Jehovah—Ete Ima Ima Esịtmbọm Nnyịn
“Jehovah enen̄ede owụt ima ye mbọm.” —JAMES 5:11, ikọ idakisọn̄, NW.
1. Ntak emi mme usụhọde owo ẹsịkde ẹkpere Jehovah Abasi?
EKONDO otịm okpon tutu mme ekpepn̄kpọ mban̄a ikpaenyọn̄ ikam ikemeke ndibat kpukpru mme uyọ ntantaọfiọn̄ esie. Uyọ ntantaọfiọn̄ nnyịn, kpa Milky Way, otịm okpon tutu owo ikam ikemeke ndibat kpukpru mme ntantaọfiọn̄ esie. Ndusụk ntantaọfiọn̄, utọ nte Antares, ẹkpon ẹnyụn̄ ẹyama ke ediwak itie tọsịn ẹkan utịn nnyịn. Didie ke anaedi Akwa Andibot kpukpru mme ntantaọfiọn̄ ẹmi ke ekondo okop odudu ntem! Ke akpanikọ, edi enye “ada otu mmọ ọwọrọ ke ibat mmọ. Enye osio kpukpru mmọ enyịn̄.” (Isaiah 40:26) Edi, ukem enyene-uten̄e Abasi emi n̄ko “enen̄ede owụt ima ye mbọm.” Didie ke utọ ifiọk oro ọnọ mme osụhọde idem asan̄autom Jehovah nsụkesịt ntem, akpan akpan ye mbon oro ẹkụtde ndutụhọ ẹto ukọbọ, udọn̄ọ, mfụhọ, m̀mê mme nsọn̄ọn̄kpọ eken!
2. Didie ke mbon ererimbot emi ẹsiwak ndise ima ima ntụk?
2 Ediwak owo ẹse mmemmem ntụk, utọ nte “ima ye mbọm” oro Christ okowụtde, nte mme mmeme. (Philippi 2:1) Ke ẹdide se ekikere edito ke unam mforo owo akarade, mmọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme owo ndinịm idemmọ ke akpa itie idem ọkpọkọm oro ọwọrọ edinọ ntụk mbon efen unan. Ediwak owo oro mbon efen ẹsikpebede ke mme edinam unọ idem inemesịt ye mbre mbuba ẹdi mme anana-esịtmbọm mbon oro mmọn̄eyet mîsisiahake m̀mê oro mîsiwụtke ima. Ndusụk mme akara ukara ẹsinam n̄kpọ ke ukem usụn̄ oro. Seneca, owo akwaifiọk Stoic, emi ọkọnọde ọsọn̄-ido edidem Nero ukpep, ama ọsọn̄ọ etịn̄ ete ke “mbọm edi mmeme.” Cyclopædia eke M’Clintock ye Strong ọdọhọ ete: “Odudu oro ukpepn̄kpọ Stoic enyenede . . . akaiso ndikara ekikere mme owo idem ke usen mfịn.”
3. Didie ke Jehovah eketịn̄ aban̄a idemesie ọnọ Moses?
3 Ke edide isio ye oro, edu Andibot ubonowo edemede owo udọn̄. Enye ama etịn̄ ọnọ Moses aban̄a idemesie ke mme ikọ ẹmi ete: “Jehovah, Jehovah, Abasi mbọm, ye mfọn, ye anyanime, awak ima ye akpanikọ, . . . efen mme ukwan̄n̄kpọ, ye ndudue, ye idiọkido, edi iyakke mbon isop ẹbọhọ.” (Exodus 34:6, 7) Edi akpanikọ, Jehovah ekeberi editịn̄ mban̄a idemesie emi ke ndisio unenikpe esie n̄wụt. Enye idiyakke mbon oro ẹkoide-koi ẹnam idiọkn̄kpọ ẹbọhọ ufen oro mmọ ẹdotde. Edi, enye ebemiso etịn̄ aban̄a idemesie nte Abasi mbọm, ke ataata usụn̄ “ọyọhọde ye mbọm.”
