IBUOT 3

“Ẹyọhọ ye Edisana Spirit”

Se edisana spirit emi ẹken̄wan̄ade ẹduọk mme owo ke Pentecost akan̄wamde ẹnam

1. Nso ke ẹkesinam ke usen Usọrọ Pentecost?

MME owo ke ẹkop inemesịt ke mme efak Jerusalem.a Nsụn̄ikan̄ ke oto itieuwa ke temple ọwọrọ ọdọk ke ini mme Levi ẹsụk ẹkwọde ikwọ itoro (oro edi, Psalm 113 esịm 118). Etie nte ikwọ oro edi, otu kiet ke ẹkwọ, otu enye eken ke ẹbọ. Isenowo ẹyọyọhọ mme efak. Mmọ ẹto anyan ebiet nte Elam, Mesopotamia, Cappadocia, Pontus, Egypt, ye Rome, ẹdi.b Nso usọrọ ke ẹnanam? Edi usọrọ Pentecost, emi ẹkotde n̄ko “usen akpa mfri eke adatde.” (Num. 28:26) Usọrọ eke isua ke isua emi ke ẹsida ẹdiọn̄ọ ini emi ẹkụrede ukpen̄e barley ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọde ndikpen̄e wheat. Usen emi edi usen idara.

Map oro owụtde mme obio emi mme owo ẹketode ẹdikop eti mbụk ke Pentecost isua 33 Eyo Mme Apostle 1. Ikpehe: Libya, Egypt, Ethiopia, Bithynia, Pontus, Cappadocia, Judea, Mesopotamia, Babylonia, Elam, Media, ye Parthia. 2. Mme Obio: Rome, Alexandria, Memphis, Antioch (eke Syria), Jerusalem, ye Babylon. 3. Mme Akpammọn̄: Inyan̄ Mediterranean, Obubịt Inyan̄, Ididuot Inyan̄, Inyan̄ Caspian, ye Itụn̄ Inyan̄ibom Persia.

JERUSALEM—ITIE EMI MME JEW ẸKESIKADE ẸKEKPONO ABASI

Ediwak n̄kpọ oro ẹtịn̄de ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ n̄wed Utom Mme Apostle ẹketịbe ke Jerusalem. Jerusalem odu ke ufọt ediwak obot emi ẹdude ke Judea, ndien tọn̄ọ do sịm edem usiahautịn Inyan̄ Mediterranean edi n̄kpọ nte kilomita 55. Ke isua 1070 mbemiso eyo Christ, Edidem David ama akan ọkpọsọn̄ obio oro okodude ke enyọn̄ Obot Zion, ndien obio oro okodude ekpere do ama akabade edi ibuot obio ukara idụt Israel eset.

Obot Zion odu ekpere Obot Moriah, emi mbụk mme Jew eset ọdọhọde ke do ke Abraham okoyom ndiwa Isaac ke n̄kpọ nte isua 1,900 mbemiso mme n̄kpọ emi ẹtịn̄de ke n̄wed Utom Mme Apostle ẹketịbede. Obot Moriah ekedisịne ọnọ Jerusalem ke ini Solomon ọkọbọpde akpa temple Jehovah ke enyọn̄ obot oro. Temple emi ama akabade edi akpan itie emi mme Jew ẹkesikade ẹkekpono Abasi ye ebiet emi ẹkesinamde ediwak n̄kpọ eken.

Mme Jew emi ẹmade Abasi ẹma ẹsito kpukpru ebiet ke isọn̄ ẹdiwa uwa, ẹtuak ibuot, ẹnyụn̄ ẹnam mme usọrọ eke ini ke ini ẹnọ Abasi ke temple emi. Mmọ ẹkenam ikọ Abasi emi ọdọhọde: “Yak kpukpru nditọiren fo ẹdi ke iso Jehovah Abasi fo utịm ikata ke isua ke ebiet emi enye edimekde.” (Deut. 16:16) Jerusalem emi n̄ko ke akwa esop ikpe mme Jew emi ẹkekotde Sanhedrin okodu, ye esop emi ẹkesisede ẹban̄a ndutịm ukara ofụri idụt oro.

