Kpukpru Se BIBLE Etịn̄de Enen

Se Bible Etịn̄de Aban̄a Ifiọk Ntaifiọk Enen

KPA ye oro Bible mîdịghe n̄wed ifiọk ntaifiọk, se enye etịn̄de aban̄a n̄kpọ-obot enen. Ke uwụtn̄kpọ, yak ineme iban̄a edịm ye nsenubon.

NTE EDỊM ESISAN̄ADE EDEP

Bible ọdọhọ ke Abasi odụri “mme ntọi mmọn̄; mmọ ẹdụhọde nte edịm ẹkabade ntụhube esie, ntre obubịt enyọn̄ ọtọi mmọn̄.”​—Job 36:​27, 28.

Itie N̄wed Abasi emi etịn̄ n̄kpọ ita emi ẹsitịbede mbemiso edịm edepde. Abasi esinam ufiop utịn (1) ‘odụri’ mmọn̄ inyan̄ ọdọk ikpaenyọn̄, (2) mmọn̄ oro okoboho onyụn̄ akabade obubịt enyọn̄, ekem (3) edep ọduọhọ ke isọn̄ nte edịm m̀mê mbara. Tutu esịm emi, ntaifiọk isụk ifiọkke kpukpru se isitịbede mbemiso edịm edepde. Ntak edi oro Bible obụpde mbụme emi: “Anie ekeme ndifiọk mme ikpehe obubịt enyọn̄?” (Job 36:29) Edi Andibot nnyịn ọdiọn̄ọ kpukpru n̄kpọ aban̄a nte edịm esisan̄ade edep, enye ama onyụn̄ anam ẹwet nnennen se isitịbede ẹsịn ke Bible. Abasi ama anam ẹwet n̄kpọ emi ata anyan ini mbemiso ntaifiọk ẹdide ẹdifiọk ndusụk n̄kpọ ẹban̄a edịm.

NSENUBON​—NTE UWEM ESITỌN̄ỌDE

Edidem David emi eketienede ewet Bible ọkọdọhọ Abasi ete: “Enyịn fo ama okụt mi ke ini n̄kedide ọbọn̄eyen, ndien ẹma ẹwewet kpukpru ndido esie ẹsịn ke n̄wed fo.” (Psalm 139:16) David ekemen ntọt emi ọdọn̄ọde ke ọbọn̄eyen odomo ye n̄kpọ emi ẹwetde ke n̄wed ẹnịm, ndien mme nsen idem nnyịn ẹsikọri ẹtiene se ẹkewetde oro ẹnịm. Ekeme ndikpa fi idem ndifiọk ke David ekewet n̄kpọ emi n̄kpọ nte isua 3,000 ko ke edem.

Edi n̄kpọ nte isua 150 emi ekebede ke ataifiọk eyen Austria emi ekekerede Gregor Mendel ekedi edinam ẹdiọn̄ọ ke n̄kpọ emi etiede nte nsenubon esinam ẹdiọn̄ọ nte odu-uwem n̄kpọ editiede. Ntaifiọk ẹma ẹka iso ẹdụn̄ọde n̄kpọ ẹban̄a nsenubon, ndien ke April 2003 ke se mmọ ẹkenamde ekenyene ibuot. Mmọ ẹma ẹdidiọn̄ọ se n̄kpọ kiet kiet emi ọdọn̄ọde ke nsenubon ẹdide. Ntaifiọk ẹdọhọ ke nsenubon emi onyụn̄ etie nte n̄wed ukabadeikọ emi ẹwetde ikọ ke adiana ke adiana. Se ẹwetde ke nsenubon emi owụt nte owo editiede. Ntọt emi ọdọn̄ọde ke nsen emi esinam mfre, esịt, obufre, ukot, ye ubọk ẹwọrọ ke nnennen ini. Ntaifiọk ẹkot nsenubon emi “n̄wed uwem.” David akasan̄a didie ọdiọn̄ọ utọ n̄kpọ emi ewet nnennen nnennen ke Bible? Enye ọdọhọ ete: “Spirit Jehovah akada mi etịn̄ ikọ, ikọ esie okonyụn̄ odu mi ke edeme.”a​—2 Samuel 23:2.

Bible Etịn̄ Se Iditịbede ke Ini Iso

ỌSỌSỌN̄ ndifiọk nte obio ye obio ubọn̄ kiet kiet ẹditiede, ini emi mmọ ẹdikarade, m̀mê ini emi ẹdikande mmọ. Edi Bible ama etịn̄ aban̄a nsio nsio ikpọ obio ye ukara emi ẹdisobode onyụn̄ etịn̄ nte ẹdisan̄ade isobo mmọ. Yak ineme uwụtn̄kpọ iba.

