Nso ke Nsụkibuot ke Ndọ Ọwọrọ?
KE INI Christian an̄wan ọdọde ndọ, enye enyene ndinam ediwak ukpụhọde. Iso-ọfọn n̄kponn̄kan ke otu mmọemi esitụk ifụre esie. Nte akwa owo oro mîdọhọ ndọ, ekeme ndidi enye ama esinyene ifụre ndinam ediwak ubiere idemesie ye unana ediyom ifiọk nto owo ekededi. Edi kemi enye ama ekenyene ebe, obiomo enye ndikụt ebe nnyụn̄ mben̄e unyịme esie ke ndinam ediwak n̄kpọ oro enye ekesibierede ọnọ idemesie. Ntak emi edide ntre?
Koro ke ini Andibot ubonowo ekemende akpa an̄wan ọnọ akpa erenowo ke ndọ, Enye ama emek erenowo ndidi ibuot nnọ n̄wan esie ye nditọ ini iso imọ. Emi ama akam owụt eti ibuot. Ke n̄kaowo ekededi oro ẹtịmde, oyom owo adaiso onyụn̄ anam akpatre ubiere. Ke se iban̄ade ndọ, Andibot okowụk ete “ebe edi ibuot ọnọ n̄wan.”—Ephesus 5:23.
Ke ndinọ emi ibetedem, item Abasi ọdọhọ ete: “Iban, ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mbufo.” (Ephesus 5:22) Nte ndutịm emi otụkde n̄wanndọ ọkọn̄ọ ke n̄kpọ iba: Akpa, adan̄a didie ke enye onyịme ndisụk ibuot nnọ ndutịm oro? Ndien ọyọhọ iba, didie ke ebe esie ediwụt odudu esie. Ke akpanikọ, ke ini nsan̄andọ mbiba ẹsede ndutịm emi nte odotde, mmọ ẹsikụt ẹte ke enye edi edidiọn̄ ọnọ n̄wanndọ, ebendọ, ye nditọ mmọ.
Idịghe Andikara ke Ufịk
Didie ke ebendọ okpowụt odudu esie? Ke nditiene eti uwụtn̄kpọ Eyen Abasi. Bible ọdọhọ ete: “Ebe edi ibuot ọnọ n̄wan, kpa nte Christ edide Ibuot ọnọ ufọk Abasi, ke emi Enye edide Andinyan̄a Idem. Mme ebe, ẹma iban mbufo, kpa nte Christ akamade ufọk Abasi, okonyụn̄ ayakde Idem ọnọ ke ibuot esie.” (Ephesus 5:23, 25) Nte Jesus Christ okowụtde itie ibuot ekedi edidiọn̄ ọnọ esop. Enye ikedịghe andikara ke ufịk. Enye ikanamke mme mbet esie ẹkere ke ẹkpakpan mîdịghe ẹfefịk mmimọ. Utu ke oro, kpukpru owo ẹma ẹkpono enye ke ntak ima ima ye mbọm mbọm edinam esie ye mmọ, Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ mme ebe nditiene ke nte mmọ ẹnamde n̄kpọ ye iban mmọ!
Odu mme ebe, nte ededi, oro mîtieneke eti item emi. Mmọ ẹkama itie ibuot oro Abasi ẹnọde mmọ ke ibụk, utu ke ufọn iban mmọ. Mmọ ẹkara iban mmọ ke edu ufịk, ẹyomde ọyọhọ nsụkibuot ndien ke ediwak ini inyịmeke mmọ ẹnam ubiere ekededi ẹnọ idemmọ. Nte an̄wan̄ade, ibanndọ mme utọ ebe oro ẹsiwak ndidu uwem unana inemesịt. Ndien utọ ebe oro esibọ ufen nde sia enye esikpu ndinyene ima ima ukpono n̄wan esie.
Edi akpanikọ, Abasi oyom n̄wanndọ okpono itie oro ebe esie akamade nte ibuot ubon. Edi edieke ebe oyomde ndinyene ukpono otode esịt oro n̄wan esie ọnọde enye nte owo, ana enye odot ndibọ enye, ndien mfọnn̄kan usụn̄ ndinam oro edi ke ndinam n̄kpọ ke eti usụn̄ nnyụn̄ n̄kọri eti, edu Abasi nte ibuotufọk.
Nsụkibuot Edi Ukeuke
Odudu oro ebe enyenede ke idem n̄wan esie idịghe ofụri ofụri. Ke ndusụk usụn̄ ẹkeme ndimen nsụkibuot n̄wanndọ ẹdomo ye nsụkibuot oro Christian osụkde ọnọ andikara ererimbot. Abasi ọnọ ewụhọ ete ke ana Christian “[osụk] idem [ọnọ] mme enyene-odudu ẹmi ẹkarade.” (Rome 13:1) Edi ana ẹnam nsụkibuot emi ada ukem ukem ye se nnyịn ikamade Abasi. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹnọ Caesar se inyenede Caesar, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi se inyenede Abasi.” (Mark 12:17) Edieke Caesar (ukara ererimbot) oyomde ete nnyịn inọ enye se inyenede Abasi, nnyịn iyeti se apostle Peter ọkọdọhọde: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi nte andikara n̄kan uyo owo.”—Utom 5: 29, NW.
