Ẹnam Ikọt Jehovah Ẹsọn̄ọ Ẹda Ke Mbuọtidem
“Mme ufọk Abasi (esop, NW] ẹsọn̄ọ ke mbuọtidem, ibat mmọ onyụn̄ ọtọt ke usen ke usen.”—UTOM 16.5.
1. Didie ke Abasi akada apostle Paul anam n̄kpọ?
JEHOVAH ABASI ama ada Saul eke Tarsus anam n̄kpọ nte “anamutom eke [ẹ]mekde.” Nte apostle Paul, enye ‘ama okụt ukụt ke ediwak n̄kpọ.’ Edi otode ke utom esie ye eke mbon en̄wen, esop Jehovah ama odu ke edidianakiet ye utịbe utịbe utat utom.—Utom 9:15, 16.
2. Ntak emi edineme Utom Mme Apostle 13:1-16:5 edinọde ufọn?
2 Mme Gentile ke ẹkekabade ẹdi Christian ke ibat oro ọkọride-kọri, ndien akpan mbono eke otu ukara ama an̄wam ekese ke ndinam edidianakiet ọkọri ke otu ikọt Abasi onyụn̄ anam mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem. Eyenọ ufọn ata etieti ndineme mmọemi ye mme n̄kpọntịbe eken ẹwetde ke Utom Mme Apostle 13:1-16:5, koro idahaemi Mme Ntiense Jehovah ke ẹnyene mbiet n̄kọri ye mme edidiọn̄ eke spirit oro. (Isaiah 60:22) (Ke ọkpọ ọkpọ ukpepn̄kpọ ke mme ibuotikọ ẹkọn̄ọde ke Utom Mme Apostle ke nsiondi emi, nnyịn imọnọ ekikere ite afo okot mme udọn̄ikọ itien̄wed oro ẹwụtde ke ndodobi ubọkn̄wed.)
Mme Isụn̄utom Ẹdu ke Edinam
3. Nso utom ke “mme prọfet ye mme anditeme” ẹkenam ke Antioch?
3 Mbon oro esop okosiode ọdọn̄ ẹka ke Antioch, Syria, ẹma ẹn̄wam mme andinịm ke akpanikọ ẹkabade ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem. (13:1-5) Ke Antioch “mme prọfet ye mme anditeme” ẹkedide Barnabas, Symeon (Niger), Lucius eyen Cyrene, Manaen, ye Saul eke Tarsus ẹma ẹnam Ikọ Abasi an̄wan̄a ẹnyụn̄ ẹbemiso ẹtịn̄ ẹban̄a mme n̄kpọntịbe, ke adan̄aemi mme anditeme ẹkenọde item ke N̄wed Abasi ke usụn̄ udu uwem ke ido Abasi. (1 Corinth 13:8; 14:4) Barnabas ye Saul ẹma ẹbọ san̄asan̄a utom. Ke ẹdade Mark, eyen eyeneka Barnabas, mmọ ẹma ẹka ke Cyprus. (Colossae 4:10) Mmọ ẹma ẹkwọrọ ikọ ke mme synagogue ke esụk edem usiahautịn Salamis, edi n̄wetnnịm n̄kpọ baba kiet idụhe nte ke mme Jew ẹma ẹyere ikot mfọn mfọn. Sia utọ mbon oro ẹkedide mme enyene-n̄kpọ obụkidem ntre, nso ufọn ikodu inọ mmọ ndiyom Messiah?
4. Nso ikotịbe nte mme isụn̄utom oro ẹkekade iso ndikwọrọ ikọ ke Cyprus?
4 Abasi ama ọdiọn̄ utom unọ ikọ ntiense eken ke Cyprus. (13:6-12) Ke Paphos, mme isụn̄utom ẹmi ẹma ẹsobo ye Bar-Jesus (Elymas) abiaidiọn̄ owo Jew ye prọfet abian̄a. Ke ini enye akan̄wanade ndikpan Sergius Paulus, Andikara, okûkpan̄ utọn̄ okop ikọ Abasi, Saul ke ọyọhọde ye edisana spirit ama ọdọhọ ete: ‘O afo, emi kpukpru abian̄a ye idiọkn̄kpọ ọyọhọde fi ke idem, afo eyen Satan, afo asua kpukpru nti ido, nte afo udutreke ndikwan̄a edinen usụn̄ Jehovah?’ Ke ọtọ emi, ubọk Abasi eke unọ ufen ama anam Elymas ọdọn̄ọ nnan kan̄a, ndien Sergius Paulus ‘ama akabade edi andinịm ke akpanikọ, nte idem akakpade enye ke ukpepn̄kpọ Jehovah.’
