Έρπης Ζωστήρ—Πώς να Αντιμετωπίσετε τον Πόνο
«Ο έντονος πόνος που ένιωθα πίσω από το μάτι μου με φόβιζε», θυμάται η Αν. «Ανησυχούσα μήπως αναπτυσσόταν κάποιος όγκος στον εγκέφαλο».
«Όταν ξύπνησα νιώθοντας τόσο ασυνήθιστες ενοχλήσεις στη μια πλευρά μου, νόμιζα ότι ήταν σκωληκοειδίτιδα», θυμάται η Τζιν.
«Είχα βγάλει εξανθήματα και παλαιότερα», αφηγείται ο Ντίλιπ, «αλλά αναρωτιόμουν γιατί αυτά εδώ προκαλούσαν τόσο πόνο κάτω από το δέρμα».
ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ είναι η αρρώστια έρπης ζωστήρ; Σύμφωνα με το όνομά του (έρπης, που προέρχεται από το ρήμα έρπω, και ζωστήρ, που σημαίνει ζώνη), ο ιός του έρπητα ο οποίος προκαλεί τον έρπητα ζωστήρα σέρνεται ύπουλα κατά μήκος των αισθητήριων νεύρων και συχνά περιζώνει τον κορμό του σώματος με τα οφιοειδή ίχνη των επώδυνων εξανθημάτων του. Ο συνήθως βασανιστικός πόνος του ερεθισμένου νεύρου μπορεί να είναι φριχτός, και από αυτό προέρχεται ο όρος «βαρυαλγία» που χρησιμοποιείται από κάποιους γιατρούς.
Τα αρχικά συμπτώματα του έρπητα ζωστήρα, όπως είναι ο πυρετός, τα ρίγη και η γενική κακοδιαθεσία, συχνά απομιμούνται τα συμπτώματα της γρίπης, αλλά μπορούν επίσης εσφαλμένα να εκληφτούν ως καρδιακή προσβολή, όγκος στον εγκέφαλο ή κάποια άλλη σοβαρή κατάσταση. Το μούδιασμα, η επιφανειακή μυρμηκίαση και το έντονο αίσθημα καύσου ή κνησμού που εξελίσσονται σε σφοδρό, βασανιστικό πόνο είναι τα πιο συνηθισμένα παράπονα εκείνων που υποφέρουν από έρπητα ζωστήρα.
Περίπου μία εβδομάδα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, μια επιμήκης περιοχή από κόκκινα μικρά εξανθήματα που προκαλούν κνησμό εμφανίζεται κατά μήκος του δικτύου του αισθητήριου νεύρου που έχει προσβληθεί από τον ιό, συνήθως πάνω από τη μέση και στη μία μόνο πλευρά του σώματος. Οι συνηθισμένες περιοχές εντόπισής του είναι τα μεσοπλεύρια διαστήματα, το κατώτερο μέρος της ράχης, ο θώρακας, ο λαιμός, το μέτωπο ή τα μάτια, ανάλογα με τα νευρικά γάγγλια που έχουν επηρεαστεί. Το εξάνθημα σύντομα μετατρέπεται σε πολλές μικρές φυσαλίδες ή φουσκάλες γεμάτες υγρό, οι οποίες φαινομενικά μοιάζουν με το εξάνθημα που προκαλεί ο δηλητηριώδης κισσός. Σε περίπου δέκα μέρες σχηματίζονται κρούστες οι οποίες αρχίζουν να πέφτουν, αφήνοντας σε πολλές περιπτώσεις πίσω τους ουλές και παρατεταμένο πόνο ως υπενθύμιση της συμπλοκής κάποιου με τον έρπητα ζωστήρα.
Αίτια, Πρόληψη και Πρόγνωση
Πώς παθαίνει κάποιος έρπητα ζωστήρα; Πιθανότατα ο ασθενής είναι εκείνος που μολύνει τον εαυτό του. Ιατρικοί ερευνητές έχουν αποδείξει με ουσιαστική βεβαιότητα ότι ο ιός του έρπητα (ιός ανεμοβλογιάς ζωστήρα) που προκαλεί τον έρπητα ζωστήρα είναι ο ίδιος πολύ μεταδοτικός ιός που προκαλεί την ανεμοβλογιά. Αυτό εξηγεί γιατί κάποιος που έχει έρπητα ζωστήρα μπορεί να γίνει αιτία να εμφανίσει ένα άλλο άτομο (συνήθως κάποιο παιδί) ανεμοβλογιά. Ωστόσο, για να προσβληθεί κάποιος από έρπητα ζωστήρα, πρέπει πρώτα να έχει περάσει ανεμοβλογιά.