4. Ikọ Hebrew emi ẹwakde ndikabade “mbọm” ọwọrọ nso ke usụn̄ emi edemerede udọn̄?
4 Ndusụk ini ẹsikere ẹban̄a ikọ oro “mbọm” n̄kukụre ke usụn̄ifiọk eke ikpe oro mînyeneke ntụhọ emi ẹtrede ndinọ ufen. Nte ededi, edimen mme edikabade Bible ndomo osio nnennen owụt se nsan̄a ikọenyịn̄ usem Hebrew oro, emi ẹdade ẹto ikọedinam oro ra·chamʹ ọwọrọde. Nte ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọde, orụn̄ ikọ oro edi “ndimem.” “Racham,” nte Synonyms of the Old Testament anamde an̄wan̄a, “owụt ntotụn̄ọ ye ima ima ntụk eke mbọm, utọ nte enyeoro edemerede oto edikụt mmeme m̀mê ndutụhọ mbon oro nnyịn imade m̀mê oro ẹyomde un̄wam nnyịn.” Ẹkeme ndikụt mme edemede-owo udọn̄ ukabade efen ẹmi eti edu emi ọwọrọde ke Insight on the Scriptures, Eboho 2, page 375-379.
5. Didie ke ediwụt mbọm akana in̄wan̄în̄wan̄ ke Ibet Moses?
5 Ẹkụt ima ima mbọm oro Abasi enyenede in̄wan̄în̄wan̄ ke Ibet oro enye ọkọnọde idụt Israel. Ẹkenyene ndinam n̄kpọ ye mbon oro ẹdude ke idiọk idaha, utọ nte mme ebeakpa, nditọ-akpa, ye mme ubuene ke mbọm. (Exodus 22:22-27; Leviticus 19:9, 10; Deuteronomy 15:7-11) Kpukpru owo, ẹsịnede ifịn ye mme unam, ẹkenyene ndibọ ufọn nto Sabbath nduọkodudu eke urua ke urua. (Exodus 20:10) N̄ko-n̄ko, Abasi ama ọfiọk mbon oro ẹkenamde n̄kpọ ye mme usụhọde owo ke ima. Mme N̄ke 19:17 ọdọhọ ete: “Atua ubuene mbọm ọbuọt Jehovah n̄kpọ: ndien Enye eyenọ enye usiene utom esie.”
Mme Adan̄a Mbọm Abasi
6. Ntak emi Jehovah ọkọdọn̄de mme prọfet ye isụn̄utom ke ọtọ ikọt esie?
6 Nditọ Israel ẹkekere enyịn̄ Abasi ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ke temple ke Jerusalem, emi ekedide ‘ufọk emi ẹbọpde ẹnọ enyịn̄ Jehovah.’ (2 Chronicles 2:4; 6:33) Nte ededi, nte ini akakade, mmọ ẹma ẹdinyịme oburobụt ido, ukpono ndem, ye uwotowo, ẹdade ekese esuene ẹsọk enyịn̄ Jehovah. Ke n̄kemuyo ye edu mbọm esie, Abasi ke ime ama odomo ndinen̄ede idiọk idaha emi ye unana edida afanikọn̄ nsọk ofụri idụt oro. Enye ama “ọdọn̄ mme isụn̄ esie utom ke ọtọ mmọ, abak ọdọn̄; koro enye enyenede mbọm ye ikọt esie ye ebietidụn̄ esie: edi mmọ ẹsak mme isụn̄utom Abasi, ẹnyụn̄ ẹsịn ikọ esie ke ndek, ẹnyụn̄ ẹsụn̄i mme prọfet esie, tutu Jehovah obụmede iyatesịt ye ikọt esie, tutu inyeneke edikụre.”—2 Chronicles 36:15, 16.