5, 6. (a) Ke ini Paul eketịn̄de ikọ ke synagogue ke Pisidia eke Antioch, nso ke enye eketịn̄ aban̄a Jesus? (b) Nso utịp ke utịn̄ikọ Paul ekenyene?
5 Ke ẹtode Cyprus, otuowo ẹmi ẹma ẹsio ẹka obio Perga ke Asia Minor. Ndien Paul ye Barnabas ẹma ẹsan̄a ke mme usụn̄ obot ẹbe ke edem edere, eyedi ẹma ẹdu ‘ke afanikọn̄ ke akpa ye afanikọn̄ ke otu mbon n̄wo,’ ke ẹkade Antioch, Pisidia. (2 Corinth 11:25, 26) Do Paul ama etịn̄ ikọ ke synagogue. (13:13-41) Enye ama odụn̄ọde se Abasi akanamde ye Israel onyụn̄ anam ẹdiọn̄ọ Jesus, andito ubon David nte Andinyan̄a. Okposụkedi mme andikara Jew ẹkeyomde ẹte ẹwot Jesus, en̄wọn̄ọ oro ẹken̄wọn̄ọde ẹnọ mme eteete mmọ ama osu ke ini Abasi akanamde enye eset ke n̄kpa. (Psalm 2:7; 16:10; Isaiah 55:3) Paul ama odụri mme andikop ikọ esie utọn̄ ete ẹkûsịn enọ Abasi kaban̄a edinyan̄a ebe ke Christ, ke ndek.—Habakkuk 1:5, Septuagint.
6 Utịn̄ikọ Paul ama edemede udọn̄, nte emi mme utịn̄ikọ an̄wa oro Mme Ntiense Jehovah ẹsinọde mfịn ẹsidemerede. (13:42-52) Ke udiana Sabbath ekpere ndidi kpukpru owo ke obio ẹma ẹsop idem ndikop ikọ Jehovah, ndien ke ntak emi mme Jew ẹma ẹyọhọ ye ufụp ke esịt. Kamse, ke urua kiet kpọt, mme isụn̄utom ẹmi nte an̄wan̄ade ẹma ẹkabade mme Gentile esịt awak akan nte mme Jew oro ẹkanamde ke ofụri eyouwem mmọ! Sia mme Jew ke isụn̄i ẹkenenide ikọ Paul, ini ama ekem ndien un̄wana eke spirit ndiyama ke ebiet en̄wen, ndien ẹma ẹdọhọ mmọ ẹte: ‘Sia mbufo ẹsịnde ikọ Abasi, ẹnyụn̄ ẹbiomde idem mbufo ikpe ẹte mmimọ idotke nsinsi uwem, nnyịn imakabade itiene mme Gentile.’—Isaiah 49:6.
7. Didie ke Paul ye Barnabas ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a ukọbọ?
7 Idahaemi mme Gentile ẹma ẹtọn̄ọ ndidara, ndien kpukpru mbon oro ẹkenịmde esịt nnennen ẹnọ nsinsi uwem ẹma ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ. Nte ẹkemende ikọ Jehovah ẹdụk ofụri idụt oro, nte ededi, mme Jew ẹma ẹkpak iban oro ẹwọrọde eti etop (iso-ọfọn ndinyịk mme ebe mmọ m̀mê mbon en̄wen) ye mbọn̄ obio ndikọbọ Paul ye Barnabas nnyụn̄ mbịn mmọ nsion̄o ke mme adan̄a mmọ. Edi oro ikpakpanke mme isụn̄utom ẹmi. Mmọ ẹma “ẹken̄ ntan ikpat mmọ ẹfep ndibiom mmọ ikpe” ẹnyụn̄ ẹka ke Iconium (Konya eyomfịn), kpa akwa obio kiet ke mbahade obio Rome ke Galatia. (Luke 9:5; 10:11) ọfọn, nso kaban̄a mme mbet oro ẹkekpọn̄de ke Pisidia eke Antioch? Ke ẹma ẹkenam mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem, mmọ ẹma ẹkaiso “ẹyọhọ ye idatesịt ye edisana spirit.” Emi an̄wam nnyịn ndikụt nte ke ukọbọ ikemeke nditre n̄kọri eke spirit.
