro Enye eten̄ede Abasi.”—Mme Hebrew 5:7.
Nte ke Jesus ikedịghe spirit ubak ubak ke ini okodude ke isọn̄ edi uyarade otode utịn̄ikọ Peter oro nte ke ‘ẹkewot Christ ke obụkidem, edi ẹnam edidu uwem ke spirit.’ (1 Peter 3:18) Edi n̄kukụre ke Jesus ndidi owo ofụri ofụri ke enye ekpekeme ndidiọn̄ọ se mme anana mfọnmma owo ẹdiọn̄ọde ndien ke ntre akabarede edi akwa oku oro enyenede esịtmbọm. Paul ekewet ete: “Koro nnyịn mînyeneke Akwa Oku eke mîkemeke nditiene nnyịn n̄kụt mmemidem nnyịn; edi Akwa Oku emi okụtde idomo ke kpukpru nde kpa nte nnyịn, edi mînyeneke idiọkn̄kpọ.”—Mme Hebrew 4:15.
Nte “Eyenerọn̄ Abasi emi emende mme idiọkn̄kpọ ererimbot efep,” Jesus “[ọkọnọ] Idemesie, ete idi ufak kpukpru owo.” (John 1:29; 1 Timothy 2:6) Ke usụn̄ oro, Jesus ama afiak edep n̄kemn̄kem n̄kpọ oro Adam ọkọduọkde—mfọnmma nsinsi uwem eke owo. Sia unenikpe Abasi oyomde ‘ukpọn̄ ke ukpọn̄,’ Jesus ke ntre ekenyene ndidi se Adam ekedide ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ—kpa mfọnmma owo idịghe Abasi ke mbiet owo.—Deuteronomy 19:21; 1 Corinth 15:22.
Kûnọ Edikabade Oro Mîdụhe ke Itien̄wed Bible
Mbon oro ẹdọhọde ke Jesus ekedi Abasi ke mbiet owo ẹkama nsio nsio itien̄wed ke ukeme ndisọn̄ọ nte ke enye edi andibuana ke Abasi-Ita-ke-Kiet eke Christendom, n̄ka ye Abasi ke idaha, odudu, ubọn̄, ye ke uniọn̄ ini. Edi ke ini idụn̄ọrede udọn̄ikọ emi ye ntịn̄enyịn, nnyịn ikụt ite ke mbon oro ẹnyịmede “Christ ndidi Abasi” ẹda mme ufan̄ikọ ẹmi nte ẹtịn̄de se ikande se mmọ ẹnen̄erede ẹtịn̄.
Ndusụk owo ẹdọhọ ke mme udọn̄ikọ Bible emi Abasi adade adaitie enyịn̄ ikọ oro “nnyịn” anam Jesus oro okodude mbemiso edide owo (kpa Ikọ) edi n̄ka ye Jehovah. Edi ndida adaitie enyịn̄ ikọ emi iwọrọke ite ke Abasi eketịn̄ ikọ ye n̄ka esie. Ke mfọnn̄kan usụn̄ enye owụt ete ke otu mme edibotn̄kpọ eke heaven, owo kiet enyene n̄kokon̄ itie ke ebuana ye Abasi. Ke akpanikọ, Jesus mbemiso edide owo ekedi n̄kpet n̄kpet ufan Abasi, Etubom Anamutom, ye Etịn̄ikọ ke ibuot esie.—Genesis 1:26; 11:7; Mme N̄ke 8:30, 31; John 1:3.
Mme idaha oro ẹbuanade ye baptism Jesus inọhọ ekikere nte ke Abasi, Christ, ye edisana spirit ẹdi n̄ka. Nte owo, Jesus ama ana baptism ke idiọn̄ọ ediyak idemesie nnọ Ete esie eke heaven. Kpa ke idahaoro “enyọn̄ eberede,” ndien spirit Abasi ama osụhọde, edidoro Jesus ke idem nte ibiom. N̄ko, ẹma ẹkop uyo Jehovah “oto[de] ke enyọn̄,” nte ọdọhọde ete: “Emi edi edima Eyen Mi, emi esịt enemde Mi etieti ye Enye.”—Matthew 3:13-17.