2. Ewe n̄kpọ emi akpade owo idem eketịbe ke Pentecost isua 33 eyo mme apostle?

² Ke n̄kpọ nte n̄kanika usụkkiet usenubọk ke isua 33 eyo mme apostle, enyene n̄kpọ emi eketịbede emi edikpade owo idem ke ata ediwak isua. Nso ikedi oro? ‘Uyom ama oto heaven ọwọrọ emi ebietde uyom ata ọkpọsọn̄ ofụm.’ (Utom 2:2) Ọkpọsọn̄ uyom oro ama ọyọhọ ufọk emi mme mbet Jesus oro ẹkedide n̄kpọ nte owo 120 ẹkesopde idem. Ekem n̄kpọ emi akpade owo idem ama etịbe. Mmọ ẹma ẹkụt n̄kpọ emi ebietde edemeikan̄ nte odorode mbet kiet kiet ke ibuot.c Ndien mme mbet “ẹyọhọ ye edisana spirit” ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ nditịn̄ ikọ ke nsio nsio usem! Ke ini mme mbet oro ẹwọn̄ọde ke ufọk oro, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndineme nneme ye isenowo oro mmọ ẹkụtde ke mme efak Jerusalem. Ndien idem ama akpa isenowo oro koro mmọ kiet kiet ẹkopde nte mme mbet “ẹtịn̄de ikọ ke usem mmọ.”—Utom 2:1-6.

3. (a) Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke Pentecost isua 33 eyo mme apostle ekedi usen oro akpan n̄kpọ eketịbede ke mbụk ikọt Abasi? (b) Ikọ Peter akasan̄a nso ye ndida “mme ukpọhọde Obio Ubọn̄” nnam n̄kpọ?

³ Mbụk emi owụt akpan n̄kpọ oro eketịbede ke esop Abasi. Ẹma ẹtọn̄ọ obufa idụt kpa Israel Abasi oro edi, mme Christian oro ẹyetde aran. (Gal. 6:16) Edi ikụreke ke oro. Ke ini Peter eketịn̄de ikọ ọnọ otuowo usen oro, enye akada akpa ke otu “mme ukpọhọde Obio Ubọn̄” ita, emi kiet kiet edinamde nsio nsio otuowo ẹkeme ndinam ediwak utom, anam n̄kpọ. (Matt. 16:18, 19) Akpa ukpọhọde emi ama anam mme Jew ye mbon oro ẹketienede mmọ ẹkpono Abasi ẹkop eti mbụk, ndien ẹma ẹda edisana spirit ẹyet mmọ aran.d Emi ama anam mmọ ẹkabade ẹdi ubak Israel Abasi, onyụn̄ anam mmọ ẹnyene idotenyịn ndikara ke Obio Ubọn̄ Messiah nte ndidem ye mme oku. (Edi. 5:9, 10) Nte ini akakade, mbon Samaria ẹma ẹnyene ukem idotenyịn emi, ekem mme Gentile ẹma ẹtiene ẹnyene n̄ko. Nso ke mme Christian mfịn ẹkeme ndikpep nto akpan n̄kpọ oro eketịbede ke Pentecost ke isua 33 eyo mme apostle?

“Ẹkedu Ọtọkiet ke Ebiet Kiet” (Utom 2:1-4)

4. Nso iwụt ke esop Abasi mfịn ọkọtọn̄ọ ke isua 33 eyo mme apostle?

⁴ Ẹkeda n̄kpọ nte mbet 120 ẹtọn̄ọ esop mme Christian, ndien kpukpru mmọ “ẹkedu ọtọkiet ke ebiet kiet”—ke ubet enyọn̄—ẹkenyụn̄ ẹda edisana spirit ẹyet mmọ aran. (Utom 2:1) Etisịm mbubreyo usen oro, mbon emi ẹkenade baptism ẹkabade ẹdi Christian ẹkedi ediwak tọsịn. Nte ẹketọn̄ọde ndiwak ke esop Abasi edi oro tutu esịm mfịn! Ndien idahaemi, nditọete iren ye iban emi ẹbakde Abasi emi ẹdude ke esop esie ke ẹka iso ẹsịn idem “ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ emi ke ofụri isọn̄ nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt” mbemiso ererimbot emi esịmde utịt esie.—Matt. 24:14.

5. Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ mbon oro ẹkedude ke esop esie ke eyo mme apostle, ndien didie ke enye onyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn emi idude ke esop esie mfịn?