NSOBO BABYLON

Babylon eset ekedi akwa obio ukara. Mmọ ẹma ẹkara ediwak idụt ke ata ediwak isua. Enyene ini emi Babylon akakam edide n̄kponn̄kan obio ke ererimbot. Edi Abasi ama ọdọhọ prọfet Isaiah ewet ke owo emi ekerede Cyrus oyosobo Babylon ofụri ofụri, ndien ke owo ididụn̄ke do aba tutu amama. Isaiah ekewet prọfesi emi n̄kpọ nte isua 200 mbemiso etịbede. (Isaiah 13:​17-20; 44:​27, 28; 45:​1, 2) Ndi se enye ekewetde ama etịbe?

Okoneyo usen kiet ke October isua 539 mbemiso Christ, Akwa Cyrus ama akan Babylon. Nte ini akakade, mmọn̄ emi okodude akanade obio oro ama asat. Ndien etisịm isua 100 tọn̄ọ mme apostle ẹkekpan̄a, owo ikodụn̄ke aba ke Babylon. Babylon edi ndon tutu esịm emi. Bible ọkọdọhọ ke Babylon “ayakabade ndon ofụri ofụri,” ndien se ikonyụn̄ itịbede edi oro.​—Jeremiah 50:13.

Isaiah akanam didie ewet nnennen se iditịbede mbemiso etịbede? Bible ọbọrọ ete: “Etop emi aban̄ade Babylon, emi Isaiah eyen Amoz okokụtde ke n̄kukụt.”​—Isaiah 13:1.

NINEVEH AYASAT NTE WILDERNESS

Nineveh ekedi ibuot obio ukara mbon Assyria. Ẹma ẹbọp obio emi enen̄ede eye. Ikpọ efak, ndiye in̄wan̄esa, temple, ye ikpọ ufọkubọn̄ ẹkeyọyọhọ obio emi. Edi prọfet Zephaniah ama etịn̄ ke akwa obio emi ayakabade “ndon” onyụn̄ ‘asat nte wilderness.’​—Zephaniah 2:​13-15.

Mbon Babylon ye mbon Media ẹma ẹsobo obio emi ofụri ofụri ke n̄kpọ nte isua 2,700 emi ekebede. N̄wed kiet ọdọhọ ke owo ikokopke n̄kpọ ndomokiet aba iban̄a Nineveh ke n̄kpọ nte isua 2,500. Enyene ini emi ndusụk owo mîkakam inịmke ke Nineveh ama odu. Mme ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ẹkedọk ẹkekụt n̄wụre obio emi ke n̄kpọ nte isua 200 emi osụk ebede mi. Edi ebiet oro etie didie mfịn? Ata ediwak n̄kpọ abiara, mme owo ẹnyụn̄ ẹbiat ndusụk n̄kpọ. Ntak edi oro n̄ka emi ẹkotde Global Heritage Fund ẹdọhọde ke edieke owo mîkpemeke, ke nnyịn idinyeneke n̄kpọ ndomokiet ndida nti Nineveh aba.

Zephaniah akanam didie ọdiọn̄ọ emi ewet anyan ini mbemiso etịbede? Zephaniah ke idemesie ọkọdọhọ ke ‘uyo Jehovah ekesịm imọ.’​—Zephaniah 1:1.

Bible Ọbọrọ Mme Mbụme Emi Afịnade Ata Ediwak Owo

BIBLE ọbọrọ mbụme emi esifịnade ediwak owo. Yak ineme mbụme ifan̄ ke otu oro.

NTAK EMI IDIỌKN̄KPỌ YE UFEN ỌYỌHỌDE ERERIMBOT NTEM?

Bible etịn̄ ntak emi mme owo ẹbọde ufen. Bible ọdọhọ ke:

1. “Owo [akara] owo tutu ọnọ enye unan.”​—Ecclesiastes 8:9.

   

   Ndiọi owo emi ẹkarade ererimbot emi ẹnam ata ediwak owo ẹbọ ufen.

2. “Ini ye n̄kpọntịbe unana idotenyịn [ẹsịm] mmọ kpukpru.”​—Ecclesiastes 9:11.

   

   N̄kpọntịbe unana idotenyịn, utọ nte idiọk udọn̄ọ, afanikọn̄, m̀mê aksiden ekeme nditịbe nnọ owo ekededi, ini ekededi, ke ebiet ekededi.

3. “Idiọkn̄kpọ [okoto] owo kiet odụk ererimbot, n̄kpa onyụn̄ [oto] ke idiọkn̄kpọ oro odụk.”​—Rome 5:12.

   Idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ikodụhe ke ini Abasi okobotde Adam ye Eve. Mmọ ndikọsọn̄ ibuot ye Abasi akanam idiọkn̄kpọ “odụk ererimbot.”

Idịghe ntak emi ibọde ufen kpọt ke Bible etịn̄. Enye ọdọhọ ke Abasi ọn̄wọn̄ọ ndikwọhọde ‘kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn nnyịn mfep, n̄kpa idinyụn̄ idụhe aba, mfụhọ m̀mê ntuan̄a m̀mê ubiak idinyụn̄ idụhe aba.’​—Ediyarade 21:​3, 4.

NSO ISITỊBE KE INI OWO AKPADE?

Bible ọdọhọ ke owo ama akpa, ke enye idiọn̄ọke n̄kpọ ndomokiet inyụn̄ ikemeke ndinam baba n̄kpọ kiet. Ecclesiastes 9:5 ọdọhọ ete: “Mme odu-uwem [ẹfiọk] ẹte ke mmimọ iyakpa; edi amaedi mme akpan̄kpa, mmọ ifiọkke baba n̄kpọ kiet.” Owo ama akpakpa, ‘ekikere esie atak.’ (Psalm 146:4) Emi ọwọrọ ke enye isikemeke ndikere n̄kpọ aba sia mfre esie etiene akpa. Ntre, akpan̄kpa ikemeke ndikop n̄kpọ m̀mê ndinam n̄kpọ ndomokiet.

Edi idịghe n̄kukụre se Bible etịn̄de aban̄a mme akpan̄kpa edi oro. Enye etịn̄ n̄ko ke Abasi ayanam mbon emi ẹkpade ẹset.​—Hosea 13:14; John 11:​11-14.

NTAK EMI ABASI OKOBOTDE NNYỊN?

Bible ọdọhọ ke Jehovah Abasi okobot owo eren ye n̄wan. (Genesis 1:27) Ntak edi oro ẹkotde Adam emi Abasi ekebemde iso obot, “eyen Abasi.” (Luke 3:38) Abasi okobot nnyịn man idi ufan imọ, idu eti uwem, inyụn̄ ikop inemesịt. Ntre, ndiyom ndifiọk n̄kpọ mban̄a Abasi esesịne kpukpru owo ke iyịp. Ntak edi oro Bible ọdọhọde ke ‘owo oro ekerede aban̄a unana esie ke n̄kan̄ eke spirit okop inemesịt.’​—Matthew 5:3.

Ke adianade do, Bible ọdọhọ ete: “Mbon oro ẹkopde ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹnamde enye ẹkop inemesịt!” (Luke 11:28) Bible anam ifiọk n̄kpọ iban̄a Abasi, anam ikop inemesịt, onyụn̄ anam idori enyịn ke n̄kpọ ọyọfọn ke ini iso.

Bible Ekeme Ndinam Fi Edi Ufan Abasi

EDIWAK owo ke nsio nsio itie ke ererimbot ẹkpep Bible ẹnyụn̄ ẹdikụt ke enye itiehe nte mme n̄wed eset eken. Mmọ ẹkụt ke Bible edi Ikọ Abasi, ke Abasi ada Bible etịn̄ ikọ ọnọ kpukpru owo, esịnede fi. Bible ọdọhọ ke Abasi oyom fi asan̄a ekpere imọ onyụn̄ edi ufan imọ. James 4:8 ọdọhọ ete: “Ẹsan̄a ẹkpere Abasi, ndien enye ayasan̄a ekpere mbufo.”

Enyene akpan n̄kpọ en̄wen emi Bible edinamde inọ fi. Ukem nte ndikot n̄wed emi owo ewetde ekemede ndinam ọfiọk se owo oro ekerede aban̄a se enye ewetde, ndikot Bible ayanam ọfiọk se Abasi ekerede aban̄a nsio nsio n̄kpọ. Kere ban̄a ufọn oro edidiade edieke ọfiọkde se Abasi amade ye se enye asuade. Ke adianade do, Bible anam nnyịn idiọn̄ọ:

• Enyịn̄ Abasi, utọ owo emi enye edide, ye mme edu esie.

• Se Abasi aduakde ndinam nnọ mme owo.

• Nte afo ekemede ndidi ufan Abasi.

Ndi ayama ndifiọk n̄kpọ en̄wen mban̄a Bible? Mme Ntiense Jehovah ẹyen̄wam fi. Mmọ ẹyema ndikpep Bible ye afo ke mfọn. Ndien emi ayanam ekpere Jehovah Abasi emi enyenede Bible.