Ẹsọn̄ọ Ẹda ke Mbuọtidem kpa ye Ukọbọ
8. Nso ikotịbe nte utịp uforo uforo unọ ikọ ntiense ke Iconium?
8 Paul ye Barnabas ke idemmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem kpa ye ukọbọ. (14:1-7) Ke ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a ukwọrọikọ eke mme isụn̄utom ẹmi ke synagogue ke Iconium, ediwak mme Jew ye mbon Greek ẹma ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ. Ke ini mme Jew oro mîkonịmke ke akpanikọ ẹkekpakde mme Gentile ndibiọn̄ọ mbufa mbon oro ẹkenịmde ke akpanikọ, owo iba oro ẹkenamde ọkpọsọn̄ utom mi ẹma ẹtịn̄ ikọ uko uko ke odudu Abasi, ndien enye ama owụt unyịme esie ke ndinọ mmọ odudu ẹnam mme idiọn̄ọ. Emi ama anam mbon ntịme oro ẹbahade iba, ndusụk mmọ ẹdade ẹnọ mme Jew ndien mmọ eken ẹdade ẹnọ mme apostle (mbon oro ẹsiode ẹdọn̄ utom). Mme apostle ẹmi ikedịghe mbon ufep, edi ke ini mmọ ẹkefiọkde odu oro ẹkedụkde nditọn̄ọ mmọ ke itiat, mmọ ye eti ibuot ẹma ẹkpọn̄ do ẹkekwọrọ ikọ ke Lycaonia, kpa mbahade obio kiet ke Asia Minor ke edem usụk Galatia. Ke ndinyene eti ibuot, nnyịn n̄ko kpukpru ini imekeme ndikaiso nsọn̄ idem ke utom ukwọrọikọ kpa ye ukọbọ.—Matthew 10:23.
9, 10. (a) Didie ke mme andidụn̄ Lystra ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a edikọk oro ẹkekọkde eren oro ekedide mbụn̄ọ udọn̄ọ? (b) Didie ke Paul ye Barnabas ẹkenam n̄kpọ ke Lystra?
9 Obio Lycaonia eke Lystra ama etiene ọbọ ikọ ntiense. (14:8-18) Do Paul ama ọkọk eren oro ekedide mbụn̄ọ toto ke emana udọn̄ọ. Sia mîkọfiọkke ite ke Jehovah ekedi ntak utịben̄kpọ oro, otuowo oro ẹma ẹfiori ẹte: “Mme abasi ẹmeda mbiet owo ẹsụhọde ẹdi ke ọtọ nnyịn.” Sia ẹketịn̄de emi ke usem Lycaonia, Barnabas ye Paul ikọfiọkke se ikotịbede. Sia Paul akadade iso ke nditịn̄ ikọ, mme owo ẹmi ẹkebat enye nte Hermes (ọfiọk udọnikọ isụn̄utom mme abasi) ẹnyụn̄ ẹkere ẹte Barnabas ekedi Zeus, etubom abasi mbon Greek.