⁵ Akana ẹsọn̄ọ mbon oro ẹdude ke esop Abasi idem, ndien oro esịne mbon oro ẹyetde aran ye “mme erọn̄ en̄wen” man mmọ ẹka iso ẹnam n̄kpọ Abasi. (John 10:16) Ke leta oro Paul ekewetde ọnọ mme Christian ke Rome, enye ama enen̄ede ọkọm nditọete nte mmọ ẹken̄wamde kiet eken. Enye ọkọdọhọ ete: “[Ọdọn̄] mi ndikụt mbufo, man n̄kpọnọ mbufo ndusụk enọ eke spirit man ẹnam mbufo ẹsọn̄ọ ẹda; mîdịghe, man nnyịn ikpada mbuọtidem nnyịn, eke mbufo ye okịm, isịn udọn̄ inọ kiet eken.”—Rome 1:11, 12.

ROME—IBUOT OBIO UKARA

Ke ini mme n̄kpọ oro ẹtịn̄de ke n̄wed Utom Mme Apostle ẹketịbede, Rome okokpon akan ke ofụri ererimbot, ukara esie okonyụn̄ okop odudu akan. Enye ekedi ibuot obio ukara emi akakarade Britain tutu esịm Edem Edere Africa, onyụn̄ akara ọtọn̄ọde ke Inyan̄ibom Atlantic tutu esịm Itụn̄ Inyan̄ibom Persia.

Mme owo emi ẹtode nsio nsio ebiet, ẹsemde nsio nsio usem ẹnyụn̄ ẹnyenede nsio nsio ido obio ẹkeyọyọhọ Rome ye nsunsu ukpepn̄kpọ mmọ. Nti usụn̄ oro mbon Rome ẹkenyenede ama anam mme owo ye mme anyamurua ẹsito kpukpru ikpehe ke mme obio oro Rome akakarade ẹdi ibuot obio ukara mmọ. Mme ubom ẹma ẹsida n̄kpọudia ye ndiye n̄kpọ eken oro ẹkeyomde ndimen ndi Rome ẹkebehe ke esụk Ostia oro okodude ekpere Rome.

Etisịm eyo mme apostle, mbon oro ẹkedụn̄de ke Rome ẹma ẹwak ẹkan owo miliọn kiet. Etie nte mbahade iba ke otu mbon oro ẹkedude do ẹkedi ifịn. Mme abiatibet oro ẹma ẹkebiere ikpe n̄kpa ẹnọ, nditọwọn̄ emi mme ete ye eka ẹkenyamde m̀mê emi ete ye eka ẹkefehede ẹkpọn̄, ye mbon n̄kpọkọbi oro udịmekọn̄ Rome ẹkemụmde ke ini ekọn̄ ẹkesịne ke otu ifịn emi. Ifịn oro ẹkedade ẹdi Rome ẹma ẹsịne n̄ko mme Jew oro ẹketode Jerusalem, emi Etubom Pompey eke Rome okomụmde ke ini enye akakande Jerusalem ke isua 63 mbemiso eyo Christ.

Ata ediwak mbon ẹkedụn̄de ke Rome, emi mîkedịghe ifịn, ẹkedi mme ọkpọi-kpọi ubuene. Mmọ ẹkedụn̄ ke ufọk oro ẹnyenede ediwak enyọn̄ emi mme owo ẹnen̄erede ẹwak, ukara ẹma ẹsinyụn̄ ẹn̄wam mmọ ẹnyene ndusụk n̄kpọ. Edi mme andikara Rome ẹma ẹbọp ikpọ ndiye ufọk oro akanam owo mîkwe ke obio oro man ẹnam ibuot obio ukara mmọ eye. Ndusụk ufọk emi ẹkedi ikpọ efe ndise ye ikpọ an̄wambre oro mme owo ẹkesitiede ẹse nte ẹn̄wanade en̄wan n̄kpa, ẹbrede mbuba uwat enan̄-mbakara ye ntre ntre eken. Ẹkesise mme edinam emi ke mfọn.

6, 7. Didie ke esop Abasi mfịn ẹnam utom oro Jesus ọkọnọde ete ẹkwọrọ ikọ ẹnọ kpukpru mme idụt?

⁶ Esop Abasi mfịn ẹnyụn̄ ẹnam ukem utom oro mme Christian ẹkenamde ke eyo mme apostle. Kpa ye emi utom oro Jesus ọkọnọde mme mbet esie mîkedịghe ekpri utom, ekenenem mme mbet oro ndinam utom oro. Jesus ọkọdọhọ mmọ ete: “Ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet mi, ẹnịm mmọ baptism ke enyịn̄ Ete ye Eyen ye edisana spirit, ẹkpep mmọ ẹnam kpukpru n̄kpọ eke n̄ketemede mbufo.”—Matt. 28:19, 20.

