Ibuot Itiokiet
Eneni Oro Kpukpru Nnyịn Inyenede Ndisak Iso Nse
1, 2. (a) Nso eneni ke Satan ekedemede ke Eden? (b) Didie ke se enye eketịn̄de owụt eneni oro?
AFO amabuana ke ata akpan eneni oro akanam asakde iso ese ubonowo. Ebiet emi afo adade kaban̄a eneni emi edibiere nsinsi ini iso fo. Ẹkedemede eneni emi ke ini nsọn̄ibuot ọkọtọn̄ọde ke Eden. Ke ini oro, Satan ama obụp Eve ete: “Nte Abasi ọkọdọhọ ete, Mbufo ẹkûdia baba eto in̄wan̄ emi kiet?” Enye ama ọbọrọ ete ke Abasi eketịn̄ aban̄a eto kiet oro ete: “Mbufo ẹkûdia ke esịt . . . mbak ẹdikpan̄a.” Do Satan ama odori Jehovah ikọ nnennen nnennen ete ke osu nsu, ọdọhọde ete ke uwem Eve m̀mê eke Adam ikọkọn̄ọke ke nsụkibuot nnọ Abasi. Satan ọkọdọhọ ke Abasi okomụm n̄kpọ oro ọfọnde ye mme edibotn̄kpọ esie akama—ukeme ndibiere mme idaha idemmọ ke uwem. Satan ama ọsọn̄ọ etịn̄ ete: “Abasi ọmọfiọk ete, ke usen eke mbufo ẹdiade ke esịt, ndien enyịn mbufo ẹyetara; mbufo ẹyenyụn̄ ẹtie nte Abasi, ẹfiọk eti ye idiọk.”—Genesis 3:1-5.
2 Ke nditịm ntịn̄, Satan ọkọdọhọ ete ke mme owo ẹyenam ọfọn ke ndinam mme ubiere idemmọ utu ke ndinịm mbet Abasi. Enye ke ntem ama eneni aban̄a usụn̄ oro Abasi akarade. Emi ama edemede akakan eneni aban̄a itie edikara ofụri ekondo Abasi, oro edi, unen esie ndikara. Ẹma ẹdemede mbụme oro: Ewe ọfọn ye mme owo akan, usụn̄ oro Jehovah akarade m̀mê ukara oro adade ke idem ọkpọn̄ enye? Ke emi, Jehovah ekpekekeme ndiwot Adam ye Eve ke ndondo oro, edi oro ikpebiereke eneni itie edikara oro ke usụn̄ oro ọnọde uyụhọ. Ke ndiyak n̄kaowo odu ke anyan ini, Abasi ekeme ndiwụt nnennen se edida ke idem n̄kpọn̄ enye ye mme mbet esie edidade edi.
3. Nso eneni efen ke Satan ekedemede?
3 Satan ndin̄wana ye unen Jehovah ndikara iketreke ye se ikadade itie ke Eden. Enye ama edemede eneni aban̄a mbon efen ndinam akpanikọ nnọ Jehovah. Emi ama akabade edi eneni efen oro ekenyenede n̄kpet n̄kpet ebuana. Eneni esie ama abuana nditọ Adam ye Eve ye kpukpru nditọ Abasi eke spirit, idem ata edima Akpan Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, ke eyo Job, Satan ama eneni ete ke mbon oro ẹnamde n̄kpọ ẹnọ Jehovah inamke ntre koro mmọ ẹmade Abasi ye usụn̄ oro enye akarade, edi edi ke ntak ibụk. Enye ama afan̄a ete ke ini ẹnamde n̄kpọ ọsọn̄ ye mmọ, mmọ kpukpru ẹyeyak idem ẹnọ mme ibụk ibụk udọn̄.—Job 2:1-6; Ediyarade 12:10.
Se Mbụk Owụtde
4, 5. Nso ke mbụk ọsọn̄ọ aban̄a owo ndinen̄ede ikpat esie?