Ntre, ndien, nso ke Jesus okowụt ke ini enye ọkọdọhọde mme anditiene enye ete ẹnịm mme mbet baptism “ke enyịn̄ Ete ye Eyen ye edisana spirit”? (Matthew 28:19, 20) Jesus ikowụtke m̀mê ndidọhọ ke imọ, Ete imọ, ye edisana spirit ẹdi n̄ka. Utu ke oro, mbon oro ẹnịmde baptism ẹdiọn̄ọ Jehovah nte Ọnọ-Uwem ye Ata Ọkpọsọn̄ Abasi, emi mmọ ẹyakde uwem mmọ ẹnọ. Mmọ ẹnyịme Jesus nte Messiah ye enyeemi ebede ke enye Abasi ọnọ ubonowo oro onịmde ke akpanikọ ufak. Ndien mmọ ẹdiọn̄ọ ẹte ke edisana spirit edi anamutom odudu Abasi, emi anade mmimọ isụk idem inọ. Nte ededi, inaha mme utọ andina baptism oro ẹse Jehovah, Jesus, ye edisana spirit nte Adiana-Ita abasi kiet.
Edi nte mme utịben̄kpọ Jesus iwụtke ite ke enye ekedi Abasi ke mbiet owo? N̄wan̄ansa-o, koro Moses, Elijah, Elisha, apostle Peter ye Paul, ye mbon en̄wen ẹma ẹnam mme utịben̄kpọ ye unana mmọ ndidi Abasi ke mbiet owo. (Exodus 14:15-31; 1 Ndidem 18:18-40; 2 Ndidem 4:17-37; Utom 9:36-42; 19:11, 12) Ukem nte mmọ, Jesus ekedi owo emi akanamde mme utịben̄kpọ ke odudu oro Abasi ọkọnọde.—Luke 11:14-19.
Isaiah ama etịn̄ ke ntịn̄nnịm ikọ aban̄a Jesus kpa Messiah nte “Ọkpọsọn̄ Abasi.” (Isaiah 9:6) Ke Isaiah 10:21 (NW), kpa prọfet oro ama etịn̄ aban̄a Jehovah nte “Ọkpọsọn̄ Abasi.” Ndusụk owo ẹsidomo ndida mbiet ikọ emi ndiwụt nte ke Jesus edi Abasi. Edi oyom nnyịn itịm ikpeme mbak idinọ edikabade oro mîdụhe ke mme ufan̄ikọ ẹmi. Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “Ọkpọsọn̄ Abasi” inyeneke Jehovah ikpọn̄îkpọn̄ nte ikọ oro “Abasi Ata Ọkpọsọn̄.” (Genesis 17: 1, NW) Nte ẹnyịmede, ukpụhọde odu ke ufọt edidi ọkpọsọn̄ ye edidi ata ọkpọsọn̄, ye unana andikpon n̄kan.
Nte ekemde ye Isaiah 43:10, Jehovah ọkọdọhọ ete: “Ikebemke mi iso ibot Abasi, baba kiet idinyụn̄ itieneke mi edem.” Edi mme ikọ oro iwụtke ite ke Jesus edi Abasi. Akpan n̄kpọ edi nte ke Jehovah inyeneke andikebem iso ndu, nte ke Abasi ndomokiet ikebemke enye iso idu, sia enye odude ke nsinsi. Abasi ndomokiet iditieneke Jehovah edem koro enye eyedu kpukpru ini idinyụn̄ inyeneke andida itie esie nte Akakan Andikara. Edi, Jehovah ama obot mbon en̄wen oro enye ke idemesie okokotde mme abasi, nte N̄wed Abasi owụtde ke nditịn̄ mban̄a ndusụk mme owo ete: “Ami ndọdọhọ nte, Mbufo ẹdi abasi; kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹdi nditọ Ata Edikon̄. Edi mbufo ẹyekpan̄a nte owo, ẹnyụn̄ ẹduọn̄ọ nte owo kiet ke otu mbọn̄.” (Psalm 82:6, 7) Ukem ntre, Ikọ ekedi abasi oro Jehovah okobotde, edi oro ikanamke Jesus edi n̄ka ye Ata Edikon̄ ke ini ekededi.
Nnennen Idaha Jesus
Mbon oro ẹdọhọde ke Abasi ekedidu nte owo nte Abasi ke mbiet owo ẹkpenyene ndifiọk nte ke Bible ikam inọhọ ekikere nte ke Jesus ama ese idemesie ke utọ usụn̄ oro. Utu ke oro, enye ndien ndien owụt ete ke Jesus kpukpru ini odu ke usụhọde idaha akan Ete esie. Ke ini okodude ke isọn̄, Jesus akananam ikọdọhọke ke imedi n̄kpọ efen ekededi ikan Eyen Abasi. Akande oro, Christ ọkọdọhọ ete: “Ete omokpon akan Mi.”—John 14:28.