⁷ Mme Ntiense Jehovah ẹdi mbon oro ẹkade iso ẹnam utom oro mfịn. Imọdiọn̄ọ ke imemke utom ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo emi ẹsemde nsio nsio usem. Edi Mme Ntiense Jehovah ẹsion̄o mme n̄wed ikọ Abasi ke se ibede usem 1,000. Edinenem fi ama etiene odụk mbono esop ikọt Abasi kpukpru ini, etiene ọkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ onyụn̄ anam mme owo ẹdi mbet Christ. Emi ayanam fi etiene esịne ke otu ekpri ibat owo oro ẹdude ke isọn̄ mfịn, emi ẹkwọrọde ikọ ẹnọ mme owo ẹnyụn̄ ẹnamde mme owo ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Jehovah!

8. Didie ke esop Jehovah esin̄wam nnyịn?

⁸ Jehovah Abasi ọnọ fi nditọete emi ẹdude ke ofụri ererimbot man ẹn̄wam fi ọyọ se iwọrọde fi ke idiọk ererimbot emi onyụn̄ okop idatesịt. Paul ama ewet leta ọnọ ẹsọk mme Christian oro ẹkedide mme Hebrew. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹyak nnyịn . . . ikere nte ikpedemerede kiet eken inọ ima ye nti utom, ikûsịn ndisop idem ọtọkiet, nte ido ndusụk owo edide, edi isịn udọn̄ inọ kiet eken, ndien mbufo ẹdọdiọn̄ ẹnam ntem adan̄a nte ẹkụtde ẹte usen oro ke asan̄a ekpere.” (Heb. 10:24, 25) Jehovah anam fi odu ke esop esie man ọsọn̄ọ nditọete fo idem, mmọ ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ fi idem n̄ko. Ntre sidu ye nditọete fo kpukpru ini sinyụn̄ nam se ekekeme man odụk mbono esop!

‘Owo Kiet Kiet Okop Ikọ Abasi ke Usem Esie’ (Utom 2:5-13)

Mme mbet Jesus ke ẹkwọrọ ikọ ẹnọ mme Jew ye mbon oro ẹketienede mmọ ẹkpono Abasi ke efak emi ediwak owo ẹsan̄ade ẹbe. — “Nnyịn imokop nte mmọ ẹtịn̄de ẹban̄a ikpọ utom Abasi ke usem nnyịn.”—Utom 2:11

9, 10. Nso ke ndusụk nditọete ẹnam man ẹkeme ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro ẹsemde usem en̄wen?

⁹ Kere nte esịt ekenemde mme Christian emi ẹkedide mme Jew ye mbon oro ẹketienede mmọ ẹkpono Abasi ke Pentecost ke isua 33 eyo mme apostle. Etie nte ata ediwak mbon oro ẹkedude do ẹkesem usem oro mme owo ẹkediọn̄ọde, ekeme ndidi Hebrew m̀mê Greek. Edi mmọ ‘owo kiet kiet ẹkop nte mme mbet ẹtịn̄de ikọ ke usem mmọ.’ (Utom 2:6) Anaedi idem ama enen̄ede akpa isenowo oro ndikop nte ẹkwọrọde ikọ Abasi ẹnọ mmọ ke usem emana mmọ. Se idude edi, ke Abasi inamke mme Christian mfịn ẹsem usem obio owo ke utịbe utịbe usụn̄. Edi ediwak ikọt Abasi mfịn ke ẹsịn idem ẹkpep usem en̄wen man ẹkeme ndikwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mme owo ke kpukpru idụt. Emi esinam ndusụk nditọete nnyịn ẹkeme ndiwọrọ n̄ka idụt en̄wen n̄kọkwọrọ ikọ. Ndien mbon oro mmọ ẹsikwọrọde ikọ ẹnọ ẹsima nte nditọete emi ẹsịnde idem ẹkwọrọ ikọ.

¹⁰ Ke uwụtn̄kpọ, Christine ye nditọete itiaba en̄wen ẹma ẹkpep usem Gujarati. Usen kiet, Christine ama okụt eyenan̄wan kiet emi mmọ ẹsinamde utom ntre. Eyenan̄wan oro esisem usem Gujarati, ntre Christine ama ọkọm enye ke usem mmọ. N̄kpọ emi ama enen̄ede enem eyenan̄wan oro tutu enye obụp Christine ntak emi enye ekesịnde idem ekpep usem Gujarati emi mîmemke utom ndikpep. Christine ama ada ifet oro ọkwọrọ ikọ ọnọ enye. Eyenan̄wan oro ọkọdọhọ Christine ete: “Anaedi emenyene ata akpan n̄kpọ nditịn̄ nnọ mme owo.”