10 Oku Zeus ama akam ada mme enan̄ ye ekara ẹmi ẹnamde ke flawa man ediwa uwa ọnọ Paul ye Barnabas. Iso-ọfọn ke ẹsemde usem Greek oro ediwak owo ẹdiọn̄ọde m̀mê ẹdade akabade-ikọ, usọp usọp isenowo ẹmi ẹma ẹnam an̄wan̄a nte ke mmimọ n̄ko idi mbon oro inyenede mmemidem n̄ko nte ke mmimọ ikọkwọrọ eti mbụk man mme owo ẹkpewọn̄ọde ẹkpọn̄ “mme ikpîkpu n̄kpọ ẹmi” (ndisọi n̄kpọ oro mînyeneke uwem, m̀mê ndem) ẹtiene oduuwem Abasi. (1 Ndidem 16:13; Psalm 115:3-9; 146:6) Ih, Abasi ke akpa ama ayak mme idụt (edi idịghe mme Hebrew) ẹsan̄a ke usụn̄ idemmọ, okposụkedi enye mîkayakke n̄kpọ ntiense anana ọnọ edidu oro enye odude ye mfọnido esie ‘ke ndinọ mmọ edịm ye ini eduek, onyụn̄ ọnọde mmọ udia, anam esịt mmọ ọyọhọ ye idara.’ (Psalm 147:8) Kpa ye utọ n̄kọk-ibuot oro, ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ Barnabas ye Paul ndikpan otuowo oro ẹkûwa uwa ẹnọ mmimọ. Edi, mme isụn̄utom ẹmi ikonyịmeke ẹtuak ibuot ẹnọ mmimọ nte mme abasi, m̀mê mmọ ndikada utọ odudu oro ntọn̄ọ Ido Ukpono Christ ke ebiet oro. Eti uwụtn̄kpọ, akpan akpan edieke nnyịn imade ndiyom itoro ke se Jehovah ayakde nnyịn inam ke utom esie!
11. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto ikọ oro: “Nnyịn inyene ndibe ke ediwak ukụt ndụk ke Obio Ubọn̄ Abasi”?
11 Inikiet inikiet, ukọbọ ama obụbede asak. (14:19-28) Didie ke ekedi ntre? Sia mme Jew ẹtọde Pisidia eke Antioch ye Iconium ẹkekpakde mmọ, otuowo ẹmi ẹma ẹtọn̄ọ Paul ke itiat ẹnyụn̄ ẹdụri enye ẹsio ke obio, ẹkerede ẹte enye akpa. (2 Corinth 11:24, 25) Edi ke ini mme mbet ẹkekande enye ẹkụk, enye ama adaha ke enyọn̄ onyụn̄ odụk ke Lystra nte owo mîfiọkke, iso-ọfọn ke ekịm okoneyo. Ke ndan̄nsiere, enye ye Barnabas ẹma ẹka ke Derbe, ke ebiet emi ediwak owo ẹkekabarede ẹdi mbet. Ke ẹfiakde ẹka Lystra, Iconium, ye Antioch, mme isụn̄utom ẹmi ẹma ẹsọn̄ọ mme mbet idem, ẹnyụn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ mmọ ndisọn̄ọ nda ke mbuọtidem, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ete: “Nnyịn inyene ndibe ke ediwak ukụt ndụk ke Obio Ubọn̄ Abasi.” Nte mme Christian, nnyịn n̄ko imodori enyịn ndikụt ukụt, nnyịn ikponyụn̄ idomoke ndifehe mbọhọ ke ndikan̄ mbuọtidem nnyịn. (2 Timothy 3:12) Ke ini oro, ẹma ẹmek mbiowo ke mme esop ẹmi ẹkebọde n̄wed oro Paul ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Galatia.
12. Ke ini akpa isan̄ isụn̄utom Paul okokụrede, nso ke isụn̄utom iba ẹmi ẹkenam?
12 Ke ẹsan̄ade ẹbe ke Pisidia, Paul ye Barnabas ẹma ẹkwọrọ ikọ ke Perga, kpa ọwọrọiso obio kiet ke Pamphylia. Nte ini akade, mmọ ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ ke Antioch, Syria. Akpa isan̄ Paul okụre idahaemi, isụn̄utom iba ẹmi ẹma ẹnam esop ọdiọn̄ọ “kpukpru se Abasi akadade mmọ anam, adan̄a nte Enye ekeberede usụn̄ mbuọtidem ọnọ mme Gentile.” Mmọ ẹma ẹdu ye mme mbet ke Antioch ke ndusụk ini, ndien nte eyịghe mîdụhe emi ama an̄wam ekese ke ndinam mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem. Edika n̄kese eke mme esenyịn ẹsan̄ade-san̄a mfịn enyene mbiet utịp eke spirit oro.
Ẹbiere Akpan Eneni Kiet
13. Edieke Ido Ukpono Christ mîkanaha edi se ẹbaharede ẹsịn ke n̄ka mme Hebrew ye n̄ka mbon oro mîkedịghe Jew, okoyom ẹnam nso?