7. Ke ini mbọm Jehovah okosịmde utịt, nso ikotịbe inọ obio ubọn̄ Judah?
7 Okposụkedi nte Jehovah owụtde mbọm mînyụn̄ isọpke iyatesịt, ke ini edide se ẹyomde enye esiwụt iyatesịt edinen ido. Ko ke edem, mbọm Abasi ama osịm utịt esie. Nnyịn ikot iban̄a utịp ite: “Ekem [Jehovah] ada edidem mme Chaldean ọdọk etiene mmọ, ndien enye owot n̄kparawa mmọ ke ofụt ke ufọk edisana ebiet mmọ, inyụn̄ inyeneke mbọm ye n̄kparawa, ye nditọiban, ye akanieren ye owo iwat: enye ada kpukpru esịn enye ke ubọk.” (2 Chronicles 36:17) Ntem ẹma ẹsobo Jerusalem ye temple esie, ndien ẹma ẹda idụt oro ke ntan̄mfep ẹka Babylon.
Owụt Mbọm Aban̄a Enyịn̄ Esie
8, 9. (a) Ntak emi Jehovah ọkọdọhọde ke imọ iyewụt mbọm kaban̄a enyịn̄ imọ? (b) Didie ke ẹkekịbi mme asua Jehovah inua?
8 Mme idụt oro ẹkekande ẹkụk ẹma ẹdat esịt ẹban̄a afanikọn̄ emi. Ke ido nsahi, mmọ ẹma ẹdọhọ ẹte: “Mmọemi ẹdi ikọt Jehovah, ẹnyụn̄ ẹto ke isọn̄ esie ẹdi.” Ke okopde iyatesịt ke esuene emi, Jehovah ama ọdọhọ ete: ‘Nyewụt mbọm mban̄a edisana enyịn̄ mi. Ndien ami ke akpanikọ nyenam akwa enyịn̄ mi asana, ndien mme idụt ẹyefiọk ẹte ke ami ndi Jehovah.’—Ezekiel 36:20-23.
9 Ke idụt esie ama okodu ke ntan̄mfep ke isua 70, Jehovah, Abasi mbọm, ama osion̄o mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹnyọn̄ ẹnyụn̄ ẹkefiak ẹbọp temple ke Jerusalem. Emi ama ekịbi mme idụt oro ẹkekande ẹkụk inua, ẹmi ẹkesede ye n̄kpaidem. (Ezekiel 36:35, 36) Nte ededi, ke mfụhọ, idụt Israel ama afiak ọduọ odụk ndiọi edinam. Nehemiah, anam-akpanikọ Jew, ama an̄wam ndinen̄ede idaha oro. Ke an̄wan̄wa akam oro ọkọbọn̄de, enye ama afiak odụn̄ọde mme edinam uwụt mbọm oro Abasi akanamde ye idụt oro, ọdọhọde ete:
10. Didie ke Nehemiah okowụt mbọm Jehovah?
10 “Ekem mmọ ẹseme ẹnọ fi ke ini nnanenyịn mmọ, afo onyụn̄ etie ke enyọn̄ okop; ndien uwak mbọm fo esịn fi ọnọ mmọ mme andinyan̄a eke ẹnyan̄ade mmọ ẹsio mme asua mmọ ke ubọk. Ndien ke adan̄aemi mmọ ẹkụtde nduọkodudu, mmọ ẹtọn̄ọ ntak ẹnam idiọk ke iso fo, ndien afo ọkpọn̄ mmọ ke ubọk mme asua mmọ eke ẹkarade mmọ. Edi adan̄aoro mmọ ẹtọn̄ọde ntak ẹseme ẹnọ fi, afo etie ke enyọn̄ okop, onyụn̄ anyan̄a mmọ ediwak ini ke mbọm fo. . . . Afo eme ime ye mmọ ediwak isua.”—Nehemiah 9:26-30; se n̄ko Isaiah 63:9, 10.
11. Nso ukpụhọde idu ke ufọt Jehovah ye mme abasi oro mme owo ẹnyenede?
11 Ke akpatre, ke ama ekesịn edima Eyen Abasi ke nsọn̄ido, idụt mme Jew ama ọduọk eti idaha esie ke nsinsi. Mbọbọ akpanikọ oro Abasi ekenyenede ye mmọ ama ebịghi ke se ibede isua 1,500. Enye odu nte nsinsi n̄kpọ ntiense ọnọ akpanikọ oro nte ke Jehovah ke akpanikọ edi Abasi mbọm. Nso in̄wan̄în̄wan̄ ukpụhọde ke emi edi ntem ye mme ọsọn̄ ido abasi ye ndem oro mînyeneke ntụk oro mme idiọkowo ẹnamde!—Se page 8.