11. Nso ke ikpanam man ikeme ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro ẹsemde usem en̄wen?

¹¹ Idịghe kpukpru nnyịn ikeme ndikpep usem en̄wen. Edi imosụk ikeme ndiben̄e idem man inyene se itịn̄de inọ mbon oro ẹsemde usem en̄wen. Didie ke ikeme ndinam oro? Usụn̄ kiet ikemede ndinam oro edi ndida JW Language^® app emi odude ke jw.org n̄kpep nte ẹsikọmde owo ke usem en̄wen. Emekeme n̄ko ndikpep ikọ ifan̄ emi edinamde mme owo ẹyom ndikop Ikọ Abasi. Wụt mmọ ikpehe Intanet nnyịn, jw.org, nyụn̄ wụt mmọ nsio nsio vidio, ye mme n̄wed ikọ Abasi emi ẹdude ke usem mmọ. Edieke isidade mme n̄kpọ oro ẹdude ke ikpehe Intanet nnyịn ikwọrọ ikọ, esịt edinyụn̄ inem nnyịn nte ekenemde mme Christian ke eyo mme apostle ini mmọ ẹkekwọrọde Ikọ Abasi ẹnọ mme owo ke nsio nsio usem.

MME JEW KE MESOPOTAMIA YE EGYPT

N̄wed oro The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135) ọdọhọ ete: “Mbon obio ubọn̄ esien [Israel] duop ye mbon obio ubọn̄ esien Judah ẹkedụn̄ ke Mesopotamia, Media, ye Babylonia ke ini mbon Assyria ye mbon Babylon ẹketan̄de mmọ ẹkesịn ifịn.” Ezra 2:64 ọdọhọ ke nditọ Israel 42,360 kpọt ẹketo Babylon emi ẹketan̄de mmọ ẹka ẹfiak ẹnyọn̄ Jerusalem. N̄kpọ emi eketịbe ke isua 537 mbemiso eyo Christ. Flavius Josephus ọdọhọ ke mme Jew oro “ẹkedụn̄de ẹkpere Babylonia” ke eyo mme apostle ẹkedi ata ediwak tọsịn. Ke n̄kpọ nte isua 1,600 esịm n̄kpọ nte isua 1,800 emi ẹkebede, mme Jew emi ẹma ẹsio n̄wed emi ẹkewetde mme ibet mmọ. Ẹkekot n̄wed emi Babylonian Talmud.

Mme n̄kpọ oro ẹkewetde ẹnịm owụt ke mme Jew ẹma ẹdu ke Egypt ke n̄kpọ nte isua 2,600 emi ẹkebede. Ini oro, Jehovah ama ọdọn̄ Jeremiah utom ọnọ mme Jew oro ẹkedụn̄de ke nsio nsio obio ke Egypt ye ke Memphis m̀mê Noph. (Jer. 44:1) Etie nte ata ediwak owo ẹkewọrọ ẹkedụn̄ ke Egypt ke ini ukara Greece. Josephus ọkọdọhọ ke mme Jew ẹma ẹtiene ẹsịne ke otu akpa mbon oro ẹkedide ẹdidụn̄ ke Alexandria. Nte ini akakade, ẹma ẹbahade ofụri ikpehe kiet ke obio emi ẹnọ mme Jew oro. Ke eyo mme apostle, ewetn̄wed Jew emi ekekerede Philo ọkọdọhọ ke ediwak miliọn mme Jew mmimọ ẹma ẹdụn̄ ke ofụri Egypt, ọtọn̄ọde “ke n̄kan̄ Libya tutu esịm adan̄a Ethiopia.”

‘Peter Ama Adaha Ada’ (Utom 2:14-37)

12. (a) Prọfesi oro prọfet Joel eketịn̄de asan̄a nso ye se iketịbede ke Pentecost ke isua 33 eyo mme apostle? (b) Ntak emi ẹkedoride enyịn prọfesi Joel ndisu ke eyo mme apostle?