13 Edisọn̄ọ nda ke mbuọtidem oyom edidianakiet ke ekikere. (1 Corinth 1:10) Edieke Ido Ukpono Christ mîkanaha edi se ẹbaharede ẹsịn ke n̄ka mme Hebrew ye n̄ka mbon oro mîkedịghe Jew, ama oyom otu ukara ebiere m̀mê mme Gentile oro ẹkebụn̄ọrede ẹdụk esop Abasi ẹkenyene ndinịm Ibet Moses nnyụn̄ nna mbobi. (15:1-5) Ndusụk owo oro ẹketode Judea ẹma ẹnanam isan̄ ẹka Syria eke Antioch ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikpep mme Gentile oro ẹkenịmde ke akpanikọ do ẹte ke mmọ mînaha mbobi, mmọ ikemeke ndibọhọ. (Exodus 12:48) Ntem, ẹma ẹsio Paul, Barnabas, ye mbon eken ẹdọn̄ ẹka ẹbịne mme apostle ye mbiowo ke Jerusalem. Idem do, mme andinịm ke akpanikọ oro inikiet ẹkedide mme Pharisee ẹmi ẹkesọn̄ọde ẹyịre ke ibet ẹma ẹkọbọ ẹte ke mme Gentile ẹnyene ndina mbobi nnyụn̄ nnịm Ibet.
14. (a) Okposụkedi eneni okodude ke mbono oro ke Jerusalem, nso eti uwụtn̄kpọ ke ẹkenịm? (b) Nso ikedi akpan n̄kpọ oro Peter ọkọkọkde ibuot aban̄a ke mbono oro?
14 Ẹma ẹnịm mbono ndidụn̄ọde mfiọk uduak Abasi. (15:6-11) Ih, eneni ama ada itie, edi en̄wan ikodụhe nte irenowo ọkpọsọn̄ mbuọtidem ẹketịn̄de se idide ekikere mmọ—kpa eti uwụtn̄kpọ odude ọnọ mbiowo mfịn! Edikem Peter ama ọdọhọ ete: ‘Abasi ekemek ete oto ke inua mi mme Gentile [utọ nte Cornelius] ẹkpekop eti mbụk ẹnyụn̄ ẹnịm ke akpanikọ. Enye ama etie ntiense ke ndinọ mmọ edisana spirit inyụn̄ isịnke ubahade ke ufọt nnyịn ye mmọ. [Utom 10:44-47] Ntre nsinam mbufo ẹdomode Abasi ke ndida ọkpọnọ [mbiomo unịm Ibet] n̄kọn̄ọ mmọ ke itọn̄, eke mme eteete nnyịn ye nnyịn mîkekemeke ndibiom? Nnyịn [ẹmi idide mme Jew ke obụkidem] imonịm ke akpanikọ ite ke ẹdida mfọn eke ọbọn̄ Jesus ẹnyan̄a nnyịn kpa nte ẹdinyan̄ade mmọ.’ Abasi ndinyịme mme Gentile oro mîkanaha mbobi ama owụt nte ke mbobi ye edinịm Ibet ikedịghe se ẹyomde kaban̄a edinyan̄a.—Galatia 5:1.
15. Nso ikedi mme akpan n̄kpọ oro James eketịn̄de, ndien nso ke enye ọkọnọ ekikere ete ẹwet ẹnọ mme Gentile ẹkedide Christian?
15 Esop emi ikosioroke uyo ke ini Peter okokụrede, edi n̄kpọ ama odu oro akanade ẹtịn̄. (15:12-21) Barnabas ye Paul ẹma ẹtịn̄ ẹban̄a mme idiọn̄ọ oro Abasi akadade mmọ anam ke otu mme Gentile. Do etieibuot okpokoro, James, eyeneka Jesus ama ọdọhọ ete: ‘Symeon [enyịn Peter ke usem Hebrew] ama obụk nte Abasi ọkọwọn̄ọrede ntịn̄enyịn ese mme idụt ndisio mme owo ke otu mmọ nnọ enyịn̄ Esie.’ James ama owụt ete ke editọn̄ọ ntak mbọp “ataya David” (edifiak n̄wụk itie ubọn̄ ke ubon David) oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a ama osu ke Jesus nditan̄ mme mbet (mme adia-akpa Obio Ubọn̄) ke otu mme Jew ye mme Gentile mbok. (Amos 9:11, 12, Septuagint; Rome 8:17) Sia edide Abasi akaduak emi, mme mbet ẹkpenyene ndinyịme enye. James ama otoro ete ẹwet n̄wed ẹnọ ẹsọk mme Gentile oro ẹkedide Christian ndibet (1) mme n̄kpọ oro ẹwade ẹnọ ndem, (2) use, ye (3) iyịp ye se ẹyịride-yịri. Mme n̄kpọ ẹkpande mi ẹma ẹdu ke uwetn̄kpọ Moses oro ẹkesikotde ke mme synagogue kpukpru usen Sabbath.—Genesis 9:3, 4; 12:15-17; 35:2, 4.