N̄kponn̄kan Edinam Uwụt Mbọm
12. Nso ikedi akakan usụn̄ oro Abasi okowụtde mbọm?
12 N̄kponn̄kan edinam uwụt mbọm Abasi edi enye ndikọnọ edima Eyen esie edi isọn̄. Edi akpanikọ, uwem nsọn̄ọnda Jesus ama ada akwa idatesịt ọsọk Jehovah, anamde enye enyene mfọnmma ibọrọ ndinọ mme nsunsu edori ikọ Devil. (Mme N̄ke 27:11) Ke ukem ini oro, nte ededi, ndikụt edima Eyen esie osobode ubiak ubiak ye esuene esuene n̄kpa nte eyịghe mîdụhe ama anam Jehovah okop ọkpọsọn̄ ubiak akan nte ete m̀mê eka ekededi edide owo akanam okopde. Ekedi ata ima ima uwa, ebederede usụn̄ ọnọ edinyan̄a ubonowo. (John 3:16) Nte Zechariah, ete John Andinịm Owo Baptism, ekebemde iso etịn̄, emi ama anam “mbọm Abasi nnyịn” okpon.—Luke 1:77, 78.
13. Ke ewe akpan usụn̄ ke Jesus okowụt edu Ete esie?
13 Edinọ Eyen Abasi edi isọn̄ n̄ko ama anam ubonowo ẹkụt edu Jehovah ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄. Didie ke edi ntre? Koro Jesus ke mfọnmma usụn̄ ama owụt edu Ete esie, akpan akpan ke mbọm mbọm usụn̄ oro enye akanamde n̄kpọ ye mme usụhọde owo! (John 1:14; 14:9) Ke afan̄ emi, mme andiwet Gospel ita oro Matthew, Mark, ye Luke ẹda ikọedinam usem Greek, splag·khniʹzo·mai, emi ẹnyenede ẹto ikọ Greek oro adade ọnọ “nsia.” “Toto ke ata ntọn̄ọ esie,” eyen ukpepn̄kpọ oro, William Barclay, anam an̄wan̄a ete, “ẹkeme ndikụt nte ke enye itịn̄ke iban̄a ikpîkpu mbọm, edi ntụk oro onụkde owo okosịm ata ntotụn̄ọ esịtidem esie. Enye edi nsọn̄-n̄kan ikọ ke usem Greek emi etịn̄de aban̄a edikop mbọm.” Ẹkabade enye ke nsio nsio usụn̄ ‘kop mbọm’ m̀mê “mbọm anam.”—Mark 6:34, NW; 8:2, NW.
Ke Ini Jesus Okokopde Mbọm
14, 15. Ke obio Galilee, didie ke mbọm anam Jesus, ndien nso ke emi owụt?
14 Ebiet oro edi obio Galilee. Owo emi “ọyọhọde ye akpamfia ke idem” asan̄a ekpere Jesus ye unana edinọ ntọt nte ido esidide. (Luke 5:12) Nte Jesus ke nsọn̄ido asua ọnọ enye ke nditre ndifiori, “Edidehe, edidehe,” nte Ibet Abasi okoyomde? (Leviticus 13:45) Baba. Utu ke oro, Jesus akpan̄ utọn̄ ke n̄kpeubọk mbrenyịn owo emi: “Ke Afo onyịmede, emekeme ndinam mi nsana.” “Ndien mbọm anam [enye],” Jesus anyanade ubọk onyụn̄ otụk owo akpamfia oro, ọdọhọde ete: “Mmonyịme, sana.” Ndien ndondo oro eren oro afiak okop nsọn̄idem. Ke ntem Jesus iwụtke utịbe odudu oro Abasi ọkọnọde kpọt edi n̄ko ima ima ntụk oro onụkde enye ndida mme utọ odudu oro nnam n̄kpọ.—Mark 1:40-42.