¹² ‘Peter ama adaha ada’ etịn̄ ikọ ọnọ otuowo oro ẹketode nsio nsio idụt ẹdi do. (Utom 2:14) Enye ama ọdọhọ mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye ke Abasi akanam mmimọ ikeme nditịn̄ ikọ ke nsio nsio usem man osu prọfesi oro Joel eketịn̄de ete: “Nyan̄wan̄a spirit mi nduọk kpukpru orụk obụkidem.” (Joel 2:28) Mbemiso Jesus ọkọnyọn̄de heaven, enye ama ọdọhọ mme mbet esie ete: “Ami nyeben̄e Ete ndien enye ọyọnọ mbufo andin̄wam efen.” Jesus ọkọdọhọ ke andin̄wam oro edi edisana spirit.—John 14:16, 17.

13, 14. Peter eketịn̄ ikọ didie man an̄wam mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye, ndien didie ke nnyịn ikeme ndikpebe enye?

¹³ Peter ekemen ikọ oro enye eketịn̄de ọnọ otuowo ekesịn ke ufọk ntem: “Yak ofụri ufọk Israel ẹtịm ẹfiọk ẹte Abasi ama anam enye edi Ọbọn̄ ye Christ, kpa Jesus emi mbufo ẹkekọn̄de ke eto.” (Utom 2:36) Ediwak mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹkop ikọ Peter ikodụhe ini ẹkekọn̄de Jesus ke eto ndutụhọ ẹwot. Edi ẹma ẹtiene ẹduọhọ mmọ sia mmọ ẹketo idụt oro ẹkewotde Jesus. Ti ke Peter emi ekedide owo Jew eketịn̄ ikọ ukpono ukpono ye mme Jew, se enye okonyụn̄ etịn̄de ama onyụn̄ otụk mmọ. Enye eketịn̄ ikọ ntem man an̄wam mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye ẹkabade esịt, idịghe man obiom mmọ ikpe. Ndi ikọ Peter ama ayat otuowo oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye? Ihih, ikayatke. Utu ke oro, ‘esịt ama afịna mmọ.’ Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹbụp enye ẹte: “Nso ke nnyịn inyene ndinam?” Etie nte Peter ndiketịn̄ ikọ ukpono ukpono eketiene anam ikọ esie otụk ediwak owo oro, ndien emi ama anam mmọ ẹkabade esịt.—Utom 2:37.

¹⁴ Imekeme ndisitịn̄ ikọ ukem nte Peter eketịn̄de man in̄wam mme owo ẹkabade esịt. Ke ini ikwọrọde ikọ, inaha ibọrọ kpukpru se enyene-ufọk etịn̄de emi mîkemke ye N̄wed Abasi. Utu ke oro, ọyọfọn ineme mme n̄kpọ oro nnyịn mbiba inyịmede. Ima inam ntre, iyada Ikọ Abasi in̄wam mbon oro ikwọrọde ikọ inọ, ndien mbon oro ẹmade Abasi ẹyenen̄ede ẹkpan̄ utọn̄.

MME CHRISTIAN KE PONTUS

Mme Jew oro ẹketode Pontus, ke edem edere Asia Minor, ẹma ẹsịne ke otu mbon oro ẹkekopde ikọ oro Peter eketịn̄de ke Pentecost ke isua 33 eyo mme apostle. (Utom 2:9) Etie nte ndusụk mmọ ẹkemen eti mbụk emi ẹketịn̄ ẹnọ mme owo ke obio emana mmọ. Mbon oro Peter ekewetde akpa leta esie ọnọ ẹma ẹsịne mbon oro ẹkemade ikọ Abasi oro ‘ẹkesuanade ẹdụn̄ọ’ ke utọ itie nte Pontus.g (1 Pet. 1:1) Se enye ekewetde owụt ke “nsio nsio idomo” oro ẹkesịmde mme Christian emi ke ntak emi mmọ ẹkebuọtde idem ye Abasi ama ‘anam mmọ ẹfụhọ.’ (1 Pet. 1:6) Ekeme ndidi idomo oro ama esịne ubiọn̄ọ ye ukọbọ.

Se Ekpri Pliny, andikara Bithynia ye Pontus emi ẹkesịnede ke idak ukara Rome ekewetde ọnọ Trajan emi ekedide akwa andikara Rome owụt mme idomo en̄wen oro ẹkesịmde mme Christian ke Pontus. Ke n̄kpọ nte isua 112 eyo Christ, enye ama etie ke Pontus ewet ke Ido Ukpono Christ etie nte idiọk udọn̄ọ emi ekemede ndibe owo, inamke n̄kpọ m̀mê owo oro edi erenowo m̀mê n̄wan, eyenọwọn̄ m̀mê akwaowo, imọ m̀mê ubuene. Pliny ama ọnọ mbon oro ẹkedọhọde ke idi mme Christian ifet ndidọhọ ke mmimọ idịghe aba Christian, ndien enye ama owot mbon oro mîkamaha ndinam se enye ọdọhọde. Ẹma ẹsisana owo ekededi oro okosụn̄ide Christ m̀mê etịn̄de akam oro ẹwetde-wet ẹnọ mme abasi m̀mê mbiet Trajan ẹyak. Pliny ama enyịme ke mmimọ ikekemeke ndinyịk “mbon oro ẹdide ata mme Christian ẹnam utọ n̄kpọ oro.”

