Κουινόα—Το Αξιοθαύμαστο Φυτό της Ερήμου

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Βολιβία

ΕΛΑΧΙΣΤΑ μέρη παρουσιάζουν περισσότερες δυσκολίες για τους αγρότες από το αλτιπλάνο της Νότιας Αμερικής. Εδώ, ιδιαίτερα στο νότο με το ξηρό κλίμα, η μέρα κατακαίει το κακής ποιότητας χώμα και η νύχτα το παγώνει. Το νερό που πέφτει από τα σύννεφα φτάνει μόλις τα 20 εκατοστά το χρόνο και συχνά έρχεται σε μορφή καταστρεπτικής χαλαζοθύελλας.

Εντούτοις, αυτή η τραχιά γη παράγει ένα φυτό της ερήμου που θα μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο στην εξάλειψη της πείνας από τον κόσμο. Το φυτό αυτό λέγεται κουινόα. Και είναι σημαντικό, όχι μόνο για τους αγρότες εδώ στις Άνδεις, αλλά και για τους ερευνητές σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Τι ακριβώς είναι η κουινόα; Πώς χρησιμοποιείται από τους κατοίκους των Άνδεων; Και γιατί μπορεί κάποια μέρα να ασκήσει επίδραση σ’ όλη τη γη;

Τροφή που Αναπτύσσεται στην Έρημο

Η κουινόα είναι ένα φυλλώδες βότανο το οποίο φτάνει σε ύψος μέχρι και 2 μέτρα και παράγει άφθονους σπόρους—σπόρους που χρησιμεύουν ως θρεπτική τροφή. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικό φυτό και ευδοκιμεί ακόμα και στο σκληρό κλίμα του νοτιοαμερικανικού αλτιπλάνου.

Για παράδειγμα, μια Βολιβιανή ονόματι Φελισιντάντ έχει για εκμετάλλευση ένα κομμάτι γης τόσο σκληρό που δεν οργώνεται. Κι όμως, αυτή μπορεί και φυτεύει κουινόα, απλώς με το να σκάβει τρύπες στο έδαφος μ’ ένα εργαλείο σαν δόρυ κι έπειτα να ρίχνει μέσα το σπόρο. Μέσα σε λίγους μήνες, και με ελάχιστη περιποίηση, η κουινόα ωριμάζει. Τότε η έρημος γεμίζει από χρώματα—κίτρινο, μοβ, πράσινο και κόκκινο. Υπάρχουν περίπου 17 είδη κουινόας, και συχνά αναπτύσσονται μαζί πολλές ποικιλίες.

Όταν έρχεται ο καιρός της συγκομιδής, οι άνθρωποι ξεριζώνουν τα φυτά, τα αφήνουν να ξεραθούν στον ήλιο και τα αλωνίζουν με το χέρι. Τώρα γίνεται φανερή άλλη μια αξιοθαύμαστη ιδιότητα της κουινόας. Μπορεί να αποθηκευτεί επί χρόνια χωρίς να χαλάσει. Η κουινόα αποδεικνύεται σωστός θησαυρός στις μακρές περιόδους ξηρασίας. Είναι εύκολο λοιπόν να δει κανείς γιατί αποτελεί τη βασική τροφή των ανθρώπων σ’ αυτό το μέρος της Βολιβίας. Αλλά τι ενδιαφέρον παρουσιάζει για τον υπόλοιπο κόσμο;

Μια Ιδανική Τροφή Πολλαπλών Χρήσεων

Όταν οι Ισπανοί εξερεύνησαν για πρώτη φορά την Αμερική, ανακάλυψαν αρκετές τροφές που συγκαταλέχθηκαν σύντομα στις προτιμήσεις των ανθρώπων σ’ ολόκληρο τον κόσμο—καλαμπόκι, κακάο, ντομάτες, ανανάδες, αράπικα φιστίκια και πατάτες. Αλλά δεν έδωσαν και μεγάλη σημασία στην κουινόα. Παρ’ όλο που αναπτυσσόταν σ’ ολόκληρες τις Άνδεις, οι Ισπανοί την περιφρονούσαν, θεωρώντας την τροφή των χωρικών. Σαν αποτέλεσμα, οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούσαν την ύπαρξη αυτού του καταπληκτικού φυτού μέχρι τα πρόσφατα χρόνια.

Ναι, σε χώρες που βρίσκονται πολύ μακριά από την έρημο της Βολιβίας, οι άνθρωποι αρχίζουν να εκτιμούν την αξία της κουινόας. «Είναι το πιο καινούριο δημητριακό στην πόλη», δήλωσε η εφημερίδα Το Χρονικό του Σαν Φραντσίσκο (San Francisco Chronicle). «Η κουινόα θεωρείται ήδη βασικό είδος στα πολυσύχναστα και μοντέρνα εστιατόρια της Πόλης της Νέας Υόρκης· τώρα είναι δημοφιλέστατη και στις δυο ακτές».