15 Nte ana ẹkaka ẹbịne Jesus mbemiso enye atuade owo mbọm? Baba. Ndusụk ini ke ukperedem, enye ama osobo ye otuowo ẹmi ẹkade ndibụk owo nte ẹwọrọde ẹdi ke obio Nain. Nte eyịghe mîdụhe, Jesus ama okụt ediwak edinam ubụkowo mbemiso, edi enyeemi enen̄ede edi san̄asan̄a n̄kpọ mmọn̄eyet. Akpan̄kpa oro edi n̄kukụre eyen ebeakpa. ‘Ke mbọm anamde,’ Jesus asan̄a ekpere enye onyụn̄ ọdọhọ ete: “Kûtua.” Ekem enye anam n̄wọrọnda utịben̄kpọ edinam eyen esie afiak edidu uwem.—Luke 7:11-15.
16. Ntak emi Jesus akatuade otuowo oro ẹketienede enye mbọm?
16 N̄wọrọnda ukpepn̄kpọ oro ikpepde ito mme n̄kpọntịbe eke enyọn̄ emi edi nte ke ini “mbọm anam[de]” Jesus, enye esinam ataata n̄kpọ ndin̄wam. Ke ukperedem ini, Jesus asan̄a ese akwa otuowo oro ẹkade iso nditiene enye. Matthew ọtọt ete ke “Enye . . . atua mmọ mbọm, koro mmọ ẹdude ke nnanenyịn ẹnyụn̄ ẹsuanade, nte erọn̄ eke mînyeneke andikpeme.” (Matthew 9:36) Mme Pharisee ẹnam esisịt n̄kpọ ndiyụhọ biọn̄ eke spirit mme usụhọde owo. Utu ke oro, mmọ ẹfịk mme osụhọde idem mbon ẹmi ye ediwak ibet oro mînyeneke ufọn. (Matthew 12:1, 2; 15:1-9; 23:4, 23) Ekikere mmọ ẹkenyenede ẹban̄a mme usụhọde owo ama ayarade ke ini mmọ ẹketịn̄de ẹban̄a mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ Jesus ẹte: “Amaedi otuowo eke mîfiọkke ibet, mmọ ẹdi mbukpo owo.”—John 7:49.
17. Didie ke mbọm oro Jesus okokopde aban̄a otuowo okonụk enye, ndien nso ndausụn̄ oro enyenede akamba utịp ke enye ọnọ do?
17 Ke edide isio ye oro, nnanenyịn eke spirit otuowo oro otụk Jesus ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ. Edi mbon oro ẹnyenede udọn̄ ẹkam ẹtotịm ẹwak ẹnọ enye ndinọ mmọ kiet kiet ntịn̄enyịn. Ntre enye ọdọhọ mbet esie ẹbọn̄ akam ẹyom mme anamutom efen efen. (Matthew 9:35-38) Ke n̄kemuyo ye mme utọ akam oro, Jesus osio mme apostle esie ọdọn̄ ye etop emi ete: “Ubọn̄ Heaven ke ekpere.” Item oro ọkọnọde ke ifet emi edi ata eti ndausụn̄ ọnọ mme Christian tutu osịm usen mfịn. Nte eyịghe mîdụhe, mme ntụk utua owo mbọm oro Jesus enyenede onụk enye ndiyụhọ biọn̄ eke spirit ubonowo.—Matthew 10:5-7.
18. Didie ke Jesus anam n̄kpọ ke ini otuowo ẹkebụn̄ọde ẹdụk san̄asan̄a itie oro enye okodude, ndien nso ukpepn̄kpọ ke nnyịn ikpep ito emi?