4 Akpan n̄kpọ kiet ke eneni aban̄ade itie edikara edi emi: Abasi ikobotke owo ndida ke idem n̄kpọn̄ itie edikara esie nnyụn̄ n̄kụt unen. Kaban̄a ufọn mmọ, enye ama anam mmọ ẹberi edem ke ndinen ibet esie. Prọfet Jeremiah ama enyịme ete: “O Jehovah, mmọfiọk nte ke usụn̄ owo idụhe owo ke ubọk: owo eke asan̄ade inyụn̄ ikemeke ndinen̄ede ikpat esiemmọ. O Jehovah, tụnọ mi.” (Jeremiah 10:23, 24) Ntre Ikọ Abasi akpak ete: “Buọt idem fo ye Jehovah ke ofụri esịt fo; ndien kûberi edem ke asian fo.” (Mme N̄ke 3:5) Kpa nte Abasi akanamde ubonowo ẹsụk ibuot ẹnọ mbet obot esie man ẹdu uwem, enye n̄ko ama anam mbet ido uwem, emi edidade ekesịm n̄kaowo oro adianade kiet edieke ẹsụkde ibuot.
5 Nte an̄wan̄ade, Abasi ama ọfiọk ete ke ekpụk ubonowo tutu amama ikemeke ndikụt unen ke ndikara idemesie ye unana itie edikara imọ. Ke edidomo oro mîkwe unen ndida ke idem n̄kpọn̄ ukara Abasi, mme owo ẹwụk nsio nsio ndutịm ukaraidem, ndutịm uforo, ye ndutịm ido ukpono. Mme ukpụhọde emi ẹmeda mme owo ẹsịn ke en̄wan ofụri ini ye kiet eken, oro adade esịm afai, ekọn̄, ye n̄kpa. “Owo akara owo tutu ọnọ enye unan.” (Ecclesiastes 8:9, NW) Oro edi se ikam itịbede ke ofụri mbụk owo. Nte ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Ikọ Abasi, ndiọi owo ye mbon abian̄a ‘ẹdọdiọn̄ ẹdiọk ẹka iso.’ (2 Timothy 3:13) Ndien ke ọyọhọ isua ikie 20, emi ubonowo ekesịmde akwa udomo ke ifiọk ntaifiọk ye eke usiakifia, ẹma ẹsobo ndiọkn̄kan afanikọn̄ oro akanam adade itie. Ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ mme ikọ Jeremiah 10:23—owo ikobotke ubonowo ndinen̄ede ikpat mmọ.
6. Ke mîbịghike, didie ke Abasi edinam n̄kpọ aban̄a edida oro mme owo ẹdade ke idem ẹkpọn̄ enye?
6 Mme mfụhọ mfụhọ utịp anyan ini eke edida ke idem n̄kpọn̄ Abasi omowụt ke nsinsi ete ke ukara owo ikemeke ndikụt unen tutu amama. Ukara Abasi edi n̄kukụre usụn̄ oro ọnọde inemesịt, edidianakiet, nsọn̄idem, ye uwem. Ndien Ikọ Abasi owụt ete ke Jehovah ndiyọ ukara owo oro adade ke idem ekpere utịt esie. (Matthew 24:3-14; 2 Timothy 3:1-5) Ibịghike, enye eyesịbe odụk ke mme mbubehe owo man ọtọn̄ọ ukara esie ke ofụri isọn̄. Ntịn̄nnịm ikọ Bible ọdọhọ ete: “Ke eyo ndidem oro [mme ukara owo oro ẹdude idahaemi] Abasi enyọn̄ ayanam ubọn̄ [ke heaven] eke mîdisoboke ke nsinsi, adaha ada: ndien idikpọn̄ke ubọn̄ emi inọ mbio efen [mme owo idifiakke ikara aba isọn̄ tutu amama]: enye ayanuak onyụn̄ ama kpukpru mme idụt [eyomfịn] emi, ndien enye ayada ke nsinsi.”—Daniel 2:44.
Ndibọhọ Ndụk Obufa Ererimbot Abasi
7. Ke ini ukara Abasi editrede ukara owo, mmanie ẹdibọhọ?
7 Ke ini ukara Abasi editrede ukara owo, mmanie ẹdibọhọ? Bible ọbọrọ ete: “Mbon edinen ido [mbon oro ẹnọde unen Abasi ndikara ibetedem] ẹyedụn̄ ke obio, mmọ eke ẹfọnde ẹma ẹyenyụn̄ ẹbịghi ke esịt. Edi ẹyesobo mme idiọk owo [mbon oro mînọhọ unen Abasi ndikara ibetedem] ke isọn̄ ẹfep.” (Mme N̄ke 2:21, 22) Ukem ntre, andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Osụk esisịt idiọk owo ididụhe . . . Nti owo ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt ke nsinsi.”—Psalm 37:10, 29.