Αφού κάποιος προσβληθεί από ανεμοβλογιά, συνήθως στα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν απαλλάσσει εντελώς το σώμα από τον ιό ανεμοβλογιάς-ζωστήρα. Ο ιός πηγαίνει σε ένα απομακρυσμένο νευρικό κέντρο (οι ερευνητές πιστεύουν ότι βρίσκεται σε κάποια νωτιαία ή κρανιακή περιοχή), και εκεί παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση μέχρι τον καιρό που θα βρει ευνοϊκές συνθήκες για να επιτεθεί ξανά, συνήθως έπειτα από χρόνια όταν το ανοσοποιητικό σύστημα τείνει να είναι πιο εξασθενημένο.
Ενώ το 10 με 20 τοις εκατό του γενικού πληθυσμού προσβάλλεται από έρπητα ζωστήρα κάποια φορά στη ζωή του, πιο επιρρεπείς είναι εκείνοι που έχουν περάσει την ηλικία των 50 ετών. Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι οι μισοί από εκείνους που φτάνουν σε ηλικία 85 ετών έχουν προσβληθεί από την αρρώστια. Οι άντρες και οι γυναίκες προσβάλλονται σχεδόν σε ίση αναλογία. Η αρρώστια μπορεί να επανεμφανιστεί, αλλά είναι κάπως παρηγορητικό να γνωρίζουμε ότι το ποσοστό εκείνων που προσβάλλονται ξανά είναι μόνο 2 με 4 τοις εκατό περίπου.
Η προσβολή από έρπητα ζωστήρα συνηθέστερα επέρχεται έπειτα από κάποια περίοδο σοβαρής ασθένειας, ασυνήθιστου άγχους, παρατεταμένης κόπωσης ή άλλων τραυματικών εμπειριών στη ζωή κάποιου ατόμου. Μπορεί να εμφανιστεί έπειτα από χημειοθεραπεία, θεραπευτική αγωγή με ακτινοβολία ή άλλες διαδικασίες οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο ή εξασθενίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτή η δεύτερη επίθεση από τον ιό της ανεμοβλογιάς προκαλεί, όχι επανεμφάνιση της ανεμοβλογιάς, αλλά έρπητα ζωστήρα, ο οποίος έχει μερικά από τα γενικά χαρακτηριστικά της ανεμοβλογιάς. Αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν τα στάδια του εξανθήματος, των φυσαλίδων και του σχηματισμού κρούστας, και όμως ο έρπης ζωστήρ είναι παρ’ όλα αυτά ξεχωριστή αρρώστια.
Πόσο σοβαρός είναι ο έρπης ζωστήρ, και πόσο διαρκεί μια προσβολή από αυτόν τον ιό; Ενώ ο έρπης ζωστήρ είναι πολύ οδυνηρός, αυτή η αρρώστια σπάνια είναι απειλητική για τη ζωή. Αλλά αν πάθετε έρπητα ζωστήρα, ετοιμαστείτε να υπομείνετε αρκετές εβδομάδες παρατεταμένου πόνου, καθώς το σώμα διεγείρει τους αμυντικούς μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει αυτή την αναζωπύρωση της ιογενούς λοίμωξης. Η διάρκεια της αρρώστιας ποικίλλει από εφτά ως δέκα μέρες στις περισσότερες περιπτώσεις, αν και τα εξανθήματα μπορεί να χρειαστούν μέχρι και τέσσερις εβδομάδες για να θεραπευτούν. Δεν είναι ασυνήθιστο για τους ασθενείς που έχουν έρπητα ζωστήρα να βασανίζονται από πόνο των νεύρων, ο οποίος ονομάζεται μεταζωστηρική νευραλγία, επί αρκετές εβδομάδες, μερικές φορές και μήνες, αφότου έχουν εξαφανιστεί οι φυσαλίδες.