g Ikọ Greek oro ẹkabarede “ẹsuanade ẹdụn̄ọ” aban̄a mme Jew. Emi owụt ke ediwak mbon oro ẹkebemde iso ẹkabarede ẹdi mme Christian ẹkedi mme Jew.

“Kpukpru Mbufo . . . Ẹna Baptism” (Utom 2:38-47)

15. (a) Nso ke Peter ọkọdọhọ mme owo ẹnam, ndien nso ke mme owo oro ẹkenam? (b) Ntak emi ediwak tọsịn owo oro ẹkekopde eti mbụk ke usen Pentecost ẹkedotde ndina baptism kpa usen oro?

¹⁵ Ke usen Pentecost isua 33 oro, n̄kpọ emi enemde-nem owo ama etịbe. Usen oro ke Peter ọkọdọhọ mme Jew ye mbon oro ẹketienede mmọ ẹkpono Abasi ete: “Ẹkabade esịt, kpukpru mbufo ẹnyụn̄ ẹna baptism.” (Utom 2:38) Ndien n̄kpọ nte owo 3,000 ẹma ẹna baptism ke nsio nsio mmọn̄ oro ẹkedude ke esịt m̀mê ke n̄kann̄kụk Jerusalem.e Ndi mmọ ẹkebobụmede ẹkena baptism? Ndi mbụk emi ekpep nditọ ukpepn̄kpọ Bible ye nditọ oro mme ete ye eka mmọ ẹdide Christian ndibobụmede n̄kana baptism ke ini mmọ mîben̄eke idem? Idịghe ntre. Kûfre ke mme Jew ye mbon oro ẹketienede mmọ ẹkpono Abasi, oro ẹkenade baptism ke usen Pentecost ke isua 33 eyo mme apostle ẹma ẹsesịn idem ẹkpep Ikọ Abasi mbemiso ini oro, mmọ ẹkenyụn̄ ẹdi mbon idụt oro ẹma ẹkeyayak idem ẹnọ Jehovah. N̄ko, mmọ ẹma ẹsiwụt ke mmimọ imenen̄ede ima Abasi sia ndusụk ini, mmọ ẹma ẹsito anyan usụn̄ ẹdi usọrọ eke isua ke isua ke Jerusalem. Ndien idahaemi mmọ ẹma ẹkenyịme mi se Jesus Christ anamde man uduak Abasi osu, ọwọrọ mmọ ẹben̄e idem ndika iso nnam n̄kpọ Abasi, edi mmọ ẹdinam oro nte mme mbet Jesus oro ẹma ẹkena baptism.

MMANIE ẸKETIENE MME JEW ẸKPONO ABASI?

Mme Jew ye mbon oro ẹkesitienede mmọ ẹkpono Abasi ẹma ẹkop ikọ Abasi oro Peter ọkọkwọrọde ke Pentecost isua 33 eyo mme apostle—Utom 2:10.

Owo kiet emi ekesitienede mme Jew okpono Abasi ekedi Nicolaus, ndien enye okoto Antioch. Enye ekesịne ke otu irenowo emi ẹkemekde etiene ese aban̄a utom udeme udia. (Utom 6:3-5) Mbon oro ẹketienede mme Jew ẹkpono Abasi ẹkedi mme Gentile. Ẹkenyụn̄ ẹda mmọ nte mme Jew sia mmọ ikokponoke mme abasi en̄wen. Mmọ ẹma ẹna mbobi (edieke ẹdide irenowo), ẹkabade ẹdi mbon Israel.