8. Didie ke Abasi edinen̄ede owụt unen itie edikara esie?
8 Ke ẹma ẹkesobo editịm n̄kpọ Satan ẹfep, Abasi ayada obufa ererimbot esie edi, emi edisiode akama-nsobo afai, ekọn̄, unana, ndutụhọ, udọn̄ọ, ye n̄kpa emi akarade ubonowo ke ediwak tọsịn isua efep ofụri ofụri. Bible etịn̄ inem inem aban̄a mme edidiọn̄ oro ẹnade ẹbet okopitem ubonowo ete: “Enye [Abasi] ọyọkwọhọde kpukpru mmọn̄eyet ke enyịn mmọ efep. N̄kpa idinyụn̄ idụhe aba; eseme ye ntuan̄a ye ubiak idinyụn̄ idụhe aba; koro ebe-iso n̄kpọ ẹma ẹbe ẹfep.” (Ediyarade 21:3, 4) Ebede ke ukara Obio Ubọn̄ esie eke heaven ke idak Christ, Abasi eyenen̄ede owụt (m̀mê ọsọn̄ọ) unen Esie ndidi Andikara nnyịn.—Rome 16:20; 2 Peter 3:10-13; Ediyarade 20:1-6.
Nte Mmọ Ẹkenamde N̄kpọ Ẹban̄a Eneni Oro
9. (a) Didie ke mbon oro ẹkenamde akpanikọ ẹnọ Jehovah ẹse ikọ esie? (b) Didie ke Noah okowụt edinam akpanikọ esie, ndien didie ke nnyịn ikeme ndibọ ufọn nto uwụtn̄kpọ esie?
9 Ke ofụri mbụk, iren ye iban mbuọtidem ẹma ẹdu emi ẹkenamde akpanikọ ẹnọ Jehovah nte Andikara. Mmọ ẹma ẹfiọk ẹte ke uwem mmimọ ọkọn̄ọ ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ nnyụn̄ n̄kop uyo esie. Noah ekedi utọ owo oro. Ntre Abasi ọkọdọhọ Noah ete: “Utịt kpukpru obụk owo emedi ke iso mi . . . nam ubom nọ idem fo.” Ndien Noah ama etiene ndausụn̄ Jehovah. Kpa ye oro ẹkenọde ntọt, mbon eken ke eyo oro ẹkedu uwem nte n̄kpọ eke esen esen n̄kpọ ndomokiet mîditịbeke. Edi Noah ama ọkọn̄ ata akamba ubom onyụn̄ aka iso esịn ifịk ke ndikwọrọ ikọ nnọ mbon en̄wen mban̄a ndinen usụn̄ Jehovah. N̄wetnnịm n̄kpọ oro aka iso ọdọhọ ete: “Ndien Noah anam kpukpru se Abasi eketemede enye, ntem ke enye anam.”—Genesis 6:13-22; Mme Hebrew 11:7; 2 Peter 2:5.
10. (a) Didie ke Abraham ye Sarah ẹkenọ itie edikara Jehovah ibetedem? (b) Ke nso usụn̄ ke nnyịn ikeme ndibọ ufọn nto mme uwụtn̄kpọ Abraham ye Sarah?
10 Abraham ye Sarah n̄ko ẹkedi nti uwụtn̄kpọ ke ndinọ itie edikara Jehovah ibetedem, ẹnamde se ededi oro enye eketemede mmọ. Mmọ ẹkedụn̄ ke Ur mme Chaldee, obio uforo. Edi ke ini Jehovah ọkọdọhọde Abraham aka idụt efen, enye emi enye mîkemeheke, Abraham “adaha aka, nte Jehovah ọkọdọhọde enye.” Nte eyịghe mîdụhe Sarah ama odu inem inem uwem—enyenede ebietidụn̄, mme ufan, ye mme iman. Kpa ye oro, enye ama osụk ibuot ọnọ Jehovah ye ebe esie onyụn̄ aka obio Canaan, okposụkedi enye mîkọfiọkke mme idaha oro enye edisobode do.—Genesis 11:31–12:4; Utom 7:2-4.
