Nditọ Ndikama Fon Emi Ẹdade Ẹdụk Intanet​—Akpa Ikpehe: Ndi Akpana Eyen Mi Enyene Fon Emi Ẹsidade Ẹdụk Intanet?

Ibat nditọwọn̄ emi ẹnyenede fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet awak idahaemi akan nte ekesidide. Ndien ediwak mmọ ẹsidụk Intanet ini ẹdude ikpọn̄ ke ubet mmọ. Ndinọ eyen fo fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet ekeme ndida nso utọ mfịna ndi? Nso ididi ufọn edieke enye enyenede utọ fon oro? Nso ikeme nditịbe edieke eyen fo esiwụhọde ke fon kpukpru ini?

• Se anade ọdiọn̄ọ

• Se okpobụpde idemfo

• Bụp idemfo m̀mê imọ imeben̄e idem

Se anade ọdiọn̄ọ

Mme Ufọn

• Esin̄wam yak ẹkpeme nditọ onyụn̄ anam esịt ana mme ete ye eka sụn̄. N̄wan kiet emi ekerede Bethany enyene nditọ iba emi ẹdide uyen. Enye ọdọhọ ete: “Ererimbot ọdiọk etieti idahaemi, ntre ọfọn nditọ ẹnyene fon man ẹkeme ndida n̄kot ete ye eka mmọ ini ekededi.”

  Eka en̄wen emi ekerede Catherine adian do ete: “Emekeme ndikama ndusụk n̄kpọ emi ẹdọn̄de ke fon ndiọn̄ọ ebiet emi eyen fo odude. Ekpedi enye awat moto m̀mê masịn, emekeme ndidiọn̄ọ m̀mê enye awat ọsọp akaha m̀mê iwatke.”

• Ẹda ẹnam n̄kpọ ufọkn̄wed. Eka emi ekerede Marie ọdọhọ ete: “Mme titia ẹsinọ nditọ ufọkn̄wed utomufọk ke e-mail mîdịghe ẹnọ mmọ nte etop ke fon, ndien nditọ ufọkn̄wed n̄ko ẹsinyụn̄ ẹda ukem usụn̄ oro ẹnọ utomufọk oro ẹsọk titia mmọ.”

Mme Mfịna Emi Ẹdude

• Ndibiat ini n̄kaha ke fon. Mme uyen ẹsibiat ediwak hour ke usen ẹda ẹfịk fon, edi idịghe mmọ ikpọn̄. Ibat hour emi mme ete ye eka ẹsibiatde ke fon ekpere ndidi ukem ye eke nditọ mmọ. Ndien ini emi ke mmọ ẹkpekam ẹda ẹneme nneme ye nditọ mmọ. Ndusụk ubon ẹditie ukem ukem nte se ete kiet ekewetde ete ‘ke kpukpru owo ke ufọk ẹditie nte isenowo emi ẹtode nsio nsio ebiet ẹdibono kpukpru usen, enyene fon esie owụhọ.’a

• Ndise oburobụt ndise. Ndụn̄ọde kiet owụt ke ibat mme uyen emi ẹsikade Intanet kpukpru ọfiọn̄ ẹkeyom oburobụt ndise awak akan mbon emi mîsinamke utọ n̄kpọ oro. Ikpaha nnyịn idem sia isọn̄ke ndikama fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet nse utọ ndise oro. Ete kiet emi ekerede William enyene nditọ iba emi ẹdide uyen. Enye ọdọhọ ke ‘edieke ete ye eka ẹyakde eyen mmọ enyene fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet, ke mmọ ẹkeme ndidue n̄n̄wam enye esise kpukpru orụk oburobụt ndise ke ebiet ekededi emi enye odude.’

• Ndidi itai ye aban̄ ye fon. Ediwak owo isikemeke nditie ntre ikamake fon. Mmọ mîkwe fon mmọ, esịt esitịmede mmọ, enyịn anan mmọ, mmọ ẹsikam ẹdọn̄ọ. Ndusụk mme ete ye eka ẹdọhọ ke nditọ mmimọ ẹsinam n̄kpọ usọn̄enyịn usọn̄enyịn ke ini mmọ ẹfịkde fon. Mma kiet emi ekerede Carmen ọdọhọ ete: “Ke ini nyomde nditịn̄ ikọ ye eyen mi ndusụk ini, enye esimọnọde enyịn ese mi, mîdịghe etịn̄ ikọ emiom emiom sia iyomke mfịna imọ uwem ini ifịkde fon.”