Ke ukem usụn̄ oro, edieke eren oro ọdọde Christian an̄wan mîdiọn̄ọke mîdịghe okpude ndiwụt ukpono nnọ mme edumbet Christian, obiomo n̄wan emi, nte ededi, ndisụk ibuot nnọ enye. Utu ke ndisọn̄ ibuot ye ndutịm oro Abasi onịmde mi, enye eyenam ọfọn ndinam n̄kpọ ye enye ke ima ye edikere mban̄a ndien ke ntre odomode ndinyene mbuọtidem esie. Iso-ọfọn utọ eti edu oro eyenam ebe esie okpụhọde; enye ekeme idem ndidụri enye nnọ akpanikọ. (1 Peter 3:1, 2) Edieke ebe esie ọdọhọde enye anam n̄kpọ oro Abasi asuade, enye enyene nditi nte ke Abasi edi akpan Andikara esie. Ke uwụtn̄kpọ, edieke enye oyomde ete n̄wan esie esịn idem ke oburọbụt edinam idan̄, utọ nte edikpụhọ n̄wan ye owo efen, obiomo enye nditre ndisụk ibuot. (1 Corinth 6:9, 10) Ubieresịt esie ye akpan nsụkibuot esie nnọ Abasi akara nsụkibuot esie nnọ ebe esie.
Ke eyo Edidem David, Nabal, eren oro mîkokponoke mme edumbet Abasi okonyụn̄ anamde n̄kpọ ye David ye irenowo David nsọn̄ido nsọn̄ido ye unana ima ọkọdọ Abigail. Mmọ ẹma ẹkpeme ediwak tọsịn erọn̄ ye ebot ẹmi ẹkenyenede Nabal, edi ke ini David ekeben̄ede udia, Nabal ama esịn ndinọ n̄kpọ ekededi.
Ke ọfiọkde ete ke efam efam edu ebe imọ ọmọn̄ ada nsobo ọsọk ubon, Abigail ama ebiere ke idemesie ndida udia nsọk David. “Abigail awara ada uyo ikie iba, ye ikpa wine iba, ye erọn̄ ẹmi ẹtemde ition ye edifọp ibokpot ke idomo ition, ye ebok edisat grape ikie, ye ebok fig ikie iba, ada mmọ odori ass ke idem. Ndien enye ọdọhọ n̄kparawa esie, ete, mbufo ẹbem mi iso: sese, ami mmọn̄ ntiene mbufo ke edem. Edi itịn̄ke inọ Nabal ebe esie.”—1 Samuel 25:18, 19.
Nte Abigail ama edue ke ndinam n̄kpọ okpụhọde ye uduak ebe esie? Idịghe ke n̄kpọ enyeemi. Nsụkibuot Abigail ikoyomke enye anana ima nte ebe esie, akpan akpan sia usụn̄uwem unana eti ibuot Nabal ekesịnde ofụri ufọk esie ke itiendịk. Ntre, David ama ọdọhọ enye ete: “Ẹkọm Jehovah Abasi Israel emi ọdọn̄de fi, ete edisobo ye ami mfịn emi: ẹnyụn̄ ẹkọm eti ibuot fo.” (1 Samuel 25:32, 33) Ukem ntre, ibanndọ Christian mfịn ikpenyeneke ndisịn ntịme nnyụn̄ nsọn̄ ibuot ye itie ibuot ebe mmọ, edi edieke mmọ ẹtienede usụn̄uwem oro mîdịghe eke Christian, ibanndọ inyeneke nditiene mmọ ke emi.
Edi akpanikọ, Paul ke n̄wed oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Ephesus ọdọhọ ete: “Nte ufọk Abasi osụkde idem ọnọ Christ, yak iban ẹtie kpasụk ntre ye mme ebe mmọ ke kpukpru n̄kpọ.” (Ephesus 5:24) Apostle oro ndida ikọ oro “kpukpru n̄kpọ” mi iwọrọke ite ke adan̄a idụhe inọ nsụkibuot n̄wanndọ. Ikọ Paul oro, “nte ufọk Abasi osụkde idem ọnọ Chrsit,” owụt se enye ekenyenede ke ekikere. Ofụri se Christ oyomde oto esop esie edi edinen edu, ke n̄kemuyo ye uduak Abasi. Ke ntre, esop ekeme mmemmem mmemmem ye ke idara ndisụk idem nnọ enye ke kpukpru n̄kpọ. Ukem ntre, n̄wanndọ emi ebe edide Christian oro esịnde ifịk odomo nditiene uwụtn̄kpọ Jesus eyekop inemesịt ndisụk ibuot nnọ enye ke kpukpru n̄kpọ. Enye ọfiọk ete ke enye enen̄ede ekere aban̄a mfọnn̄kan udọn̄ imọ, ndien ke enye tutu amama idikohokoi idọhọ imọ inam n̄kpọ oro mîdụhe ke n̄kemuyo ye uduak Abasi.