16. Akpan n̄kpọ ita ewe ke leta otu ukara eke akpa isua ikie ọnọ ndausụn̄ tutu osịm mfịn emi?
16 Idahaemi otu ukara ama ọnọ n̄wed ẹsọk mme Gentile oro ẹkedide Christian ke Antioch, Syria, ye Cilicia. (15:22-35) Edisana spirit ye mme ewetn̄wed ẹmi ẹkeyom ẹtre edidia mme n̄kpọ oro ẹkewade ẹnọ ndem; iyịp (oro ndusụk owo ẹkesidiade kpukpru ini); mme n̄kpọ oro ẹyịride-yịri ye unana ediduọk iyịp mmọ (ediwak mme okpono ndem ẹkesibat utọ unam oro nte ata akwa udia); ye use (Greek, por·neiʹa, owụtde oburobụt ebuana idan̄ oro mîdịghe ke ndọ nte N̄wed Abasi onyịmede). Otode utọ edibet emi, mmọ ẹyeforo ke n̄kan̄ eke spirit, idem kpa nte Mme Ntiense Jehovah idahaemi ẹforode sia mmọ ẹnyịmede ye “n̄kpọ . . . ẹmi ẹnyenede ndinam.” Ikọ oro “Etie sụn̄” etie nte oro ẹkpedọhọde “Ẹdụn̄ sụn̄,” owo ikponyụn̄ ibiereke ite ke mme n̄kpọ ẹkeyomde mi akpan akpan ẹnyene se anamde ye item nsọn̄idem. Ke ini ẹkekotde n̄wed emi ke Antioch, esop oro ama adara ke nsịnudọn̄ oro n̄wed emi ọkọnọde. Ke ini oro, ikọ nsịnudọn̄ Paul, Silas, Barnabas, ye eke mbon eken ama anam ikọt Abasi ke Antioch ẹsọn̄ọ ẹda n̄ko ke mbuọtidem. Ẹyak nnyịn n̄ko iyom mme usụn̄ ndisịn udọn̄ nnọ nnyụn̄ nnam ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ẹkọri.
Udiana Isan̄ Isụn̄utom Ọtọn̄ọ
17. (a) Nso mfịna ikedemede ke ini ẹkeduakde ndika udiana isan̄ isụn̄utom? (b) Didie ke Paul ye Barnabas ẹkese ẹban̄a eneni mmọ?
17 Mfịna ama odu ke ini ẹkeduakde ndika udiana isan̄ isụn̄utom. (15:36-41) Paul ama ọnọ ekikere ete imọ ye Barnabas ifiak ikese mme esop ke Cyprus ye Asia Minor. Barnabas ama onyịme edi oyomde ndida Mark, eyen eyeneka esie nsan̄a ye mmọ. Paul ikonyịmeke sia Mark ọkọkpọn̄de mmọ ke Pamphylia. Ke ọtọ oro, “ọkpọsọn̄ eneni” ama odu. Edi Paul m̀mê Barnabas ikoyomke ndikụt unen nnọ idem ke ndidomo ndida mbiowo eken m̀mê otu ukara nsịn ke mbubehe idemmọ. Nso eti uwụtn̄kpọ!