Αν η λοίμωξη επεκταθεί στο μάτι, αυτό μπορεί να βλάψει σοβαρά την όραση και μπορεί να προκαλέσει τύφλωση. Γι’ αυτό, ενδείκνυται να δείτε έναν οφθαλμίατρο αμέσως αν η περιοχή που έχει προσβληθεί βρίσκεται στο πρόσωπο. Η θεραπευτική αγωγή στα πρώτα στάδια μπορεί συχνά να αποτρέψει σοβαρές οφθαλμικές επιπλοκές.
Θεραπευτική Αγωγή
Τι μπορεί να γίνει για την αποτελεσματική θεραπεία του έρπητα ζωστήρα; Ενώ έχουν δοκιμαστεί πολλά φάρμακα από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, η έντιμη απάντηση είναι ότι η ιατρική δεν έχει ακόμα βρει κάποια θεραπευτική αγωγή που να κάνει κάτι περισσότερο από το να τροποποιεί ελαφρώς τις συνέπειες και να ελέγχει τον πόνο μέχρι να κάνει η αρρώστια τον κύκλο της.
Πρόσφατες έρευνες σε σχέση με τη χρήση φαρμάκων που δρουν κατά των ιών για τη θεραπεία διαφόρων ερπητικών μολύνσεων έχουν καταλήξει σε μερικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τη θεραπεία του έρπητα ζωστήρα. Η ακυκλοβίρη, για παράδειγμα, ενώ ομολογουμένως δεν θεραπεύει, επιβραδύνει την αναπαραγωγή του ιού και τείνει να μειώνει τον πόνο και τη διάρκεια της αρρώστιας σε μερικούς ασθενείς. Ερευνητές λένε ότι για καλύτερα αποτελέσματα η αγωγή πρέπει να αρχίσει από τα πρώτα στάδια.
Σε μια μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, οι ασθενείς με έρπητα ζωστήρα που λάβαιναν μέχρι και 800 χιλιοστόγραμμα ακυκλοβίρης από το στόμα πέντε φορές τη μέρα επί δέκα μέρες είδαν αξιοσημείωτη μείωση στο σχηματισμό αλλοιώσεων, στις κρούστες και στον πόνο σε σύγκριση με τους ασθενείς που έπαιρναν εικονικά φάρμακα. Οι ερευνητές είναι διχασμένοι για το αν η ακυκλοβίρη επίσης μειώνει την ένταση της μεταζωστηρικής νευραλγίας. Η βιδαραβίνη, άλλο ένα φάρμακο που δρα κατά των ιών, είχε κάποια επιτυχία στη θεραπεία του έρπητα ζωστήρα. Γίνονται έρευνες για την ανάπτυξη ενός εμβολίου, αλλά αυτές βρίσκονται ακόμα σε πειραματικό στάδιο.
Πολλά άτομα που είχαν έρπητα ζωστήρα λένε ότι ο πόνος θα ήταν πιο υποφερτός αν δεν ήταν τόσο διαρκής. Αυτός διαρκεί μέρα νύχτα, εξαντλώντας έτσι τον ασθενή διανοητικά καθώς και σωματικά.
Εκείνες τις μέρες κατά τις οποίες το επίπεδο του πόνου που νιώθει ο ασθενής είναι πολύ υψηλό, οι γιατροί ίσως θεωρήσουν κατάλληλο να δώσουν πιο ισχυρά αναλγητικά για λίγες μέρες, παρ’ όλο που αυτά τείνουν να έχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Αν ο ασθενής μπορεί να τις αντέξει, η επίθεση υγρών κρύων κομπρεσών μπορεί να τον ανακουφίσει. Η τοπική επάλειψη με κάποια αλοιφή που περιείχε 1 τοις εκατό σουλφαδιαζινικό άργυρο αρκετές φορές τη μέρα βοήθησε μερικούς. Μην πειράζετε τις φουσκάλες· μην τις ξύνετε ούτε να τις καλύπτετε με επιδέσμους.