• Mme mfịna efen. Ndisida fon ndụk Intanet ekeme ndinam ẹyom owo ikọ ke Intanet ẹnyụn̄ ẹnọ owo oburobụt etop ye oburobụt ndise. N̄kpọ en̄wen edi ke nditie idiọk itie m̀mê ndina idiọk nna mfịk fon ye nditaba idap mfịk fon ẹkeme ndinam owo ọdọn̄ọ nsio nsio udọn̄ọ. Ndusụk mme uyen ẹsisịn idiọk app ke fon mmọ emi edide okpokụt enye etie nte calculator edi idịghe, ndien ẹsida enye ẹdịp mme n̄kpọ emi mmọ mîyomke ete ye eka mmọ ẹkụt.

  Daniel emi enyenede ekpri eyenan̄wan ọdọhọ ete: “Fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet esinam emem nditọwọn̄ utom ndikụt kpukpru se ẹdọn̄de ke Intanet, edide eti m̀mê idiọk.”

Se okpobụpde idemfo

• ‘Ndi akpana eyen mi enyene fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet?’

  Bible ọdọhọ ete: “Owo mbufiọk ekere ikpatisan̄ esie.” (Mme N̄ke 14:15) Ntre bụp idemfo:

  ‘Ndi ọkpọfọn eyen mi enyene fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet ke ntak emi nyomde ndidiọn̄ọ nte n̄kpọ etiede ye enye ini mmendụhe n̄kpere enye m̀mê ke ntak en̄wen? Ndi mmenen̄ede n̄kere mban̄a mme ufọn ye mme mfịna oro emi edidade idi? Ndi odu n̄kpọ en̄wen emi n̄kpanamde utu ke ndinọ eyen mi fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet?’

  Todd emi edide ete ọdọhọ ete: “Emekeme ndidep ekpri fon nnọ eyen fo, enye ekeme ndida fon emi n̄kot fi onyụn̄ ọnọ fi etop. Utọ fon emi ididiaha fi okụk sia isisọn̄ke urua.”

• ‘Ndi eyen mi ọyọdiọn̄ọ se akpakamade fon emi anam?’

  Bible ọdọhọ ke “ọniọn̄ owo mbufiọk edi ndidiọn̄ọ usụn̄ esie.” (Mme N̄ke 14:8) Ntre bụp idemfo:

  ‘Nso inam nnen̄ede nnịm ke eyen mi esinam akpanikọ? Ndi enye esima ndineme nneme ye ami? Ndi eyen mi esidịp mi n̄kpọ, ke uwụtn̄kpọ, ndi enye anam ndiọn̄ọ mme ufan esie? Ndi eyen mi esitre ndise ndiọi n̄kpọ ke TV, ke laptop, m̀mê ke tablet inyụn̄ ibiatke ini ikaha ke mme n̄kpọ ntre?’ Eka kiet emi ekerede Serena ọdọhọ ete: “Fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet enyene ufọn etieti, edi enye ekeme n̄ko ndisịn owo ke fehesan̄. Kere se afo ekemede ndinam eyen fo edieke ọnọde enye utọ fon oro ini enye osụk edide ekpri.”

• ‘Ndi nyekeme ndin̄wam eyen mi ọdiọn̄ọ se adade fon emi anam?’

  Bible ọdọhọ ete: “Teme eyenọwọn̄ ke usụn̄ emi odotde ye enye.” (Mme N̄ke 22:6) Ntre bụp idemfo ete:

  ‘Ndi mmenen̄ede ndiọn̄ọ n̄kpọ mban̄a fon emi man n̄keme ndin̄wam eyen mi ọdiọn̄ọ mme mfịna emi utọ fon emi ekemede ndida ndi ye se enye akpanamde man idisịn idemesie ke utọ mfịna oro? Ndi mmọdiọn̄ọ se n̄kpanamde ke fon oro man eyen mi okûkụt ndusụk n̄kpọ m̀mê se mîfọnke? Didie ke n̄kpan̄wam eyen mi ọdiọn̄ọ se enye akpadade fon emi anam?’ Daniel oro iketịn̄de iban̄a ọdọhọ ete: “Ediwak ete ye eka ẹma ẹnọ eyen mmọ utọ fon emi, mmọ isidọn̄ke enyịn ke se eyen mmọ adade fon oro anam.”

Se anade eti: Ana mme ete ye eka ẹn̄wam nditọ mmọ ẹdiọn̄ọ nnennen se ẹkpedade fon emi ẹsidade ẹdụk Intanet ẹnam. N̄wed emi ẹkotde Indistractable ọdọhọ ete: “Ata ediwak nditọwọn̄ isidaha ini mmọ inam n̄kpọ efen ikan nditie mfịk utọ fon emi akpan akpan ekpedi ete ye eka mmọ idọn̄ke-dọn̄ enyịn ke se mmọ ẹdade fon emi ẹnam.”