18 Ke idaha efen, Jesus afiak ekere aban̄a mme udọn̄ n̄kpọ spirit otuowo. Isan̄ enyeemi enye ye mme apostle esie ẹkpa mba ke ẹkụrede ọkpọsọn̄ isan̄ ukwọrọikọ, ndien mmọ ẹyom itie ndiduọk odudu. Edi ibịghike mme owo ẹyom mmọ ẹkụt. Utu ke Jesus ndikop iyatesịt ke mmọ ndibụn̄ọ ndụk san̄asan̄a itie mmọ oro, Mark obụk ete ke ‘mbọm ama anam’ enye. Ndien nso ikedi ntak ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ntụk Jesus emi? ‘Mmọ ẹkebiet mme erọn̄ eke mînyeneke andikpeme.’ N̄ko, Jesus anam n̄kpọ aban̄a ntụk esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikpep otuowo n̄kpọ “aban̄a Ubọn̄ Abasi.” Ih, biọn̄ eke spirit mmọ ama otụk enye ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ tutu enye ataba nduọkodudu oro ekpekenyenede man ekpep mmọ n̄kpọ.—Mark 6:34; Luke 9:11.
19. Didie ke edikere mban̄a oro Jesus ekenyenede ọnọ otuowo akaka anyan akan mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit mmọ?
19 Ke adan̄aemi ekenyenede udọn̄ akpan akpan aban̄a mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit mme owo, akananam Jesus ikofụmike mme akpan udọn̄ n̄kpọ obụkidem mmọ. Kpa ke ukem idaha oro, enye n̄ko ama “ọkọk udọn̄ọ mmọemi ẹyomde nsọn̄idem.” (Luke 9:11) Ke ukperedem idaha, otuowo ẹma ẹdu ye enye ke anyanini, ndien mmọ ẹma ẹyom usụn̄ ẹkpọn̄ ufọk. Ke ọfiọkde udọn̄ n̄kpọ obụkidem mmọ, Jesus ama ọdọhọ mbet esie ete: “Mmatua otuowo mbọm, koro kemi mmọ ẹma ẹtie ye Ami usen ita, mînyụn̄ inyeneke se ẹdiade; nnyụn̄ mmaha ndidọn̄ mmọ ẹsan̄a ye biọn̄ ẹnyọn̄ọ, mbak mmọ edikpa mba ke usụn̄.” (Matthew 15:32) Jesus kemi anam n̄kpọ man akpan ufen oro ekemede ndidu. Enye ke utịbe usụn̄ ọnọ ediwak tọsịn irenowo, iban, ye nditọwọn̄ udia oto uyo itiaba ye n̄kpri iyak ifan̄.
20. Nso ke nnyịn ikpep ito akpatre idaha oro Jesus akatuade mme owo mbọm?
20 Akpatre idaha oro ẹwetde ẹban̄a nte Jesus akatuade owo mbọm edi ke akpatre isan̄ uka Jerusalem esie. Akwa otuowo ẹsan̄a ye enye man ẹkenịm Passover. Ke usụn̄ oro ekperede Jericho, mme eben̄e eben̄e iba ẹdide nnan ẹkaiso ẹfiori ẹte: “Ọbọn̄ . . . tua nnyịn mbọm.” Otuowo ẹdomo ndinam mmọ ẹkịbi inua, edi Jesus okot mmọ onyụn̄ obụp se mmọ ẹyomde imọ inam. “Ọbọn̄, iyom ẹtat nnyịn enyịn,” ntre ke mmọ ẹkpe ubọk. ‘Ke okopde mbọm,’ enye otụk mmọ enyịn, ndien mmọ ẹkụt usụn̄. (Matthew 20:29-34) Nso akpan ukpepn̄kpọ ke nnyịn ikpep ntem ito emi! Jesus ọmọn̄ odụk akpatre urua utom ukwọrọikọ esie eke isọn̄. Enye enyene ekese utom ndikụre mbemiso osobode ibak ibak n̄kpa ke ubọk mme isụn̄utom Satan. Edi, enye iyakke mfịghe ọkpọsọn̄ ini emi akpan enye ndikop mbọm mban̄a udọn̄ mme owo ẹmi mîtịmke idi akpan n̄kpọ.