11. (a) Ke mme idaha ewe ke Moses ọkọnọ itie edikara Jehovah ibetedem? (b) Didie ke uwụtn̄kpọ Moses ekeme ndinyene ufọn nnọ nnyịn?
11 Moses ekedi owo efen emi ọkọnọde itie edikara Jehovah ibetedem. Ndien enye akanam emi ke idak ata n̄kpọsọn̄ idaha—osobode iso-ye-iso ye Pharaoh Egypt. Idịghe nte ke Moses ekeberi edem ke idem esie. Ke edide isio, enye ama eyịk ukeme esie nditịn̄ ikọ ọfọn. Edi enye ama okop uyo Jehovah. Ye ibetedem Jehovah ye un̄wam Aaron eyeneka esie, Moses ndien ndien ama eketịn̄ ikọ Jehovah ọnọ ọsọn̄ibuot Pharaoh. Idem ndusụk nditọ Israel ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ Moses idiọk idiọk. Kpa ye oro, Moses ke edinam akpanikọ ama anam kpukpru se Jehovah eketemede enye, ndien ebede ke enye, ẹma ẹfak Israel ẹsio ke Egypt.—Exodus 7:6; 12:50, 51; Mme Hebrew 11:24-27.
12. (a) Nso iwụt nte ke edinam akpanikọ nnọ Jehovah abuana se ikande ndinam se Abasi ewetde-wet? (b) Didie ke ndifiọk orụk edinam akpanikọ emi ekeme ndin̄wam nnyịn ndida 1 John 2:15 nsịn ke edinam?
12 Mbon oro ẹkenamde akpanikọ ẹnọ Jehovah ikekereke ke kpukpru se ẹkeyomde ekedi ndinam se Abasi ekewetde-wet. Ke ini n̄wan Potiphar okodomode nditap Joseph man esịn efịbe ye imọ, ibet Abasi emi ẹkewetde-wet oro akakpande efịbe ikodụhe. Nte ededi, Joseph ama ọfiọk ndutịm ndọ oro Jehovah ọkọtọn̄ọde ke Eden. Enye ama ọfiọk ete ke ndinyene ebuana idan̄ ye n̄wan owo efen idinemke Abasi esịt. Joseph ikenyeneke udọn̄ ke ndidomo adan̄a nte Abasi ediyakde enye etie nte mbon Egypt. Enye ama ọsọn̄ọ eyịre ke mme usụn̄ Jehovah ebe ke nditie n̄kere nte Abasi akanamde n̄kpọ ye ubonowo ndien ekem esịn ifịk ada se enye ọkọfiọkde ke edi uduak Abasi esịn ke edinam.—Genesis 39:7-12; Psalm 77:11, 12.
13. Didie ke ẹkewụt ke Devil edi osu nsu ke se iban̄ade (a) Job? (b) Nditọ Hebrew ita?
13 Idem edieke ẹnen̄erede ẹdomo mmọ, mbon oro ẹtịmde ẹfiọk Jehovah isiwọn̄ọkede ikpọn̄ enye. Satan ama amia ata ete ke edieke Job atabade ediwak inyene esie, m̀mê nsọn̄idem esie, enye Job—emi Jehovah ekenen̄erede otoro—ọyọkpọn̄ Abasi. Edi Job ama owụt ke Devil edi osu nsu, idem okposụkedi Job ke idemesie mîkọfiọkke ntak emi enye okosobode mme afanikọn̄ emi. (Job 2:9, 10) Ke osụk odomode ndisọn̄ọ ikọ esie, ediwak isua ikie ke ukperedem, Satan ama anam ofiopesịt edidem Babylon esịn nditọ Hebrew ita ndịk ke idem nte ke mmọ ẹyekpan̄a ke akwa ikan̄ eke asakde edieke mmọ mînụhọke ituak ibuot ke iso mbiet oro edidem okowụkde. Ke enyịkde ete ẹmek m̀mê ẹdinam ewụhọ edidem m̀mê ẹdinam ibet Jehovah oro akpande ukpono ndem, mmọ ẹma ẹsọn̄ọ ẹnam ẹfiọk ẹte ke mmimọ inam n̄kpọ Jehovah ye nte ke enye ekedi Akakan Andikara mmimọ. Ndinam akpanikọ nnọ Abasi ama enen̄ede ọsọn̄ urua ọnọ mmọ akan uwem mmọ!—Daniel 3:14-18.