Paul ama owụt ukpụhọde ke ufọt Jehovah ye Jesus ke ndidọhọ nte: “Nnyịn imenyene Abasi kiet kpọt, emi edide Ete, emi kpukpru n̄kpọ ẹtode Enye ẹwọn̄ọ, emi nnyịn inyụn̄ idude uwem inọ Enye: imonyụn̄ inyene Ọbọn̄ kiet, kpa Jesus Christ, emi otode Enye ke kpukpru n̄kpọ ẹdu, onyụn̄ otode Enye ke nnyịn idu.” (1 Corinth 8:6) Paul ama etịn̄ n̄ko ete: “Mbufo ẹnyene Christ, Christ onyụn̄ enyene Abasi.” (1 Corinth 3:23) Ke akpanikọ, kpa nte mme Christian ẹnyenede Etubom mmọ, Jesus Christ, ntre ke enye enyene Ibuot esie, Jehovah Abasi.
Ke nditịn̄ ukem akpan n̄kpọ oro, Paul ama ewet ete: “Christ edi Ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi Ibuot ọnọ Christ.” (1 Corinth 11:3) Itie ebuana emi ke ufọt Abasi ye Christ eyekaiso, koro ke Tọsịn Isua Ukara Christ ebede, “emi Enye ediyakde itie ubọn̄ Esie ọnọ Abasi, kpa Ete” ndien “Eyen ke Idemesie edisụhọ ọnọ Enyeemi akadade kpukpru n̄kpọ adak Enye ke ikpat; man ke usụn̄ ekededi Abasi ekpedi kpukpru n̄kpọ.”—1 Corinth 15:24, 28; Ediyarade 20:6.
Ndidụn̄ọde Mme Itien̄wed Eken
Kaban̄a emana Jesus, Matthew ekewet ete: “Edi ofụri n̄kpọ ẹmi ọkọwọrọ, man osu nte Jehovah akadade inua prọfet esie [ke Isaiah 7:14] ọdọhọ ete, Sese, eyenọwọn̄ an̄wan eyeyomo, onyụn̄ aman eyeneren; ẹyenyụn̄ ẹsio enye enyịn̄ Immanuel, oro ọwọrọ ete, Abasi ke odudu ye nnyịn.” (Matthew 1:22, 23) Owo ikọnọhọ Jesus ọkpọkpọ enyịn̄ oro Immanuel, edi utom esie nte owo okosu se oro ọwọrọde. Jesus ndidu ke isọn̄ nte Mfri Messiah ye Adiakpa ebekpo David ama owụt mme andituak ibuot nnọ Jehovah nte ke Abasi ama odu ye mmọ, ke n̄kan̄ mmọ, ọnọde mmọ ibetedem ke se mmọ ẹkenamde.—Genesis 28:15; Exodus 3:11, 12; Joshua 1:5, 9; Psalm 46:5-7; Jeremiah 1:19.
Ke okotde Jesus oro ẹkenamde eset, apostle Thomas ama ofiori ete: “Ọbọn̄ mi ye Abasi mi.” (John 20:28) ‘Ẹkewet’ mbụk emi ye mmọ eken ‘man nnyịn inịm ke akpanikọ ite ke Jesus edi Christ, Eyen Abasi.’ Ndien ikọ Thomas ikatuahake ye eke Jesus, emi okosiode mme mbet Esie ọdọn̄ utom ete: “Mmọn̄ ndidọk ntiene . . . Abasi Mi ye Abasi mbufo.” (John 20:17, 30, 31) Ntre Thomas ikekereke ite ke Jesus ekedi Ata Ọkpọsọn̄ Abasi. Ekeme ndidi Thomas okokot Jesus “Abasi mi” ke usụn̄ifiọk nte ke Christ edi “abasi,” okposụkedi mîdịghe “ata Abasi kierakiet.” (John 1:1; 17:1-3) Mîdịghe ke ndidọhọ “Abasi mi,” ekeme ndidi Thomas ọkọdiọn̄ọ Jesus nte Etịn̄ikọ ye Andida ke ibuot Abasi, idem nte mmọ efen ẹkekotde isụn̄utom edide angel, nte n̄kpọ eke enye ekedide Jehovah.—Men Genesis 18:1-5, 22-33; 31:11-13; 32:24-30; Judges 2:1-5; 6:11-15; 13:20-22 domo.