Mme Uwụtn̄kpọ Oro Ẹwụtde Mbọm
21. Nso ke eteufọk oro ndikabiat akamba isọn oro ofụn esie akakamade owụt?
21 Ikọedinam usem Greek oro, splag·khniʹzo·mai, emi ẹdade ke mme mbụk uwem Jesus ẹmi, edi se ẹdade n̄ko ke uwụtn̄kpọ ita ke mme otu uwụtn̄kpọ Jesus. Ke mbụk kiet ofụn kiet eben̄e ete ẹnọ ini ndida nsio akamba isọn. Eteufọk esie, “okop mbọm,” abiat isọn oro efep. Emi owụt nte ke Jehovah Abasi omowụt akwa mbọm ke ndibiat akamba isọn idiọkn̄kpọ Christian kiet kiet emi ọbuọtde idem ke uwa ufak Jesus.—Matthew 18:27; 20:28.
22. Nso ke n̄ke idiọk udọ owụt?
22 Efen edi mbụk idiọk udọ. Ti se itịbede ke ini ọsọn̄ ibuot eyen emi ọnyọn̄de edi ufọk. “Ke ini enye odude kan̄a nsannsan, ete esie okụt enye, onyụn̄ atua enye mbọm, efehe, awan̄a enye ke itọn̄, onyụn̄ otịm enye inua.” (Luke 15:20) Emi owụt ke adan̄aemi Christian emi ọkọsọn̄de ibuot owụtde ata edikabade esịt, Jehovah eyetua mbọm onyụn̄ afiak ada owo oro ima ima. Ntem, ebede ke uwụtn̄kpọ iba ẹmi, Jesus owụt nte ke Ete nnyịn, Jehovah, “enen̄ede owụt ima ye mbọm.”—James 5:11, ikọ idakisọn̄, NW.
23. Nso ukpepn̄kpọ ke nnyịn ikpep ito uwụtn̄kpọ Jesus oro aban̄ade owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄?
23 Ọyọhọ usụn̄ uwụtn̄kpọ ita oro ẹdade splag·khniʹzo·mai aban̄a atua-owo mbọm owo Samaria emi ‘mbọm akanamde’ ke nnanenyịn oro okosịmde owo Jew emi ẹkewode ẹnyụn̄ ẹkpọn̄de ekpere n̄kpa. (Luke 10:33) Ke anamde n̄kpọ aban̄a ntụk ẹmi, owo Samaria oro ama anam ofụri se enye ekekeme ndin̄wam esenowo oro. Emi owụt nte ke Jehovah ye Jesus ẹyom mme Christian akpanikọ ẹtiene uwụtn̄kpọ mmọ ke ndiwụt ima ye mbọm. Ẹyeneme ndusụk usụn̄ oro nnyịn ikemede ndinam emi ke udiana ibuotikọ.
Mme Mbụme ke Ndụn̄ọde
◻ Nditua owo mbọm ọwọrọ nso?
◻ Didie ke Jehovah okowụt mbọm kaban̄a enyịn̄ esie?
◻ Nso idi akakan usụn̄ ediwụt mbọm?
◻ Ke nso n̄wọrọnda usụn̄ ke Jesus owụt edu Ete esie?
◻ Nso ke nnyịn ikpep ito mme edinam uwụt mbọm Jesus ye mme uwụtn̄kpọ esie?
[Ekebe ke page 12, 13]
IN̄WAN̄ÎN̄WAN̄ IKỌ ADADE ỌNỌ “IMA IMA UKPEME”
PRỌFET Jeremiah ama ofiori ete, “Nsia mi! nsia mi!” Nte enye ekeseme aban̄a ubiak nsia ke ntak idiọk udia oro enye akadiade? Baba. Jeremiah akada ikọ usem Hebrew oro anamde n̄kpọ enyene udop nditịn̄ mban̄a ntotụn̄ọ udọn̄ oro enye ekenyenede aban̄a afanikọn̄ oro edisịmde obio ubọn̄ Judah.—Jeremiah 4:19.