18. Nso ikosụn̄ọ ke Paul ye Barnabas ndidian̄ade nsan̄a, ndien didie ke nnyịn ikeme ndibọ ufọn nto n̄kpọntịbe emi?
18 Nte ededi, eneni emi ama anam mmọ ẹdian̄ade nsan̄a. Barnabas ama ada Mark aka ke Cyprus. Paul, ye Silas nte nsan̄a esie, ẹma “ẹbe ke Syria ye Cilicia, [ẹ]sọn̄ọ mme ufọk Abasi idem.” Ekeme ndidi Barnabas ama ayak ebuana iman akara enye, edi akpakana enye onyịme itie Paul nte apostle ye nte “anamutom eke [ẹ]mekde.” (Utom 9:15) Ndien nso kaban̄a nnyịn? Akpana n̄kpọntịbe emi anam nnyịn ikụt ufọn edidiọn̄ọ odudu ukara Abasi ndinyụn̄ ndiana kiet ọyọhọ ọyọhọ ye “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄”!—Matthew 24:45-47.
N̄kọri ke Emem
19. Nso uwụtn̄kpọ ke mme uyen Christian eyomfịn ẹnyene ẹto Timothy?
19 Owo ikayakke eneni emi abiat emem ke esop. Ẹma ẹkaiso ndinam ikọt Abasi ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem. (16:1-5) Paul ye Silas ẹma ẹka ke Derbe ẹnyụn̄ ẹbe ẹsịm Lystra. Do ke Timothy okodụn̄, kpa eyen Eunice, owo Jew oro okonịmde ke akpanikọ, ye ebe esie owo Greek oro mîkonịmke ke akpanikọ. Timothy ekedi uyen, koro idem ke isua 18 m̀mê 20 ẹma ẹkebe, ẹkesụk ẹdọdọhọ enye ẹte: “Kûyak owo esịn fi kaban̄a uyen fo.” (1 Timothy 4:12) Sia “nditọete ẹmi ẹdude ke Lystra ye Iconium [emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte itiat 18] [ẹkebụkde] eti mbụk ẹban̄a owo emi,” ẹma ẹdiọn̄ọ enye mfọn mfọn ke ntak eti utom ye mme edu uten̄e Abasi esie. Mme uyen Christian mfịn ẹkpenyene ndiyom un̄wam Jehovah ndinyene mbiet eti enyịn̄ oro. Paul ama onịm Timothy mbobi sia mmọ ẹkenyenede ndika mme ufọk ye mme synagogue mme Jew ẹmi ẹkefiọkde ẹte ke ete Timothy ekedi owo Gentile, ndien apostle emi ikoyomke n̄kpọ ndomokiet ada ke usụn̄ akpan mmọ ndisịm iren ye iban Jew oro okoyomde ẹnam mmọ ẹfiọk Messiah mi. Ye unana edibiat mme edumbet Bible, Mme Ntiense Jehovah n̄ko ẹsinam se mmọ ẹkemede ndinam eti mbụk edi se kpukpru orụk owo ẹnyịmede.—1 Corinth 9:19-23.
20. Edinam n̄kpọ ntiene leta otu ukara eke akpa isua ikie ekenyene nso utịp, ndien afo ekere ete emi okpotụk nnyịn didie?
20 Ye Timothy nte eyenutom, Paul ye Silas ẹma ẹyak mme ewụhọ oro otu ukara okowụkde ẹnọ mme mbet ẹte ẹnịm. Ndien nso ikosụn̄ọ? Nte an̄wan̄ade etịn̄de aban̄a Syria, Cilicia, ye Galatia, Luke ama ewet ete: “Mme ufọk Abasi ẹsọn̄ọ ke mbuọtidem, ibat mmọ onyụn̄ ọtọt ke usen ke usen.” Ih, edinam n̄kpọ ntiene leta otu ukara ama osụn̄ọ ke edidianakiet ye uforo eke n̄kan̄ spirit. Nso eti uwụtn̄kpọ idu ntem kaban̄a ndiọkeyo nnyịn ẹmi oyomde ikọt Jehovah ẹsọn̄ọ ẹdiana kiet ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem!
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Didie ke Paul ye Barnabas ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a ukọbọ?
◻ Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto ikọ oro: “Nnyịn inyene ndịbe ke ediwak ukụt ndụk ke Obio Ubọn̄ Abasi”?
◻ Nso item ke nnyịn ibọ ito akpan n̄kpọ ita ẹkedude ke leta oro otu ukara eke akpa isua ikie ọkọnọde?
◻ Didie ke mme n̄kpọ oro ẹkenamde Mme Ntiense Jehovah eke akpa isua ikie ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem ẹbehe nnyịn mfịn?