Nte ekemde ye Bible, ndien, Jesus ama odu mbemiso edide owo nte Ikọ. Ke ini okodude ke isọn̄, enye ikedịghe Abasi ke mbiet owo. Enye ke ofụri ofụri ekedi owo, okposụkedi ekedide mfọnmma, nte Adam ekedide ke akpa. Toto ke ediset ke n̄kpa Jesus, enye edi spirit oro mîkemeke ndikpa ẹmi ẹmenerede itie, odude ke idak Abasi kpukpru ini. Nte an̄wan̄ade, ke ntre, N̄wed Abasi isọn̄ọke ekikere “Christ ndidi Abasi.”
[Ekebe ke page 23]
Nte Mme Angel Ẹtuak Ibuot Ẹnọ Jesus?
NDUSỤK edikabade ke Mme Hebrew 1:6 ẹdọhọ ẹte: “Yak kpukpru mme angel Abasi ẹtuak ibuot ẹnọ enye [Jesus].” (King James Version; The Jerusalem Bible) Etie nte apostle Paul okokot oto Septuagint, emi ọdọhọde ke Psalm 97:7 ete: “Ẹtuak ibuot ẹnọ Enye [Abasi] kpukpru mbufo mme angel Esie.”—C. Thomson.
Ẹda ikọ Greek oro pro·sky·neʹo, oro ẹkabarede ‘utuakibuot’ ke Mme Hebrew 1:6, ke Psalm 97:7 ke Septuagint ndida nnọ ikọ Hebrew oro, sha·chahʹ, oro ọwọrọde “ndinụk ibuot.” Emi ekeme ndidi edu ukpono oro odotde ẹnọ mme owo. (Genesis 23:7; 1 Samuel 24:8; 2 Ndidem 2:15) Mîdịghe, enye ekeme ndinyene ebuana ye utuakibuot Abasi akpanikọ m̀mê enyeoro ke ukwan̄ usụn̄ ẹnọde mme nsunsu abasi.—Exodus 23:24; 24:1; 34:14; Deuteronomy 8:19.
Nte ido edide, pro·sky·neʹo oro ẹkenọde Jesus ekem ye ukpono ukpono unụk ibuot nnọ ndidem ye mmọ efen. (Men Matthew 2:2, 8; 8:2; 9:18; 15:25; 20:20 domo ye 1 Samuel 25:23, 24; 2 Samuel 14:4-7; 1 Ndidem 1:16; 2 Ndidem 4:36, 37.) Kpukpru ini esin̄wan̄a nte ke ẹsinam ukpono ukpono unụk ibuot ẹnọ Jesus, idịghe nte Abasi, edi nte “Eyen Abasi” m̀mê Messiah oro edide “Eyen Owo.”—Matthew 14:32, 33; Luke 24:50-52; John 9:35, 38.
Mme Hebrew 1:6 etịn̄ aban̄a idaha Jesus ke idak Abasi. (Philippi 2:9-11) Mi ndusụk edikabade ẹkabade pro·sky·neʹo nte “wụt . . . ukpono” (The New English Bible), “nụk ibuot ke ukpono nọ” (New World Translation) m̀mê “nụk ibuot nọ” (An American Translation). Edieke owo emekde edikabade ‘utuakibuot,’ utọ utuakibuot oro edi ukeuke, koro Jesus ama asian Satan ete: “Tuak ibuot [orụk pro·sky·neʹo], nọ Jehovah Abasi fo, nyụn̄ nam n̄kpọ nọ Enye ikpọn̄îkpọn̄.”—Matthew 4:8-10.
Okposụkedi ẹkedade Psalm 97:7, emi etịn̄de aban̄a edituak ibuot nnọ Abasi, ẹtịn̄ ẹban̄a Jesus ke Mme Hebrew 1:6, Paul ama owụt ete ke Jesus oro ẹkenamde eset edi “uyama ubọn̄ Abasi, ye ata mbiet Idemesie.” (Mme Hebrew 1:1-3) Ntre ‘utuakibuot’ ekededi oro mme angel ẹnọde Eyen Abasi edi ukeuke ndien ẹnọ Jehovah ebe ke enye.