Ebe eyekaiso ndibọ ima ye ukpono n̄wan esie ke ini enye owụtde mme edu Abasi oro ibuot esie, Jesus Christ owụtde, oro okowụkde mme anditiene enye ete ẹma kiet eken. (John 13:34) Idem okposụkedi oro ebe edide anam ndudue ye anana mfọnmma owo, edieke enye akamade itie ibuot esie ke n̄kemuyo ye akakan itie ibuot Christ, enye anam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ n̄wan esie ndikop inemesịt ndinyene enye nte ibuot esie. (1 Corinth 11:3) Edieke n̄wan ọkọride mme edu nsụhọdeidem ye ima-mfọnido Christian, ididịghe ọkpọsọn̄ n̄kpọ inọ enye ndisụhọde idem nnọ ebe esie.
Nsụhọdeidem ye Eti Ibuot
Mme ebendọ ye ibanndọ ke esop ẹdi nditọete iren ye iban eke spirit ye ukem idaha ke iso Jehovah. (Men Galatia 3:28 domo.) Abasi ọkọnọ irenowo, nte ededi, utom edise enyịn ke esop. Iban oro ẹnyenede eti esịt ke kpukpru nsụkidem ye idatesịt ẹdiọn̄ọ ẹban̄a emi. Ndien ndodobi mbiomo oro emi odoride irenowo ke idem nditre ndibre odudu ye otuerọn̄ edi se irenowo ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke esop ẹdiọn̄ọde emi ke nsụhọdeidem.—1 Peter 5:2, 3.
Ke oro edide utọ itie ebuana oro odude ke ufọt irenowo ye iban ke esop, didie ke Christian ebendọ ekeme ndiwụt ke edinam imọ nte andikara n̄wan imọ ke ufịk, kpa eyenete imọ an̄wan eke spirit enen? Ndien didie ke n̄wanndọ ekeme ndiwụt ke imọ imenen ndidomo idem ye itie ibuot ebe imọ? Utu ke oro, mmọ ẹkpenam n̄kpọ ye kiet eken nte Peter etemede kpukpru mme andibuana ke esop ete: “Mbufo kpukpru ẹnyene esịt kiet, ẹkop mbọm ye kiet eken, ẹtie ima ima nte nditọete, ẹnyene mfefere esịt, ẹnyụn̄ ẹsụhọde idem.” (1 Peter 3:8) Paul n̄ko ama ọnọ item ete: “Ẹda ndien esịtmbọm ẹsịne, ye mfọnido, ye nsụkidem, ye ifụre ifụre ido, ye ime; ẹme ime ye kiet eken, ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo; kpa nte Ọbọn̄ ekefende mbufo, ẹfen mmọ en̄wen kpasụk ntre.”—Colossae 3:12, 13.
Ẹkpenyene ndikọri mme utọ edu oro ke esop. Ndien ẹkpenyene ndikọri mmọ akpan akpan ke ufọt ebe ye n̄wan ke ubon Christian. Ebe ekeme ndiwụt sụn̄sụn̄ edu ima ye nsụkesịt ke ndikpan̄ utọn̄ mme ekikere ẹtode n̄wan esie. Enye ekpenyene ndikere mban̄a mme ekikere n̄wan esie mbemiso anamde ubiere oro otụkde ubon. Ibanndọ Christian inanake ibuot. Mmọ ediwak ini ẹkeme ndinọ mme ebe mmọ nti ekikere, nte Sarah ọkọnọde ebe esie, Abraham. (Genesis 21:12) Ke n̄kan̄ eken, n̄wanndọ Christian idiyomke n̄kpọ ito ebe esie ke unana ibuot. Enye eyewụt mfọnido ye nsụkesịt esie ke nditiene ndausụn̄ esie nnyụn̄ nda ye mme ubiere esie, idem okposụkedi mmọ ẹkemede ke ndusụk ini ndikpụhọde ye mme n̄kpọ oro enye amade.
Ebe oro enyenede eti ibuot, nte ebiowo oro enyenede eti ibuot, edi se ẹkemede ndisan̄a n̄kpere onyụn̄ ọfọn ido. Ima ima n̄wanndọ n̄ko owụt esịtmbọm ye anyanime, ọdiọn̄ọde mme ukeme oro enye esịnde ndiyọhọ mme mbiomo esie kpa ye unana mfọnmma ye mme mfịghe uwem. Ke ini ebe ye n̄wan ẹkọride mme utọ edu oro, nsụkibuot ke ndọ ididịghe mfịna. Utu ke oro, enye edi ntak idatesịt, ifụre, ye uyụhọ oro ebịghide.