Ke isua 537 mbemiso eyo Christ ke mme Jew ẹma ẹkenyọn̄ọ ke Babylon emi ẹketan̄de mmọ ẹka, ediwak mmọ ẹma ẹka ẹkedụn̄ ke mme ebiet emi oyomde usụn̄ ọkpọn̄ Israel edi ẹsụk ẹka iso ẹkpono Abasi nte mme Jew ẹsikponode. Emi ama anam mbon eset oro ẹkedụn̄ọde ke n̄kan̄ Edem Usiahautịn Inyan̄ Mediterranean ye ke mme ebiet eken ẹmehe ye nte mme Jew ẹsikponode Abasi. Mme ewetn̄wed eset nte Horace ye Seneca ẹdọhọ ke ediwak owo oro ẹtode nsio nsio idụt ẹma ẹma mme Jew ye se mmọ ẹkekpepde, ẹnyụn̄ ẹtiene mme Jew ẹkpono Abasi.

16. Didie ke mme Christian ke eyo mme apostle ẹkewụt ke imenyene ata ima?

¹⁶ Imenen̄ede ikụt ke Jehovah ama ọdiọn̄ mme Christian eyo mme apostle oro. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Kpukpru mbon oro ẹkabarede ẹdi mme andinịm ke akpanikọ ẹdu ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹbuana kpukpru n̄kpọ, mmọ ẹnyụn̄ ẹnyam inyene mmọ ye kpukpru n̄kpọ mmọ ẹnyụn̄ ẹdeme okụk ẹnọ kpukpru owo, nte unana owo edide.”f (Utom 2:44, 45) Kpukpru ikọt Abasi mfịn ẹkpenyene ndikpebe mme Christian eyo mme apostle oro ke ndisima ndinam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen.

17. Mme n̄kpọ ewe ke oyom owo anam man enye odot ndina baptism?

¹⁷ Enyene ediwak n̄kpọ ke N̄wed Abasi emi anade Christian oro oyomde ndiyak idem nnọ Abasi nnyụn̄ nna baptism anam. Ana enye ekpep Ikọ Abasi. (John 17:3) Ana enye ọbuọt idem ye Abasi, onyụn̄ akabade esịt. (Utom 3:19) Ana enye okpụhọde nte odude uwem, m̀mê afiak edem ọkpọn̄ idiọk, onyụn̄ ọtọn̄ọ ndidu uwem nte Abasi oyomde. (Rome 12:2; Eph. 4:23, 24) Ke ama akanam mme n̄kpọ emi, enye ọbọn̄ akam ayak idem ọnọ Abasi ekem ana baptism.—Matt. 16:24; 1 Pet. 3:21.

18. Nso ke nditọete oro ẹma ẹkena baptism ẹkeme ndinam nnọ Abasi?

¹⁸ Ndi afo edi mbet Jesus Christ emi ama akayak idem ọnọ Abasi onyụn̄ ana baptism? Edieke edide ntre, yak enenem fi sia eyekeme ndinam ediwak n̄kpọ nnọ Abasi. Ukem nte Jehovah ọkọnọde mme Christian ke eyo mme apostle edisana spirit esie, enye ọyọnọ fi edisana spirit esie n̄ko man ekeme ndinam uduak esie!

a Se ekebe oro “Jerusalem—Itie emi Mme Jew ẹkesikade ẹkekpono Abasi,” ke page 23.

b Se mme ekebe oro “Rome—Ibuot Obio Ukara,” ke page 24; “Mme Jew ke Mesopotamia ye Egypt,” ke page 25; ye “Mme Christian ke Pontus,” ke page 26.

c “Edeme” oro ikedịghe ata edemeikan̄, edi ‘ekebebiet edemeikan̄.’ Emi owụt ke se ẹkekụtde nte odorode mme mbet ke ibuot akayama nte ikan̄.

d Se ekebe oro “Mmanie Ẹketiene Mme Jew Ẹkpono Abasi?” ke page 27.

e Kpasụk ntre, ke August 7, 1993, ke mbono ofụri ererimbot Mme Ntiense Jehovah oro ẹkenịmde ke Kiev ke Ukraine, ẹma ẹnịm owo 7,402 baptism ke itie baptism itiokiet emi ẹkenamde ke an̄wa mbono oro. Ẹkeda hour iba ye minit efịt ẹnịm kpukpru owo oro baptism.

f Ẹkenam ndutịm emi ke ntak isenowo oro ẹkesụhọde ke Jerusalem man mmọ ẹka iso ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a Abasi. Mmọ ẹma ẹbuana se mmọ ẹkenyenede ye mbon en̄wen ke imaesịt, ndien mmọ ikanamke n̄kpọ nte ndusụk ukara, emi ẹsinyịkde-nyịk mme owo ẹbuana se mmọ ẹnyenede ye mbon en̄wen.—Utom 5:1-4.