Ποιος είναι ο λόγος για όλο αυτόν τον ενθουσιασμό; Οι διαιτολόγοι ανακάλυψαν στην κουινόα ελάχιστο σάκχαρο και άμυλο ενώ παράλληλα αφθονία ινών και ακόρεστων ελαίων. Περιέχει πολλά βασικά μεταλλικά στοιχεία και βιταμίνες. Αλλά το κύριο πλεονέκτημα της κουινόας, κατά την άποψη των διαιτολόγων, είναι οι πρωτεΐνες που περιέχει—50 τοις εκατό περισσότερες απ’ ό,τι το σιτάρι, η βρώμη, το κριθάρι ή το ρύζι, και καλύτερης ποιότητας. Περιέχει σε ιδανική αναλογία τα αμινοξέα που χρειαζόμαστε, περιλαμβανομένου ενός σημαντικού αμινοξέος που λέγεται λυσίνη, το οποίο φυσιολογικά είναι σπάνιο στις πρωτεΐνες των λαχανικών και αφθονεί μόνο στο κρέας, στα ψάρια και στα αβγά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μερικοί ειδήμονες αποκαλούν την κουινόα ιδανική τροφή.

Άλλο ένα αξιόλογο χαρακτηριστικό της κουινόας είναι η δυνατότητά της να χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους. Η κουινόα έχει μια μοναδική γεύση καρυδιού. Μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε ως έτοιμο δημητριακό για το πρωινό. Μπορείτε να τη σερβίρετε κρύα με σαλάτα, ζεστή με κρέας ή γλυκιά ως επιδόρπιο. Ιδιαίτερα οι κάτοικοι των Άνδεων έχουν ανακαλύψει πολλούς τρόπους για να τρώνε κουινόα.

«Δεν ταξιδεύω ποτέ χωρίς κουινόα», λέει ένας πρώην περιοδεύων διάκονος των Μαρτύρων του Ιεχωβά στις Άνδεις. «Πρέπει να έχω ελαφρύ στομάχι όταν ταξιδεύω, επειδή πηγαίνω με το ποδήλατο, όπως όλοι οι άλλοι. Πάντα παίρνω μαζί μου ένα σακουλάκι με σκόνη κουινόας. Το ανακατεύεις με νερό και γίνεται θρεπτικό αναψυκτικό».

Η Ρόζα, μια Βολιβιανή που μεγάλωσε σ’ ένα χωριό στο αλτιπλάνο, φέρνει στο νου της κι άλλες χρήσεις για τους σπόρους της κουινόας. «Η μητέρα έφτιαχνε ψωμί και μπισκότα από κουινόα, με το αλεύρι που άλεθε με μια πέτρα, και συχνά σέρβιρε βρασμένη κουινόα μ’ ένα αβγό». Αργότερα, η Ρόζα μετακόμισε στην πόλη και εργάστηκε κάμποσα χρόνια ως μαγείρισσα στο σπίτι μιας πλούσιας οικογένειας. Τους έφτιαξε ένα φαγητό που δεν είχαν ξαναφάει και το οποίο τους άρεσε πάρα πολύ: σούπα κουινόας! «Ψιλοκόβετε μερικά κρεμμύδια, καρότα και κουκιά, τα κάνετε ένα πολτό», εξηγεί, «και μετά τα βράζετε με πλυμένη κουινόα ολικής άλεσης σε ζωμό κρέατος ώσπου να ανοίξουν οι σπόροι της κουινόας.a Αν θέλετε, μπορείτε να προσθέσετε αλάτι όταν το φαγητό είναι έτοιμο».

Ποιο είναι το αγαπημένο φαγητό με κουινόα των παιδιών της Ρόζας; «Οι τορτίγιες!» φωνάζει ένα αγοράκι. «Α, ναι», απαντάει η Ρόζα, «φτιάχνονται εύκολα. Απλώς μαγειρεύετε πλυμένους κόκκους κουινόας όπως θα μαγειρεύατε ρύζι, αλλά χωρίς αλάτι. Έπειτα ανακατεύετε την κουινόα μ’ ένα κουτάλι, κάνοντάς την πηχτό πολτό. Ρίχνετε μέσα ένα αβγό, λίγο γάλα, και λίγο σιτάλευρο και ανακατεύετε. Τώρα μπορείτε να προσθέσετε λίγο αλάτι και λίγη κανέλα. Έπειτα τηγανίζετε το μείγμα όπως θα κάνατε με τις τηγανίτες, μια κουταλιά κάθε φορά—γίνονται νοστιμότατες!»

Λύση για την Εξάλειψη της Πείνας από τον Κόσμο;

Οι διάφοροι οργανισμοί που έχουν στόχο την ανακούφιση από την πείνα πιστεύουν ότι η κουινόα θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη μείωση της πείνας στον κόσμο. Οι κόκκοι είναι σκληροί και μπορούν να αναπτυχθούν σε εχθρικό περιβάλλον χωρίς δαπανηρό γεωργικό εξοπλισμό. Μέσω διασταύρωσης, οι ερευνητές έχουν ήδη καλλιεργήσει εξαιρετικά σκληρές ποικιλίες κουινόας που αντέχουν σε τόσο αντίξοες συνθήκες όσο είναι η χαλαζοθύελλα και ο παγετός. Επιπλέον, είναι θρεπτική και γευστική και μπορεί να σερβιριστεί με ποικίλους τρόπους.

Όσον αφορά το αν η κουινόα θα αποδειχτεί σημαντική για το παγκόσμιο πρόβλημα της πείνας, αυτό μόνο ο χρόνος θα το δείξει. Στο μεταξύ, ίσως θέλετε να μάθετε αν μπορείτε να βρείτε κουινόα εκεί που μένετε. Με λίγη φαντασία και μερικούς πειραματισμούς, μπορεί να καταφέρετε να προσθέσετε στο διαιτολόγιό σας ένα θρεπτικό φαγητό από κουινόα—το αξιοθαύμαστο φυτό της ερήμου.

[Υποσημειώσεις]