14. Didie ke nnyịn nte mme anana-mfọnmma owo ikeme ndiwụt nte ke nnyịn imenen̄ede inam akpanikọ inọ Jehovah?
14 Nte ana nnyịn ibiere ito mme utọ uwụtn̄kpọ oro nte ke ana owo edi mfọnmma man anam akpanikọ ọnọ Jehovah, mîdịghe nte ke owo oro anamde ndudue okpu ofụri ofụri? N̄wan̄ansa-o! Bible asian nnyịn ete ke ndusụk ini Moses ama esinam ndudue. Okposụkedi Jehovah mîkenemke esịt, enye ikesịnke Moses. Mme apostle Jesus Christ n̄ko ẹma ẹnyene mme mmeme mmọ. Ke ekerede aban̄a ndammana unana mfọnmma nnyịn, Jehovah esikop inemesịt edieke nnyịn mîkoho-koi ifụmi uduak esie ke idaha ekededi. Edieke otode ke ntak mmeme nnyịn inam se mîfọnke, edi akpan n̄kpọ ete nnyịn itua n̄kpọfiọk ke ofụri esịt ikûnyụn̄ inam ndudue oro edi ido. Ke usụn̄ emi ke nnyịn iwụt nte ke nnyịn imenen̄ede ima se Jehovah ọdọhọde ke enen inyụn̄ isua se enye owụtde ete ke ọdiọk. Ọkọn̄ọde ke mbuọtidem oro nnyịn inyenede ke ufọn uwa Jesus oro osiode isop idiọkn̄kpọ, nnyịn imekeme ndinyene edisana idaha ke iso Abasi.—Amos 5:15; Utom 3:19; Mme Hebrew 9:14.
15. (a) Anie ke otu ubonowo okomụm mfọnmma nsọn̄ọnda ye Abasi akama, ndien nso ke emi okowụt? (b) Didie ke ẹda se Jesus akanamde ẹn̄wam nnyịn?
15 Edi, nte ekeme ndidi nte ke mfọnmma nsụkibuot nnọ itie edikara Jehovah ikam idịghe n̄kpọ oro mme owo ẹkemede ndinam? Ibọrọ mbụme emi eketie nte edisana “ndịben̄kpọ” ke n̄kpọ nte isua 4,000. (1 Timothy 3:16) Okposụkedi ẹkebotde enye nte mfọnmma owo, Adam ikenịmke mfọnmma uwụtn̄kpọ uten̄e Abasi. Ntre anie ekpekeme ndinịm? Ke akpanikọ idụhe owo ndomokiet ke otu anamidiọk nditọ esie. Jesus Christ ekedi n̄kukụre owo oro akanamde ntre. (Mme Hebrew 4:15) Se Jesus akanamde okowụt ke Adam, emi ekenyenede ekese nti idaha, ekpekekeme ndimụm mfọnmma nsọn̄ọnda n̄kama edieke enye okpokoyomde ndinam ntre. Ndudue ikotoho utom edibotn̄kpọ Abasi. Ke ntre Jesus Christ edi uwụtn̄kpọ oro nnyịn iyomde ndikpebe idịghe ke ndinịm ibet Abasi kpọt edi n̄ko ke ndiwụt ọkpọkpọ ukpono nnọ Jehovah, kpa Andikara Ekondo.—Deuteronomy 32:4, 5.
Nso Idi Ọkpọkpọ Ibọrọ Nnyịn?
16. Ntak anade nnyịn idu ke edidemede kpukpru ini iban̄a edu edinam nnyịn kaban̄a itie edikara Jehovah?
16 Nnyịn owo kiet kiet mfịn inyene ndisak iso nse eneni oro aban̄ade itie edikara ofụri ekondo. Edieke edide nnyịn ima itịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke nnyịn ida ke n̄kan̄ Jehovah, Satan anam nnyịn idi iso en̄wan. Enye ada mfịghe oto kpukpru nde etiene nnyịn ndien ayaka iso ndinam ntre tutu esịm utịt idiọk editịm n̄kpọ esie emi. Inaha nnyịn itre ndidu ke ukpeme. (1 Peter 5:8) Edu uwem nnyịn owụt ebiet emi nnyịn idade ke akakan eneni emi aban̄ade itie edikara Jehovah ye eneni efen aban̄ade edisọn̄ọ nda nnọ Abasi ke idak idomo. Nnyịn ikemeke ndida edu unana edinam akpanikọ nte ekpri n̄kpọ n̄kukụre koro enye edide ọsọ n̄kpọ ke ererimbot. Ndimụm nsọn̄ọnda n̄kama oyom ete nnyịn idomo ndida ndinen usụn̄ Jehovah nsịn ke edinam ke kpukpru n̄kpọ ke uwem.