Sia Jehovah Abasi enyenede ntotụn̄ọ ntụk, ikọ Hebrew oro adade ọnọ “nsia,” m̀mê “akpa” (me·ʽimʹ), edi se ẹdade n̄ko nditịn̄ mban̄a mme ima ima ntụk esie. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak isua mbemiso eyo Jeremiah, edidem Assyria ama ada obio ubọn̄ esien Israel duop aka ntan̄mfep. Jehovah okonyịme emi nte ufen kaban̄a unana edinam akpanikọ mmọ. Edi nte Abasi ama efre mmọ enyịn ke ntan̄mfep? Baba. Enye okosụk ọsọsọn̄ọ ada ye mmọ nte ubak ikọt ediomi esie. Ke adade enyịn̄ ọwọrọiso esien Ephraim etịn̄ aban̄a mmọ, Jehovah ama obụp ete: “Nte Ephraim edi edima eyen mi? Nte enye edi eyenọwọn̄ eke enemde owo esịt? Koro adan̄a ini nte ndọhọde mban̄a enye, ntreke nditi enye kan̄a: oro esịn nsia oyomo mi aban̄a enye; nditreke nditua enye mbọm.”—Jeremiah 31:20.
Ke ndidọhọ “nsia oyomo mi,” Jehovah akada ndamban̄a ikọ nditịn̄ mban̄a ntotụn̄ọ ntụk ima oro enye enyenede ọnọ ikọt esie oro ẹkedude ke ntan̄mfep. Ke n̄wed esie oro atatde ufan̄ikọ Jer 31:20 emi, eyen ukpepn̄kpọ Bible ọyọhọ isua ikie 19 oro, E. Henderson, ekewet ete: “Idụhe n̄kpọ oro okponde akan ntotụn̄ọ ediwụt ima ima ntụk eke ete kaban̄a idiọk eyen oro ọnyọn̄de edi, emi ẹwụtde mi nte Jehovah. . . . Okposụkedi enye ke ntem ama akasua ọnọ [mme okpono ndem mbon Ephraim] onyụn̄ amia mmọ ufen . . . , enye ikedehede ifre mmọ enyịn, edi, ke edide isio ye oro, ama okop inemesịt kaban̄a idotenyịn edifiak nnyene mmọ ke akpatre.”
Ẹda ikọ Greek oro adade ọnọ “akpa,” m̀mê “nsia,” ke ukem usụn̄ oro ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Ke ini owo mîdaha enye ke ataata usụn̄, nte ke Utom Mme Apostle 1:18, enye etịn̄ aban̄a mme ima ima ntụk eke ima m̀mê mbọm. (Philemon 12) Ẹsibuan ikọ emi ndusụk ini ye ikọ Greek oro ọwọrọde “eti” m̀mê “ọfọn.” Apostle Paul ye Peter ẹda ikọ mbiba ẹmi ke ini ẹsịnde udọn̄ ẹnọ mme Christian “[ndi]wụt ima ima mbọm,” ke ataata usụn̄ “nam ọfọn ndiwụt mbọm.” (Ephesus 4:32, NW; 1 Peter 3:8, NW) Ikọ Greek oro adade ọnọ “akpa” ekeme n̄ko ndidiana ye ikọ Greek oro pol·yʹ. Mbiba ẹmi ke ataata usụn̄ ẹwọrọ “ndinyene ekese nsia.” Ẹda ikọ Greek oro mîwakke mi ini kiet kpọt ke Bible, ndien enye etịn̄ aban̄a Jehovah Abasi. New World Translation ọnọ ukabade emi: “Jehovah enen̄ede owụt ima.”—James 5:11.
Nnyịn ikpokop inemesịt didie ntem nte ke enyeoro okopde odudu akan ke ekondo, Jehovah Abasi, ibietke mme ọsọn̄ ido abasi oro mme owo oro mînyeneke esịtmbọm ẹnamde! Ke ndikpebe “ima ima mbọm” Abasi mmọ, onụk mme Christian akpanikọ ndinam ukem oro ke mme edinam mmọ ye kiet eken.—Ephesus 5:1.
[Ndise ke page 10]
Ke ini mbọm Abasi okosịmde utịt, Jehovah ama ayak mbon Babylon ẹkan mme ọsọn̄ ibuot ikọt esie
[Ndise ke page 11]
Anaedi Jehovah Abasi ndikokụt edima Eyen esie nte akpade ama anam enye okop n̄kponn̄kan ubiak oro akanam owo okopde
[Ndise ke page 15]
Jesus ke mfọnmma usụn̄ ama owụt edu mbọm Ete esie