Οι πληγές θα κλείσουν σταδιακά, αλλά για πολλούς ασθενείς δεν υπάρχει διακοπή στον πόνο, καθώς ο έρπης ζωστήρ χτυπάει για δεύτερη φορά. Εμφανίζεται η μεταζωστηρική νευραλγία, που είναι ιδιαίτερα εξασθενητική για τους ηλικιωμένους ασθενείς και για τους ασθενείς που πάσχουν από ανοσοκαταστολή. Το να αντέξει κάποιος αυτόν το διαπεραστικό, οξύ πόνο είναι δύσκολο. Έχουν δοκιμαστεί τα κορτικοστεροειδή, αλλά τα ιατρικά στοιχεία όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια αυτών των ισχυρών φαρμάκων είναι ανεπαρκή. Οι γιατροί μερικές φορές συστήνουν το αντικαταθλιπτικό φάρμακο αμιτριπτυλίνη όταν υπάρχει παρατεταμένος πόνος, αλλά και αυτό επίσης μπορεί να περιπλέξει το πρόβλημα, ιδιαίτερα σε μακρόχρονη χρήση.
Το παράξενο είναι ότι έχουν επιτευχθεί πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα όσον αφορά τον έλεγχο του πόνου με μια αλοιφή που περιέχει καψαϊκίνη, η οποία προέρχεται από τις κόκκινες πιπεριές που χρησιμοποιούνται στην παρασκευή του μπαχαρικού τσίλι. Αλλά αυτή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί προτού θεραπευτούν οι ανοιχτές φουσκάλες. Αγωνιζόμενη εναντίον μιας σοβαρής περίπτωσης έρπητα ζωστήρα, η Τζιν, η οποία αναφέρθηκε στην αρχή, βρήκε ανακούφιση φορώντας μια συσκευή διαδερμικής ηλεκτρικής διέγερσης των νεύρων (TENS) όλη μέρα και όλη νύχτα επί αρκετές εβδομάδες. Τα μικρά ηλεκτρικά ερεθίσματα συγκάλυπταν τον έντονο εσωτερικό πόνο και της επέτρεπαν να κινείται ελεύθερα.
Ο κατάλογος με τα πρακτικά φάρμακα είναι μακρύς, και σχετίζεται περισσότερο με μια υγιεινή δίαιτα (φτωχή σε αργινίνη) η οποία περιέχει συμπληρώματα διατροφής, όπως είναι οι βιταμίνες Β και C και L-λυσίνη. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι έχουν ωφεληθεί με το να βάζουν μηλόξυδο τοπικά· άλλοι χρησιμοποιούν βιταμίνη Ε για να βοηθήσουν στην επούλωση των δερματικών εξανθημάτων.
Το πιθανότερο είναι ότι, αν προσβληθείτε από έρπητα ζωστήρα, δεν θα περάσει πολύς καιρός προτού οι φίλοι σας από κοντά και από μακριά σάς στείλουν με δική τους πρωτοβουλία τα αγαπημένα τους πρακτικά φάρμακα. Μερικές εισηγήσεις ίσως σας βοηθήσουν, πολλές όμως δεν πρόκειται να σας βοηθήσουν. Ίσως να σας κάνουν να γελάσετε παρά τον πόνο σας. Τουλάχιστον οι φίλοι σας ενδιαφέρθηκαν, και το να το γνωρίζετε αυτό ίσως είναι πιο ωφέλιμο από τα πρακτικά τους φάρμακα.
Συνεπώς για να αντιμετωπίσουν τον έρπητα ζωστήρα, ο ασθενής και ο γιατρός του ίσως είναι σε θέση να κάνουν ορισμένα πράγματα ώστε να μειώσουν την ένταση της αρρώστιας και να ελαχιστοποιήσουν τον πόνο. Αλλά αν ο γιατρός σας σάς πει: «Φαίνεται ότι έχεις έρπητα ζωστήρα», ίσως απλώς είναι της γνώμης ότι είναι καλύτερο να προσπαθήσετε να υπομείνετε καρτερικά ενόσω οι αμυντικοί μηχανισμοί που ο Δημιουργός μας έχει εμφυτεύσει στο σώμα θέτουν την αρρώστια υπό έλεγχο.