17. Nso idu kaban̄a uyịpinọ ye nte nsu ọkọtọn̄ọde oro akpanamde nnyịn ifep mmọ?
17 Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ikemeke ndikpebe Satan, emi edide “ete nsu.” (John 8:44) Ana nnyịn inam akpanikọ ke kpukpru edinam nnyịn. Ke editịm n̄kpọ Satan emi, n̄kparawa owo isiwakke ndinam akpanikọ nnọ mme ete ye eka mmọ. Edi mme uyen Christian ẹfep emi, ndien ke ntem mmọ ẹwụt nte ikọ Satan oro edide nsu nte ke ikọt Abasi idisọn̄ọke ida ke idak idomo. (Job 1:9-11; Mme N̄ke 6:16-19) Ndien mme edinam mbubehe ẹdu oro ẹkemede ndinam owo ada ke n̄kan̄ “ete nsu” utu ke n̄kan̄ Abasi akpanikọ. Mmọ emi ke nnyịn ifep. (Micah 6:11, 12) N̄ko, tutu amama uyịpinọ ikemeke ndinen, idem edieke owo odude ke unana m̀mê owo oro ẹyịpde n̄kpọ esie edide imọ owo. (Mme N̄ke 6:30, 31; 1 Peter 4:15) Idem edieke enye edide ọsọ edinam ke ebiet emi nnyịn idụn̄de m̀mê se ẹyịpde edide ekpri n̄kpọ, uyịpinọ osụk atatuaha ye mbet Abasi.—Luke 16:10; Rome 12:2; Ephesus 4:28.
18. (a) Ke utịt Tọsịn Isua Ukara Christ, nso udomo edisịm ofụri ubonowo? (b) Nso edu ke nnyịn ikpọkọri idahaemi?
18 Ke ini Tọsịn Isua Ukara Christ, Satan ye mme demon esie ẹdidu ke editụn̄ọ ukpe, ye unana ukeme ndikara ubonowo. Nso ubọhọ ke oro edidi ntem! Edi ke tọsịn isua oro esịmde utịt, ẹyekpọhọde mmọ ẹyak ke ekpri ibio ini. Satan ye mbon oro ẹtienede enye ẹyeda mfịghe ẹtiene ubonowo oro ẹfiakde ẹwụk, oro ẹsọn̄ọde ẹda ye Abasi. (Ediyarade 20:7-10) Edieke nnyịn inyenede ifet edidu uwem adan̄aoro, didie ke nnyịn idinam n̄kpọ iban̄a eneni oro aban̄ade itie edikara ofụri ekondo? Sia ofụri ubonowo edidide mfọnmma adan̄aoro, edinam unana edinam akpanikọ ekededi edidi n̄koinnam ndien ayada ekesịm nsinsi nsobo. Edi akpan n̄kpọ didie ntem ete nnyịn idahaemi ikọri edu edinam n̄kpọ nte ọfọnde iban̄a ndausụn̄ ekededi oro Jehovah ọnọde nnyịn, edide ebe ke Ikọ esie m̀mê ebe ke esop esie! Ke ndinam ntre, nnyịn iwụt ata uten̄e inọ enye nte Andikara Ekondo.
Nneme Ndụn̄ọde
• Nso idi akpan eneni oro kpukpru nnyịn inyenede ndisak iso nse? Didie ke nnyịn ikedi idibuana?
• Nso idi n̄wọrọnda n̄kpọ kaban̄a mme usụn̄ emi iren ye iban ke eset ẹkesọn̄ọde ẹda ye Jehovah?
• Ntak edide akpan n̄kpọ nnyịn ndikpono Jehovah ke edu uwem nnyịn ke usen ke usen?